SUM - WLK 2013 WYKŁAD PIERWSZY: PODSTAWY EPIDEMIOLOGII (A) Prof. dr hab. med. Jan E. Zejda
POLSKI STANDARD KSZTAŁCENIA HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA Uwarunkowania stanu zdrowia. Znaczenie chorobotwórcze czynników fizycznych, chemicznych i biologicznych w środowisku. Zaburzenia stanu zdrowia związane z jakością środowiska, stylem Ŝycia i czynnikami społecznoekonomicznymi. Podstawy higieny pracy. Higiena Ŝywności i Ŝywienia. Podstawowe typy zjawisk epidemiologicznych i metody ich badania. Epidemiologia chorób niezakaźnych i zakaźnych epidemie, proces epidemiczny, dochodzenie i nadzór epidemiologiczny. Epidemiologia nowotworów. programy powinny obejmować treści z zakresu biostatystyki
HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA modo LIGOTA 1. Podstawy epidemiologii i biostatystyki 2. Epidemiologia opisowa 3. Epidemiologia analityczna 4. Epidemiologia kliniczna 5. Epidemiologia chorób zakaźnych 6. Epidemiologia środowiskowa 7. Interpretacja obserwacji epidemiologicznych 8. Uwarunkowania stanu zdrowia 9. Higiena środowiska komunalnego oraz higiena Ŝywności i Ŝywienia 10. Higiena i medycyna pracy PODRĘCZNIKI / LITERATURA Beaglehole R., Bonita R., Kjellstrom T.: Podstawy epidemiologii. Wydawnictwo Instytutu Medycyny Pracy. Łódź 2002 Kolarzyk E. (red.): Wybrane problemy higieny i ekologii człowieka. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków w 2008 Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakaz akaŝeń i chorób b zakaźnych u ludzi (Dz. U. z dnia 30 grudnia 2008 r.)
TREŚĆ WYKŁADU Definicja, podział i zastosowania epidemiologii epi demos logos
DEFINICJA EPIDEMIOLOGII Epidemiologia jest nauką o występowaniu i uwarunkowaniach zjawisk zdrowotnych w określonych populacjach ludzkich oraz systemem działań wykorzystujących uzyskane informacje do zmniejszenia rozpoznanych problemów zdrowotnych w populacji TEORIA i PRAKTYKA
ZJAWISKA ZDROWOTNE PODLEGAJĄCE OBSERWACJI ZGON CHOROBA ZMIANY PATOLOGICZNE ZMIANY FIZJOLOGICZNE O TRUDNYM DO USTALENIA ZNACZENIU DLA STANU ZDROWIA
zgon, zachorowanie, pogorszenie przebiegu choroby, skuteczność nowego leku, obecność hiperglikemii, nadmierna labilność RR, mikroglobulinuria, addukty DNA, SNIP-y, satysfakcja pacjentów, itp.
EPIDEMIOLOGIA JEST nauką* o występowaniu i uwarunkowaniach zjawisk zdrowotnych w określonych populacjach ludzkich * - zorganizowana, celowa i systematyczna metoda postępowania powania mającego na celu poznanie rzeczywistości ci
NAUKOWE ASPEKTY EPIDEMIOLOGII Nadciśnienie tętnicze występuje u około 30% osób dorosłych, częściej w starszych grupach wiekowych, a zwiększone ryzyko zachorowania wiąŝe się z nieprawidłową dietą, małą aktywnością fizyczną, otyłością, naraŝeniem na stres i tzw. obciąŝeniem rodzinnym OPIS ROZPOWSZECHNIENIA ANALIZA UWARUNKOWAŃ
NAUKOWE DZIAŁY Y EPIDEMIOLOGII Epidemiologia opisowa (co?, kto?, gdzie?, kiedy?) Epidemiologia analityczna (czy?, dlaczego?) (eksperyment: np. RR a zmniejszenie BMI) TEORIA i PRAKTYKA
NAUKOWE DZIAŁY Y EPIDEMIOLOGII Epidemiologia opisowa (obserwacja: np. częstość hiperglikemii) Epidemiologia analityczna (obserwacja: np. hiperglikemia a BMI) (eksperyment: np. h-g po zmniejszeniu BMI) TEORIA i PRAKTYKA
EPIDEMIOLOGIA JEST systemem działań wykorzystujących uzyskane informacje do zmniejszenia rozpoznanych problemów zdrowotnych w populacji np. profilaktyka np. promocja zdrowia np. organizacja ochrony zdrowia
ZASTOSOWANIA EPIDEMIOLOGII 1. Poznanie profilu występowania choroby w populacji (rejestracja trendu dla konkretnej choroby w zakresie jednego lub kilku wskaźników dotyczących zachorowalności, chorobowości, umieralności, śmiertelności itd.); 2. Poznanie stanu zdrowia populacji (rejestracja i porównanie jednego lub kilku wskaźników w zakresie zachorowalności, chorobowości, umieralności i śmiertelności poszczególnych chorób, z ustaleniem ich rankingu w zakresie analizowanych wskaźników); 3. Poznanie historii naturalnej choroby (określenie typowego przebiegu zdarzeń zdrowotnych od momentu wystąpienia pierwszych objawów danej choroby do momentu jej zejścia); 4. Poznanie klinicznej charakterystyki choroby (opis typowych objawów, badanie skuteczności terapii, ocena rokowania w przypadku danej choroby); 5. Poznanie czynników ryzyka choroby (identyfikacja czynników i okoliczności sprzyjających zachorowaniu na daną chorobę, ustalenie ich rankingu siły sprawczej ); Źródło: Breslow L., Detels R.: Public health and epidemiology (w:) Holland W. W., Olsen J., Du V. Florey C. (red.): The development of modern epidemiology.. Oxford University Press 2007: 173-182) 182)
ZASTOSOWANIA EPIDEMIOLOGII 6. Poznanie czynników i okoliczności sprzyjających utrzymaniu dobrego zdrowia (identyfikacja okoliczności skojarzonych z małym natęŝeniem zachorowalności 7. Poznanie zaburzeń stanu zdrowia poprzedzających rozwój klinicznej manifestacji choroby (identyfikacja objawów lub zespołów, które poprzedzają pojawienie się danej choroby); 8. Ocena skuteczności działań profilaktycznych i terapeutycznych (obiektywna ocena kontrolowanych interwencji pod kątem zmian w zakresie zachorowalności, chorobowości, umieralności lub śmiertelności); 9. Badanie epidemii o nieznanej etiologii (prowadzenie dochodzenia epidemiologicznego ); 10. Poznanie molekularnych uwarunkowań progresji choroby (badania nad mechanizmami podatności genetycznej, immunologicznej itp.); 11. Doskonalenie metod pomiaru stanu zdrowia populacji (opracowanie i testowanie przydatności nowych wskaźników, wykraczających poza konwencjonalną rejestrację zachorowalności, chorobowości, umieralności i śmiertelności). Źródło: Breslow L., Detels R.: Public health and epidemiology (w:) Holland W. W., Olsen J., Du V. Florey C. (red.): The development of modern epidemiology.. Oxford University Press 2007: 173-182) 182)
ZASTOSOWANIA EPIDEMIOLOGII <SYNTEZA> I Poznanie stanu zdrowia populacji II Poznanie historii naturalnej chorób III Poznanie czynników ryzyka chorób IV Poznanie skuteczności interwencji profilaktycznych, diagnostycznych, terapeutycznych
KLINIKA Pacjent EPIDEMIOLOGIA Populacja Diagnostyka Terapia Orzekanie Badania Epidemiologiczne Profilaktyka / Promocja Zdrowia Ocena Ryzyka
POMIMO RÓśNIC R Poza uzyskaniem pełnej informacji upowaŝniającej do uzasadnionego podejrzenia choroby wieńcowej lekarz spyta m.in o: nałóg palenia tytoniu, tryb Ŝycia chorego, stosowanie diety obfitującej w tłuszcze pochodzenia zwierzęcego, obecność chorób układu krąŝenia w rodzinie pacjenta. W/w informacje mają znaczenie diagnostyczne i rokownicze, a takŝe terapeutyczne (np. podjęcie próby modyfikacji jego stylu Ŝycia, eliminacji nałogów). Informacje tego typu muszą odwoływać się do dowodów naukowych, dostarczanych przez epidemiologię
EPIDEMIOLOGIA NAUKA E. Ogólna E. Szczegółowa PRAKTYKA E. Opisowa E. Analityczna liczne, wzajemne zaleŝno ności wspólny mianownik: populacja
EPIDEMIOLOGIA ANALITYCZNA EPIDEMIOLOGIA OPISOWA Jak jest i dlaczego tak jest?