soft line 53-608 Wrocław, ul. Robotnicza 72, tel/fax 071 7827161, tel. 071 7889287 0509 896026, e-mail: softline@geo.pl, www.softline.geo.pl INSTRUKCJA PROGRAMU M-GEO V.3.0 DLA PSION WORKABOUT
1. WSTP 2 2. WSKAZÓWKI OGÓLNE 4 2.1 Obsługa komputera Psion WorkAbout 4 2.2 Obsługa systemu menu i edycja 5 2.3 Zasady transmisji 6 2.4 Obiekty 7 2.5 Zbiory współrzdnych 8 3. OBLICZENIA 9 3.1 Tachimetria 10 3.1.1. Opis menu głównego tachimetrii: 11 3.1.2. Opis rejestracji danych tachimetrycznych. 12 3.2 Cigi 13 3.3 Wcicia 14 3.4 Transformacja 15 3.5 Przecicia 16 3.6 Tyczenie 16 3.7 XY<=>Biegunowe 17 3.8 XY<=>Domiary 18 3.9 Azymut, kt, odległo 19 3.10 Powierzchnia 19 3.11 Niwelacja 19 3.12 Kierunki 20 4. OPCJE PROGRAMU MGEO 22 4.1 Dokładnoci 22 4.2 Jednostki 22 4.3 Dane pomiarowe 22 4.4 Rejestrator 22 4.5 Terminal 22 4.6 Transmisja z instrumentu 23 5. WSPÓŁPRACA MGEO Z TACHIMETRAMI 24 5.1 Instrumenty serii ELTA (firmy ZEISS) 24 5.2 Instrumenty Nikon 26 5.3 Instrumenty SET (Sokkia) 27 5.4 Instrumenty Topcon 27 5.5 Instrumenty PENTAX 28 5.6 Instrumenty Geodimetr i Geodolite 28 6. ZBIORY DANYCH M-GEO 29 2
1. Wstp M-Geo pozwala na wykonywanie wszystkich podstawowych oblicze geodezyjnych, oraz na rejestracj pomiarów polowych. Zarejestrowane w Psion'ie dane mog by przetransmitowane do komputera IBM PC i dziki systemowi C-Geo, odpowiednio zinterpretowane i wydrukowane w postaci znormalizowanych dzienników i pomocniczych rysunków. Psion WorkAbout wraz z programem M-Geo umoliwia rejestracj automatyczn z tachimetrów: wszystkie typy instrumentów Elta (Zeiss), Geodimeter, SET (Sokkia), Topcon, Pentax, Nikon, Leica, Trimble. Ponadto moliwa jest rejestracja rczna z wszystkich typów dalmierzy i teodolitów. Moliwa jest rejestracja maksymalnie około 40 tys. pikiet dla Psion WorkAbout MX, 20 tys. obserwacji (pikiet lub współrzdnych) dla Psion WorkAbout 1MB, lub około 4 tys. obserwacji dla Psion WorkAbout 256KB. Wyniki oblicze oraz współrzdne z bazy danych s równie dostepne w formie graficznej - wykonywane s rysunki z zaznaczeniem np. konstrukcji wci, numerów punktów, itp. Rejestrator Psion posiada dwa akumulatory typu AA 1.2 V ("paluszki"), które pozwalaj na około 4 dni pracy w terenie (w temp. około +5 C), ponadto jest wyposaony w bateri podtrzymujc pami wewntrzn, która zapewnia bezpieczestwo danych przez około 5 dni, ( jeeli, w Psionie jest tylko ta bateria, nie moe by on uruchomiony). Uwaga! Poniewa dane s rejestrowane w pamici podrcznej Psiona, ulegaj bezpowrotnemu usuniciu, gdy brak jest zasilania. Dlatego naley zwraca uwag na to, aby w WorkAboucie zawsze znajdowały si baterie główne i podtrzymujca. Przy wymianie baterii głównych, wewntrz powinna znajdowa si bateria podtrzymujca, a przy wymianie baterii potrzymujcej, powinny by załoone baterie główne. Ponadto, w przypadku zresetowania WorkAbouta poprzez uycie kombinacji klawiszy: Ctrl-Psion-Shift-Del, dane zostan równie skasowane. Program M-Geo przechowywany jest na specjalnej koci pamici (Flash SSD), dziki temu nie jest on zaleny od stanu baterii w Psionie). Program MGEO zapisany jest w pamici zewntrznej, tzw. Flash SSD. Program jest zabezpieczony przed kopiowaniem. Równie pami Flash ma ustawion protekcj zapisu, wyłczenie protekcji i zapisanie jakiegokolwiek zbioru na Flash spowoduje utrat programu. Odtworzenie programu w tym przypadku moe wykona jedynie sprzedawca (za pobraniem opłaty równej cenie programu MGEO). Konstrukcja WorkAbouta zapewnia odporno na upadek z wysokoci 1m i odporno na spryskanie wod, moe take pracowa w temperaturze ujemnej. W skład kompletnego wyposaenia Psiona wchodz nastpujce elementy: - Psion WorkAbout MX 2MB (lub 1MB, 256KB), RS232/TTL, - pami Flash 256Kb (lub wicej) z programem M-Geo, - wewntrzna bateria podtrzymujca - CR 1620, Wyposaenie opcjonalne - cztery akumulatory typu AA 1.5 V, - automatyczna ładowarka, - kabel RS 232 - Psion-PC, - dodatkowa pami na dane RAM SSD 512KB lub 1MB, - zawieszka na statyw wraz z czterema rubami, - pokrowiec zimowy, 3
- kabel do transmisji z instrumentu (np. Elta, Leica, Nikon, Pentax, Sokkia, Topcon), - instrukcja obsługi WorkAbout w jzyku polskim 2. WSKAZÓWKI OGÓLNE 2.1 Obsługa komputera Psion WorkAbout. Psion WorkAbout posiada wydzielon klawiatur numeryczn, alfanumeryczn (uporzdkowan alfabetycznie) i klawisze specjalne. Poniej przedstawione zostan klawisze specjalne: On/Esc - słuy do włczania Psion'a i spełnia funkcje analogiczne jak klawisz ESC w komputerze typu PC (rezygnacja z danej opcji), Tab - w edycji przesuwa kursor w prawo (lub w lewo, gdy jest przyciskany razem z klawiszem Shift), w momencie dokonywania wyboru sporód kilku moliwoci, wywietla list moliwych opcji. Jeeli uytkownik wybiera np. zbiór współrzdnych, to po naciniciu klawisza Tab, na ekranie ukazuje si lista wszystkich zbiorów w aktualnym obiekcie. Wtedy poruszajc kursorami i klawiszem Enter, mona wybra dowolny zbiór w dowolnym obiekcie (katalogu), kursory: lewo, prawo, góra, dół pomagaj wybiera opcj z menu, lub umoliwiaj podgld kolejnego rekordu danych, Menu - wywietla niewidoczne w danej chwili menu wyboru w górnej czci ekranu, klawisz biało-czarnego prostokta umoliwia zmian odcienia szaroci wywietlacza, klawisz z wyrysowanym znakiem słoca słuy do podwietlania wywietlacza, Off - wyłcza komputer (po włczeniu komputera znajduje si on w tym samym trybie pracy, w którym był przed jego wyłczeniem, adne dane nie s tracone), Del - kasuje znak po lewej stronie kursora, po naciniciu Del razem z Shiftem, kasowany jest znak po prawej stronie kursora, Enter - słuy do zatwierdzania wyboru danej opcji, potwierdzenia prawidłowoci wprowadzonych danych numerycznych i literowych, itp. Shift - klawisz, który włczony razem z klawiszami: Tab - przesuwa kursor w lewo o odstp około dwóch spacji Del - kasuje znak po lewej stronie kursora Ctrl i B - wywietla aktualny stan baterii z kursorami pozwala na zaznaczanie zbiorów do transmisji do komputera PC. Wczeniej trzeba wybra odpowiedni opcj w MGEO (np: WorkAbout->PC i Współrzdne) i nacisn klawisz TAB, wtedy na ekranie ukae si lista zbiorów. Po naciniciu Shift i kursora zaznaczane bd kolejne zbiory. Gdy wybrane zostały wszystkie zbiory do transmisji, naley nacisn Enter zatwierdzajc wybór. z klawiszami numerycznymi - wywietla znaki umieszczone nad cyframi 4
Klawisz znajdujcy si w lewym dolnym rogu klawiatury, symbolizujcy liter P (taka sama znajduje si w nazwie Psiona) - : razem z klawiszem Space przełcza Psiona w tryb pisania duych liter razem z On/Esc - natychmiastowo przerywa działanie programu, Psion zgłasza si w trybie menu głównego, razem z klawiszami literowymi pozwala na szybki dostp do opcji menu (np. z klawiszem X. umoliwia szybkie zakoczenie danej aplikacji) Tryby pracy Psiona: "System screen" - tryb graficzny. Wybór programu nastpuje po ustawieniu podwietlenia za pomoc kursorów na właciwej ikonie i naciniciu Enter. Po naciniciu klawisza Menu ukazuje si menu z opcjami pozwalajcymi na kopiowanie, kasowanie zbiorów, formatowanie pamici, instalowanie aplikacji, itp. (szczegółowy opis funkcji Psiona znajduje si w instrukcji obsługi w jzyku angielskim). Po naciniciu klawisza Psion X mona opuci ten tryb pracy i po naciniciu klawisza Menu uruchomi tryb Command processor. "Command processor" - tryb znakowy, przypominajcy system DOS w komputerach PC. Wikszo komend jest identyczna (dir, copy, md, del itd). W trybie tym równie mona uruchamia programy. Opis posługiwania tym trybem pracy mona znale w instrukcji obsługi Psiona. Nie jest on przydatny przy pracy z M-Geo. Aby powróci do pracy w systemie graficznym naley nacisn Menu i wybra opcj System Screen. Po powrocie do System Screen nie pojawi si ikona z programem M-Geo. Uwaga! Jeeli po włczeniu Psiona, lub po powrocie do System Screen nie pojawi si ikona Mgeo, naley zainstalowa j ponownie poprzez wybranie nastpujcych opcji: wcinicie klawisza Menu, wybranie opcji Apps i Install, ustawienie dysku B: (lub A:), wybranie nazwy MGEO.OPA i zatwierdzenie wyboru przez Enter. Wymiana baterii lub pamici zewntrznej: nacisn znajdujcy si po lewej stronie wywietlacza przycisk i wysun panel znajdujcy si w Psionie nad wywietlaczem. W przypadku Psion WorkAbout MX, w celu otwarcia panelu naley nacisn przycisk znajdujcy si z tyłu komputera. Jeeli z jakich powodów Psion po naciniciu klawisza ON/Esc nie włcza si, naley wykona nastpujce czynnoci: 1. Nacisn klawisz Psion On/Esc 2. Gdy powysza operacja nie pomoe, wyj baterie (paluszki), nacisn klawisz On/Esc na czas kilku sekund i ponownie włoy baterie. Wtedy zajdzie potrzeba ponownej instalacji programu, tak jak to opisano powyej. 2.2. Obsługa systemu menu i edycja. Program M-Geo jest skonstruowany w systemie menu. Oznacza to, e wszystkie moliwe do wykonania działania (obliczenia itp.) s wywietlane na ekranie, natomiast wyboru konkretnej opcji dokonuje si za pomoc 'kursorów' - strzałek znajdujcych si w górnym rzdzie klawiatury, oraz po przyciniciu klawisza 5
Enter, gdy dana opcja jest podwietlona. Wyboru opcji mona dokona take poprzez nacinicie klawisza Psion z liter znajdujc si obok danej opcji. Jeeli potrzeba dokona wyboru sporód kilku moliwoci (np. wybra dokładno zapisu współrzdnych - m, dm, cm, mm), klawisz Tab pozwala na zobaczenie pełnej listy elementów do wyboru, kursorami wybiera si konkretn opcj, a zatwierdzenie wyboru nastpuje po naciniciu Enter. Jeeli takich opcji do wyboru jest w danym menu wicej (np. dokładno współrzdnych, typ mierzonych danych, jednostki itd.), naley najpierw kursorami wybra wszystkie potrzebne ustawienia, a na kocu zatwierdzi wybór poprzez nacinicie Enter. Po to aby 'wyj' - opuci dan opcj (np. menu pomiaru tachimetrycznego), naley nacisn klawisz On/Esc lub Psion-X. 2.3 Zasady transmisji. Przed transmisj, przy wyłczonym Psion'ie i PC, naley połczy oba komputery kablem RS 232 dostarczonym z Psionem. Jedn kocówk kabla naley połczy z gniazdem Psiona o nazwie RS 232, a drug z gniazdem szeregowym w komputerze PC. Nastpne włczy Psion'a (klawisz ON). W zalenoci od tego co chce si przetransmitowa (współrzdne z/do PC, zarejestrowane dane pomiarowe), naley wej do odpowiedniej opcji w programie MGEO (Zbiory, a dalej WorkAbout- >PC lub PC->WorkAbout). Mona wówczas włczy PC, uruchomi program C-Geo (wersja dla DOS) i w zalenoci od rodzaju transmisji wybra: Transmisja tachimetrii z Psion'a do C-Geo: Obliczenia-Tachimetria-Rejestratory-Transmisje z rejestratorów-transmisja z Psion'a WorkAbout i nacisn Enter w IBM, a potem w Psionie wybra: Zbiory- WorkAbout->PC-Obserwacje-Tachimetria i wybra stanowisko (stanowiska) do transmisji), Enter w Psionie rozpoczyna transmisj. Oto wygld menu transmisji danych zarejestrowanych w WorkAbout do PC: W s p ó ł r z d n e O b s e r w a c j e I n s t r u m e n t y W s p ó ł r z d n e D o E l t y R 1 5 D o p r z e k r o j ó w K o n i e c T a c h i m e t r i a D o m i a r y N i w e l a c j a C ig Poligonow y K i e r u n k i T e r m i n a l E l t a R 5 0 R e c E l t a 1 5 N i k o n D T M 3 0 0 0 S e t 4 I I c Jak wida w menu, transmitowa mona zarejestrowane stanowiska tachimetryczne, cigi niwelacyjne, cigi poligonowe, kierunki, dane zarejestrowane w opcji Terminal (rozdział 4.5) z instrumentu. Ponadto istnieje moliwo transmisji danych zarejestrowanych w instrumentach z rejestracj wewntrzn (Elta 50R,REC Elta 15,NIKON DTM 300, SET 4 IIc) i przeniesionych do WorkAbout przez opcj Transmisja z instrumentu (rozdział 4.6). W przypadku, gdy uytkownik transmituje do C-Geo dla Windows postpowanie jest nastpujce: 1. Po uruchomieniu C-Geo, naley sprawdzi ustawienie numeru portu do transmisji w opcjach C-Geo (zakładka Parametry transmisji). 2. W opcji Obliczenia wybra Tachimetri, nastpnie klikn na ikonk dotyczc transmisji z rejestratorów (czwarta od lewej), wybra zakładk Transmisja z rejestratora, odszuka w spisie rejestratorów - Psion WorkAbout i nacisn przycisk 6
Start transmisji. W trakcie transmisji pojawia si bd dane odbierane z Psiona. Po zakoczeniu transmisji, naley nacisn przycisk Zamknij. Przetransmitowane stanowiska bdzie mona wczytywa do oblicze naciskajc ikonk Wczytaj zadanie (druga od lewej). 3. W przypadku transmisji współrzdnych z WorkAbout do C-Geo dla Windows, naley otworzy tabel współrzdnych, do której bd transmitowane punkty, klikn na ikonk "Transmisja z/do rejestratorów", wybra kierunek i rodzaj rejestratora i nacisn przycisk Start transmisji. 2.4 Obiekty. Wszystkie dane MGEO s przechowywane w obiektach (podobnie jak to jest w C-Geo). S to fizycznie katalogi na dysku wewntrznym Psiona, o nazwach nadawanych przez uytkownika (maksymalnie osiem znaków), maj one take rozszerzenie "OBJ" dla ułatwienia ich rozpoznawania. W obiekcie aktualnie wybranym mona zapisywa zbiory współrzdnych, zbiory z danymi z pomiarów tachimetrycznych i inne dane. Uytkownik ma moliwo zakładania, kasowania i wybierania obiektów (opcja Zbiory-Obiekty w menu głównym M-Geo). W nazwach obiektów mog wystpowa wyłcznie litery i cyfry. Mona załoy maksymalnie 30 obiektów o nazwach dwunastoliterowych, np: Kowale12. Jeeli nazwy obiektów bd krótsze, ich ilo moe by wiksza. 2.5 Zbiory współrzdnych. Program do oblicze wykorzystuje punkty o ustalonych współrzdnych X, Y, H, identyfikowane poprzez maksymalnie dziesicioznakowe numery (numer moe składa si z liter i cyfr) i picioznakowe kody (równie literowo-cyfrowe). Do zarzdzania zbiorami współrzdnych słuy podopcja Zbiory w menu głównym M-Geo. Umoliwia ona zakładanie, kasowanie i wybieranie aktualnego zbioru roboczego i podstawowego. Zbiór roboczy słuy do zapisu nowoobliczonych współrzdnych oraz do ich wykorzystywania w czasie oblicze. Zbiór podstawowy pozwala na korzystanie z dodatkowej bazy danych np. punktów osnowy, które nie ulegaj zmianom w trakcie wykonywania oblicze (istniejce punkty nie mog by skasowane, nowe nie zostaj tam zapisywane). Zbiór podstawowy moe by np. przetransmitowany z programu C-Geo, mona take wprowadza nowe współrzdne w opcji Baza danych. Ponadto w opcji Baza danych istnieje moliwo dopisywania, kasowania, edycji, przegldania i rysowania punktów w wybranym zbiorze. Menu zarzdzania baz punktów: Z b i ó r d o e d y c j i E d y c j a b a z y K o p i o w a n i e p u n k t ó w K a s o wa n i e p u n k t ó w R y s u n e k K o n i e c Zbiór do edycji - operator ma moliwo wybrania zbioru współrzdnych z aktualnego obiektu do edycji. Do wyboru zbioru słu klawisze kursorów (lewo, prawo) lub klawisz TAB, który wywietla list wszystkich zbiorów w obiekcie. Edycja bazy - mona przeglda cały zbiór współrzdnych (kursory: góra - pocztek, dół - koniec zbioru; kursory: lewo, prawo - kolejne punkty w zbiorze). Ponadto po ustawieniu si na wybranym punkcie i naciniciu klawisza: 7
DEL - mona usun punkt, ENTER - mona zmieni dane punktu (numer,kod, X, Y, H), SPACE - mona dopisa nowe punkty do zbioru. TAB zaznaczenie punktu Kopiowanie punktów wybrane punkty w edycji bazy mona skopiowa do innego zbioru współrzdnych. Kasowanie punktów mona kasowa: pojedynczy punkt po podaniu jego numeru, wybrane punkty w czasie edycji bazy, lub wszystkie punkty w bazie. Rysunek - wykonanie rysunku dla wszystkich lub dla wybranych punktów w bazie. Pojawia si menu w którym mona zdecydowa czy rysowane bd wszystkie, czy wybrane punkty. Koniec - zakoczenie pracy z baz danych. 3. Obliczenia. Wszystkie zadania geodezyjne zostały zebrane w dwóch opcjach ("Oblicz1" i "Oblicz2") w celu ułatwienia dostpu do nich uytkownikowi. Zb iory Oblicz1 Oblicz2 Opcje O b i e k t y Z b i o r y B a z a D a n y c h W o r k A b o u t - > P C P C - W o r k A b o u t K o n i e c T a c h i m e t r i a C igi W c icia T r a n s f o r m a c j a P r z e c icia T y c z e n i e B i e g u n o w e, D o m i a r y A z y m u t, Kt,Odległo P o w i e r z c h n i a N i w e l a c j a K i e r u n k i Ł u k i k o ł o w e D o k ł a d n oci J e d n o s t k i D a n e p o m i a r o w e R e j e s t r a t o r T e r m i n a l T r a n s m i s j a z i n s t r u m e n t u Obliczenia mona wykonywa zarówno wprowadzajc dane z klawiatury jak i posługujc si danymi przetransmitowanymi z tachimetru elektronicznego (w tych wypadkach, gdy danymi s obserwacje: kierunek poziomy, kt zenitalny/przewyszenie, odległo przestrzenna/pozioma). 3.1 Tachimetria 3.1.1. Opis menu głównego tachimetrii: S t a n o w i s k o P o m i a r O p c j e N ow e stanowisko W ybór stanowiska P rzegld stanow isk K asowanie stanowisk W spółrzdne stanowiska K oniec P ikiety N aw izanie E dycja P ikiet U suw anie pikiet W spółrzdne O dchyłki nawizania W yniki Funkcje dodatkowe D okładnoci D ane pom iarowe R ejestrator C zas rezygnacji 8
Menu Stanowisko: Nowe stanowisko - Załoenie nowego stanowiska tachimetrycznego z podaniem nazwy, wysokoci instrumentu, itp. Wybór stanowiska - wybór istniejcego stanowiska do pomiaru. Przegld stanowisk - przegldanie wybranego stanowiska. Kasowanie stanowisk - kasowanie pojedynczego lub wszystkich stanowisk. Po nacinicie Enter bez wybrania jakiegokolwiek stanowiska, mona usun wszystkie stanowiska tachimetryczne w obiekcie (po ponownym potwierdzeniu zamiaru usunicia). W celu usunicia pojedynczego stanowiska naley nacisn klawisz TAB, wtedy pojawi si lista stanowisk w aktualnym obiekcie, po wybraniu stanowiska (plik z rozszerzeniem *.TCH) i naciniciu ENTER, stanowisko bdzie usunite. Współrzdne stanowiska - gdy zmierzone zostały nawizania, mona uzyska współrzdne stanowiska wyznaczone metod wcicia wstecz (gdy zmierzone zostały trzy punkty nawizania), lub metod wcicia liniowego (gdy zmierzone zostały dwa pełne nawizania - kierunki i odległoci). Oprócz współrzdnych podawane s równie odchyłki ktowe (wcicie liniowe) lub odległociowe (wcicie wstecz). Koniec - zakoczenie pracy z tachimetri. Menu Pomiar: Pikiety - automatyczne lub rczne wprowadzanie danych pikiet (numer, kod, wysoko lustra, kt poziomy, kt zenitalny/przewyszenie, odległo, ew. domiar i przedłuenie). Jeeli włczona jest numeracja automatyczna, po pomiarze pełnej dziesitki pikiet, usłysze mona podwójny sygnał dwikowy. Nawizanie - rejestracja punktów nawizania kierunkowego (kt poziomy) lub pełnego (odległo i kty). W przypadku, gdy podano numer istniejcego nawizania, program powiadomi, e taki punkt ju istnieje, po pomiarze wywietli odchyłk ktow. Edycja pikiet - edycja wczeniej wprowadzonych pikiet. Usuwanie pikiet - usuwanie wczeniej zarejestrowanych pikiet (po podaniu numeru) Współrzdne - wyznaczenie współrzdnych pikiet (wczeniej musz by okrelone współrzdne stanowiska i nawizania). Mona obliczy współrzdne pojedynczej pikiety lub wyznaczy współrzdne wszystkich pikiet w wybranym wczeniej stanowisku. Odchyłki nawizania - dla zmierzonych punktów nawizania, jeeli znane s ich współrzdne, podawane s odchyłki ktowe, liniowe i wysokociowe (do omiu punktów nawizania na stanowisku). Menu Opcje: Wyniki - ustalenie czy po pomiarze kadej pikiety jej współrzdne maj by liczone i pokazywane na ekranie i ewentualnie zapisywane do bazy. Dodatkowo mona ustawi wyznaczanie wysokoci pikiet na podstawie obserwacji do punktu nawizania, a nie na podstawie wysokoci stanowiska i instrumentu. Funkcje dodatkowe 9
T y c z e n i e b i e g u n o w e P o m i a r o d o s i R e j e s t r a c j a d o m i a r ó w R e j e s t r a c j a p r z e k r o j ó w P o wi e r z c h n i a K o n i e c Tyczenie biegunowe- wyznaczenie kierunku i odległoci dla podanych współrzdnych (lub numeru punktu z bazy danych). Pomiary od osi: Tyczenie b, d, H funkcja umoliwiajca wytyczenie punktów o znanych współrzdnych X, Y, H w na podstawie wyznaczonych przez program biecej i domiaru oraz przewyszenia, (gdy znane s dane wysokociowe). W tym celu musi by załoone stanowisko, zmierzone nawizanie oraz znane musz by współrzdne stanowiska, dwóch punktów stanowicych lini pomiarow oraz bieca, domiar i wysoko tyczonego punktu. W wyniku obliczenia otrzymuje si kierunek Hz, odległo poziom i ewentualnie przewyszenie do wytyczenia. Ponadto program wyznacza współrzdne punktu tyczonego, które mona zapisa do bazy. Kontrola osiowoci po zadaniu pocztku i koca linii (mog to by zmierzone na aktualnym stanowisku pikiety lub punkty o znanych współrzdnych w bazie danych), naley poda numer wytyczonej pikiety (lub punktu o znanych współrzdnych w bazie danych), program wyznaczy biec i domiar do punktu (a take przewyszenie, gdy dane s obserwacje wysokociowe). Rejestracja domiarów rejestracja domiarów prostoktnych z transmisj zarejestrowanych domiarów do C-GEO Rejestracja przekrojów rejestracja przekrojów pionowych Powierzchnia obliczanie powierzchni i obwodu mierzonej działki bez koniecznoci wykonywania nawiza na znane punkty. Dokładnoci - okrelenie dokładnoci dla współrzdnych, odległoci, któw, powierzchni. Dane pomiarowe - wybór rodzaju mierzonych danych. Przed rozpoczciem automatycznego pomiaru tachimetrii naley wybra jakie wielkoci bd mierzone w instrumencie, tzn. czy bd to odległoci przestrzenne i kty zenitalne - opcja SD V, czy odległoci zredukowane i przewyszenia opcja HD dh. Ponadto mona take wprowadzi numer strefy układu 65, w celu uwzgldniania poprawki odwzorowawczej w obliczeniach współrzdnych, Rejestrator - wybranie typu rejestracji (automatyczna/rczna), typu tachimetru, sposobu sterowania rejestracj (np. dla tachimetrów Elta mona rejestrowa sterujc całym procesem pomiaru z Psiona lub tachimetru), okrelenie czy pikiety bd miały kody, czy bdzie prowadzona autonumeracja i od jakiego numeru, itp. Czas rezygnacji czas, w którym przed przejciem rejestratora w stan oczekiwania na dane z tachimetru bdzie mona dokona zmian w pikiecie (np. zmiana kierunku, kodu itp). Opcja ta jest aktywna jedynie, gdy sterowanie rejestracj nastpuje z instrumentu. 10
3.1.2. Opis rejestracji danych tachimetrycznych. Przed rozpoczciem rejestracji danych naley upewni si czy został wybrany właciwy typ tachimetru (Opcje-Rejestrator-Typ tachimetru) i rodzaj rejestracji: rczna/automatyczna (Opcje-Rejestrator-Rejestracja). Ponadto ustawi trzeba takie parametry jak: kodowanie pikiet, autonumeracja, start autonumeracji, dokładnoci zapisu obserwacji (Opcje-Dokładnoci), rodzaj rejestrowanych obserwacji (Opcje- Dane pomiarowe), sposób sterowania pomiarem i rejestracj (Opcje->Rejestrator- >Sterowanie-rejestracj->Psion/Instrument). Ta ostatnia opcja umoliwia wyzwalanie pomiaru przez uytkownika po naciniciu klawisza w WorkAbout lub po naciniciu odpowiedniego klawisza w tachimetrze (np. Meas w Elcie). Opcja ta nie jest dostpna dla wszystkich typów tachimetrów (dotyczy Elt i Nikonów). Ponadto mona take okreli czas, w którym przed przejciem w stan oczekiwania na dane z tachimetru bdzie mona dokona zmian w pikiecie (np. zmiana kierunku, kodu itp). Przed pomiarem pikiet konieczne jest załoenie nowego stanowiska (opcja Tachimetria-Stanowisko-Nowe stanowisko) lub wybranie poprzednio załoonego stanowiska (opcje Tachimetria-Stanowisko-Wybór stanowiska). W pierwszym przypadku naley poda nazw stanowiska (pod t nazw stanowisko zostanie zapisane w obiekcie), numer punktu (jest to numer punktu na którym jest ustawiony instrument, jeeli numer nie zostanie podany, zostanie on nazwany tak jak nazwa stanowiska), dalsze dane nie s obowizkowe (s to kod stanowiska, wysoko instrumentu, pocztek numeracji autonumeracji). Po wybraniu stanowiska mona przej do opcji (Pomiar-Pikiety) w celu pomiaru pikiet, lub (Pomiar-Nawizanie) w celu pomiaru nawizania. Sterowanie pomiarem pikiet z Psiona. Jeeli ustawiono sterowanie z Psiona, mona zmieni numer pikiety, kod, wysoko lustra (Hc), w oknie dialogowym: Czołówka: 11-12: 123.45 Numer: 13 Kod: EPGN Hc: 1.75 Po zatwierdzeniu wprowadzonych danych pocztkowych poprzez nacinicie ENTER, wyzwalany jest pomiar pikiety (lub nawizania), nastpuje transmisja danych, na ekranie pojawia si na moment okienko z zarejestrowanymi danymi. Po pomiarze kierunku, odległoci i przewyszenia (ew. kta zenitalnego) istnieje moliwo ponownego pomiaru kierunku Hz bez zmiany pozostałych danych. Zmiana kierunku jest moliwa w przypadku sterowania rejestracj z Psiona po pomiarze pikiety, lub w przypadku sterowania z instrumentu, po naciniciu klawisza ESC w trakcie oczekiwania Psiona na dane z instrumentu (na ekranie jest wtedy widoczny komunikat: Przerwanie: ESC ). W trakcie pomiaru pikiet rejestrowane s: numer pikiety, kod, wysoko lustra, odległo przestrzenna lub zredukowana, kt zenitalny lub przewyszenie. Ponadto mona wprowadzi dane dodatkowe - domiar (d) w lewo lub w prawo (ze znakiem + lub -) do punktu niewidocznego (rys. poniej), lub przedłuenie poza punkt zmierzony. Dane te wprowadza si po wykonaniu pomiaru pikiety, przy czym sterowanie rejestracj musi odbywa si z Psiona, lub jeli jest to sterowanie z instrumentu, naley w czasie przeznaczonym na przerwanie pomiaru nacisn 11
klawisz ESC i po wykonaniu pomiaru mona wprowadzi poprawki do zmierzonej pikiety. 11a 10 11 St 1 9 Sterowanie pomiarem pikiet z instrumentu. Po wejciu do opcji Pomiar->Pikiety, pojawia si komunikat: Nr : XXXXXXXXXX Kod : XXXXX Hcelu : X.XX Czołówka: XXX.XX Pr z er wa n i e: E SC 3..2..1 Jeeli na ekranie widoczny jest komunikat: Przerwanie ESC: 3 (lub 2,1) mona przerwa pomiar przez nacinicie klawisza ESC. Po upływie czasu okrelonego wczeniej w opcji Czas rezygnacji. Psion czeka na dane z tachimetru (naley wtedy wyzwoli pomiar i transmisj w instrumencie). Jeeli z jakiego powodu nie jest moliwe wykonanie pomiaru, przerwa ten stan mona przez nacinicie klawisza Psion-ESC (wtedy program zostaje całkowicie przerwany, ale zarejestrowane wczeniej dane nie zostan utracone). Po naciniciu klawisza ESC w trakcie oczekiwania Psiona na dane z instrumentu (na ekranie jest wtedy widoczny komunikat: Przerwanie: ESC ), MGEO przechodzi w tryb sterowania pomiarem z Psiona. Dziki temu moliwe jest dokonywanie zmian opisanych wyej, w opcji Sterowanie pomiarem pikiet z Psiona. Punkty nawizania s mierzone i rejestrowane zawsze po wyzwoleniu pomiaru w Psionie (niezalenie czy w opcjach programu zostało ustalone sterowanie z Psiona czy z tachimetru). Program podaje warto czołówki midzy dwoma ostatnio zmierzonymi pikietami. Warto ta jest wywietlana w przypadku sterowania pomiarem z rejestratora w trakcie wprowadzania danych nowej pikiety (numeru, kodu i wysokoci lustra) lub, gdy sterowanie rejestracj przejł instrument - w trakcie pomiaru i transmisji danych dla nowej pikiety. Poza pomiarem pikiet i nawizania, mona edytowa dane pikiet (opcja Pomiar-Edycja pikiet), oblicza współrzdne (Pomiar-Współrzdne), lub usuwa pikiety (Pomiar-Usuwanie pikiet). Ponadto, w trakcie rejestracji pikiet mona uzyskiwa współrzdne pikiety i zapisywa j do bazy. Wczeniej jednak ustawi naley (Opcje-Wyniki), wywietlanie współrzdnych na ekran i zapis do bazy danych), ponadto w bazie musz by współrzdne stanowiska i nawizania, (które wczeniej musi by pomierzone). 12
3.2 Cigi Obliczane s cigi poligonowe: wiszcy, dwustronnie nawizany, wliczeniowy. Mona take obliczy cig zamknity wybierajc opcj 'Nawizany' i odpowiednio wprowadzajc dane. W wyniku oblicze mona zobaczy obraz cigu na rysunku (dotyczy to cigu wliczeniowego i nawizanego dwustronnie lub zamknitego). W przypadku pracy z tachimetrem elektronicznym, po wybraniu właciwego typu instrumentu i sposobu rejestracji (automatyczna) w opcji Rejestrator, kierunki i odległoci s rejestrowane automatycznie. W czasie pracy program informuje o czynnociach jakie naley wykona w terenie. Cig wiszcy - naley poda numer punktu bdcego nawizaniem ktowym cigu i numer punktu pocztkowego cigu. Jeli ich współrzdne nie zostan znalezione w zbiorze roboczym, aby mona było dokona oblicze - naley je wprowadzi. Po podaniu danych pocztkowych nastpuje wprowadzanie danych cigu - kt, odległo i numer nowego punktu. Po podaniu wszystkich danych i naciniciu ENTER, podawane s współrzdne i zadawane jest pytanie: Zapisa do bazy? Tak Nie Jeeli nacinity zostanie klawisz 'T', punkt bdzie zapisany do bazy, gdy 'N' - punkt nie zostanie zapamitany. Nastpuje dalej oczekiwanie na wprowadzenie danych nowego punktu (kta, odległoci, numeru). Zakoczenie oblicze nastpi gdy w trakcie wprowadzania danych wcinity zostanie klawisz ESC. Cig nawizany - naley poda nawizanie pocztkowe cigu (numer punktu bdcego nawizaniem ktowym cigu i numer punktu pocztkowego cigu), a nastpnie nawizanie kocowe cigu (numer punktu bdcego nawizaniem ktowym cigu i numer punktu kocowego cigu). Jeli ich współrzdne nie zostan znalezione w zbiorze roboczym, aby mona było dokona oblicze - naley je wprowadzi. Po podaniu danych pocztkowych nastpuje wprowadzanie danych cigu - kt, odległo i numer nowego punktu. Po podaniu numeru kocowego cigu jako numer nowego punktu, nastpuje jeszcze wprowadzenie kta nawizania kocowego, po czym program przystpuje do oblicze. Na ekranie ukazuje si odchyłka ktowa, po potwierdzeniu kontynuacji oblicze (klawisz 'T'), wywietlana jest odchyłka liniowa i ponowne danie potwierdzenia kontynuacji oblicze. Po wykonanych obliczeniach ukazuje si menu: N a e k r a n D o b a z y Po wybraniu opcji Na ekran, pojawiaj si wszystkie nowoobliczone punkty. Po wybraniu opcji Do bazy, obliczone punkty s zapisywane do zbioru współrzdnych.. Po wybraniu opcji Zapisa zadanie, obliczony cig moe by zapamitany i przesłany do programu C-Geo. Cig wliczeniowy - naley poda nawizanie pocztkowe cigu (numer punktu pocztkowego cigu), a nastpnie nawizanie kocowe cigu (numer punktu kocowego cigu). 13
Jeli ich współrzdne nie zostan znalezione w zbiorze roboczym, aby mona było dokona oblicze - naley je wprowadzi. Po podaniu danych pocztkowych nastpuje wprowadzanie danych ciguodległoci, numery nowych punktów i kty. Po podaniu numeru kocowego cigu wywietlana jest odchyłka liniowa i zadawane jest pytanie na temat kontynuacji oblicze. Po podaniu odpowiedzi twierdzcej - na ekranie ukazuj si kolejne punkty wraz z ich współrzdnymi, po naciniciu dowolnego klawisza zadawane jest pytanie: Zapisa do bazy? Tak Nie Jeeli nacinity zostanie klawisz 'T' punkt bdzie zapisany do bazy, gdy 'N' - nie zostanie zapamitany. 3.3 Wcicia. Obliczane s punkty pomierzone metodami wcicia ktowego w przód, liniowego (przestrzennego), ktowego wstecz i kombinowanego wolne stanowisko. Po wybraniu odpowiedniego obliczenia z menu nastpuje wprowadzanie danych. Po obliczeniu współrzdnych na ekranie ukazuje si rysunek z konstrukcj wcicia. Wcicie ktowe w przód - naley poda numer lewego punktu bazy, potem numer prawego punktu, nastpnie kty wcinajce. W zalenoci od ustawienia w opcji Parametry, mona wprowadza gotowe kty lub kierunki do pomiaru któw w dwóch połoeniach lunety. Wcicie liniowe - naley poda numer lewego punktu bazy, nastpnie numer prawego punktu. W razie braku ich współrzdnych w zbiorze, mona je poda od razu. Jeeli podane zostan równie wartoci wysokoci lustra i instrumentu, progam wyznaczy równie wysoko wcinanego punktu. Po wprowadzeniu danych punktów bazy, poda trzeba boki wcinajce - lewy i prawy. Jeeli w opcji Parametry zostanie ustalone, e mierzone s odległoci przestrzenne, trzeba bdzie poda takie odległoci i kty zenitalne. Dodatkowo mona wprowadzi odczyty kierunków Hz na punkty wcinajce, dziki temu, wyznaczona zostanie wielko kontrolna - rónica midzy ktem zmierzonym, a obliczonym ze współrzdnych. Zadanie to mona zrealizowa take rejestrujc dane z tachimetru. Naley jednak wczeniej ustawi w opcji Rejestrator, typ tachimetru i rodzaj rejestracji (Automatyczny). Wtedy w trakcie wprowadzania danych do wcicia pojawi si okno dotyczce najpierw pomiaru lewego punktu wcinajcego, a potem prawego: L ewy punkt wcin an y: X X X X X X X X X X Ustaw Hz,SD,h w Elcie W ykon aj pom iar S tart - ME A S w Elcie P rzerwan ie-e sc: 3 Po wykonaniu pomiaru (sterowanie przez instrument), dane s wprowadzane do oblicze. Na ekranie wywietlane s obliczone współrzdne, punkt mona zapisa do bazy. Wcicíe wstecz - naley poda numery lewego, rodkowego i prawego punktu. W razie braku ich współrzdnych w zbiorach, mona je poda od razu. Po wprowadzeniu danych punktów bazy, poda trzeba kierunki na punkty wcinajce - najpierw kierunek na punkt lewy, potem kierunek na punkt rodkowy, w kocu na 14
punkt prawy. Na ekranie wywietlane s obliczone współrzdne punktu, po wciniciu klawisza T, punkt mona bdzie zapisa do zbioru roboczego. Jeeli wprowadzone zostan równie odległoci do punktów wcinajcych, program wyznaczy take odchyłki liniowe. Zadanie to mona zrealizowa take rejestrujc dane z tachimetru. Naley jednak wczeniej ustawi w opcji Rejestrator, typ tachimetru i rodzaj rejestracji (Automatyczny). Wtedy w trakcie wprowadzania danych do wcicia pojawi si okno dotyczce najpierw pomiaru lewego punktu wcinajcego, a potem prawego: Lewy p u n k t wci n a n y: XXXXXXXXXX Ust a w Hz, SD, h w E l ci e Wyk on a j p om i a r St a r t - ME AS w E l ci e Pr z er wa n i e-esc: 3 Po wykonaniu pomiaru (sterowanie przez instrument), dane s wprowadzane do oblicze. Wolne stanowisko w pierwszym etapie poda trzeba dane punktu wcinanego (numer, kod, wysoko instrumentu), nastpnie poda naley numery i dane do punktów wcinajcych (kierunek Hz, kt zenitalny V, odległo przestrzenn, wysoko lustra), ilo punktów wcinajcych od 2 do 5, dane musz by pełne (nie jest konieczne wprowadzanie danych wysokociowych wysoko lustra, instrumentu itp.). Program wyznaczy parametry transformacji (współczynniki u, v, r zmiana skali), błdy transformacji Mx, My, Mt, oraz współrzdne X, Y i H punktu wcinanego. 3.4 Transformacja. Programem tym mona transformowa współrzdne przy maksymalnie piciu punktach dostosowania metod transformacji Helmerta z poprawkami Hausbrandta. Wprowadzanie danych naley rozpocz od podania punktów dostosowania w obu układach. Jeeli współrzdne jakiego punktu nie zostan znalezione - mona je wprowadzi "na miejscu". Nastpuje obliczenie parametrów transformacji (współczynnika zmiany skali - r, współczynników u i v) oraz ewentualnych błdów transformacji (przy iloci punktów dostosowania wikszej ni dwa). Po wykonaniu oblicze, obliczone punkty s wywietlane na ekranie. Po twierdzcej odpowiedzi na pytanie: Zapisa do bazy? Tak Nie kolejny punkt jest zapisywany do zbioru roboczego. 3.5 Przecicia. Obliczane jest przecicie dwóch prostych, które mog by take przesuwane równolegle. Naley poda numery pocztków i koców obu linii oraz ewentualnie wielkoci przesuni linii. Na ekranie pojawi si współrzdne punktu przecicia prostych. Po podaniu jego numeru i naciniciu klawisza T zostanie on zapisany do zbioru roboczego. 15
Na ekranie pokazuje si rysunek przecicia (take wtedy gdy dane uniemoliwiaj wyznaczenie punktu przecicia prostych). 3.6 Tyczenie. Jest to moduł słucy do automatycznego tyczenia puktów metod biegunow przy pomocy tachimetru elektronicznego przy wykorzystaniu punktów znajdujcych si w zbiorze współrzdnych lub wprowadzanych z klawiatury. Tyczenie Opcje Stanowisko Nawizanie Realizacja Koniec Dane pomiarowe Rejestrator Wybieranie punktów Dokładno tyczenia Stanowisko - podanie numeru, wysokoci instrumentu i wysokoci lustra na stanowisku. Jeeli punktu o podanym numerze nie ma w bazie danych, program zapyta si o jego współrzdne i zapisze je do bazy. Nawizanie - podanie numeru nawizania i pomiar kierunku na punkt nawizania (automatyczny). Pomiar kierunku nastpuje po naciniciu klawisza Enter. Jeeli opcja ta nie jest aktywna naley sprawdzi czy ustawiony został właciwy tryb rejestracji danych (rejestracja automatyczna i typ tachimetru) w opcji Rejestrator. Realizacja - tyczenie punktów. Wczeniej musi by okrelone stanowisko, punkt nawizania i typ rejestracji i tachimetru. Jeeli punkty s wybierane automatycznie, na ekranie ukazuje si okno: Punkkt - XXXX HD - XXXX Hz - XXXX Start: ENTER Stop: ESC Poprawka Hz - XXXXXX Po naciniciu klawisza ENTER, program zaczyna odczytywa kierunek z instrumentu i wywietla rysunek, na którym ukazany jest obraz tyczonego punktu i lunety instrumentu, jednoczenie wydawany jest dwik, który sygnalizuje kierunek obrotu lunety w celu ustawienia jej na właciwym kierunku. Po ustawieniu lunety na kierunku, program przechodzi do tyczenia odległoci: Punkkt - XXXX HD - XXXX Hz - XXXX Start: ENTER Stop: ESC Poprawki dhz - XXXXXX dl - XXXXXX dq - XXXXXX W trakcie tyczenia na odległo, wydawany jest sygnał dwikowy, na rysunku wida punkt celowania i połoenie punktu do wytyczenia, ponadto podawane s poprawki 16
odległoci i kierunku. W lewym okienku pokazana jest odległo zredukowana (pozioma) do tyczonego punktu (HD). Pomiar odległoci jest wyzwalany po naciniciu klawisza Enter, (jeeli rejestracj steruje Psion) lub po naciniciu odpowiedniego klawisza w tachimetrze, (np. MEAS w Elcie 50), gdy rejestracj steruje instrument. Po wytyczeniu punktu program przechodzi do tyczenia kolejnego punktu. Dane pomiarowe - ustalenie typu danych odczytywanych z tachimetru (odległoci przestrzenne/zredukowane, kty zenitalne/przewyszenia), itp. Rejestrator - ustalenie typu rejestracji danych (rczna/automatyczna). Wymagane jest ustawienie na rejestracj automatyczn). Wybór typu tachimetru i sposobu sterowania rejestracj - wyzwalanie pomiaru i rejestracji z Psiona lub z tachimetru. Wybieranie punktów - sposób wybierania punktów: - rczny - program pyta si o numer kolejnego punktu do tyczenia, - automatyczny - program sam wybiera kolejne punkty do tyczenia. Ponadto wybór zbioru, z którego s pobierane punkty do tyczenia, moe to by inny zbiór ni roboczy. Dokładno tyczenia - naley wybra jedn z podpowiadanych dokładnoci tyczenia (2, 5, 10, 15, 20, 30, 40, 50 mm). Program w trakcie tyczenia poszczególnych punktów bdzie okrelał tolerancje tyczenia na kierunku i odległoci zgodnie ze wzorem: dhz = arc tg (mt/hd), gdzie: dhz - tolerancja okrelenia kierunku mt - wybrana dokładno tyczenia HD - odległo pozioma do punktu dl = +/- mt Jeeli przyj dopuszczalny błd tyczenia 2 mm to na odległoci 100 m: dhz = +/- 13 cc dl = +/- 2 mm Tolerancje tyczenia na kierunku i odległoci s wywietlane w trakcie tyczenia poszczególnych punktów. 3.7 Biegunowe, Domiary XY<=>Biegunowe i Biegunowe <=> XY W zadaniu tym mona przelicza dane biegunowe na współrzdne prostoktne i współrzdne prostoktne na dane biegunowe. XY=> Biegunowe - ze współrzdnych prostoktnych wyliczane s miary do wyniesienia punktów w teren metod biegunow. Naley poda numer stanowiska i nawizania oraz 'zero limbusa'- odczyt na limbusie przy celowaniu na punkt nawizania (standardowo przyjta jest warto zero). Po podaniu numeru punktu obliczanego s wyliczane: kierunek i odległo pozioma do tego punktu. Dodatkowo mona wprowadzi odłoon ju w terenie odległo do wynoszonego punktu i uzyska warto poprawki odległoci (tracking). Jeeli wprowadzona zostanie wyliczona wczeniej odległo, lub nacinity zostanie klawisz ESC - pojawi si pytanie o numer nastpnego obliczanego punktu. Biegunowe=>XY - Obliczenie współrzdnych punktów pomierzonych metod biegunow. Naley poda numer stanowiska, pierwszy punkt nawizania i kierunek na niego, oraz ewentualnie drugi punkt nawizania i kierunek do niego. Po wywietleniu odchyłki ktowej mona kontynuowa obliczenia. Wprowadzi naley 17
numer, kierunek i odległo (lub kt zenitalny i odległo przestrzenn w zalenoci od ustawienia rodzaju mierzonych długoci w menu Opcje. Po podaniu danych punktu i naciniciu Enter wywietlane s współrzdne i punkt mona zapisa do bazy. 3.8 XY<=>Domiary i Domiary <=> XY W zadaniu tym mona przelicza domiary prostoktne na współrzdne prostoktne i współrzdne prostoktne na domiary. XY=>Domiary - wyliczenie miar do wyniesienia w teren metod domiarów prostoktnych. Do wykonania oblicze potrzebne s współrzdne pocztku i koca linii oraz współrzdne punktów do wyniesienia. Naley poda numery punktów na kocach prostej i numer punktu rzutowanego, wtedy wywietlana jest na ekranie miara bieca i domiar do punktu. Program koczy obliczenia, gdy w trakcie wprowadzania danych nowego punktu wcinity zostanie klawisz ESC. Domiary=>XY - obliczenie współrzdnych punktów pomierzonych metod domiarów prostoktnych. Naley poda numery pocztku i koca linii. W aktualnie wybranym zbiorze s wyszukiwane współrzdne tych punktów. Jeeli nie zostan znalezione - mona je wprowadzi "bez wychodzenia" z obliczenia. Kolejna dan jest zmierzona długo linii. Po jej podaniu wywietlana jest odchyłka liniowa i istnieje moliwo przerwania oblicze lub ich kontynuacji. Jeeli nie zostanie podana długo, odchyłka liniowa zostanie uznana za zerow. Nastpnie naley poda numer i kod nowoobliczanego punktu, miar biec i domiar, (jeli punkt jest po lewej stronie linii - domiar powinien by ujemny). Na ekranie pojawiaj si obliczone współrzdne. Po naciniciu dowolnego klawisza zadawane jest pytanie: Zapisa do bazy? Tak Nie Jeeli nacinity zostanie klawisz "T", punkt bdzie zapisany do bazy (chyba, e taki punkt ju si tam znajduje). Dalej nastpuje oczekiwanie na wprowadzenie numeru nastpnego punktu. Zakoczenie oblicze nastpi, gdy w trakcie wprowadzania danych nowego punktu wcinity zostanie klawisz ESC. 3.9 Azymut, kt, odległo. W zadaniu wyznaczane s wielkoci wymienione w tytule zadania. Kolejno wprowadzania danych do obliczenia kta: numer punktu na lewym ramieniu kta, numer punktu na prawym ramieniu, numer punktu centralnego (stanowiska). Kt obliczany jest w gradach, ponadto wywietlane s odległoci od punktu centralnego do punktów na ramionach kta. Jeeli podane zostan tylko punkty na lewym i prawym ramieniu kta (tzn. na pytanie o punkt centralny, uytkownik nacinie Enter bez podania numeru punktu), wyznaczone zostan odległo, azymut i przewyszenie midzy punktami. Wprowadzone dane s ukazane na rysunku. 3.10 Powierzchnia. Obliczana jest powierzchnia figury ze współrzdnych. Naley podawa numery punktów załama działki. Zakoczenie wprowadzania danych nastpuje po podaniu numeru, od którego rozpoczto wprowadzanie danych. 18
Na rysunku przedstawiany jest wprowadzony kontur. Powierzchnia jest podawana w jednostkach wczeniej okrelonych w menu Opcje- Jednostki i Opcje-Dokładnoci. Po podaniu kolejnego numeru wywietlana jest odległo do poprzedniego punktu (czołówka), a obok powierzchni wywietlany jest obwód działki. 3.11 Niwelacja. Program ten umoliwia rejestracj niwelacji reperów wraz z punktami porednimi. Na ekranie pojawia si menu: Cigi Stanowis k o Pom iar O blic zenia N o w y c ig W y b ó r c igu P r z e g ldanie U s u n icie cig u K o n i e c N o w e s t a n o w i s k o P r z e g ldan i e s t a n. U s u n icie s t a n. T y c z e n i e wy s o k oci R e p e r y P u n k t y p oredn i e U s u n icie punktu E d y c j a p u n k t u O p c j e O d c h y ł k i n a s t a n o w i s k u O d c h y ł k i w c igu W y s o k oci Menu Cigi: Nowy cig - wprowadzane s dane dla nowego cigu niwelacyjnego: numer i wysoko reperu pocztkowego, numer i wysoko reperu kocowego, nazwa cigu. Wybór cigu - wybór istniejcego cigu do pomiaru. Przegldanie cigu - przegldanie zmierzonych odczytów na łacie na poszczególnych stanowiskach i punktach porednich wybranego cigu. Usunicie cigu - usunicie wybranego lub wszystkich cigów. Koniec - koniec pracy w niwelacji. Menu Stanowisko: Nowe stanowisko - po wybraniu lub załoeniu cigu niwelacyjnego, naley przej do tej opcji, aby wprowadzi dane aktualnie mierzonego stanowiska: numery punktów wstecz i w przód, ew. odległoci od niwelatora. Przegldanie stanowiska - przegldanie aktualnie mierzonego stanowiska. Usunicie stanowiska - usunicie aktualnie mierzonego stanowiska. Tyczenie wysokoci moliwo tyczenia wysokociowego Menu Pomiar: Repery - wprowadzanie danych odczytywanych z łaty na danym stanowisku, lub edycja poprzednio wprowadzonych danych do łaty wstecz i w przód. Wprowadzi mona odczyty wstecz i w przód z jednego lub dwóch pomiarów. Jeeli podane s wszystkie dane, program podaje przewyszenie rednie i odchyłk midzy pomiarem pierwszym i drugim Punkty porednie - wprowadzanie i edycja numerów i odczytów do punktów porednich na stanowisku. Usunicie punktu - usunicie punktu poredniego na stanowisku (po podaniu numeru punktu). Edycja punktu zmiana odczytu na punkcie porednim o zadanym numerze. Opcje ustalenie, z którego pomiaru na stanowisku naley wylicza wysoko punktu poredniego, okrelenie dokładnoci odczytu: 1mm lub 0.1mm, oraz włczenie opcji rejestracji automatycznej z niwelatora kodowego Leica Sprinter lub Sokkia SDL 30. 19
Menu Obliczenia: Odchyłki na stanowisku - wywietlane s odchyłki midzy pomiarem pierwszym i drugim na stanowisku. Odchyłki w cigu - podawane s odchyłki midzy przewyszeniem pomierzonym a obliczonym w cigu. Wysokoci - Wyznaczane s wysokoci punktów porednich i reperów w cigu (z moliwoci zapisu punktów do bazy). 3.12 Kierunki. Zadanie umoliwia pomiar i obliczenie któw metod kierunkow. Pomierzy mona do 50 punktów w trzech seriach. Jeeli wybrana jest rejestracja automatyczna, kierunki s rejestrowane z tachimetru. Menu główne kierunków: Stanowisko Pom iar Odchyłk i Kty N o we s t a n o wi s k o W y bó r s t a n owi s k a P r ze g ldanie U s un icie R e j e s t r a t o r K o ni e c P o m i a r k i e r u n k ó w N u m e r y k i e r u n k ó w K i e r u n k i i o d l e g ł oc i Z a m k n. ho r y z o n t u S e r i a i p oł oenie U s u n icie k i e r u n k u Z a m k n. h o r y zo n t u W s e r i i Mid z y s e r i am i O b l i c z en i e kt ó w Menu Stanowisko: Nowe stanowisko - wprowadzana jest nazwa nowego cigu. Wybór stanowiska - wybór istniejcego stanowiska do pomiaru. Przegldanie - przegldanie zmierzonych odczytów na poszczególnych punktach stanowiska. Usunicie - usunicie wybranego lub wszystkich stanowisk. Rejestrator - wybór rodzaju rejestracji (rczna/automatyczna) i typu tachimetru. Koniec - koniec pracy w pomiarze kierunków. Menu Pomiar: Pomiar kierunków - po wczeniejszym okreleniu w opcji "Numery kierunków", jakie numery bd miały mierzone punkty, naley wybra punkt do pomiaru i wprowadzi kierunek na danym punkcie. Numery kierunków - wprowadza si numery kolejnych, mierzonych punktów. Zamknicie horyzontu - pomiar zamknicia horyzontu w aktualnym połoeniu lunety i serii. Seria i połoenie - okrelenie aktualnego połoenia i serii pomiarowej. Usunicie kierunku - usunicie pojedynczego zmierzonego kierunku. Menu Odchyłki: Zamknicie horyzontu - podanie odchyłek horyzontu dla wszystkich pomierzonych serii. W serii - podanie odchyłek kierunków w danej serii midzy połoeniami lunety Midzy seriami - podanie odchyłek midzy dowolnymi seriami i dowolnymi kierunkami. 20
Menu Kty: Obliczenie któw - po podaniu numerów kierunków, wyznaczenie katów midzy zadanymi kierunkami. 3.12 Łuki kołowe Program ten umoliwia obliczenie punktów porednich metodami : od stycznej, od ciciwy i biegunowe. Da ne łuk u Elem e nty łuk u Pun k ty po r edn ie Rys u nek Kon ie c W menu Dane łuku poda naley numer punktu pocztku trasy, potem wierzchołka i koca trasy, nastpnie promie łuku i długo łuku. W Długo łuku P R K Po wprowadzeniu powyszych danych, w menu Dane łuku mona uzyska informacje o: - danych wprowadzonych do oblicze, - elementach łuku: kt zwrotu łuku alfa, ciciwa c, styczna długa i krótka, strzałka łuku, W menu Punkty porednie moemy wyznaczy punkty: - od ciciwy: zada trzeba odstp midzy punktami na łuku, włczy zapis do bazy i ustali start numeracji dla punktów, - od stycznej: zada trzeba odstp midzy punktami na łuku, włczy zapis do bazy i ustali start numeracji dla punktów, - metod biegunow: zada trzeba odstp midzy punktami na łuku, poda kierunek zera limbusa, włczy zapis do bazy i ustali start numeracji dla punktów, Dodatkowo, jest te moliwo uzyskania rysunku łuku. 21
4. Opcje programu Mgeo. Dok ładn o ci Je dnos tk i Dan e po m iarowe Rej es tr ator T er m inal T r ans m. z ins tr um. 4.1 Dokładnoci. Ustalenie dokładnoci dla nastpujcych wielkoci: współrzdne XY i H, odległoci (metry, decymetry, centymetry, milimetry), kty (grady, c, cc), powierzchnie (od zera do czterech miejsc po przecinku). 4.2 Jednostki. Ustalenie jednostek powierzchni (ha,a,m 2 ), któw (grady, stopnie). 4.3 Dane pomiarowe. Wybranie typu danych do rejestracji: odległoci przestrzenne i kty zenitalne SD V, lub odległoci zredukowane i przewyszenia HD dh, oraz czy wprowadzane rcznie kty do oblicze (np. wci) maj by w postaci kierunków czy któw. Ponadto mona take wprowadzi numer strefy układu 65, w celu uwzgldniania poprawki odwzorowawczej w obliczeniach współrzdnych. 4.4 Rejestrator. Wybranie typu posiadanego WorkAbouta. W sprzeday dostpne s dwa typy Psion WorkAbout: RS/TTL i RS/Barcode. W kadym z nich numery portów transmisji maj róne adresy i przy transmisji wane jest wybranie właciwego typu Psiona. Typ Psiona mona rozpozna ogldajc opisy umieszczone pod gniazdami do transmisji. Wybranie sposobu rejestracji (standardowo-rczna) kierunków Hz i V oraz odegłoci. Ustalenie z jakim tachimetrem współpracowa bdzie MGEO (do wyboru s:elta, Nikon, Sokkia, Topcon, Geodimetr, Leica, Pentax). Okrelenie czy rejestracj bdzie sterowa Psion czy wyzwolenie pomiaru i rejestracja nastpi po naciniciu odpowiedniego klawisza w tachimetrze. Opcja ta jest aktywna dla instrumentów Elta. Włczenie autonumeracji i ustalenie, od jakiego numeru zacznie si numerowanie pikiet. Program zapamituje ostatnio zarejestrowany numer pikiety. 4.5 Terminal. Opcja ta umoliwia rejestrowanie wszystkich danych transmitowanych przez tachimetr, np. któw, odległoci, współrzdnych, wyników oblicze wykonywanych przez instrument. Przed rozpoczciem rejestracji naley okreli, do jakiego zbioru bd zapisywane dane otrzymane z instrumentu (opcja Zbiory). Po wybraniu zbioru naley wybra opcj Rejestracja. Wówczas Psion przechodzi w stan oczekiwania na dane z instrumentu. Zakoczenie rejestracji nastpi po naciniciu klawisza ESC w chwili, gdy na ekranie znajduje si komunikat: 22
XXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXX Pr z er wa n i e-esc: W opcji Przegldanie mona przeglda zbiór wczeniej zarejestrowany i wybrany w opcji Zbiory. Jeeli linie danych s dłusze od 40 znaków, s one przedstawiane w dwóch wierszach. 4.6 Transmisja z instrumentu. Jeeli Psion jest podłczony do instrumentu z rejestracj wewntrzn, (np. Nikon DTM 300, Elta 50 R, REC Elta 15), dane zarejestrowane w pamici wewntrznej mona przetransmitowa do Psiona aby zwolni pami w tachimetrze i przetransmitowa dane do C-Geo ju z Psiona. 5. Współpraca MGEO z tachimetrami. 5.1 Instrumenty serii ELTA (firmy ZEISS). Rejestrator WorkAbout współpracuje obecnie z nastpujcymi typami Elt: Elta46R, Elta 1..24, Elta o oznaczeniach od 2 do 6, Elta 50, Elta 50R i REC Elta 15. Elta 46R - Jest to jeden ze starszych typów Elt, gdzie pomiar jest wyzwalany mechanicznie przez nacinicie przełcznika. Dlatego, niezalenie od sposobu wyzwalania pomiaru (z Psiona lub z instrumentu) pomiar i transmisja nastpuje po naciniciu przełcznika w Elcie. Istotne jest prawidłowe ustalenie typów mierzonych danych, zgodnie z wybranym trybem w Elcie (np. długo przestrzenna i kt pionowy lub długo zredukowana i przewyszenie) w przeciwnym przypadku dane nie zostan zarejestrowane. Moliwa jest rejestracja samych kierunków (TH), rejestracja odległoci przestrzennej kta poziomego i zenitalnego (TH+D), odległoci zredukowanej, przewyszenia i kta poziomego (TH+E+h). Jeeli zachodzi potrzeba zmiany kierunku na wczeniej zmierzonej pikiecie, naley przestawi przełcznik na pomiar któw (TH) i nacisn klawisz zmiany kierunku w Psionie (rozdział 3.1) Parametry transmisji ustawione s na stałe w instrumencie i wynosz: 1200 bodów, kontrola parzystoci nieparzysta, długo słowa 7 bitów, 2 bity stopu. Elta 1..24 - Model przejciowy Elty, ma ju rozbudowane oprogramowanie i moliwo sterowania z zewntrz, ale sterowanie to jest utrudnione ze wzgldu na skomplikowany sposób dostpu do programów. Po zainicjowaniu instrumentu mona włczy WorkAbout, uruchomi tachimetri, wybra rodzaj rejestrowanych danych (np. długo przestrzenna i kt pionowy lub długo zredukowana i przewyszenie). Po załoeniu stanowiska i wejciu do opcji pomiaru pikiet, program ustawia odpowiedni opcj w instrumencie (czynno ta moe potrwa kilkanacie sekund). Czynno zmiany kierunku jest wykonywana automatycznie przez program, jednake w trakcie zmiany programów w Elcie zdarza si, e wystpi błd w komunikacji midzy Elt a Psionem i program zawiesi si, 23