Szczegółowy opis przedmiotu zamówienia

Załącznik nr 2 do SIWZ Szczegółowy opis przedmiotu zamówienia Temat badania ewaluacyjnego: Badanie adekwatności i efektywności realizowanego wsparcia w ramach Poddziałania 1.3.6 oraz w komponencie regionalnym PO KL w kontekście potrzeb osób niepełnosprawnych I. KONTEKST REALIZACJI BADANIA Sytuacja osób niepełnosprawnych na rynku pracy Zmiany zachodzące na rynku pracy, również w kontekście wyzwań demograficznych, warunkują konieczność podjęcia efektywnych działań na rzecz aktywizacji społeczno-zawodowej osób niepełnosprawnych. Już Narodowy Spis Powszechny z 2002 r. pokazał, że większość osób niepełnosprawnych w Polsce jest bierna zawodowo, a ich potencjał nie jest wykorzystywany przez gospodarkę. Wynika to zarówno z dyskryminacji tej grupy na rynku pracy przez pracodawców, samej postawy osób niepełnosprawnych (bierność, niska motywacja), ale także ze słabszego wykształcenia i kwalifikacji osób niepełnosprawnych. Ponad połowa osób niepełnosprawnych posiada najwyżej wykształcenie podstawowe. Osoby niepełnosprawne są zatrudnione głównie na chronionym rynku pracy, czyli w zakładach pracy chronionej, gdzie w 2005 r. pracowało ok. 200 tys. osób niepełnosprawnych (40% zatrudnionych ogółem), w tym tylko co druga osoba niepełnosprawna w pełnym wymiarze czasu 1. Wśród osób niepełnosprawnych w wieku 15 lat i więcej około 25% to osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności, 35% to osoby o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, a prawie 40% to osoby o lekkim stopniu niepełnosprawności. W przypadku wszystkich trzech grup, wskaźnik zatrudnienia jest niski, jednak najniższe wartości osiąga w przypadku osób o znacznym stopniu niepełnosprawności (3,4% w 2006 r.). Wyniki badań wskazują również na konieczność ukierunkowania polityki zatrudnieniowej na rodzaj niepełnosprawności, a nie tylko stopień (niepełnosprawność dzieli się na sensoryczną, motoryczną i psychiczną). Inne działania rynku pracy powinny być kierowane do osób niepełnosprawnych ruchowo, inne do głuchoniemych, jeszcze inne do osób z zaburzeniami psychicznymi, upośledzonych umysłowo lub osób z autyzmem, a jeszcze inne do osób z niepełnosprawnością sprzężoną. 1 Diagnoza społeczno-ekonomiczna, Program Operacyjny Kapitał Ludzki, Warszawa 2007 r. 1

Ponadto zatrudnienie osób niepełnosprawnych cechuje się stosunkowo dużym zróżnicowaniem regionalnym najwyższe wartości obserwowane są w województwach z dużym udziałem rolnictwa. W 2005 r. w województwie lubelskim, podlaskim i podkarpackim pracowało około jednej czwartej osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym, zaś najniższy wskaźnik zatrudnienia odnotowany został w województwie zachodniopomorskim (10,9%) 2. Jak wskazują cyklicznie prowadzone Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL), sytuacja osób niepełnosprawnych na rynku pracy jest wciąż bardzo niekorzystna. Wyraża się ona niskim poziomem aktywności zawodowej i wysokim bezrobociem. Duży wpływ na to zjawisko ma struktura populacji osób niepełnosprawnych według wieku, a przede wszystkim, wykształcenia i poziomu ich kwalifikacji zawodowych. Według wyników BAEL z 2010 r. liczba osób niepełnosprawnych powyżej 15 roku życia wynosiła około 3,4 mln osób, co stanowi 10,7% tej grupy wiekowej. W 2010 roku wśród osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym 19,7% posiadało orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności (lub orzeczenie równoważne), 40,7% tych osób posiadało orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności (lub orzeczenie równoważne), a 39,5% - orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności (lub orzeczenie równoważne). Osoby niepełnosprawne są niestety wciąż znacznie słabiej wykształcone niż osoby pełnosprawne. Wśród osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym w 2010 roku wykształcenie co najmniej średnie posiadało 34,1% osób. Udział osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym posiadających wykształcenie wyższe w 2010 roku wynosił 8,6%, natomiast udział osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym wynosił 39,4%. Także aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych jest znacznie niższa niż średnia dla całego społeczeństwa. W 2010 r. współczynnik aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym z wyższym poziomem wykształcenia wynosił 48,9%, zaś wskaźnik zatrudnienia 43,8%. Dla osób niepełnosprawnych ze średnim poziomem wykształcenia wskaźniki te wynosiły odpowiednio 30,9% i 26,5%. Natomiast udział aktywnych zawodowo wśród osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym z poziomem wykształcenia niższym niż średni (w tym z zasadniczym zawodowym) wynosił 20,8%, zaś pracujących 17,3%. W 2010 roku aktywnych zawodowo było 17,0% osób niepełnosprawnych powyżej 15 roku życia, a w wieku produkcyjnym 25,9%. Dla porównania współczynnik aktywności zawodowej osób pełnosprawnych w wieku 15 lat i więcej wynosił 60,4%, a w wieku produkcyjnym 76,2%. W 2010 roku udział osób pracujących wśród osób niepełnosprawnych w wieku 15 lat i więcej wynosił 14,5%, wśród osób w wieku produkcyjnym 21,9%. Wskaźnik zatrudnienia osób sprawnych powyżej 15 roku życia oraz dla zbiorowości osób w wieku produkcyjnym wynosił odpowiednio 54,7% i 68,9%. Bezrobocie wśród osób niepełnosprawnych Stopa bezrobocia osób niepełnosprawnych dla osób powyżej 15 roku życia w 2010 r. wynosiła 14,4% a dla osób w wieku produkcyjnym 15,3%. Dla porównania stopa bezrobocia osób sprawnych dla tej samej grupy wiekowej wynosiła 9,5%, w wieku produkcyjnym 9,6% (dane z BAEL). W końcu grudnia 2010 r. liczba osób niepełnosprawnych zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy jako bezrobotne bądź poszukujące pracy wynosiła 123,5 tys. osób, z czego 100,3 tys. Osób zarejestrowanych było jako osoby bezrobotne i 23,2 tys. osób jako poszukujące pracy i niepozostające w zatrudnieniu. 2 Ibidem. 2

PO KL a sytuacja osób niepełnosprawnych Wyzwaniem wynikającym z zasady równości szans jest wsparcie osób niepełnosprawnych w dostępie do rynku pracy, w zwiększaniu stopnia ich przygotowania zawodowego oraz poprawy zdolności do uzyskania zatrudnienia. Na etapie programowania PO KL została wzięta pod uwagę specyficzna sytuacja osób niepełnosprawnych na rynku pracy. W tym kontekście niezwykle istotne jest budowanie otoczenia i tworzenie warunków do równoprawnego uczestnictwa tych osób w życiu społecznym i zawodowym. Jest ono realizowane w szczególności poprzez: zwiększanie poziomu zatrudnienia osób niepełnosprawnych jako grupy znajdującej się w szczególnej sytuacji na rynku pracy; ułatwianie dostępu do edukacji i podnoszenia lub zdobywania nowych kwalifikacji zawodowych przez osoby niepełnosprawne; rozwój usług wspierających, ułatwiających wejście tych osób na rynek pracy (np. transportowych, opiekuńczych czy zapewnienie udziału asystentów i trenerów pracy); poszerzanie dostępu do doradztwa, poradnictwa zawodowego, informacji i konsultacji; tworzenie przyjaznego systemu wsparcia oraz rozwijanie instrumentów o charakterze aktywizacyjnym. Program Operacyjny Kapitał Ludzki ma na celu przyczynić się m.in. do zwiększenia stopnia uczestnictwa osób niepełnosprawnych w życiu społecznym i zawodowym. Działania wspierające zawodowo osoby niepełnosprawne są realizowane w ramach poszczególnych osi priorytetowych. W ramach Priorytetu I. Zatrudnienie i Integracja społeczna są one prowadzone poprzez realizację ogólnokrajowych projektów z zakresu aktywizacji zawodowej i społecznej, identyfikujących i promujących najlepsze rozwiązania, wdrażanie instrumentów aktywnej integracji, podnoszenie kwalifikacji osób niepełnosprawnych i tworzenie warunków do ich zatrudnienia. Zgodnie z założeniami Programu, na etapie wdrażania sformułowane zostały odpowiednie kryteria wyboru projektów konkursowych, które powinny uwzględniać potrzeby defaworyzowanych grup społecznych, w tym osób niepełnosprawnych. W ramach PO KL zaplanowano objęcie osób niepełnosprawnych odpowiednimi instrumentami i usługami aktywizacyjnymi, jak również stworzenie przyjaznych warunków dla udziału tych osób we wszystkich kierowanych do nich projektach m.in. poprzez zwiększanie dostępu osób niepełnosprawnych do potrzebnych im usług przy jednoczesnym zapewnieniu przez projektodawców odpowiednich warunków uczestnictwa w szkoleniach uwzględniających specyficzne potrzeby tej grupy osób (np. poprzez organizowanie szkoleń w pomieszczeniach wolnych od barier funkcjonalnych, dostosowanych do wymogów bezpieczeństwa i higieny pracy). Osoby niepełnosprawne mogą być również beneficjentami projektów kierowanych do innych grup docelowych, np. osób długotrwale bezrobotnych, młodzieży do 25 roku życia, kobiet powracających oraz wchodzących po raz pierwszy na rynek pracy jak również osób starszych, które ukończyły 50 rok życia. Jest to zgodne z koncepcją disability mainstreaming, mówiącą o zintegrowanym podejściu do niepełnosprawności, która polega na włączeniu rozwiązań dotyczących osób niepełnosprawnych do wszystkich działań podejmowanych w trakcie realizacji projektu. 3

Charakterystyka Poddziałania 1.3.6 PFRON - Projekty systemowe W ramach Priorytetu I. Zatrudnienie i Integracja społeczna zostało wyodrębnione Poddziałanie 1.3.6, które w całości poświęcone jest wsparciu osób niepełnosprawnych na rynku pracy. Beneficjentem systemowym Poddziałania 1.3.6 jest Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, który realizuje ogólnopolskie projekty aktywizacji społeczno-zawodowej skierowane do osób niepełnosprawnych z rzadko występującymi niepełnosprawnościami i niektórymi niepełnosprawnościami sprzężonymi. Skuteczność działań aktywizacyjnych skierowanych do osób niepełnosprawnych uzależniona jest od umiejętności dostosowania działań podejmowanych na rzecz tej grupy osób do specyficznych potrzeb osób niepełnosprawnych wynikających m.in. z rodzajów niepełnosprawności, którymi są dotknięte. Dlatego niezbędne jest kompleksowe podejście do wspierania osób niepełnosprawnych. Typy realizowanych w ramach Poddziałania 1.3.6 projektów: ekspertyzy i badania dotyczące diagnozy potrzeb, efektywności form wsparcia oraz aktywizacji zawodowej i społecznej wobec osób niepełnosprawnych, powiązane z konkretnymi działaniami wdrożeniowymi; ogólnokrajowe i ponadregionalne projekty aktywizacji zawodowej i integracji społecznej, skierowane do osób niepełnosprawnych i ich otoczenia (ze szczególnym uwzględnieniem wykorzystania nowoczesnych technologii oraz projektów promujących elastyczne i innowacyjne formy zatrudnienia); identyfikacja i promocja najlepszych rozwiązań z zakresu pomocy osobom niepełnosprawnym; kampanie informacyjne skierowane m.in. do pracodawców w celu zachęcania ich do zatrudniania osób niepełnosprawnych; Grupy docelowe: osoby niepełnosprawne z rzadko występującymi niepełnosprawnościami i niektórymi niepełnosprawnościami sprzężonymi, w tym m.in.: osoby niewidome, osoby z zaburzeniami psychicznymi, osoby niesłyszące, osoby głuchoniewidome, osoby niepełnosprawne ruchowo, osoby z niepełnosprawnością intelektualną (osoby z zespołem Downa oraz z upośledzeniem w stopniu głębokim), osoby z autyzmem, rodziny i najbliższe otoczenie osób niepełnosprawnych; instytucje i podmioty bezpośrednio realizujące zadania na rzecz osób niepełnosprawnych; pracodawcy; partnerzy społeczno-gospodarczy; osoby wspierające zatrudnienie osób niepełnosprawnych. Priorytet VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich PO KL Priorytet VI realizowany jest w komponencie regionalnym PO KL przez 16 Instytucji Pośredniczących w regionach. Wsparcie w ramach Priorytetu jest ukierunkowane na podnoszenie jakości usług 4

świadczonych na rzecz osób bezrobotnych i biernych zawodowo, w tym zwłaszcza na wczesną identyfikację potrzeb klientów instytucji rynku pracy oraz diagnozowanie możliwości ich rozwoju zawodowego, a także na zwiększenie dostępności usług pośrednictwa pracy i doradztwa zawodowego, które odgrywają kluczową rolę w początkowym okresie pozostawania bez zatrudnienia. Wsparcie w ramach Priorytetu VI PO KL koncentruje się przede wszystkim na wybranych grupach docelowych, które doświadczają największych trudności związanych z wejściem i utrzymaniem się na rynku pracy, w tym m.in. kierowane jest do osób niepełnosprawnych, poszukujących zatrudnienia na otwartym rynku pracy. Ponadto wsparcie w ramach Priorytetu jest adresowane do osób długotrwale bezrobotnych, których reintegracja z rynkiem pracy jest z reguły najbardziej czasochłonna i wymaga zastosowania różnorodnych instrumentów aktywizacyjnych. Priorytet VII Promocja integracji społecznej PO KL W ramach Priorytetu VII, który realizowany jest w komponencie regionalnym PO KL przez 16 Instytucji Pośredniczących w regionach, podejmowane są przede wszystkim działania zmierzające do ułatwienia dostępu do rynku pracy osobom zagrożonym wykluczeniem społecznym oraz rozwijania instytucji ekonomii społecznej, jako skutecznej formy integracji społeczno zawodowej. Priorytet VII PO KL koncentruje się na działaniach ukierunkowanych przede wszystkim na zwiększenie szans w znalezieniu zatrudnienia przez grupy zagrożone wykluczeniem społecznym, w tym osoby niepełnosprawne, wyrównywaniu deficytów wynikających z braku dostępu do określonych dóbr i usług, braku posiadanych kwalifikacji czy też z innych czynników powodujących ograniczenie szans określonych grup społecznych na równoprawny z większością społeczeństwa udział w życiu rodzinnym, społecznym i zawodowym. Ważnym elementem wsparcia w ramach Priorytetu VII jest dążenie do wyeliminowania różnego rodzaju barier organizacyjnych, prawnych czy psychologicznych, na jakie napotykają osoby zagrożone wykluczeniem społecznym, borykające się z problemem dyskryminacji na rynku pracy. Problem ten dotyczy przede wszystkim osób niepełnosprawnych. Istotnym obszarem wsparcia w ramach Priorytetu VII PO KL jest również tworzenie warunków sprzyjających rozwojowi adaptacyjnych form zatrudnienia w szczególności w sektorze ekonomii społecznej, która łącząc cele społeczne z ekonomicznymi, stanowi skuteczny instrument aktywizacji osób doświadczających trudności związanych z wejściem i utrzymaniem się na rynku pracy i jest istotnym elementem wsparcia dla aktywizacji społeczno-zawodowej osób niepełnosprawnych. Od 2012 r. w celu dostarczenia kompleksowego i efektywnego wsparcia dla osób niepełnosprawnych Priorytet VII poszerzono o nowe Poddziałanie 7.4 Niepełnosprawni na rynku pracy projekty konkursowe. W ramach Poddziałania 7.4 prowadzone będą programy aktywizacji społecznozawodowej dla osób niepełnosprawnych, w ramach których dla każdej z osób niepełnosprawnych realizowane będą indywidualne plany działania obejmujące kompleksowe i wieloaspektowe wsparcie oraz programy o charakterze środowiskowym edukacyjnym i integracyjnym, mające na celu adaptację pracownika w jego środowisku pracy. W ramach Priorytetu VII w wsparcie dla osób niepełnosprawnych mogło być udzielane do końca 2011 r. w ramach następujących poddziałań: Poddziałanie 7.1.1 Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji przez ośrodki pomocy społecznej projekty systemowe; Poddziałanie 7.2.1 Aktywizacja zawodowa i społeczna osób zagrożonych wykluczeniem społecznym 5

projekty konkursowe; Poddziałanie 7.3 Inicjatywy lokalne na rzecz aktywnej integracji. Priorytet VIII Regionalne kadry gospodarki Wsparcie w ramach Priorytetu VIII kierowane jest m.in. do firm rozwijających się, lecz nieposiadających wystarczających zasobów finansowych i doświadczenia pozwalających na zakup odpowiedniego szkolenia. Są to często firmy małe, których dostęp do szkoleń jest utrudniony także ze względu na specyfikę organizacyjną. Ponieważ procesy modernizacyjne i adaptacyjne wymuszają ciągłą aktualizację, podnoszenie i zmianę kwalifikacji oraz umiejętności pracowników, obserwuje się obecnie rosnące zainteresowanie podnoszeniem kompetencji i umiejętności przez pracowników, a także ich pracodawców, co zwiększa zapotrzebowanie na szkolenia. Wsparcie udzielane w Priorytetu VIII ma m.in. na celu stworzenie dostosowanie oferty szkoleniowej do potrzeb i możliwości przedsiębiorstw i ich pracowników. Z tego względu w projektach kładziony jest nacisk na opracowywanie i rozwój programów szkoleń e-learningowych, leasing i zakup platform służących kształceniu na odległość, co pozwala na dotarcie z ofertą szkoleniową do większej liczby osób. Stymulowanie podnoszenia i aktualizacji umiejętności zawodowych przez osoby pracujące, zwłaszcza starsze i o niskich kwalifikacjach, jest kluczowe dla utrzymania ich aktywności na rynku pracy. Dlatego w ramach Projektów realizowanych w Priorytecie VIII szczególny nacisk kładziony jest na szkolenie pracowników powyżej 50. roku życia, w tym wsparciem mogą być również obejmowane osoby niepełnosprawne będące pracownikami przedsiębiorstw. II. STAN WDRAŻANIA PO KL W BADANYM OBSZARZE Zgodnie ze zbiorczymi danymi ze sprawozdania z Działania 1.3 PO KL do końca 2011 r. udział w projektach realizowanych w ramach Poddziałania 1.3.6 PO KL wzięło 8 382 osób niepełnosprawnych, przy czym docelowa wartość wskaźnika w PO KL wynosi 15 000. Z danych sprawozdawczych wynika również, iż na koniec 2011 r. 152 780 osób niepełnosprawnych rozpoczęło udział w projekcie w ramach wszystkich Priorytetów PO KL od początku realizacji programu, w tym w ramach Priorytetów VI-VIII udział w projekcie rozpoczęło 122 968 osób niepełnosprawnych. 6

Wykres 1. Udział osób niepełnosprawnych wśród uczestników projektów PO KL Udział osób niepełnosprwanych wśród uczestników projektów 25% 20% 15% 10% 5% 0% Priorytet I Priorytet II Priorytet III Priorytet IV Priorytet V Priorytet VI Priorytet VII Priorytet VIII Priorytet IX Ogółem 6% 1% 0,4% 1% 0,0% 4% 15% 1% 1% Kobiety 6% 1% 0,3% 1% 0,0% 3% 12% 1% 1% Mężczyźni 6% 0,5% 0,4% 1% 0,0% 4% 23% 0,4% 1% Źródło: Sprawozdanie z realizacji PO KL z I poł. 2011 r. Ogółem w PO KL -3% Wykres 2. Rozkład regionalny liczby osób niepełnosprawnych, którzy otrzymali wsparcie w regionach w ramach Priorytetów VI-VII PO KL 7

Tabela 1. Udział osób niepełnosprawnych wśród osób, które zakończyły udział w projektach realizowanych w poszczególnych Poddziałaniach w ramach Priorytetów VI-VIII pomiędzy kwietniem i wrześniem 2011 r. Priorytet/Poddziałanie Udział Stopień niepełnosprawności niepełnosprawnych wśród osób, które zakończyły udział w projektach pomiędzy kwietniem i wrześniem 2011 r. Tak, orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności lub o częściowej niezdolności do pracy lub o celowości przekwalifikowania zawodowego bądź o trzeciej grupie inwalidzkiej Tak, orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności lub o zasadniczej niezdolności do pracy lub o drugiej grupie inwalidzkiej Tak, orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji lub o pierwszej grupie inwalidzkiej Priorytet VI (N=702) 7% 3% 3% 1% 6.1.1 (N=148) 12% 6.1.3 (N=342) 5% 6.2 (N=196) 7% 6.3 (N=15) * 6.4 (N=1) * Priorytet VII (N=504) 25% 9% 13% 4% 7.1.1 (N=60) 10% 7.1.2 (N=12) * 7.2.1 (N=281) 31% 7.3 (N=151) 18% Priorytet VIII (N=808) 3% 1% 2% 0% 8.1.1 (N=290) 3% 8.1.2 (N=507) 4% 8.1.3 (N=5) * 8.2.1 (N=4) * 8.3 (N=2) * Suma końcowa 7% (N=2014) Źródło: Badanie osiągniętych wartości wskaźników rezultatu komponentu regionalnego PO KL, MRR, 2011 r. * zbyt mała liczebność próby Tabela 2. Charakterystyka uczestników projektów Priorytetu VI-VIII PO KL według cech społeczno - demograficznych Odsetek osób niepełnosprawnych w danej kategorii osób, które uzyskały wsparcie w Priorytetach VI-VIII PŁEĆ Charakterystyka populacji osób niepełnosprawnych (N=202) PŁEĆ Niepełnosprawni Pełnosprawni Kobiety 57% Kobiety 7% 93% Mężczyźni 43% Mężczyźni 7% 93% 8

Suma końcowa 100% WIEK WIEK 25-44 lat 33% 25-44 lat 5% 95% 45 lub więcej lat 56% 45 lub więcej lat 14% 86% Do 24 lat 11% Do 24 lat 4% 96% Suma końcowa 100% WYKSZTAŁCENIE WYKSZTAŁCENIE Podstawowe 14% Podstawowe 18% 82% Średnie i 50% Średnie i 9% 91% policealne policealne Wyższe 16% Wyższe 3% 97% Zasadnicze 20% Zasadnicze 10% 90% zawodowe zawodowe Suma końcowa 100% MIEJSCE MIEJSCE ZAMIESZKANIA ZAMIESZKANIA Miasto 10-50 tys. 14% Miasto 10-50 tys. 5% 95% Miasto 50-100 16% Miasto 50-100 13% 87% tys. tys. Miasto do 10 tys. 11% Miasto do 10 tys. 10% 90% Miasto o nieznanej liczbie mieszkańców Miasto powyżej 100 tys. 0% Miasto o nieznanej liczbie mieszkańców 27% Miasto powyżej 100 tys. 12% 88% 7% 93% Wieś 31% Wieś 7% 93% Suma końcowa 100% Źródło: Badanie osiągniętych wartości wskaźników rezultatu komponentu regionalnego PO KL, MRR, 2011 r. Tabela 3. Wykaz projektów skierowanych do osób niepełnosprawnych realizowanych w ramach Poddziałania 1.3.6 PO KL L.p. Tytuł projektu Beneficjent Okres realizacji PROJEKTY Z PODDZIAŁANIA 1.3.6, KTÓRYCH REALIZACJA ZAKOŃCZYŁA SIĘ 1 Wsparcie osób niewidomych na rynku pracy 034/08 2 Wsparcie osób z zaburzeniami psychicznymi na rynku pracy 035/08 Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w partnerstwie ze Związkiem Stowarzyszeń Rodzin i 01.12.2008-31.12.2009 29.12.2008-31.05.2010 Celem projektu było wsparcie na rynku pracy osób niewidomych. W ramach projektu opracowano indywidualne plany działania, zorganizowano staże, doradztwo zawodowe, warsztaty rehabilitacji zawodowej, szkolenia zawodowe. W ramach projektu 9 osób podjęło pracę. Celem projektu było opracowanie systemu wspierania aktywizacji społecznej i zawodowej osób z zaburzeniami psychicznymi obejmującej zindywidualizowane usługi adekwatne do ich potrzeb poprzez ponadregionalną współpracę organizacji zrzeszonych w Pol Familia - Związek Stowarzyszeń Rodzin i Opiekunów Osób Chorych 9

3 Wsparcie osób niesłyszących na rynku pracy 036/08 4 Wsparcie osób głuchoniewidomych na rynku pracy 037/08 5 Wsparcie osób niepełnosprawnych ruchowo na rynku pracy 038/08 6 Wsparcie osób z niepełnosprawności ą intelektualną (osoby z zespołem Downa oraz z upośledzeniem w stopniu głębokim) Opiekunów Osób Chorych Psychicznie POL- FAMILIA w Toruniu, z Klubem Wsparcia Psychicznego w Bydgoszczy, z Nadzieją dla Rodziny w Gdańsku, z Klubem Lojalnej Integracji LONIA w Łodzi, Stowarzyszenie Osób i Rodzin na rzecz Zdrowia Psychicznego Zrozumieć i Pomóc w Toruniu, z Toruńskim Stowarzyszeniem Współpraca w Toruniu Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w partnerstwie z Towarzystwem Pomocy Głuchoniewidomym w Warszawie Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w partnerstwie z Polskim Stowarzyszeniem na Rzecz Osób z Upośledzeniem 01.11.2008-31.01. 2010 01.12.2008-28.02.2010 29.12.2008-31.12.2009 29.12.2008-28.02.2010 Psychicznie. W ramach projektu objęto wsparciem 425 osób, w tym. m.in. 292 osoby objęto wsparciem doradcy zawodowego, 319 osób objęto wsparciem psychologicznym, 83 osoby odbyły staż, 24 osoby podjęły pracę. Celem projektu było wsparcie oraz przygotowanie grupy osób niesłyszących do wejścia na rynek pracy oraz podjęcie lub kontynuowanie nauki przez osoby niesłyszące. Projekt zakończyło łącznie 1215 osób niepełnosprawnych i ich opiekunów, w tym m.in. 299 osób podniosło swoje kwalifikacje zawodowe, 28 osób znalazło pracę, 299 osób ukończyło szkolenia zawodowe, 42 osoby odbyły staż pracy, 670 osób skorzystało z doradztwa zawodowego, 307 osób ukończyło kurs zawodowy. Celem projektu była rehabilitacja, integracja i aktywizacja zawodowa osób głuchoniewidomych, która odbywała się poprzez różnego rodzaju wsparcie osób głuchoniewidomych w wejściu i funkcjonowaniu na rynku pracy. Projekt zakończyło 396 osób, w tym, m.in. 120 wzięło udział w warsztatach rehabilitacji zawodowej, 50 osób skorzystało ze szkoleń zawodowych, 25 osób znalazło pracę, 49 osób podniosło kwalifikacje zawodowe, 7 osób odbyło staż. W ramach projektu 1522 osoby zostały objęte wsparciem. Zorganizowano m.in. staże, doradztwo zawodowe, szkolenia zawodowe. 240 osób poniosło swoje kwalifikacje zawodowe, a 77 znalazło Wsparcie osób niepełnosprawnych ruchowo na rynku pracy pracę. Celem projektu było zwiększenie udziału w życiu społecznym i zawodowym oraz poprawa jakości życia osób niepełnosprawnych intelektualnie z zespołem Downa, sprzężonymi niepełnosprawnościami i z głębokim stopniem upośledzenia umysłowego. Projekt zakończyło 600 osób, w tym m.in. 123 osoby skierowano do Zakładów Aktywności Zawodowej, 14 osób podjęło pracę na otwartym i chronionym rynku 10

056/10 Umysłowym Zarząd Główny w Warszawie 7 Wsparcie osób z autyzmem 040/08 8 Ogólnopolskie badanie sytuacji, potrzeb i możliwości osób niepełnosprawnych 041/08 9 Wsparcie osób niepełnosprawnych ruchowo na rynku pracy II 046/10 Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w partnerstwie z Fundacją SYNAPSIS w Warszawie, z KTA Lublin w Lublinie, ze Stowarzyszeniem na rzecz Autyzmu Uczymy się żyć razem w Opolu, z KTA - Oddział w Szczecinie, z Dolnośląskim Stowarzyszeniem na Rzecz Autyzmu we Wrocławiu, ze Stowarzyszeniem Św. Celestyna w Strzelinie, ze Stowarzyszeniem Pomocy Osobom Autystycznym Dalej Razem w Zielonej Górze, ze Stowarzyszeniem Pomocy Osobom Autystycznym w Gdańsku i ze Stowarzyszeniem Pro Futuro Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w partnerstwie z Szkołą Wyższą Psychologii Społecznej Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych/ Caritas Polska w Warszawie, Fundacja Kawalerów Maltańskich w Warszawie Pomoc Maltańska, Fundacja Aktywnej Rehabilitacji FAR w Warszawie, 02.01.2009-31.03.2010 01.12.2008-31.05.2010 01.01.2010-29.02.2012 pracy. Projekt był skierowany do osób niepełnosprawnych i ich otoczenia (ze szczególnym uwzględnieniem wykorzystania nowoczesnych technologii oraz projektów promujących elastyczne i innowacyjne formy zatrudnienia). Celem projektu było określenie kompetencji i umiejętności pracowników niepełnosprawnych oraz ich stopnia samodzielności. Projekt miał na celu przeprowadzenie ekspertyzy i badania dotyczącego diagnozy potrzeb, efektywności form wsparcia oraz aktywizacji zawodowej i społecznej wobec osób niepełnosprawnych. Projekt objął wsparciem 2710 osób niepełnosprawnych ruchowo. W ramach projektu zaplanowano opracowanie indywidualnej diagnozy, opracowanie indywidualnych planów działania, poradnictwo zawodowe i opracowanie indywidualnych ścieżek zawodowych, ukończenie przez 800 osób warsztatów aktywizacji zawodowej, odbycie staży rehabilitacyjnych przez 400 osób, ukończenie szkoleń zawodowych przez 400 osób, ukończenie przez 2710 osób warsztatów dla rodzin i opiekunów osób niepełnosprawnych ruchowo. Zakłada się, że do zakończenia projektu 300 osób podejmie pracę 11

10 Wsparcie osób niewidomych na rynku pracy II 053/10 11 Wsparcie osób niepełnosprawnych w swobodnym dostępie do informacji i usług zamieszczonych w Internecie 055/10 Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji w Warszawie PFRON/ Polski Związek Niewidomych w Warszawie, Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi Laski w Izabelinie Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, PFRON/Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji w Warszawie 01.01.2010-31.12.2011 1.12.2010-31.01.2012 W ramach projektu wsparciem zostanie objętych 1200 osób niewidomych, w tym 500 uczniów. W ramach podjętych działań planuje się opracowanie indywidualnych diagnoz, opracowanie indywidualnych planów działania, poradnictwo zawodowe i opracowanie indywidualnych ścieżek zawodowych, warsztaty aktywizacji zawodowej, staże rehabilitacyjne, szkolenia zawodowe. Zakłada się podjęcie pracy przez 180 osób. W ramach projektu zostanie przeprowadzony audyt dostępności 200 stron internetowych instytucji użyteczności publicznej pod kątem wytycznych Konsorcjum W3C (organizacji zajmującej się ustanawianiem standardów pisania stron), powstanie 200 raportów z audytów z zaznaczeniem błędów i możliwości ich naprawienia. W projekcie zaplanowano zatrudnienie 20 osób niepełnosprawnych, które brałyby udział w audytowaniu stron. PROJEKTY PODDZIAŁANIA 1.3.6 BĘDĄCE W REALIZACJI 1 Wsparcie osób głuchoniewidomych na rynku pracy II weź sprawy w swoje ręce 054/10 Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych/ Towarzystwo Pomocy Głuchoniewidomym z siedzibą w Warszawie 01.03.2010-31.12.2012 Projekt obejmuje wsparciem 600 osób głuchoniewidomych. Zaplanowano opracowanie indywidualnych diagnoz, opracowanie indywidualnych planów działania, poradnictwo zawodowe i opracowanie indywidualnych ścieżek zawodowych, warsztaty aktywizacji zawodowej, staże rehabilitacyjne, szkolenia zawodowe, wsparcie dla 600 osób z najbliższego otoczenia beneficjentów ostatecznych projektu (w szczególności rodzin i opiekunów). Zakłada się, że do zakończenia projektu 80 osób podejmie pracę. 12

2 Wsparcie osób z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym (w tym z zespołem Downa i/lub niepełnosprawności ami sprzężonymi) oraz głębokim stopniem upośledzenia umysłowego II Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym z siedzibą w Warszawie 01.01.2011-31.12.2012 Projekt obejmuje wsparciem 700 osób, w tym 600 osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym i znacznym (w tym z zespołem Downa i/lub niepełnosprawnościami sprzężonymi) i 100 osób z głębokim stopniem upośledzenia umysłowego. W projekcie zaplanowano opracowanie indywidualnych diagnoz, opracowanie indywidualnych planów działania, ukończenie przez 700 osób warsztatów dla rodzin i opiekunów osób niepełnosprawnych. Założono, iż do zakończenia projektu 70 osób podejmie pracę na otwartym rynku pracy. 056/10 3 Wsparcie osób z zaburzeniami psychicznymi na rynku pracy II 057/10 4 4 KROKI Wsparcie osób z niesłyszących na rynku pracy II 052/10 5 Wsparcie osób z autyzmem II 061/11 Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych 01.06.2011-31.03.2013 01.02.2010-31.12.2012 01.12.2011-30.09.2013 W projekcie 600 osób niepełnosprawnych z zaburzeniami psychicznymi będzie objętych wsparciem. W ramach projektu zaplanowano opracowanie indywidualnych diagnoz, indywidualnych planów działania, poradnictwo zawodowe i opracowanie indywidualnych ścieżek zawodowych, staże rehabilitacyjne, szkolenia zawodowe, warsztaty dla rodzin i opiekunów osób niepełnosprawnych. Zakłada się, iż 60 osób podejmie pracę. W projekcie 1600 osób niesłyszących będzie objętych wsparciem. W ramach projektu zaplanowano opracowanie indywidualnych diagnoz, indywidualnych planów działania, poradnictwo zawodowe i opracowanie indywidualnych ścieżek zawodowych, warsztaty aktywizacji zawodowej, staże rehabilitacyjne, szkolenia zawodowe. Ponadto, osób niepełnosprawnych będą miały możliwość skorzystania z grupowych i indywidualnych porad prawnych i psychologicznych. W ramach projektu planuje się wdrożenie 4 pilotażowych partnerstwa, które będą miały formę przedsiębiorstw społecznych zatrudniających osoby niepełnosprawne. W projekcie wsparciem zostanie objętych 350 osób niepełnosprawnych z autyzmem. W ramach projektu zaplanowano opracowanie indywidualnej ścieżki rozwoju aktywizacji społecznej i zawodowej, warsztaty aktywizacji zawodowej, warsztaty terapii zawodowej, wsparcie psychologiczne i prawne. Zakłada się, że do zakończenia projektu 25 osób podejmie pracę w zakładach pracy chronionej lub na otwarty rynku pracy, 10 osób zostanie zatrudnionych w podmiotach sektora ekonomii społecznej lub innych. 13

W ramach PO KL realizowane są również projekty innowacyjne. Do końca 2011 r. do realizacji przyjęto 9 projektów innowacyjnych, które wsparciem objęły m.in. osoby niepełnosprawne. Tabela 4. Wykaz projektów innowacyjnych realizowanych w ramach PO KL, które obejmują wsparciem osoby niepełnosprawne L.p. Tytuł projektu Temat projektu innowacyjnego Priorytet/ Poddziałanie PO KL Beneficjent Okres realizacji 1. Indywidualne ścieżki zatrudnienia Działania służące wydłużeniu aktywności zawodowej 6.1 Elbląska Rada Konsultacyjna Osób Niepełnosprawnych, woj. warmińskomazurskie 31.12.2009-29.02.2012 2. Telepracownik przyszłości - innowacyjny model aktywizacji zawodowej niepełnosprawnych absolwentów Działania służące wydłużeniu aktywności zawodowej 6.1.1 Eureka sp. z o.o., woj. wielkopolskie 01.04.2011-31.03.2013 3. INNOWACJE RYNKU PRACY testowanie i wdrażanie nowych metod promocji zatrudnienia w zawodach niszowych, ginących oraz mało popularnych Budowa instrumentów wspierających rozwój zainteresowania nowymi zawodami, zawodami niszowymi oraz cieszącymi się małą popularnością 6.1 Białostocka Fundacja Kształcenia Kadr, woj. podlaskie 01.07.2011-30.06.2013 4. PROGRESSUS - Innowacyjny model klastrów NGO Poszukiwanie metod wczesnej interwencji socjalnej i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu dzieci i młodzieży Priorytet VII Związek Pracodawców Pomorza Zachodniego LEWIATAN, woj. zachodniopomorskie 01.03.2011-31.03.2013 5. Od modelu do rozwiązań w pracy socjalnej z młodzieżą Poszukiwanie metod wczesnej interwencji socjalnej i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu dzieci i młodzieży 7.2.1 Stowarzyszenie Kujawsko-Pomorski Ośrodek Wsparcia Inicjatyw Pozarządowych "TŁOK", woj. kujawskopomorskie 01.04.2012-31.03.2014 6. Nic o nas bez nas Poszukiwanie metod wczesnej interwencji socjalnej i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu dzieci i młodzieży 7.2.2 Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy 01.11.2011 31.12.2013 7. Organizacje pozarządowe - lider ekonomii społecznej Poszukiwanie skutecznych metod zapewnienia trwałości funkcjonowania instytucji Priorytet VII Towarzystwo Produkcyjno - Handlowe Sp. z o.o., woj. mazowieckie 01.10.2010-31.03.2012 14

ekonomii społecznej 8. Współpraca na rzecz aktywizacji osób niepełnosprawnych Rozwiązania systemowe pozwalające zintegrować prace publicznych i niepublicznych jednostek działających na rzecz osób wykluczonych społecznie oraz wypracowanie mechanizmów współpracy pracowników socjalnych z pracownikami innych instytucji publicznych oraz organizacji świadczących usługi na rzecz klientów pomocy społecznej Priorytet I Stow. Działajmy Razem, TRIANON.PL 01.03.2011-28.06.2013 9. Model Współpracy IRP i IPS narzędziem efektywnej aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych Rozwiązania systemowe pozwalające zintegrować prace publicznych i niepublicznych jednostek działających na rzecz osób wykluczonych społecznie oraz wypracowanie mechanizmów współpracy pracowników socjalnych z pracownikami innych instytucji publicznych oraz organizacji świadczących usługi na rzecz klientów pomocy społecznej. Priorytet I Stow. Ruch Społeczno- Samorządowy 'Nasza Metropolia" 01.03.2011-30.11.2013 III. ODBIORCY BADANIA Zgodnie z zapisami PO KL w Programie przewidziano realizację badań ewaluacyjnych pozwalających na ocenę efektywności pomocy udzielonej osobom o różnym stopniu i rodzaju niepełnosprawności oraz monitorowanie dalszych losów tych osób po zakończeniu udziału w projekcie. Wyniki niniejszego badania posłużą m.in. tworzeniu Planów Działania w kolejnych latach realizacji PO KL, projektowaniu wsparcia systemowego dla instytucji wspierających osoby niepełnosprawne w ramach tego Programu oraz ukształtowania modelu wspierania osób niepełnosprawnych z EFS w ramach przyszłej perspektywy finansowej (2014-2020). Odbiorcami wyników badania ewaluacyjnego będą: Departament Wdrażania Europejskiego Funduszu Społecznego w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej; Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej; Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich; Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych; Organizacje partnerskie zaangażowane we wdrażanie Poddziałania 1.3.6 PO KL; 15

Instytucje Pośredniczące PO KL na poziomie regionalnym; Departament Zarządzania Europejskim Funduszem Społecznym w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego; Krajowa Jednostka Oceny w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego; Komisja Europejska; Organizacje pozarządowe działające w obszarze wsparcia dla osób niepełnosprawnych. IV. CEL I PRZEDMIOT BADANIA Głównym celem badania jest ocena użyteczności, skuteczności, efektywności i trwałości wsparcia udzielonego w ramach projektów systemowych z Poddziałania 1.3.6 PO KL oraz projektów wspierających osoby niepełnosprawne, zrealizowanych w komponencie regionalnym w Priorytetach VI-VIII, a także ocena trafności wsparcia zaoferowanego dotychczas w projektach wobec rzeczywistych potrzeb osób niepełnosprawnych. Badanie obejmuje ocenę wsparcia udzielonego osobom o różnym stopniu i rodzaju niepełnosprawności w ramach wskazanych osi priorytetowych PO KL. Wykonawca zobowiązany jest przedstawić wyniki w odniesieniu do ogółu oraz poszczególnych grup osób z danym rodzajem i stopniem niepełnosprawności, w tym osób z: 1. niepełnosprawnością fizyczną (osoby z upośledzeniem narządów ruchu, osoby z przewlekłymi chorobami wewnętrznymi), 2. niepełnosprawnością intelektualną (osoby z chorobą psychiczną, osoby z upośledzeniem intelektualnym); 3. niepełnosprawnością sensoryczną (osoby niewidome i słabowidzące; osoby niesłysząca i słabosłyszące); 4. oraz z niepełnosprawnościami sprzężonymi. Zgodnie z zapisami ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127 poz. 721) wyróżnia się trzy stopnie niepełnosprawności: znaczny, umiarkowany i lekki. W ramach prowadzonej ewaluacji Wykonawca Zobowiązany jest przeanalizować rezultaty i bezpośrednie efekty realizacji projektów systemowych skierowanych do osób niepełnosprawnych prowadzonych w ramach Poddziałania 1.3.6 przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz instytucje partnerskie. Analiza obejmie również projekty z poziomu regionalnego PO KL (badanie na próbie), w ramach których było udzielane wsparcie osobom niepełnosprawnym. W ramach badania zostanie również przeprowadzona analiza dotychczasowego sposobu wykorzystania opracowanych na potrzeby projektów badawczych publikacji analiz, raportów i ekspertyz dotyczących sytuacji osób niepełnosprawnych. Uzyskane wyniki ewaluacji posłużą dostosowaniu bądź redefinicji typów wsparcia w kolejnych projektach realizowanych na rzecz osób niepełnosprawnych. Rekomendacje płynące z badania będą 16

stanowiły istotą przesłankę podczas projektowania wsparcia dla osób niepełnosprawnych na poziomie centralnym i regionalnym w ramach PO KL oraz na przyszłą perspektywę finansową Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS). Zakres badania Wykonawca zobowiązany jest do przeprowadzenia badania o następującym zakresie: Dokonanie charakterystyki uczestników projektów z Poddziałania 1.3.6 PO KL, które zakończyły się do dnia 31.03.2012 r. (badanie na próbie uczestników projektów); Identyfikacja projektów skierowanych bezpośrednio do osób niepełnosprawnych w ramach komponentu regionalnego PO KL, których realizacja zakończyła się do końca 2011 r. oraz zaproponowanie liczby projektów, które będą podlegały analizie, wraz z podaniem uzasadnienia ich wyboru. Odsetek osób niepełnosprawnych uczestniczących w analizowanych projektach powinien wynosić co najmniej 20%. Wybór projektów powinien uwzględniać wszystkie badane Priorytety VI, VII i VIII; Ocena typów wsparcia udzielonego osobom uczestniczącym w projekcie w ramach Poddziałania 1.3.6 oraz wybranych projektach z poziomu regionalnego, w tym projektów innowacyjnych, pod kątem jego trafności, użyteczności, skuteczności i efektywności. Określenie, czy wsparcie było kompleksowe oraz dopasowane do potrzeb osób niepełnosprawnych; Ocena efektów projektów wspierających osoby niepełnosprawne w ramach Poddziałania 1.3.6 oraz komponentu regionalnego, których realizacja zakończyła się do dnia 31.03.2012 oraz ocena założeń projektów będących w realizacji, stanowiących kontynuacje poprzednich edycji projektów skierowanych do danych grup osób niepełnosprawnych w ramach Poddziałania 1.3.6; Ocena sposobu zarządzania projektami (zakończonymi oraz będącymi w realizacji) w ramach Poddziałania 1.3.6, sposobu prowadzenia rekrutacji oraz promocji; Interpretacja zebranych danych w celu sformułowania propozycji udoskonalenia sposobu adresowania wsparcia oraz zakresu oferowanego wsparcia dla osób niepełnosprawnych w ramach Poddziałania 1.3.6 PO KL. Zamawiający ułatwi dostęp do informacji i danych, ważnych z punktu widzenia prowadzenia ewaluacji. Dodatkowo Wykonawca zobowiązany jest do bieżącego monitorowania powstawania nowych dokumentów o znaczeniu strategicznym w badanych obszarach. V. KRYTERIA EWALUACYJNE Proces badawczy, jak również odpowiedzi na wszystkie pytania badawcze muszą zostać przeprowadzone w oparciu o następujące kryteria ewaluacyjne: Trafność/Adekwatność, rozumiana jako: 17

stopień dostosowania projektów systemowych, zrealizowanych w Poddziałaniu 1.3.6 PO KL oraz projektów na poziomie regionalnym, do potrzeb osób niepełnosprawnych z poszczególnymi rodzajami niepełnosprawności, ich otoczenia oraz pracodawców współpracujących przy realizacji projektów; Skuteczność, rozumiana jako: stopień osiągnięcia zaplanowanych celów, rezultatów i produktów w ramach projektów systemowych z Poddziałania 1.3.6 PO KL oraz projektów realizowanych na poziomie regionalnym; stopień wdrożenia rozwiązań wypracowanych w ramach projektów systemowych z Poddziałania 1.3.6 PO KL oraz projektów realizowanych na poziomie regionalnym; Użyteczność, rozumiana jako: ocena udzielonego wsparcia dla osób niepełnosprawnych w ramach projektów systemowych PFRON oraz projektów realizowanych na poziomie regionalnym, pod kątem rzeczywistej przydatności dostarczonej pomocy w poszukiwaniu zatrudnienia na rynku pracy, a także praktycznego wykorzystania rozwiązań wypracowanych w ramach projektów systemowych 1.3.6 PO KL; Efektywność, rozumiana jako: stosunek nakładów finansowych, czasowych i ludzkich poniesionych w celu realizacji projektu do rezultatów i korzyści otrzymanych przez odbiorców wsparcia i pracodawców w ramach projektów systemowych PFRON oraz projektów realizowanych na poziomie regionalnym; Trwałość, rozumiana jako: ocena trwałości rezultatów projektów, w tym rozwiązań (strategii, modeli) wypracowanych w ramach projektów systemowych PFRON mających na celu aktywizację społeczno-zawodową osób niepełnosprawnych oraz projektów realizowanych na poziomie regionalnym; VI. PYTANIA BADAWCZE Szczegółowym celem badania ewaluacyjnego jest udzielenie odpowiedzi na następujące pytania badawcze: Ocena efektów wdrażania projektów skierowanych do grup osób z poszczególnymi rodzajami niepełnosprawności dotyczy zarówno projektów systemowych PFRON jak i wybranych projektów realizowanych na poziomie regionalnym (jeśli nie wskazano inaczej) 1. Jakie są rezultaty realizacji projektów pilotażowych PFRON w ramach Poddziałania 1.3.6? Jaki jest stopień osiągnięcia zakładanych rezultatów? 2. Jakie czynniki miały wpływ na wypracowanie rezultatów projektów systemowych PFRON oraz projektów w komponencie regionalnym? 3. Co sprzyjało, a co utrudniało w największym stopniu osiągniecie rezultatów? Które z rezultatów były najtrudniejsze w osiągnięciu i dlaczego? 4. Jaka jest skuteczność i efektywność wsparcia udzielanego osobom niepełnosprawnym i 18

ich opiekunom/rodzinom w ramach projektów systemowych PFRON oraz projektów w komponencie regionalnym? 4.1 Jak długo trwa aktywizacja osoby niepełnosprawnej? 4.2 Jakie są koszty ponoszone wyłącznie na aktywizację zawodową? 4.3 Jakie są przyczyny przerwania udziału w projekcie - przeszkody w integracji i aktywizacji? 4.4 Jakie są najbardziej skuteczne formy aktywizacji? Czy są one zróżnicowane w zależności od grupy docelowej lub rodzaju niepełnosprawności? 4.5 Czy zaangażowanie otoczenia osób niepełnosprawnych wpływa na efektywność realizowanego wsparcia? 4.6 Jak wygląda sposób rekrutacji osób niepełnosprawnych do projektów? 4.7 Jakie trudności napotykają projektodawcy podczas prowadzenia rekrutacji osób niepełnosprawnych? 4.8 Jakie ewentualne usprawnienia można wprowadzić do procesu rekrutacji? 4.9 Jaki jest średni koszt wsparcia osób niepełnosprawnych z różnymi rodzajami niepełnosprawności (koszt zastosowania różnych form wsparcia oraz koszt uzyskania zatrudnienia przez 1 osobę czyli stosunek tego co zostało wydane na osobę która podjęła zatrudnienie do tego co zostało wydane na wszystkich uczestników). 5. Jaka jest ocena otrzymanego wsparcia w opinii osób niepełnosprawnych i ich otoczenia/opiekunów? 6. W jakim stopniu aktywizacja społeczno-zawodowa zakończyła się sukcesem jakie są dalsze losy uczestników po zakończeniu udziału w projekcie? 7. Czy udzielane wsparcie miało charakter kompleksowy (było wieloaspektowe)? 8. Czy zrealizowane projekty w pełni odpowiadają na potrzeby osób niepełnosprawnych? Czy w ich przypadku miała zastosowanie zasada empowerment? Czy wsparcie w ramach projektów zostało dostosowane do potrzeb wynikających z rodzaju niepełnosprawności? 9. Czy działania podjęte w ramach projektów pilotażowych (tj. pierwszej edycji projektów w Poddziałaniu 1.3.6) okazały się wystarczające dla identyfikacji potrzeb osób niepełnosprawnych? 10. Co należy zmienić we wsparciu oferowanym poszczególnym grupom osób o różnych rodzajach niepełnosprawności i ich opiekunom/rodzinom? 11. Jaka jest użyteczność zakupionego w ramach projektów sprzętu dla osób niepełnosprawnych? 12. Jaka jest skuteczność działań zakończonych w ramach projektów pilotażowych PFRON mających na celu aktywizację społeczno-zawodową osób niepełnosprawnych oraz projektów realizowanych w komponencie regionalnym? 13. Jak przebiegała współpraca partnerska w ramach projektów systemowych skierowanych do osób niepełnosprawnych? Jak można ocenić jej skuteczność? 14. Czy współpraca partnerska w ramach realizowanych projektów skutkuje wzmocnieniem środowiska organizacji działających na rzecz osób niepełnosprawnych? 15. Jaki był stopień zaangażowania instytucji partnerskich (tj. instytucji i podmiotów 19

bezpośrednio realizujących zadania na rzecz osób niepełnosprawnych) w realizację projektów? Jaki był ich wpływ na dostosowywanie wsparcia do potrzeb osób niepełnosprawnych? 16. Jaki jest stopień trafności rozwiązań wypracowanych w ramach projektów systemowych w Poddziałaniu 1.3.6 wobec realnych potrzeb osób niepełnosprawnych? 17. Jaka jest trwałość i użyteczność rozwiązań (strategii, modeli) wprowadzonych w ramach projektów PO KL, mających na celu aktywizację społeczno-zawodową osób niepełnosprawnych? Kto jeszcze, poza PFRON, skorzystał z tych rozwiązań? 18. W jakim stopniu kontynuacja projektów pilotażowych PFRON opiera się na wykorzystaniu rezultatów z pierwszej edycji? 19. Jakie ewentualne usprawnienia należy wprowadzić do projektów systemowych PFRON mających swoją kontynuację w kolejnych edycjach? 20. Na jakiego rodzaju modele/strategie/rozwiązania systemowe dot. wsparcia osób niepełnosprawnych istnieje zapotrzebowanie ze strony instytucji działających na poziomie regionalnym? Jakiego typu wsparcia oczekują te instytucje i w jakiej formie powinno być ono dostarczone? 21. Czy i jakie modele/strategie/rozwiązania systemowe wypracowane w ramach projektów ogólnopolskich PFRON w Poddziałaniu 1.3.6 znalazły zastosowanie w działaniach instytucji na poziomie regionalnym? 22. Na jaki rodzaj działań powinny być nakierowane kolejne projekty wspierające osoby niepełnosprawne? Czy dotychczasowe projekty były odpowiedzią na potrzeby osób niepełnosprawnych? Czy spełniły potrzeby pracodawców? 23. Jakie zmiany/usprawnienia powinny zostać wprowadzone w projektach kierowanych do osób niepełnosprawnych w obecnej i przyszłej perspektywie finansowej UE? 24. Jakie były rezultaty projektów realizowanych na poziomie centralnym i regionalnym? Jakiego typu zatrudnienie otrzymały osoby uczestniczące w projektach? Czy było to zatrudnienie na chronionym czy też na otwartym rynku pracy? Jaka jest jakość otrzymanego zatrudnienia oraz jego trwałość? 25. Jaka jest skuteczność projektów skierowanych do osób niepełnosprawnych zrealizowanych w komponencie centralnym, a jaka jest skuteczność projektów zrealizowanych w regionach? 26. Jakiego rodzaju wsparcie cechuje się większą trwałością? Jaka jest ocena trwałości wsparcia kierowanego do osób niepełnosprawnych w komponencie centralnym PO KL w porównaniu z rozwiązaniami zastosowanymi w regionach? 27. Jak powinien wyglądać podział wsparcia oferowanego osobom niepełnosprawnym w przyszłej perspektywie finansowej? Jakie działania powinny być prowadzone przez instytucje centralne, a jakie - przez instytucje regionalne? Ocena efektów wdrażania projektów badawczych 1. Jakie są efekty realizacji projektów badawczych prowadzonych w ramach Poddziałania 1.3.6 oraz w komponencie regionalnym? 2. Jaki jest stopień wykorzystania ekspertyz powstałych w ramach projektów badawczych? 20

W jaki sposób można rozszerzyć ich zastosowanie? 3. Czy efekty projektów badawczych są upowszechniane i udostępniane w wystarczający sposób? Czy zostały gdzieś zastosowane poza projektami PFRON? Jeśli nie, to dlaczego? 4. Czy podczas realizacji projektów prowadzono współpracę z instytucjami wspierającymi zatrudnienie osób niepełnosprawnych, pracodawcami i partnerami społecznogospodarczymi? Jaki charakter miała ta współpraca? 5. Jaka jest skuteczność, trafność oraz efektywność finansowa działań prowadzonych w ramach realizacji projektów badawczych dot. problematyki osób niepełnosprawnych w ramach PO KL w odniesieniu do uzyskanych rezultatów? 6. W jaki sposób projekty badawcze przyczyniają się do rzeczywistej poprawy sytuacji osób niepełnosprawnych? 7. Czy zalecenia dot. dostosowania dla osób niepełnosprawnych stron internetowych zostały wdrożone w projektach? Ocena sposobu zarządzania projektami oraz promocji projektów zakończonych w ramach Poddziałania 1.3.6, jak i będących w trakcie realizacji 1. Czy przy zlecaniu zamówień publicznych w ramach realizacji projektów w Poddziałaniu 1.3.6 wykorzystywano klauzulę zamówień publicznych dot. wykonawców zatrudniających osoby niepełnosprawne? Jeśli tak, to jak często? Jeśli nie, to jaka była tego przyczyna? 2. Czy zarządzanie projektami pilotażowymi było/jest efektywne (kosztowo i czasowo)? 3. Jakie ewentualne usprawnienia można wprowadzić dla bardziej efektywnego zarządzania projektami w ich kolejnej edycji? 4. W jaki sposób prowadzony był/jest proces ewaluacji projektów? Czy można go usprawnić? 5. Jakie wnioski wynikają z dotychczas prowadzonych badań ewaluacyjnych dot. Poddziałania 1.3.6? VII. PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA METODOLOGICZNE Zaproponowane w ofercie techniki gromadzenia danych muszą umożliwić pozyskanie danych niezbędnych do uzyskania odpowiedzi na wszystkie pytania badawcze określone w Rozdziale VI. SOPZ. Wykonawca zobowiązany jest do wykorzystania zarówno jakościowych, jak i ilościowych metod badawczych, w tym co najmniej następujących: 1. desk research analiza dokumentów zastanych oraz meta-analiza dostępnych raportów w badanym obszarze; 2. badanie jakościowe z przedstawicielami PFRON, MPiPS (BON i DWF) i CRZL oraz przedstawicielami instytucji pośredniczących w regionach i instytucji partnerskich realizujących projekty szczegółową technikę badawczą zobowiązany jest zaproponować w ofercie Wykonawca; 21