OPIS ĆWICZEŃ DLA UCZNIA KARTY PRACY Jednym z najwaŝniejszych działań mających na celu kształtowanie właściwej świadomości w zakresie ochrony przyrody jest edukacja dzieci i młodzieŝy. Zajęcia prowadzone w trakcie poznawania ścieŝek edukacyjnych, łączą w sobie treści z zakresu programu nauczania historii, geografii, biologii, ochrony środowiska. ŚcieŜka w rezerwacie Kozi Rynek jest tak wytyczona, Ŝe moŝe być poznawana przez uczniów w róŝnym wieku i na róŝnych etapach kształcenia. Spacer wyznaczoną ścieŝką moŝe trwać 45 90 minut. Umieszczone na trasie tablice dostarczają wielu informacji, które moŝemy natychmiast skonfrontować z rzeczywistością, np.: chrust, mrowisko, powalone drzewo, drzewo dziuplaste, krzewy, grzyby. Wystarczy rozejrzeć się wkoło, aby zobaczyć to wszystko. Zatem, nie tylko podziwiamy piękno puszczy, ale takŝe zdobywamy cenne wiadomości na jej temat. ŚcieŜka dydaktyczna w rezerwacie Kozi Rynek zachwyca nas takŝe swoją ciszą i czystością. PołoŜenie w głębi Puszczy Augustowskiej, z dala od dróg, daje moŝliwość wyciszenia się i wsłuchania w dźwięki lasu. To oddalenie od cywilizacji sprawia równieŝ, Ŝe niezbyt wiele osób odwiedza to miejsce. Przybywają tam zazwyczaj pojedynczy miłośnicy lasu, którzy dbają o pozostawienie po sobie ścieŝki w niezmienionej postaci. Większe grupy stanowią jedynie towarzysze broni poległych Ŝołnierzy z AK, otaczających te miejsca wielkim szacunkiem związanym ze wspomnieniami. Wyruszając na trasę ścieŝki dydaktycznej z uczniami, zwracam uwagę na bezwzględną konieczność zadbania o porządek, aby swoją obecnością nie naruszyć wyjątkowego piękna tego miejsca. Obserwacja przyrody Puszczy Augustowskiej w rezerwacie Kozi Rynek jest doskonalą lekcją ochrony przyrody, dowodem na to, Ŝe warto podejmować wszelkie działania, aby świat pozostawiony przyszłym pokoleniom był tak piękny jak przed wiekami. Organizując wycieczki z dziećmi lub młodzieŝą opracowałam karty pracy, które uczniowie wypełniają w trakcie pobytu w rezerwacie. W niniejszej pracy umieściłam 17 takich kart, jednak w czasie wycieczki jeden uczeń wykonuje do 5 wybranych ćwiczeń. Karty te odznaczają się takŝe róŝnym stopniem trudności. Wybór jest uzaleŝniony od tego, z jaką grupą wiekową pracujemy, jaką wiedzą dysponują uczniowie, a takŝe od moŝliwości danego ucznia. NaleŜy pamiętać takŝe o tym, aby zapewnić uczniom czas na swobodne nacieszenie się pięknem puszczy, wsłuchanie w jej głosy, poczucie zapachów- zaangaŝowanie w poznawanie przyrody róŝnych zmysłów. 1
W trakcie wyprawy realizowane są zadania, które zostały wcześniej opracowane na zajęciach w szkole. Efektywność wykonania zadań w duŝej mierze zaleŝy, zatem, od wcześniejszej pracy. ĆWICZENIE 1 Na trasie ścieŝki przyrodniczej ustawiono tablice, które ułatwią ci poznanie tajemnic lasu. W tabeli poniŝej wypisz nazwy kolejnych tablic: Numer kolejny Nazwa tablicy Odnaleźć tablice umieszczone na trasie ścieŝki przyrodniczej. 2
ĆWICZENIE 2 Znajdując się na terenie rezerwatu zwracaj baczną uwagę na śmieci. JeŜeli je napotkasz, pamiętaj, Ŝe naleŝy je zabrać do woreczka. Znalezione przedmioty zaklasyfikuj do odpowiedniego typu, określ ich ilość oraz oceń moŝliwość recyklingu stawiając znak + lub - w ostatniej rubryce tabeli. Rodzaj śmieci Ilość Recykling Szkło Papier Puszki, opakowania metalowe Przedmioty z tworzyw sztucznych Inne (wpisz jakie). Oczyszczać las. Sklasyfikować śmieci. Ocenić, czy dany przedmiot nadaje się do recyklingu. ĆWICZENIE 3 Las stwarza korzystne warunki Ŝycia wielu gatunkom zwierząt, które znajdują tu dostateczną ilość pokarmu i bezpieczne kryjówki. Korzystając z tablicy CHRUST przyporządkuj nazwy zwierząt do miejsc, w których znajdują bezpieczne kryjówki. jeŝ dzięcioł chrust wiewiórka drzewo mysz gleba dŝdŝownica Wskazać miejsca kryjówek kilku zwierząt leśnych. 3
ĆWICZENIE 4 Kawałki przezroczystej taśmy samoprzylepnej przyklej na górną powierzchnię liścia i dokładnie dociśnij. Następnie ostroŝnie odklej taśmę i umieść na przygotowanym niŝej miejscu. Dla porównania podobne ćwiczenie wykonaliśmy na liściach drzew rosnących przy szkole i przy przystanku autobusowym. Zanotuj spostrzeŝenia i wyciągnij wnioski. Drzewo rosnące przy szkole Drzewo rosnące przy przystanku Drzewo rosnące w rezerwacie Kozi Rynek SpostrzeŜenia i wnioski SpostrzeŜenia i wnioski SpostrzeŜenia i wnioski Zbadać obecność pyłów na liściach. Porównać 3 wyniki badań. Sformułować spostrzeŝenia i wnioski. 4
ĆWICZENIE 5 W lesie moŝesz zaobserwować 3 warstwy roślinności. W czasie wędrówki obserwuj uwaŝnie roślinność wokół siebie, a bez trudu narysujesz przedstawicieli kaŝdej z warstw lasu. Pomogą ci w tym takŝe tablice umieszczone na trasie. JeŜeli potrafisz, nazwij narysowane rośliny. Informacji dostarczą ci tablice umieszczone na trasie, atlas i klucz do oznaczania roślin. WYSOKIE DRZEWA PODSZYT RUNO LEŚNE Odnaleźć wokół siebie i narysować rośliny warstw lasu: runa leśnego, podszytu i wysokich drzew. 5
ĆWICZENIE 6 Korzystając z informacji umieszczonych na tablicy GOSPODARKA ŁOWIECKA (zaczerpniętych z gwary myśliwskiej) połącz w pary określenia: tabakierka uszy zwierzyny łownej łyŝki łeb wilka kłańce nos dzika wieniec nogi jelenia latarnia poroŝe jelenia badyle zęby wilka Odszukać w gwarze myśliwskiej i połączyć w pary określenia dotyczące zwierzyny łownej. ĆWICZENIE 7 Największym niebezpieczeństwem dla lasu jest ogień. Zapisz, do kogo i na jaki numer telefonu naleŝy zadzwonić, aby sprowadzić pomoc w razie zauwaŝenia poŝaru w lesie? JeŜeli nie pamiętasz, to podpowiedź znajdziesz na tablicy OGIEŃ.. Bronić lasu na wypadek zauwaŝenia poŝaru. 6
ĆWICZENIE 8 Obejrzyj ostroŝnie kopiec mrowiska. Zwróć uwagę na uwijające się wokół mrówki. Są to bardzo poŝyteczne owady, mądre i pracowite. Swoje wiadomości moŝesz równieŝ poszerzyć korzystając z tablicy informacyjnej MROWISKO. Uzupełnij tekst: Mrówki leśne są owadami społecznymi - mają swoje., samców i. śywią się najczęściej. Spełniają rolę porządkującą usuwając oraz małe, chore osobniki róŝnych. Dla wielu zwierząt stanowią teŝ dobre źródło.. W środku mrowiska istnieje zawiły labirynt korytarzy i komór, którego widoczny.. jest jedynie częścią. Reszta kryje się głęboko pod ziemią. Panuje tam stała temperatura o C oraz wysoka wilgotność powietrza. OstroŜnie obserwować kopiec mrowiska nie stanowiąc zagroŝenia dla mieszkających w nim owadów. Wybrać informacje potrzebne do uzupełnienia tekstu o Ŝyciu mrówek. ĆWICZENIE 9 W pobliŝu tablicy POWALONE DRZEWO moŝesz zobaczyć takie właśnie drzewa. Zastanów się, dlaczego nie ma na nim zielonych liści? Ich Ŝycie zakończyło się, a jednak nadal słuŝą innym organizmom. Zwróć uwagę na widoczne teraz korzenie drzewa. Wykonaj rysunek wybranego okazu powalonego drzewa. Czy udało ci się zaobserwować na nim inne Ŝywe organizmy? Zaznacz je na swoim rysunku. Naszkicować powalone drzewo. Dostrzec na powalonym drzewie inne Ŝywe organizmy i zaznaczyć je na rysunku. Objaśnić proces fotosyntezy. 7
ĆWICZENIE 10 Znajdujesz się przy tablicy DRZEWO DZIUPLASTE. Rozejrzyj się uwaŝnie wokół siebie. Popatrz w górę na pnie drzew. Czy udało ci się znaleźć drzewo dziuplaste? Jakie to drzewo? Wybierz wyrazy określające to drzewo: dąb sosna niskie stare lipa młode wysokie dziuplaste powalone Znaleźć drzewo dziuplaste. Określić gatunek obserwowanego drzewa. Wybrać wyrazy określające obserwowane drzewo. ĆWICZENIE 11 Las jest takŝe środowiskiem Ŝycia płazów i gadów. Obejrzyj przedstawicieli tych kręgowców na tablicy informacyjnej PŁAZY I GADY, a następnie oznacz je w tabeli stosując litery: G gady / P płazy ropuchy jaszczurki Ŝaby traszki padalce salamandry Ŝmijowate Określić przynaleŝność danego organizmu do płazów lub gadów. 8
ĆWICZENIE 12 Przyjrzyj się tablicy PTASI BUDZIK. Na tarczy zegara zaznacz godziny porannego śpiewu 4 wybranych ptaków. Rozejrzyj się wokół siebie i wskaŝ charakterystyczne miejsca bytowania wybranych ptaków. Skorzystaj z informacji umieszczonych na tablicy. Ustalić porę porannego śpiewu kilku wybranych ptaków. Wskazać charakterystyczne miejsca śpiewu kilku ptaków. 9
ĆWICZENIE 13 Znajdujemy się przy tablicy OCHRONA GATUNKOWA ROŚLIN. Rozejrzyj się wokół siebie. Miejsce, do którego przybyliśmy jest niezwykle ciekawe. Rosną tu bardzo stare drzewa. MoŜesz spróbować samodzielnie określić w przybliŝeniu ich wiek. Ćwiczenie wykonaj wspólnie z kolegą, gdyŝ do objęcia drzewa z pewnością będziesz potrzebować pomocy Taśmą mierniczą naleŝy opasać pień drzewa na wysokości około 130 cm od ziemi. Otrzymany wynik podziel przez 2 cm, gdyŝ tyle przeciętnie dojrzałe drzewo przyrasta średnio na grubość w ciągu roku. Gatunek drzewa Obwód (mierzony w cm) Szacowany wiek drzewa Dokonać pomiaru obwodu pnia drzewa. Określić w przybliŝeniu wiek drzewa. Współpracować z kolegą wykonując zadanie. 10
ĆWICZENIE 14 Po dokładnym zapoznaniu się z przedstawionymi na tablicy WĘDRÓWKA DRZEW kwiatostanami oraz owocami i nasionami niektórych drzew ustal, jaką drogą zdobywają one nowe tereny. Wybierz 3 z nich i przedstaw poniŝej: Nazwa drzewa Rysunek nasionka Sposób rozsiewania Naszkicować nasiona wybranych drzew. Ustalić, w jaki sposób rozsiewają się (zdobywają nowe tereny). 11
ĆWICZENIE 15 Rynek. Wykorzystując skalę porostową określ stopień czystości powietrza w rezerwacie Kozi Data badania Informacja o drzewie, na którym rosną badane porosty Liczba porostów skorupiastych Liczba porostów listkowatych Liczba porostów krzaczkowatych Łączna ilość obserwowanych porostów (w %) Podsumuj wyniki swoich badań. Określ stopień czystości powietrza korzystając z poniŝszych informacji. Pokoloruj właściwą część tabeli. POWIETRZE BARDZO ZANIECZYSZCZONE POWIETRZE ŚREDNIO ZANIECZYSZCZONE POWIETRZE CZYSTE - jedynie parę typów porostów, wyłącznie skorupiastych - występuje kilka typów porostów skorupiastych i nieliczne listkowate - wiele typów porostów listkowatych, skorupiastych, a takŝe krzaczkowatych Nazwać rodzaj obserwowanych porostów. Określić stan czystości powietrza z wykorzystaniem skali porostowej. Podsumować wyniki badań własnych. 12
ĆWICZENIE 16 Bardzo waŝną rolę w Ŝyciu lasu pełnią owady. MoŜemy wśród nich wyodrębnić poŝyteczne i szkodliwe. Na podstawie własnych doświadczeń i tablicy OWADY określ funkcje owadów poŝytecznych i szkodliwych. Owady poŝyteczne przyspieszają rozkład martwych substancji organicznych Owady szkodliwe roznoszą choroby Określić owady jako organizmy poŝyteczne i szkodliwe. Podać przykłady funkcji owadów poŝytecznych i szkodliwych. ĆWICZENIE 17 Dotarliśmy do tablicy DARY LASU. Nasza leśna wyprawa dobiega końca. Mieliśmy okazję przekonać się, Ŝe jest to królestwo wielkich bogactw, którymi chętnie dzieli się z nami. Które z darów lasu są najcenniejsze dla ciebie? Odpowiedz na to pytanie wykonując w domu plakat pt. Dary lasu. Opowiedzieć w formie plakatu o najcenniejszych, według ciebie, darach lasu. 13