WARMIŃSKO-MAZURSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO W OLSZTYNIE WYKORZYSTANIE NASION BOBOWATYCH (STRĄCZKOWYCH GRUBONASIENNYCH) W ŻYWIENIU TRZODY CHLEWNEJ Olsztyn, 2015 r.
Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Olsztynie Barbara Skowronek Wykorzystanie nasion bobowatych (strączkowych grubonasiennych) w żywieniu trzody chlewnej Olsztyn, 2015 r.
Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Olsztynie ul. Jagiellońska 91, 10-356 Olsztyn, tel./fax (89) 535 76 84, 526 44 39 e-mail: sekretariat@w-modr.pl, www.w-modr.pl W-MODR Oddział w Olecku ul. Kolejowa 31, 19-400 Olecko tel. (87) 520 30 31, 520 30 32, fax (87) 520 22 17 e-mail: olecko.sekretariat@w-modr.pl Dyrektor W-MODR mgr inż. Zygmunt Kiersz p.o. Zastępcy Dyrektora W-MODR mgr Małgorzata Micińska-Wąsik Zastępca Dyrektora W-MODR mgr inż. Zdzisław Kamiński Druk: Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Olsztynie ul. Jagiellońska 91, 10-356 Olsztyn tel./fax. 89 526 44 39, 89 535 76 84 e-mail: redakcja@w-modr.pl, www.w-modr.pl Nakład: 500 egz. Wydanie I
strączkowe, poza zbożami są roślinami, które rolnicy produkują we własnych gospodarstwach i mogą być skarmiane jako składniki mieszanki pełnoporcjowej lub paszy treściwej uzupełniającej. zaliczane są do pasz białkowych. ich białko jest bardzo dobrym uzupełnieniem białka zbóż w mieszankach. W Polsce uprawia się różne gatunki roślin strączkowych, wśród których największe znaczenie gospodarcze mają łubin żółty, groch siewny i bobik. Tab. 1. Powierzchnia nasion roślin strączkowych pastewnych w latach 2008-2011 (ha) rok Groch siewny bobik Łubin żółty 2008 10684 4460 30670 2009 10669 3943 35678 2010 16749 69968 75689 2011 14287 7280 52508 Wg. danych Instytutu ERiGŻ - PIB, opublikowanych w Rynku Pasz Nr 36, popyt krajowy na surowce wysokobiałkowe ze strony produkcji zwierzęcej w sezonie 2014/2015 wynosił ok. 3,4 mln ton i był prawie o 11% większy niż w sezonie poprzednim. Zużycie surowców wysokobiałkowych w sezonie 2013/2014 wyniosło ogółem 3,07 mln ton. Popyt na te surowce jest zaspakajany głównie przez śruty oleiste, które są jedynym dostępnym na większą skalę źródłem białka paszowego. Główną rolę odgrywa importowana śruta sojowa, której zużycie od ośmiu lat utrzymuje w granicach 1,7-1,9 mln ton. W 2013 r. powierzchnia ich uprawy wyniosła 131 tys. ha i była o 23,2 % mniejsza niż w 2012 r. O 44% zmniejszył się areał uprawy mieszanek zbożowo- strączkowych, a powierzchnia pozostałych strączkowych (bez mieszanek) wzrosła o 2%. (...) Areał upraw strączkowych pastewnych na ziarno w 2014 r. był o kilkanaście procent większy niż w ubiegłym roku. ich produkcja szacowana była na ok. 336 tys. ton. nasiona strączkowych ze względu na swój skład aminokwasowy mogą stanowić zamiennik śruty sojowej w mieszankach paszowych dla trzody chlewnej. nie można ich jednak traktować jako jedynego (poza zbożem) komponentu białkowego paszy. nie dla wszystkich grup żywieniowych można bowiem w ten sposób pokryć zapotrzebowanie na białko strawne i aminokwasy egzogenne. czasami konieczny jest wówczas dodatek innej paszy białkowej lub aminokwasów syntetycznych. cennym uzupełnieniem w zestawach zbóż ze strączkowymi są pasze rzepakowe, np. dobra nieprzegrzana śruta albo preparowane wytłoki. nasiona roślin strączkowych są traktowane jako pasza białkowa, przede wszystkim dla trzody chlewnej. Wykorzystanie białka przez ten gatunek zwierząt zależy głównie od składu aminokwasowego oraz strawności aminokwasów w jelicie cienkim. nasiona poszczególnych gatunków roślin strączkowych różnią się pod względem zawartości białka oraz składu aminokwasowego, a przede wszystkim ilości lizyny, której najwięcej jest w grochu, a najmniej w łubinach. Wartość biologiczną białka nasion roślin strączkowych ogranicza niedobór metioniny i tryptofanu, a łubinu żółtego także treoniny. ziarno zbóż zawiera natomiast znaczne ilości 4 W-modr w olsztynie 2015 r.
tych aminokwasów, dlatego w wyniku połączenia z nasionami roślin strączkowych następuje wzajemne uzupełnienie się składu aminokwasowego białek. uzyskuje się wówczas paszę o większej wartości biologicznej. strączkowe uprawiane są w czystym siewie, ale dość często jako mieszanki zbóż. najczęściej uprawiana jest mieszanka grochu z jęczmieniem, gdzie udział nasion strączkowych można uznać za najkorzystniejszy gdy wynosi on 30% w masie wysiewanych nasion. groch można także uprawiać w mieszankach z pszenicami i wówczas udział grochu możemy zwiększyć do 50%. mieszanki zbożowo-strączkowe w porównaniu z uprawami strączkowych w czystym siewie cechuje bardzie stabilny plon, łatwiejszy zbiór przez mniejsze zachwaszczenie oraz wyleganie. uprawa mieszanek grochu z jęczmieniem jest korzystna, gdy gospodarstwo jest prowadzone przy ograniczonych nakładach, przy czym odmiany grochu o normalnym ulistnieniu i szybko rosnące są preferowane ze względu na większą konkurencyjność w stosunku do chwastów. Groch - nasiona grochu są najszerzej stosowane i najbardziej bezpieczne spośród wszystkich nasion strączkowych. szczególnie groch biało kwitnący zawierający najmniej tanin stosowany może być w żywieniu wszystkich grup wiekowych. Jedynie w mieszankach przeznaczonych dla bardzo młodych zwierząt nie jest on wskazany, ze względu na mniejszą u nich strawność skrobi, a także na dużą wrażliwość przewodu pokarmowego prosiąt na obecność cukrów nietrawionych w jelicie cienkim. W dawkach dla tuczników jego ilość może dochodzić do 30% wagowo mieszanki pełnoporcjowej. u zwierząt żywionych zbyt dużą ilością grochu obserwuje się czasami zabrudzenia spowodowane większą lepkością odchodów (tzw. brudne świnie). Groch kolorowy, czyli popularna peluszka, jest gorzej trawiony. tym samym ma mniejszą wartość pokarmową i powinien być stosowany przede wszystkim jako pasza dla tuczników. grochy są dobrą paszą, zawierają, jak na rośliny motylkowe, stosunkowo niedużo białka (około 22%). Białko zawiera dużo lizyny (6, 5% białka) i ma dobrze zbilansowane inne aminokwasy z wyjątkiem metioniny, której jest brak. groch jest smaczny i daje produkt rzeźny dobrej jakości. młodym tucznikom można dawać do 0, 5 kg dziennie na sztukę. można go również stosować w żywieniu innych zwierząt gospodarskich, ale z zachowaniem ostrożności, gdyż wysokie dawki grochu są niebezpieczne. Wyższe dawki grochu podawane lochom powodowały zdecydowanie obniżenie płodności. zmniejszała się zapładnialność oraz liczba młodych w miocie i mleczność loch. Bobik - w kraju pospolicie uprawiany jest na lepszych glebach. Plony nasion daje w granicach 1,6-2,8 t/ha. nasiona zawierają około 26% białka strawnego, w którym występuje niedobór aminokwasów siarkowych oraz fenyloalaniny i histaminy. obecność ta nadaje bobikowi gorzki smak, obniża spożycie i pogarsza wykorzystanie pokarmu. Bobik zawiera dość stabilne inhibitory trypsyny, które nawet przy ogrzewaniu trudno się rozkładają. stosuje się go najczęściej w żywieniu świń, szczególnie tuczników. udział w dawce pokarmowej dla tuczników nie powinien przekraczać 30%. Przy większym W-modr w olsztynie 2015 r. 5
udziale w dawce - obniża przyrosty dobowe. nasiona bobiku odmian niskotaninowych mają wartość pokarmową zbliżoną do grochu. nie zaleca się ich stosowania w żywieniu prosiąt, a także loch prośnych i karmiących. W dawkach dla tuczników ilość bobiku niskotaninowego może dochodzić do 20% wagowo mieszanki pełnoporcjowej. Wartość pokarmowa odmian tradycyjnych o wysokiej zawartości tanin jest niższa i dlatego ich udział w dawkach dla tuczników nie powinien przekraczać 15%. Łubiny - na cele paszowe uprawiane są trzy gatunki łubinu: żółty, wąskolistny i w znacznie mniejszym zakresie, biały. ziarno łubinu jest bogate w białko (w pastewnym znajduje się około 40%), przy czym, jak wykazują doświadczenia, biologiczna wartość białka łubinu, wynosząca 53-57 punktów, jest nieco wyższa niż innych roślin strączkowych. nasiona łubinu charakteryzuje wysoka zawartość tłuszczu (w łubinie białym do 10%) oraz stosunkowo znaczna ilość włókna (12-16%), przy czym w skład włókna wchodzi dużo celulozy, a mało ligniny. mimo wysokiego poziomu włókna strawność ziarna jest wysoka. Łubin zawiera więcej niż inne nasiona wapnia, magnezu i siarki. Łubin żółty - spośród wszystkich łubinów najbardziej nadaje się do żywienia świń. Wysoka zawartość białka powoduje że, jego udział w dawkach nie musi być wysoki (8-10%), chociaż dopuszcza się także znacznie większe ilości, zwłaszcza w żywieniu tuczników. mieszanki z udziałem tego łubinu wymagają szczególnie starannego zbilansowania pod względem wszystkich czterech aminokwasów, tj. lizyny, metioniny z cystyną, treoniny i tryptofanu. dobre wyniki daje uzupełnianie aminokwasami krystalicznymi (syntetycznymi) poprzez zakup odpowiedniego premiksu. Łubin żółty skarmiany w zbilansowanych dawkach nie powoduje ani obniżenia spożycia paszy, ani zmniejszenia dziennych przyrostów zwierząt. Łubin wąskolistny - ze względu na dużą zawartość włókna, a małą białka oraz niższą wartość energetyczną, ma mniejsze zastosowanie w żywieniu świń niż pozostałe nasiona strączkowych. może być wykorzystany jedynie w żywieniu tuczników starszych, a jego udział w mieszance pełnoporcjowej może sięgać do 8%. Łubin biały - nie można go zalecać jako bezpiecznej paszy dla świń. Przekroczenie 5% udziału w mieszance paszowej (z zastosowaniem odmian tzw. słodkich, tj. niskoalkaloidowych) powoduje znaczne zmniejszenie spożycia paszy i ograniczenie przyrostów dobowych u świń. Przyczyna takiego działania spowodowana jest nie tylko zawartością alkaloidów, ale także rodzajem alkaloidów. Dzisiaj nie wystarczy już tylko znajomość poziomu białka w paszy dla świń. Wykorzystanie białka strawionego do syntezy białka ciała świń zależy przede wszystkim od jego składu aminokwasowego oraz od zawartości energii metabolicznej i ciał biologicznie czynnych w dawce pokarmowej. Największe znaczenie ma wartość biologiczna białka. Wartość tę determinuje zawartość oraz dostępność dla organizmu aminokwasów tzw. egzogennych, które muszą być dostarczone w dawce dziennej w odpowiedniej ilości i proporcjach, by zwierzę prawidłowo rosło i rozwijało się. są to: arginina, fenyloalanina, histydyna, izoleucyna, leucyna, lizyna, 6 W-modr w olsztynie 2015 r.
metionina, treonina, tryptofan i walina. Białko i aminokwasy są składnikami niezbędnymi do wzrostu i rozwoju tkanek, narządów oraz wchodzą w skład ważnych enzymów, hormonów i innych ciał biologicznie czynnych. W żywieniu świń zaleca się stosowanie odpowiedniego poziomu białka, w tym przede wszystkim lizyny, a do zawartości lizyny dostosowuje się poziom pozostałych aminokwasów według tzw. profilu białka idealnego. Uważa się, że w dawce dziennej dla świń rosnących stosunek lizyny do metioniny z cystyną, treoniny i tryptofanu powinien wynosić jak 100:60:62:18. Lizyna jest pierwszym aminokwasem limitującym wartość biologiczną białka pasz dla świń, gdyż spośród aminokwasów niezbędnych jest jej w paszach roślinnych najmniej w stosunku do zapotrzebowania zwierząt. Zapotrzebowanie na aminokwasy zmienia się w zależności od rasy/genotypu, płci, etapu wzrostu i rozwoju (wieku i masy ciała), stanu fizjologicznego, środowiska, a także czynników żywieniowych. Wraz z postępem genetycznym w kierunku zwiększenia mięsności zapotrzebowanie świń szybko rosnących na wymienione aminokwasy znacznie wzrosło. Tempo odkładania białka u mięsnych świń przekracza 150 g/dziennie, a u niektórych wybitnie mięsnych osobników może wynosić nawet 200 g/dziennie. U większości świń mięsnych potencjał wzrostu często przewyższa możliwości pobrania paszy, szczególnie w pierwszym okresie wzrostu (do m.c. 50 kg). Odpowiednia koncentracja składników pokarmowych w paszy stosowanej w tym okresie, mimo mniejszego jej pobrania, pozwala na większe dzienne pobranie białka oraz pozostałych ważnych składników pokarmowych. Tab. 2. Zapotrzebowanie na energię, białko oraz aminokwasy u świń o różnym tempie wzrostu. Przyrosty dobowe Odłożenie białka (g/dz) Energia metaboliczna MJ Białko strawne gram lizyna 650 98 29,4 288 18 700 106 30,7 307 20 750 115 31,8 324 21,5 800 125 32,6 339 22,8 850 134 33,5 360 24,4 900 143 34,0 375 25,5 Tab. 3. Zawartość wybranych składników pokarmowych w nasionach roślin strączkowych Zawartość w suchej masie (%) Gatunek Bobik Groch Łubin biały Łubin żółty Łubin wąskolistny Białko ogólne 30,4 23.8 33,6 44,3 35,6 Tłuszcz surowy 1,5 1,6 9,9 5,3 5,6 Włókno surowe 8,3 6,7 8,9 15,7 16,4 Popiół surowy 4,1 3,4 4,5 5,1 4,0 Skrobia 46,0 51,2-4,4 9,6 Białko nasion strączkowych jest dobrze trawione przez świnie. Strawność białka i aminokwasów łubinów w jelicie cienkim u świń jest wysoka i podobna do śruty sojowej. Strawność białka grochu i bobiku wynosi ok. 70% i jest wyższa niż peluszki. Wartość energetyczna nasion roślin strączkowych dla świń jest większa i mniej zróżnicowana niż dla pozostałych zwierząt monogastrycznych. Największą wartość energetyczną ma groch. (Tab. 5). W-MODR w Olsztynie 2015 r. 7
Tab. 4. Zawartość najważniejszych aminokwasów egzogennych w białku nasion roślin strączkowych Zawartość aminokwasów (g w 100 g białka) Gatunek Bobik Groch Łubin biały Łubin żółty Łubin wąskolistny Lizyna 6,6 7,2 4,9 5,0 4,9 Metionina 0,8 1,0 0,8 0,7 0,8 Cystyna 1,2 1,5 1,7 2,2 1,7 Tryptofan 0,9 0,9 0,8 0,8 0,9 Treonina 3,7 3,8 3,8 3,2 3,6 Tab. 5. Wartość energetyczna nasion roślin strączkowych dla świń. Energia metaboliczna w MJ/kg suchej masy Gatunek Bobik Groch Łubin biały Łubin żółty Łubin wąskolistny Świnie 14,5 15,8 14,7 14,0 13,6 Nasiona strączkowych zawierają niewiele wapnia (0,1-0,2%) i więcej fosforu (0,4-0,5%), którego połowa występuje w postaci fitynianów. Nasiona roślin strączkowych mają zastosowanie przede wszystkim jako pasza białkowa w tuczu świń. W żywieniu zwierząt młodych i użytkowanych rozpłodowo nasiona roślin strączkowych należy stosować ostrożnie ze względu na obecność związków o charakterze antyżywieniowym. Występowanie i mechanizmy działania tych związków są zróżnicowane: α-galaktozydy, inhibitory proteaz i taniny wpływają przede wszystkim na wykorzystanie składników pokarmowych, natomiast hemaglutyniny, alkaloidy, glukozydy wywierają negatywny wpływ na organizm zwierzęcy. α-galaktozydy (rafinoza, stachioza i werbaskoza) występują we wszystkich strączkowych. Ich niekorzystne działanie polega na tym, że nie ulegają trawieniu enzymatycznemu z powodu braku odpowiednich enzymów u zwierząt, lecz są fermentowane przez bakterie jelita grubego powodując tworzenie się dużej ilości gazów powodujących wzdęcia. Niekorzystne działanie α-galaktozydów w znacznym stopniu można zmniejszyć poprzez dodawanie odpowiednich enzymów do paszy. Inhibitory enzymów proteolitycznych trzustki, do których należy tzw. czynnik antytrypsynowy występują w nasionach bobiku i grochu, zaś nie występują w łubinach. Powodują one zwiększenie sekrecji enzymów trzustkowych, wzrost endogennych strat azotu, a w efekcie znaczne pogorszenie wykorzystania białka paszy. Ich niekorzystne działanie można znacznie ograniczyć lub nawet wyeliminować przez zabiegi termiczne np. ekstruzję lub toastowanie. Taniny to rozpuszczalne w wodzie związki fenolowe. Taniny występują w nasionach grochu, peluszki i bobiku, przy czym prawie cała ich ilość występuje w łupinie nasiennej, co pozwala na stosunkowo łatwe ich usuwanie przez obłuskiwanie nasion. Działanie tanin polega na tworzeniu kompleksów z białkami paszy i enzymów trawiennych, a przez to zmniejszeniu strawności składników pokarmowych, zwłaszcza białka i aminokwasów oraz dostępności składników mineralnych. 8 W-MODR w Olsztynie 2015 r.
Hemaglutyniny, zwane także lektynami występują w nasionach grochu i bobiku. Zaliczane są do związków toksycznych. Hemaglutyniny powodują uszkadzanie uszkodzenie komórek nabłonka jelitowego i zmiany w regulacji hormonalnej, prowadzące do zwiększonego katabolizmu białka, tłuszczu i węglowodanów. Hemaglutyniny ulegają inaktywacji przez działanie hydrotermiczne (np. gotowanie). Alkaloidy (lupanina, sparteina, gramina) są związkami toksycznymi występującymi tylko w łubinach. Toksyczne działanie alkaloidów polega na uszkodzeniu systemu nerwowego, co może objawiać się konwulsjami i paraliżem układu oddechowego. Mniejsze ilości alkaloidów powodują zmniejszenie spożycia paszy, wymioty, a także zmiany w wątrobie i składzie krwi. Świnie są bardzo wrażliwe na działanie alkaloidów. W związku z dużą szkodliwością alkaloidów w żywieniu zwierząt należy stosować jedynie odmiany łubinów i niskiej zawartości tych substancji tzw. odmiany słodkie. Tab. 6. Ograniczenia udziału nasion roślin strączkowych w żywieniu świń. Pasza Zalecany, maksymalny udział w mieszankach (%) Prosięta Warchlaki Tuczniki Świnie reprodukcyjne Bobik 0 0 15 10 Peluszka 0 0 15 10 Groch 0 20 30 10 Łubin biały, słodki 0 0 5 0 Łubin wąskolistny, słodki 0 5 10 0 Łubin żółty, słodki 0 10 15 10 Stosując nasiona roślin strączkowych w żywieniu świń można uzyskiwać zadowalające wyniki produkcyjne. Warunkiem jest stosowanie się do zaleceń ograniczeń ilościowych u poszczególnych gatunków zwierząt i prawidłowe zbilansowanie dawek pokarmowych lub receptur pasz, przede wszystkim pod względem aminokwasów egzogennych. Tab. 7. Przykładowe receptury paszy pełnoporcjowej w tuczu intensywnym-mięsnym dla przedziału wagowego 35-110 kg. Skład (%) 1 2 3 4 5 6 7 8 Pszenica - - - - 16,0 10,0 10,0 15,5 Kukurydza 15,5 15,0 15,5 15,5 - - - - Żyto 20,0 20,0 20,0 17,0 20,0 20,0 20,0 19,0 Jęczmień 10,0 10,0 10,0 10,0 10,0 13,0 13,0 10,0 Pszenżyto 30,0 27,0 27,0 30,0 30,0 30,0 30,0 30,0 Łubin żółty 9,0 - - - 8,0 - - - Groch - 10,0 - - - 9,0 - - Peluszka - - 9,0 - - - 9,5 - Bobik - - - 10,0 - - - 8,0 Śruta p. sojowa 6,0 7,5 8,0 7,0 6,5 7,0 7,0 7,0 Śruta p. rzepak. 7,0 8,0 8,0 8,0 7,0 8,5 8,0 8,0 Premiks strączk. 2,5 2,5 2,5 2,5 2,5 2,5 2,5 2,5 W-MODR w Olsztynie 2015 r. 9
Tab. 7. C.D. Przykładowe receptury paszy pełnoporcjowej w tuczu intensywnym-mięsnym dla przedziału wagowego 35-110 kg. Skład (%) 1 2 3 4 5 6 7 8 Premiks strączk. 2,5 2,5 2,5 2,5 2,5 2,5 2,5 2,5 Wartość pokarmowa Białko ogólne (%) 17,3 16,5 16,4 16,6 17,0 16,6 16,8 16,7 Włókno surowe (%) 4,3 3,8 3,9 3,9 4,2 3,8 4,0 3,8 Energia (MJ) 13,0 13,0 13,0 13,0 13,0 13,0 13,0 13,0 Lizyna (%) 0,98 1,00 0,99 1,00 0,97 0,99 0,99 0,99 Metionina (%) 0,30 0,30 0,30 0,30 0,30 0,30 0,30 0,30 Tryptofan (%) 0,18 0,18 0,18 0,19 0,19 0,19 0,18 0,19 Treonina (%) 0,66 0,66 0,66 0,68 0,66 0,65 0,65 0,66 Wapń (%) 0,68 0,69 0,69 0,69 0,68 0,69 0,69 0,68 Fosfor str. (%) 0,44 0,44 0,44 0,45 0.43 0,44 0,44 0,44 Sód (%) 0,20 0,20 0,20 0,20 0,19 0,20 0,20 0,19 Przykładowe receptury dla grup technologicznych Racjonalne żywienie świń polega na dostarczeniu zwierzętom wszystkich niezbędnych składników pokarmowych w ilościach odpowiadających ich zapotrzebowaniu. Ponieważ efektywność żywienia decyduje głównie o ekonomice produkcji, dlatego zawsze trzeba starać się żywić świnie tak, aby uzyskiwane wyniki byty jak najlepsze. Każda grupa technologiczna ma odpowiednie zapotrzebowanie na poszczególne składniki pokarmowe. Poniżej przedstawiłam przykładowe receptury dla poszczególnych grup technologicznych: Tab. 8. Mieszanki pełnoporcjowych dla knurów Wariant I II III Komponenty Śruta owsiana Udział (%) 28 32 30 10 Energia Metaboliczna (MJ) 3,89 4,00 3,39 1,20 Białko ogólne (g) 33,04 35,52 34,20 41,00 Białko strawne (g) 28,84 26,88 26,70 35,20 Razem 100,00 12,48 143,76 117,62 80,00 9,99 88,80 67,20 Śruta bobikowa 10,00 1,28 26,80 21,90 10,00 1,20 41,00 35,20 Razem 100,00 12,47 156,60 124,30 Śruta z łubinu wąskolistnego Susz z traw 80,00 10,00 8,00 2,00 9,99 1,19 0,96 0,13 88,80 31,30 32,80 3,26 67,20 27,40 28,16 1,62 Razem 100,00 12,27 156,16 124,38 10 W-MODR w Olsztynie 2015 r.
Tab.9. Mieszanki pełnoporcjowych dla loch i loszek Wariant I II III I II III Komponenty Udział (%) Energia Metaboliczna (MJ) Białko ogólne (g) Loszki od 13-20 tyg. Lochy w fazie krycia, wysokiej ciąży i laktacji 2 53,00 22,00 3,48 6,62 2,42 29,50 58,83 79,20 Białko strawne (g) 25,75 44,52 66,00 Razem 100,00 12,51 167,53 136,27 Susz z lucerny Śruta z bobiku 50,00 10,00 1 0,34 2,78 6,25 1,28 1,65 8,40 23,60 55,50 26,80 54,00 4,25 20,60 42,00 21,90 4 Razem 100,00 12,29 168,30 133,75 Śruta z pszenżyta Śruta z grochu 1 58,00 10,00 17,00 2,03 7,24 1,39 1,87 18,00 64,38 20,90 61,20 15,15 48,72 18,30 51,00 Razem 100,00 12,53 164,48 133,17 Loszki od 20 tyg. do 90 dn. ciąży Otręby pszenne 10,00 60,00 2 1,39 7,49 2,35 0,55 11,80 66,60 35,75 18,00 10,30 50,40 25,75 1 Razem 100,00 11,78 132,15 101,45 Susz z lucerny Śruta z bobiku Otręby pszenne 6 0,34 8,12 0,64 1,88 0,55 8,40 72,15 13,40 28,60 18,00 4,25 54,60 10,95 20,60 1 Razem 100,00 11,52 140,55 105,40 Śruta z pszenżyta Śruta z grochu Otręby pszenne 10,00 5 2 1,35 6,87 0,70 0,55 2,35 12,00 61,05 10,45 18,00 35,75 10,10 46,20 9,15 1 25,75 Razem 100,00 11,81 137,25 106,20 W-MODR w Olsztynie 2015 r. 11
Tab. 10. Przykłady mieszanek pełnoporcjowych dla prosiąt i warchlaków Wariant I II III I II III Komponenty Mleko odtł. w proszku Śruta z pszenżyta Udział (%) 30,00 2 Energia metaboliczna MJ Prosięta do 10 kg 2,78 3,75 0,73 2,70 3,00 Białko ogólne g 23,60 33,30 16,30 24,00 102,50 Białko strawne g 20,60 25,20 15,50 20,20 88,00 Razem 100,00 12,96 199,70 169,50 Śruta z kukurydzy Śruta sojowa poekstr. * 30,00 1 1 3,75 2,78 2,10 1,89 2,40 33,30 23,60 13,95 58,20 82,00 25,20 20,60 11,10 50,70 70,40 Razem 100,00 12,92 211,05 178,00 Śruta z grochu 30,00 3 30,00 3,75 4,87 0,70 3,60 33,30 41,30 10,45 123,00 25,20 36,05 9,15 105,60 Razem 100,00 11,81 137,25 106,20 Warchlaki 10-30 kg Mleko odtłuszczone w proszku Śruta z pszenżyta 2 3 1 3,48 4,37 0,73 2,70 1,80 29,50 38,85 16,30 24,00 61,50 25,75 29,40 15,50 20,20 52,80 Razem 100,00 13,08 170,15 143,65 Śruta z kukurydzy Śruta sojowa poekstr. 23,00 2 27,00 10,00 1 3,22 3,48 3,37 1,26 1,80 21,39 29,50 29,97 38,80 61,50 17,02 25,75 22,68 33,80 52,80 razem 100,00 13,13 181,16 152,05 Śruta z grochu 3 40,00 4,37 5,56 0,70 2,40 38,85 47,20 10,45 82,00 29,40 41,20 9,15 70,40 Razem 100,00 113,03 178,50 150,15 * Śruta sojowa poekstrakcyjna o zawartości białka ogólnego 42-46% 12 W-MODR w Olsztynie 2015 r.
Tab. 10. Mieszanki pełnoporcjowych* dla tuczników mięsnych przyrastających średnio 700 g dziennie Masa ciała tucznika kg 30-70 70-110 Wariant I II I II Komponenty Udział (%) Energia metaboliczna MJ Białko ogólne g Białko strawne g zapotrzebowanie 12,3 165 135 Śruta z bobiku Śruta sojowa poekstr. 76,00 8,00 16,00 9,49 1,02 2,02 84,4 21,4 62,1 63,8 17,5 54,1 Razem 100,00 12,53 167,9 135,4 Śruta z pszenżyta 4,5 0,61 5,4 4,6 75,0 9,37 83,3 63,0 Śruta z bobiku 7,0 0,90 18,8 15,3 Śruta sojowa poekstr. 10,0 1,26 38,8 33,8 Mączka mięsna do 0,48 20,3 19,1 10% tł. 3,5 Razem 100,0 12,60 166,6 135,8 Razem 100,0 12,47 168,7 136,6 Zapotrzebowanie 12,3 150 120 Śruta z bobiku Śruta sojowa poekstr. 80,0 12,0 8,0 9,99 1,54 1,01 8,88 32,2 31,0 67,2 26,3 27,0 Razem 100,0 12,54 152,0 120,5 Śruta z pszenżyta Śruta z bobiku Śruta sojowa poekstr. Mączka mięsna 9,0 73,0 8,0 8,0 2,0 1,22 9,12 1,02 1,01 0,27 10,8 81,0 21,4 31,1 11,6 9,1 61,3 17,5 27,0 10,9 Razem 100,0 12,64 155,9 125,8 100,0 12,40 152,7 121,3 * Do mieszanek produkcji własnej należy dodać 0,5% soli kuchennej, 1-2% kredy pastewnej oraz 0,5 % premiksu mineralno-witaminowego. Przy osiąganiu w I etapie tuczu większych przyrostów dziennych aniżeli 700 g, na każde 10 g przyrostu należy zwiększyć zawartość białka ogólnego w 1 kg mieszanki o ok.1,5 g. Oznacza to, że przy przyrostach dziennych 800 g zawartość białka ogólnego w 1 kg mieszanki powinna być zwiększona z 165 g do 190 g. W-MODR w Olsztynie 2015 r. 13
Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Olsztynie ul. Jagiellońska 91, 10-356 Olsztyn tel. 89 535 76 84, 89 526 44 39, 89 526 82 29 e-mail: sekretariat@w-modr.pl www.w-modr.pl