Strawne aminokwasy w żywieniu indyków rzeźnych

Transkrypt

1 This is preprint version of manuscript from Indyk Polski, 2006, 2(15): Strawne aminokwasy w żywieniu indyków rzeźnych Witold Szczurek Dział Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, Instytut Zootechniki w Krakowie Dynamiczny rozwój krajowej produkcji żywca indyczego odnotowywany na przestrzeni ostatnich 10 lat sugeruje potrzebę prezentacji nowoczesnych strategii żywieniowych sprzyjających wzrostowi rentowności odchowu tej grupy drobiu poprzez precyzyjne określanie zapotrzebowania i bilansowanie zawartości składników pokarmowych w paszach. Surowce paszowe stosowane w żywieniu drobiu grzebiącego mogą różnić się, niekiedy znacznie, pod względem strawności poszczególnych aminokwasów. Współczynniki strawności rzeczywistej tych związków określane w bezpośrednich testach na ptakach są obecnie najczęściej stosowanym, pośrednim miernikiem oceny faktycznej wartości pokarmowej białka paszowego. Optymalizacja zawartości białka w mieszankach paszowych według zapotrzebowania ptaków na strawne aminokwasy sprzyja poprawie wskaźników wzrostu i efektów ekonomicznych odchowu drobiu. W artykule przedstawiono dane dotyczące zapotrzebowania indyków rzeźnych na strawne aminokwasy oraz wyniki dotychczasowych badań poświęconych opracowaniu modelu idealnego białka opartego na proporcjach strawnych aminokwasów w paszy dla rosnących ptaków. Zaprezentowano również przykłady wpływu bilansowana mieszanek według strawnych aminokwasów na obniżenie kosztów pasz stosowanych we wczesnym okresie żywienia indyków. Charakterystyczną cechą współczesnych indyków rzeźnych jest wysoki potencjał genetyczny, tak pod względem cech mięsnych jak i szybkości wzrostu. Według danych przedstawionych przez Havensteina (2004) w okresie od 1966 do 2003 r. średnia masa ciała indyków w 112 dniu życia zwiększyła się ponad dwukrotnie, z 5,6 do 12 kg. Żywienie dzisiejszych indyków przewiduje stosowanie mieszanek paszowych o wysokiej koncentracji składników pokarmowych. Dostarczenie w paszy aminokwasów w odpowiedniej ilości i proporcjach jest jednym z podstawowych warunków uzyskania oczekiwanych przez producentów, optymalnych wyników tuczu tych ptaków. Pokrycie potrzeb aminokwasowych rosnących indyków w pierwszych tygodniach odchowu wymaga często użycia pasz o znacznej zawartości białka, wynoszącej g/kg mieszanki. Wysokie pobranie tego składnika jest związane przy tym z relatywnie dużym wydalaniem wraz z odchodami niewykorzystanego azotu. Białko, a ściślej aminokwasy - substancje azotowe tworzące jego cząsteczki, należą do najbardziej kosztownych składników odżywczych drobiowych mieszanek paszowych. Poprawa wykorzystania aminokwasów przez ptaki sprzyja zatem wzrostowi opłacalności produkcji, a oprócz tego wpływa na zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska 1

2 naturalnego szkodliwymi związkami azotu. W powyższym kontekście coraz większe praktyczne znaczenie ma znajomość strawności poszczególnych aminokwasów zawartych w białku różnych materiałów paszowych. Białko i aminokwasy w żywieniu indyków krótka historia Początkowo w określaniu potrzeb ptaków i zestawianiu mieszanek paszowych brano pod uwagę zawartość w komponentach białka surowego, otrzymywaną z przemnożenia wyników analiz na azot ogólny przez współczynnik 6,25. (ryc. 1). Dość szybko wykazano jednak, że u drobiu zapotrzebowanie na białko jest w istocie zapotrzebowaniem na aminokwasy, z których jest ono zbudowane. Rozwój metod analitycznych i opracowanie wzorów umożliwiających przewidywanie zawartości tych związków w surowcach na podstawie koncentracji białka pozwolił na określanie potrzeb i układanie mieszanek dla indyków według całkowitej (ogólnej) zawartości aminokwasów. W przypadku młodych indyków, które najczęściej żywione są paszami zestawianymi ze składników o dobrej i względnie stałej jakości, np. kukurydza i śruta sojowa, przydatność zawartości ogólnej aminokwasów jest uzasadniona wysokim poziomem wykorzystania aminokwasów z tych surowców. Warto w tym miejscu przypomnieć, że do normalnego rozwoju ptaki potrzebują około 20 aminokwasów. W warunkach prawidłowego żywienia część z nich jest łatwo syntetyzowana w organizmie ze związków pośrednich lub innych aminokwasów. Są to aminokwasy endogenne (niekonieczne). Pozostałe dzielą się na dwie grupy: niezbędne (konieczne) i półniezbędne. Aminokwasy niezbędne muszą być dostarczone w paszy bowiem ich synteza u ptaków jest niemożliwa lub niewystarczająca. Są to lizyna, metionina, treonina, tryptofan, arginina, leucyna, walina, izoleucyna, fenyloalanina, histydyna. Aminokwasy półniezbędne cystyna i tyrozyna, mogą być tworzone z aminokwasów niezbędnych (odpowiednio z metioniny i z fenyloalaniny) pod warunkiem dostatecznej podaży ich prekursorów. Koncepcja strawnych aminokwasów zakłada, że znajomość współczynników strawności aminokwasów zawartych w danej paszy pozwala z dużą precyzją określać ilość tych związków potencjalnie dostępnych dla wykorzystania przez ptaki na cele bytowe i produkcyjne. Badania nad optymalnym udziałem strawnych aminokwasów w mieszankach paszowych dla indyków skupiają się ostatnio na określeniu idealnego profilu białka. W prowadzonych eksperymentach wzrostowych, w których przyjętymi miernikami są przyrosty masy ciała ptaków i wykorzystanie paszy, ocenia się reakcję indyków w określonym przedziale wiekowym na wzrastającą ilość w niskobiałkowych dietach danego aminokwasu w formie strawnej. Wyznaczając równanie regresji dla zależności miernika od ilości pobranego aminokwasu ustala się optymalne wartości zapotrzebowania. Wartości te wyrażane stosunkiem procentowym do aminokwasu przyjętego za 2

3 100 stanowią idealny profil aminokwasowy białka paszowego. Metody wzrostowe są długotrwałe, kosztowne i wymagają dużej liczby ptaków. Stąd też badania tego typu prowadzi się w nielicznych ośrodkach naukowych. W opracowywanych profilach (wzorcach) aminokwasem rekomendacyjnym jest lizyna, wykorzystywana głównie do tworzenia białka mięśni i wpływająca na uzyskiwane przyrosty masy ciała. Praktyczne znaczenie znajomości profilu aminokwasowego polega na tym, że przy bilansowaniu białka mieszanki paszowej, w zależności od sytuacji, pozwala on regulować zawartość aminokwasów strawnych z zachowaniem stałej proporcji między nimi. Ryc. 1. Ewolucja wiedzy na temat żywienia białkowego indyków i sposobów bilansowania pasz Białko surowe (N x 6,25) Aminokwasy ogólne (dane analityczne i obliczeniowe) Aminokwasy strawne (współczynniki strawności) Aminokwasy strawne w profilu idealnego białka Przyczyny ograniczonego wykorzystania przez drób aminokwasów surowców paszowych Te same aminokwasy wchodzące w skład białka różnych komponentów paszowych są trawione w niejednakowym zakresie. U podstaw tego zróżnicowania leży kilka przyczyn. Po pierwsze część frakcji białkowych pasz roślinnych jest w różnym stopniu związana z cząsteczkami węglowodanów i składnikami błon komórkowych, a przez to mniej lub bardziej niedostępna dla enzymów trawiennych. Po wtóre, niektóre substancje pochodzące z pasz i obecne w treści pokarmowej mogą wiązać w swojej strukturze aminokwasy uwolnione z białek, spowalniać przepływ treści jelit i utrudniać wchłanianie aminokwasów, ograniczać sekrecję enzymatyczną nabłonka jelit lub wręcz blokować działanie enzymów proteolitycznych. Do czynników, które w sposób pośredni lub bezpośrednio mogą ograniczać wykorzystanie aminokwasów z pasz należą tzw. składniki antyżywieniowe. Główne z nich to włókno surowe, wielocukry nieskrobiowe (NSP), kwas fitynowy i jego sole, alkaloidy, taniny, lektyny, glukozynolany i związki o działaniu antyproteolitycznym. Znaczna ilość tych substancji występuje w takich materiałach paszowych jak nasiona strączkowych, rzepak i jego produkty, a ze zbóż - w jęczmieniu i życie. Po trzecie, w przypadku pasz będących 3

4 produktami ubocznymi przetwarzania surowców roślinnych, oprócz czynników występujących w materiale wyjściowym, na pogorszenie trawienia białka i dostępności aminokwasów wpływają dodatkowo ostre warunki termiczne przerobu. Zbyt wysoka temperatura kondycjonowania, tostowania lub suszenia może wywoływać niekorzystne zmiany w strukturze białek utrudniające ich trawienie oraz powodować spadek przyswajalności lizyny zawartej w tego typu produktach (ryc. 2) Ryc. 2. Suszony wywar gorzelniany z kukurydzy o normalnej (A) i obniżonej (B) strawności białka i aminokwasów (za J. Shurson, Niskie wykorzystanie aminokwasów z niektórych pasz białkowych i zbóż to jeden z powodów ograniczenia ich udziału w mieszankach dla indyków rzeźnych. (tab. 1). Tab. 1. Zalecany (1) udział niektórych materiałów paszowych w mieszankach dla indyków rzeźnych (maksymalna zawartość w mieszance, %) Komponent Wiek ptaków w tygodniach Kukurydza Śruta sojowa (48%) Wywar kukurydziany (susz) Śruta słonecznikowa Śruta rzepakowa Śruta bawełniana Jęczmień Żyto Pszenżyto (1) za Hybrid Turkeys, Kitchener, Ontario, Kanada Koncepcja strawnych aminokwasów w żywieniu indyków rzeźnych Przy bilansowaniu składu aminokwasowego mieszanek w oparciu o udział ogólnych aminokwasów ignorowane są różnice w strawności aminokwasów pochodzących z poszczególnych surowców. Innymi słowy pomijane są w tym przypadku różnice między całkowitą zawartością aminokwasu w danym komponencie paszowym w stosunku do jego ilości faktycznie uwalnianej w procesach trawienia i możliwej do wchłonięcia z jelit. Ze względu na mniejszą od zakładanej użyteczną zawartość aminokwasów, efektywność żywieniowa bilansowanych w ten sposób pasz 4

5 może okazać się zbyt niska dla osiągnięcia maksymalnej produkcyjności ptaków. Powyższa sytuacja może wystąpić szczególnie wówczas, gdy z przyczyn ekonomicznych bądź organizacyjnych do receptur pasz pełnoporcjowych wprowadzane są składniki o gorszym stopniu trawienia białka i przyswajania aminokwasów. Dla przykładu, około 90% z całkowitej zawartości metioniny w śrucie sojowej i kukurydzy może zostać strawiona przez młody drób, podczas gdy wydajność trawienia metioniny pochodzącej z ziarna jęczmienia i nasion bobiku wynosi 79-75%. Lizyna zawarta w pierwszych dwóch surowcach jest trawiona na poziomie odpowiednio 90 i 80%, natomiast lizyna białka śruty rzepakowej i suszonego wywaru kukurydzianego odpowiednio 80 i 64%. Przejście na ocenę pasz według zawartości strawnych aminokwasów daje możliwość porównania różnych surowców według realnej wartości białkowej. Porównanie takie jest pomocne przy podejmowaniu prawidłowych decyzji co do zakupu i wprowadzania pewnych komponentów do składu mieszanek. Charakteryzując potencjalne korzyści wynikające z bilansowania udziału strawnych aminokwasów w paszach dla indyków wymienia się szereg zalet, w tym: zwiększoną precyzję w doborze ilości poszczególnych aminokwasów w stosunku do zapotrzebowania ptaków współczesnych typów użytkowych, co daje to lepszą gwarancję osiągnięcia założonych celów produkcyjnych (wskaźników ilościowych i/lub jakościowych); możliwość zmniejszenia poziomu białka surowego w paszach pełnoporcjowych; związane z tym ograniczenie strat azotu i minimalizacja jego emisji do środowiska poprzez redukcję tzw. marginesu bezpieczeństwa tj. celowo założonego nadmiaru aminokwasów ogólnych w stosunku do faktycznego zapotrzebowania; poprawę efektywności wykorzystania alternatywnych (względem śruty sojowej) źródeł białka, których zwiększona zawartość w diecie bilansowanej według ogólnych aminokwasów może obniżać wyniki odchowu; i wreszcie możliwość obniżenia kosztów mieszanek paszowych. Współczynniki strawności i zapotrzebowanie indyków rzeźnych na strawne aminokwasy Zdecydowana większość zaleceń podręcznikowych i firmowych instrukcji żywieniowych bazuje na tradycyjnym systemie szacowania potrzeb indyków na ogólne aminokwasy. Bilansowanie receptur mieszanek paszowych dla tej grupy drobiu oparte na koncepcji strawnych aminokwasów wymaga wiedzy dotyczącej współczynników strawności tych związków zawartych w stosowanych komponentach oraz danych charakteryzujących zapotrzebowanie ptaków na aminokwasy strawne. Podstawowym źródłem informacji o współczynnikach strawności aminokwasów pasz u drobiu są w chwili obecnej obszerne tabele i bazy danych prezentujące uśrednione wartości rzeczywistej 5

6 strawności całkowitej uzyskane w testach na dorosłych kogutach (vide artykuł w Hodowcy Drobiu, 2/06). Wykonane według podobnej metodyki, nieliczne eksperymenty strawnościowe na cektomizowanych indykach dostarczają danych obejmujących niektóre surowce roślinne (tab. 2) i dość szerokie spektrum mączek zwierzęcych stosowanych w USA. Porównanie w tych doświadczeniach wyników uzyskanych na kogutach i indykach wykazało podobną wielkość współczynników dla pszenicy, jęczmienia, owsa, śruty sojowej oraz mączki rybnej. Jednocześnie w przypadku kukurydzy, glutenu kukurydzianego i sorgo wartość współczynników uzyskanych na indykach była znacząco niższa, a dla otrąb i pośladu pszennego wyższa niż u kogutów. Wyjaśnienie przyczyn tych różnic wymaga z dalszych szczegółowych badań. Tab. 2. Współczynniki (%) rzeczywistej strawności całkowitej aminokwasów surowców paszowych (1) określone w testach na indyczkach (wg badań Firmana i Remus) Pasza Aminokwas Liz Met Cys Tre Try Arg Ileu Wal Leu Kukurydza 70,1 86,5 84,8 87,2 68,1 87,9 88,6 85,3 93,6 Mączka glutenowa z kukurydzy 88,1 96,4 88,1 91,1 88,8 94,9 94,6 93,0 97,2 Pszenica 88,0 86,6 87,7 90,4 94,6 94,1 92,2 90,4 94,8 Poślad pszenny 96,5 93,8 99,7 98,2 94,8 96,4 93,7 94,3 94,7 Otręby pszenne 91,3 88,9 89,6 93,2 93,4 93,5 86,2 91,0 88,2 Jęczmień (gnieciony) 66,8 67,2 79,2 71,4 99,2 89,8 69,7 74,1 71,6 Owies 86,3 84,5 95,2 96,4 94,5 95,2 92,1 93,8 93,8 Sorgo 52,4 75,6 82,1 90,2 98,5 67,2 79,1 70,5 88,4 Śruta sojowa 90,1 88,2 68,8 81,3 93,4 90,2 88,7 85,0 88,0 Mączka rybna (menhaden) 94,5 93,4 84,2 91,8 95,7 93,1 92,0 90,6 93,0 (1) pominięto mączki pochodzenia zwierzęcego, które w Polsce nie są obecnie dopuszczone do stosowania w paszach dla drobiu W badaniach nad określeniem optymalnego stosunku strawnych aminokwasów niezbędnych w paszach dla indyków wiodącą rolę odgrywa grupa amerykańskich naukowców z Uniwersytetu Missouri-Columbia (UM-C) pod kierunkiem prof. J. Firmana. Przykłady wyników doświadczeń przeprowadzonych w tym ośrodku i opublikowanych w latach podano w tabeli 3. Wartość aplikacyjna danych dotyczących koncentracji badanych aminokwasów w paszy może jednak budzić wątpliwości, bowiem uzyskano je stosując specjalne wysokoenergetyczne diety z celowo założonym niedoborem tych składników. Służą one natomiast formułowaniu profili aminokwasowych dla indorów i indyczek w różnym wieku. Na podstawie dotychczasowych rezultatów uzyskanych w eksperymentach na indyczkach zaproponowano wzorzec profilu paszy stosowanej okresie do 3 tygodnia życia (tab. 4). Intensywność badań prowadzonych na UM-C pozwala przypuszczać, że w najbliższym czasie zostaną opracowane odpowiednie wzorce dla kolejnych kategorii wiekowych tych ptaków. 6

7 Tab. 3. Przykłady wyników szacowania optymalnych poziomów (1) i stosunku strawnej lizyny do aminokwasów siarkowych w paszy dla indyków rzeźnych według badań wykonanych na Uniwersytecie Missouri (USA) Wiek (tygodnie) i płeć ptaków Lizyna Met+Cys Stosunek Met+Cys : Liz g/kg paszy ,2 7, ,1 8, ,9 7, ,9 6, ,7 5,6 64 (1) kryterium szacowania - przyrost masy ciała Tab. 4. Profil aminokwasowy białka paszy (lizyna=100) dla młodych indyków rzeźnych (wg Firman i Boling, 1998) Aminokwasy % lizyny strawne strawnej Metionina+Cystyna 59 Treonina 55 Tryptofan 16 Arginina 105 Izoleucyna 69 Walina 76 Leucyna 124 Histydyna 36 Praktycznym źródłem informacji o zapotrzebowaniu indyków na strawne aminokwasy są najnowsze instrukcje żywieniowe opracowane przez niektóre firmy dostarczające materiał hodowlany. Przewidują one specyficzne wymagania indyków danego zestawu genetycznego w kolejnych fazach odchowu, a ich spełnienie przy zachowaniu wszystkich niezbędnych norm technologicznych powinno dać możliwość pełnego ujawnienia się potencjału genetycznego ptaków. Opracowywanie i edycja zaleceń dotyczących koncentracji strawnych aminokwasów w paszach drobiowych należy również do sfery działań badawczo-upowszechnieniowych niektórych międzynarodowych firm wytwarzających dodatki paszowe dla zwierząt gospodarskich. W ostatnim okresie brytyjska firma B.U.T. udostępniła kolejne, piąte wydanie zaleceń technicznych, w których (w odróżnieniu od poprzedniego wydania z 2000 r. tylko ogólne aminokwasy) rekomendacje żywieniowe dla rosnących indyków uwzględniają również zawartość 7

8 strawnych aminokwasów. Poniżej podano wybrane przykłady proponowanych poziomów w zależności od płci, wieku i programu żywienia (tab. 5) Tab. 5. Optymalny poziom strawnych aminokwasów w mieszankach paszowych dla indyków rzeźnych B.U.T. według rekomendacji British United Turkeys Ltd (1) Płeć i wiek ptaków (tyg.) Program żywienia (MJ/kg paszy) Lizyna Aminokwas (g/kg paszy) Metionina Met+Cys Treonina Tryptofan Arginina , , (1) - Performance Goals 5th Ed. 11,8 16,6 5,9 10,9 10,2 2,7 18,2 12,2 17,2 6,1 11,3 10,6 2,8 18,8 12,0 14,4 5,5 10,2 8,8 2,4 15,8 12,8 15,3 5,9 10,9 9,4 2,5 16,9 12,2 11,9 4,9 9,0 7,3 2,0 13,2 13,4 13,1 5,4 9,9 8,0 2,2 14,5 12,2 9,6 4,0 7,3 5,8 1,5 10,6 13,6 10,7 4,5 8,1 6,5 1,8 11,8 12,4 8,2 3,8 7,0 4,9 1,4 9,0 14,0 9,2 4,3 7,9 5,5 1,5 10,9 12,6 7,2 3,4 6,3 4,3 1,2 7,8 14,0 8,0 3,8 7,0 4,7 1,3 8,7 Zapotrzebowanie drobiu na aminokwasy jest uzależnione między innymi od koncentracji energii w diecie. Uwzględniając ten fakt firma Degussa opracowała 6-fazowy program żywienia aminokwasowego współczesnych indyków rzeźnych (tab. 6), w którym zalecenia na strawne aminokwasy przedstawiono jako ilość danego aminokwasu (w gramach) przypadającego na jednostkę energii paszy (1MJ energii metabolicznej). Taki sposób wyrażenia zapotrzebowania pozwala w prosty sposób wyliczyć udział strawnych aminokwasów w diecie w zależności od przyjętej w praktyce wartości energetycznej mieszanki pełnoporcjowej. Tab. 6. Aminokwas (g/mj) Zapotrzebowanie indyków rzeźnych na strawne aminokwasy w kolejnych okresach odchowu według zaleceń Degussa (2003) Okres żywienia (tyg.) > 20 Lizyna 1,37 1,17 1,00 0,83 0,71 0,64 Metionina 0,52 0,45 0,39 0,33 0,29 0,27 Met+Cystyna 0,86 0,75 0,65 0,55 0,48 0,44 Treonina 0,76 0,65 0,56 0,48 0,42 0,38 Tryptofan 0,24 0,20 0,17 0,13 0,12 0,11 Arginina 1,43 1,23 1,04 0,86 0,77 0,70 8

9 Jedną z możliwości porównania przedstawionych danych (Degussa vs B.U.T.) jest przeliczenie rekomendowanych poziomów na profile aminokwasowe (tab. 7). Jak można zauważyć, w porównaniu do uniwersalnych zaleceń Degussa (2003) rekomendacje B.U.T. dla okresu między 13. i 20. tyg. odchowu przewidują wyraźnie wyższy udział sumy strawnych aminokwasów siarkowych oraz argininy. Wynika to prawdopodobnie z uwarunkowanych genetycznie, specyficznych potrzeb indyków B.U.T. w tym okresie, szczególnie ptaków ciężkiego typu. W badaniach wykazano, że maksymalne tempo wzrostu indory Big 6 osiągają w 14 tyg., a najbardziej intensywny przyrost mięśni piersiowych przypada u nich na 18 tydz. życia (Gramzow, 2001). Stwierdzono również, że wrażliwość tych indyków na niedobór argininy w diecie jest wyższa niż u ciężkich ptaków innego pochodzenia genetycznego (Waldroup i in., 1998). Tab. 7. Aminokwas (1) Proporcje strawnych aminokwasów w paszy dla indyków rzeźnych określone na podstawie wybranych zaleceń żywieniowych (lizyna = 100) Degussa (2003) wiek ptaków (tygodnie) B.U.T Metionina Met+Cystyna Treonina Tryptofan Arginina (1) - udział w paszy w % zawartości lizyny strawnej Oprócz użycia gotowych zaleceń, przy kalkulacjach zawartości strawnych aminokwasów w paszy można również korzystać z procedury zaproponowanej w krajowym podręczniku Normy Żywienia Drobiu (2005). Jest ona szczególnie pomocna przy wprowadzaniu do składu mieszanek komponentów o niskiej strawności aminokwasów i obejmuje następujące etapy: a) wybór wielkości odpowiadających zapotrzebowaniu indyków danego pochodzenia i wieku na ogólne aminokwasy, b) zestawienie na ich podstawie receptury prostej (modelowej) mieszanki z wykorzystaniem pasz o znanej wysokiej strawności aminokwasów, c) obliczenie zawartości strawnych aminokwasów w mieszance modelowej według przyjętych współczynników strawności, d) ułożenie mieszanki z posiadanych składników w taki sposób aby udział w niej strawnych aminokwasów odpowiadał poziomowi w mieszance modelowej. W obliczeniach tego typu można wykorzystywać programy komputerowe przeznaczone do układania i optymalizacji receptur paszowych dla drobiu. Podobnie jak w przypadku aminokwasów ogólnych, bilansowanie mieszanek oparte na zawartości strawnych aminokwasów wymaga zwykle użycia dodatków paszowych zawierających aminokwasy krystaliczne. Przy ich stosowaniu należy zwracać uwagę na deklarowaną przez 9

10 producenta czystość danego preparatu i jego formę chemiczną. Z punktu widzenia wykorzystania krystalicznych aminokwasów przez ptaki najistotniejsze znaczenie ma założenie, że ich strawność jest całkowita (współczynniki strawności tych aminokwasów wynoszą 100%). Bilansowanie aminokwasów a koszty pasz Wyniki badań porównawczych (aminokwasy ogólne vs strawne), wykonanych na kurczętach rzeźnych utrzymywanych w warunkach laboratoryjnych i fermowych, dostarczają licznych dowodów na korzyści wynikające z wykorzystania koncepcji strawnych aminokwasów w bilansowaniu białka mieszanek paszowych dla tej grupy drobiu: wyższe przyrosty, lepsze wykorzystanie paszy na kg przyrostu, zwiększenie udziału mięśni piersiowych w tuszce, ograniczenie wydalania azotu w odchodach (vide artykuł w Hodowcy Drobiu, 3/06). W odniesieniu do indyków rzeźnych dotychczas opublikowane, nieliczne doniesienia skupiają się na kalkulacjach ekonomicznych, wskazujących na możliwość obniżenia kosztów mieszanek układanych według zapotrzebowania na strawne aminokwasy. Bazując na cenach surowców z rynku amerykańskiego Firman zaprezentował ostatnio wpływ sposobu bilansowania aminokwasów na zmiany kosztu mieszanki kukurydziano-sojowej zawierającej produkty uboczne przetwarzania surowców pochodzenia zwierzęcego (tab. 8). Tab. 8. Wpływ różnych metod bilansowania aminokwasów (aa) na koszt mieszanek paszowych typu starter dla indyków rzeźnych (za Firman, 2005) Mieszanka I II III Składniki (%) standardowa (ogólne aa wg zaleceń NRC, 1994) strawne aa (na poziomie ogólnych aa w mieszance I) strawne aa (wg badań UM-C) Kukurydza 71,04 72,01 74,94 Śruta sojowa 18,71 18,46 14,80 Produkty uboczne 1 (mączki) 8,00 8,00 9,35 Pozostałe 2,25 1,53 0,91 Koszt mieszanki 2 Zmiana (%) 185,58 (100) 183,90 (99,1) 1 - z odpadów drobiowych + mięsna; 2 - US$ za 1 krótką tonę (907,185 kg) 178,78 (96,3) W porównaniu z mieszanką standardową, koszt mieszanki II, o koncentracji strawnych aminokwasów odpowiadającej poziomom aminokwasów ogólnych w mieszance I, był niższy o około 1,6 $/t. Oszczędności te wynikały głównie ze zmiany stosunku mączki mięsnej do drobiowej w danej mieszance. Oparcie bilansowania na proporcjach strawnych aminokwasów określonych w badaniach Uniwersytetu Missouri (mieszanka III) pozwoliło na zwiększenie udziału produktów 10

11 ubocznych w paszy i obniżenie jej kosztów o około 7,0 $/t. Podkreślić należy, że w założeniach, zarówno mieszanka I jak i III dostarczały składników pokarmowych w ilościach zapewniających uzyskanie podobnych wskaźników wzrostu ptaków. Analogiczne porównanie wykonane przez cytowanego autora dla mieszanki zawierającej kukurydzę i śrutę sojową (jedyne źródła białka) wykazało, że zmniejszenie jej kosztów może sięgać 14 $/t, a przy wysokich cenach tych pasz nawet 20 $/t. W artykule wykorzystano min. opracowania opublikowane w wiodących czasopismach naukowych i popularnonaukowych. Cytowane piśmiennictwo dostępne jest u autora. Materiały zaprezentowane w tabelach 1, 5 i 6 można znaleźć na stronach internetowych, odpowiednio: