Polska Raport kredytowy Ratingi BieŜący rating Międzynarodowy rating w walucie zagranicznej Długoterminowy BBB- Międzynarodowy rating w walucie krajowej Długoterminowy BBB- Krajowy Długoterminowy A-(pol) Perspektywa ratingów Długoterminowa dla ratingu w walucie zagranicznej Długoterminowa dla ratingu w walucie krajowej Długoterminowa dla ratingu krajowego Wybrane dane 31.12 21 Stabilna Stabilna Stabilna 31.12 29 Dochody operacyjne 421, 377,6 (mln zł) ZadłuŜenie (mln zł) 224,4 152, NadwyŜka operacyjna/ 6,77 9,59 Dochody operacyjne (%) Obsługa długu/ Dochody 6,54 4,47 bieŝące (%) ZadłuŜenie/ NadwyŜka 1,9 4,9 bieŝąca (lata) NadwyŜka operacyjna / 3,2 6,46 Odsetki zapłacone (%) Wydatki majątkowe/ 24,3 3,6 Wydatki ogółem (%) NadwyŜka (Deficyt) -14,26-14,23 przed obsługą zadłuŝenia/ Dochody ogółem (bez nowego zadłuŝenia) (%) NadwyŜka bieŝąca / Wydatki majątkowe (%) 15,5 2,13 Analitycy ElŜbieta Kamińska +48 22 338 62 84 elzbieta.kaminska@fitchratings.com Renata Dobrzyńska +48 22 338 62 82 renata.dobrzynska@fitchratings.com Raporty Specjalne IPF Metodyki Tax-Supported Rating Criteria (August 21) International Local and Regional Governments Rating Criteria Outside the United States (March 21) Inne Otoczenie prawne samorządów w Polsce (Październik 21) Interpretacja wskaźników finansowych w analizach kredytowych samorządów (wrzesień 21) Assessment of the Institutional Framework for Subnationals (March 211) Uzasadnienie ratingu Ratingi odzwierciedlają zadowalające, chociaŝ słabsze wyniki operacyjne, umiarkowane zadłuŝenie, spodziewany wzrost dochodów operacyjnych oraz podjęcie działań przez Władze Miasta mających na celu ograniczanie wydatków, co powinno mieć pozytywny wpływ na wyniki budŝetowe w 211r. Ratingi biorą równieŝ pod uwagę elastyczność Miasta w zakresie wydatków majątkowych, umiarkowaną presję na wzrost zadłuŝenia oraz niskie zobowiązania pośrednie. Stabilna perspektywa ratingów odzwierciedla oczekiwanie Fitch, Ŝe wyniki operacyjne poprawią się w średnim okresie, a Miasto zwiększy swoje dochody podatkowe podnosząc stawki podatków lokalnych. Fitch spodziewa się, Ŝe wyniki operacyjne Zielonej Góry poprawią się w 211r., co jednak moŝe być trudne, jeśli wydatki operacyjne będą rosły szybciej niŝ dochody operacyjne, jak to miało miejsce w 21r., w wyniku czego nadwyŝka operacyjna spadła do 6,7% dochodów operacyjnych. Miasto posiada znaczną elastyczność w zwiększaniu dochodów z podatków lokalnych, których stawki nie były podnoszone od 29r. Podniesienie stawek podatków lokalnych do limitów Ministerstwa Finansów zwiększyłoby dochody Miasta o około 15 mln zł. Wzrost stawek podatkowych oraz poprawa sytuacji gospodarczej będzie wspierać wzrost dochodów operacyjnych w najbliŝszych latach. W 21r. wydatki operacyjne wzrosły o 15%. Największy wzrost dotyczył oświaty w tym wydatków na wynagrodzenia, które rosną od 27r. Sektor oświaty wymaga głębokich reform. W 21r. wydatki operacyjne w oświacie wyniosły 181 mln zł (tj. 44% wydatków operacyjnych), podczas gdy subwencja oświatowa wyniosła tylko 122 mln zł. Udział Miasta w finansowaniu oświaty stanowił 31% wydatków operacyjnych. Na wzrost wydatków operacyjnych wpływają równieŝ rosnące wydatki na pomoc społeczną, sport i administrację publiczną. Zdaniem Fitch, Zielona Góra posiada pewną elastyczność w zakresie ograniczenia wydatków operacyjnych (o ok. 3%-5%). NiŜsze wydatki majątkowe, ok. 6 mln zł rocznie w latach 211-212, zmniejszają zapotrzebowanie Miasta na finansowanie długiem do ok. 2 mln rocznie. Zielona Góra ma pewną elastyczność w ograniczaniu wydatków inwestycyjnych w przypadku pogorszenia się sytuacji finansowej. Realizacja niektórych mniejszych projektów, których koszt waha się od 3 mln do 2 mln zł, moŝe być przesunięta, jeśli zaszłaby taka potrzeba. Fitch przewiduje, Ŝe w latach 212-213 zadłuŝenie moŝe wzrosnąć do 55%-6% dochodów bieŝących, tj. do 27 mln zł. OstroŜna polityka Miasta dotycząca zadłuŝania znajduje odzwierciedlenie w stosunkowo długim okresie zapadalności długu (ok. 15 lat), podczas gdy zadłuŝenie do nadwyŝki bieŝącej wynosi 12 lat. Całe zadłuŝenie jest oprocentowane wg zmiennych stóp procentowych na bazie stawki WIBOR plus marŝa. Dla ok. 7% zadłuŝenia marŝa wynosi zaledwie 16-5 bp. W 21r. płynność Miasta była zadowalająca. Powinna ona pozostać na bezpiecznym poziomie w średnim okresie. Czynniki zmiany ratingu Ratingi mogą zostać obniŝone, jeśli nadwyŝka operacyjna nie wzrośnie do ok. 7% dochodów operacyjnych, a dług będzie wyŝszy niŝ prognozowano i jednocześnie wskaźnik obsługi zadłuŝenia do nadwyŝki operacyjnej przekroczy 1x. Ratingi mogą zostać podniesione, jeśli poprawią się wyniki operacyjne, tak aby marŝa operacyjna była zbliŝona do średniego poziomu z ostatnich pięciu lat oraz aby nadwyŝka operacyjna była wyŝsza niŝ obsługa zadłuŝenia. Profil Zielona Góra, stolica Województwa lubuskiego, leŝy w południowo-zachodniej Polsce i liczy 117.5 mieszkańców. www.fitchratings.com
Historia ratingu Długoterminowy W walucie W walucie Data zagranicznej krajowej 3.3.21 BBB- BBB- Data Długoterminowy Krajowy 3.3. 21 A-(pol) Źródło: Fitch Maleje liczba mieszkańców Rośnie udział ludności w wieku poprodukcyjnym Główne czynniki ratingu Władze Miasta i priorytety Organem stanowiącym Zielonej Góry jest licząca 25 radnych Rada Miasta, wybrana na czteroletnią kadencję w listopadzie 21r. Platforma Obywatelska (PO) i Sojusz Lewicy Demokratycznej (SLD) mają po 1 miejsc w Radzie, natomiast Prawo i Sprawiedliwość (PiS) posiada 5 miejsc. W obecnej kadencji nie została zawiązana oficjalna koalicja w Radzie Miasta. W ostatnich wyborach Prezydent Janusz Kubicki został wybrany na drugą kadencję. Prezydent jest członkiem SLD i posiada poparcie tego ugrupowania oraz, w pewnych kwestiach, poparcie PiS, co daje mu 15 głosów w Radzie Miasta. Prezydent zarządza Miastem wraz z trzema wiceprezydentami, z których jeden naleŝy do SLD, a dwóch jest niezaleŝnych. Po ostatnich wyborach nie nastąpiły zmiany na stanowiskach wiceprezydentów, którzy byli mianowani przez Prezydenta w poprzedniej kadencji, Fitch spodziewa się, Ŝe Władze Miasta będą kontynuowały dotychczasową strategię rozwoju Miasta. Do głównych priorytetów Władz Miasta naleŝy tworzenie atrakcyjnych warunków Ŝycia dla mieszkańców Zielonej Góry oraz rozwoju Miasta jako centrum kulturalnego i turystycznego w województwie lubuskim. Władze Miasta chcą równieŝ podnieść jakość usług w zakresie edukacji, transportu publicznego, rekreacji i budownictwa mieszkaniowego. Miasto zamierza w pełni wykorzystać dostępne dla samorządów w Polsce finansowanie z UE. Do najwaŝniejszych obszarów inwestycyjnych Miasta naleŝy budowa dróg, rozwój transportu publicznego, gospodarka ściekowa, gospodarka odpadami, budowa obiektów sportowych, mieszkań komunalnych, rewitalizacja centrum Miasta itp. Miasto podejmuje równieŝ szereg działań mających na celu rozwój nowoczesnych technologii. W 21r. Miasto razem z Uniwersytetem Zielonogórskim utworzyło Park Przemysłowo-Technologiczny, którego obszar wynosi ok. 2 ha. Park otrzymał dotacje z UE w wysokości 7 mln zł. Działalność parku koncentruje się na wdraŝaniu innowacyjnych rozwiązań w biznesie. W 26r. Zielona Góra wraz z dwiema sąsiednimi miastami (Sulechowem i Nową Solą) utworzyło Stowarzyszenie Lubuskie Trójmiasto, którego celem jest spójny rozwój tego obszaru. Działalność Trójmiasta znajduje się ciągle na wstępnym etapie i nie ma znaczących osiągnięć. W roku 211 gminy tworzące Trójmiasto zamierzają opracować strategię rozwoju. Istnieją szanse na pozyskanie finansowania z UE dla niektórych projektów realizowanych w ramach Lubuskiego Trójmiasta. Władze Zielonej Góry od lat utrzymują stawki podatków lokalnych na niskim poziomie. Podatki lokalne w Zielonej Górze są najniŝsze spośród innych jst w województwie lubuskim. W obecnej kadencji Prezydent zamierza jednak zmienić tę politykę i podnieść stawki podatków lokalnych w 212r. W 211r. podniesiono taryfy za wodę i ścieki oraz ceny biletów komunikacji publicznej, które nie były od lat zmieniane. Gospodarka Demografia i zatrudnienie Zielona Góra jest jednym z 16 miast będących stolicami województw. Na koniec 21r. Zielona Góra liczyła ok. 117.5 mieszkańców. Od 1 lat liczba mieszkańców Zielonej Góry maleje, średnio o 5 osób rocznie. Niewielki dodatni przyrost naturalny w latach 27-29, nie zrekompensował ujemnego salda migracji. Osoby w wieku poprodukcyjnym stanowią 17,5% mieszkańców Miasta, znacznie powyŝej średniej krajowej, która wynosi 16,6% oraz średniej dla województwa lubuskiego - 14,8%. Stopa bezrobocia w Zielonej Górze (7,5% na koniec 21r.) jest niŝsza od średniej krajowej (11,7%) oraz od stopy bezrobocia w miastach zaliczanych do grupy porównawczej. 2
Wskaźniki gospodarcze dla Miasta poniŝej średnich krajowych Dobrze zdywersyfikowana i rozwinięta lokalna baza podatkowa Gospodarka Zielona Góra leŝy 47 km na południowy-zachód od Warszawy, w pobliŝu granicy polsko-niemieckiej. Miasto jest centrum administracyjnym i kulturalnym województwa, które jest jednym z najmniejszych województw w Polsce. Jego udział w PKB Polski wynosi tylko 2,3%, co stawia je na czternastym miejscu pośród 16 województw. W 28r. (ostatnie dostępne dane) Produkt Regionalny Brutto (PRB) województwa lubuskiego na mieszkańca stanowił tylko 85,8% średniej krajowej i wynosił nominalnie ok. 7.2 euro, w porównaniu do średniej krajowej wynoszącej 8.4 euro. Wskaźniki gospodarcze dla Zielonej Góry, która jest najbogatszym miastem w województwie lubuskim są zbliŝone do średnich krajowych, jednak dane dotyczące Miasta nie są publikowane przez GUS. Sektor usług Gospodarka lokalna jest dobrze zdywersyfikowana z dobrze rozwiniętym sektorem usług (handel, logistyka, usługi finansowe, usługi związane z rynkiem nieruchomości oraz usługi publiczne takie jak: oświata, ochrona zdrowia i kultura). Sektor usług generuje około 61% Wartości Dodanej Brutto (WDB) i zatrudnia 75% pracujących. Sektor przemysłowy jest reprezentowany m.in. przez przemysł maszynowy i elektroniczny, spoŝywczy, przetwórstwo drewna, produkcję energii. W Mieście działa kilka podmiotów zaliczanych do sektora nowoczesnych technologii. Do największych spółek mających siedzibę w Zielonej Górze naleŝą m.in.: ABD Polska (cyfrowa technologia satelitarna TV, oprogramowanie oraz centrum badawcze), Lumel (urządzenia automatyki przemysłowej i odlewanie ciśnieniowe), Novita (tekstylia), Nordis (mroŝona Ŝywność). Sektor publiczny jest największym pracodawcą w Zielonej Górze zatrudniającym ok. 3% ogółu pracujących. Instytucje naleŝące do tego sektora to m.in.: Uniwersytet Zielonogórski, szkoły publiczne, przedszkola, szpital wojewódzki. W listopadzie 21r. w Mieście prowadziło działalność ponad 14.5 podmiotów gospodarczych, z tego małe i średnie przedsiębiorstwa (MSP) stanowiły ok. 8%. Około 47 podmiotów to spółki z kapitałem zagranicznym. Większość MSP to małe przedsiębiorstwa zajmujące się handlem detalicznym, usługami finansowymi, transportem, budownictwem oraz nieruchomościami. Największy udział w dochodach operacyjnych mają transfery bieŝące Miasto efektywnie pozyskuje finansowanie z UE na projekty społeczne Dochody operacyjne 21 Udział w CIT i PIT 28% Pozostałe dochody operacyjne 7% Podatki i opłaty loklane 21% Źródło: Obliczenia własne Transfery bieŝące 44% Perspektywy rozwoju Po spowolnieniu gospodarczym w 29r. oraz niewielkiej poprawie w 21r., Fitch spodziewa się, Ŝe w latach 211-212 gospodarka Miasta będzie rosła, zgodnie z prognozowanym wzrostem PKB Polski (3,9% w 211r.). Finansowanie z UE powinno sprzyjać rozwojowi regionu i Miasta. Inwestycje ukończone w 21r. oraz te, które zostaną zakończone w latach 211-212, będą miały pozytywny wpływ na budŝet Miasta. Wyniki budżetowe i perspektywy Dochody W 21r. dochody operacyjne Zielonej Góry wzrosły o 11% i wyniosły 421 mln zł, podczas gdy w 29r. spadły one o 7%. Tak znaczny wzrost wynikał ze znacznego wzrostu transferów bieŝących (o 2 mln zł) oraz dochodów klasyfikowanych przez Fitch jako pozostałe dochody operacyjne (wzrost o 2 mln zł). Jednocześnie nastąpiła stabilizacja dochodów podatkowych. Transfery bieŝące (dotacje bieŝące i subwencja ogólna) stanowią największe źródło dochodów operacyjnych. W 21r. stanowiły one 44% dochodów operacyjnych, przy czym ich największym elementem jest część oświatowa subwencji ogólnej otrzymywana z budŝetu państwa. W 21r. subwencja oświatowa wyniosła 129,8 mln zł i stanowiła 7% transferów bieŝących. Wzrost subwencji o 11% w 21r. był spowodowany podwyŝkami płac nauczycieli ustalonymi przez rząd w porozumieniu 3
Dochody operacyjne powinny rosnąć w 211 Znacząca elastyczność w zakresie zwiększenia dochodów z podatków lokalnych ze związkami zawodowymi. Pozostałe transfery bieŝące to głównie dotacje z budŝetu państwa przeznaczone na zadania zlecone z zakresu administracji rządowej (32 mln zł) lub na dofinansowanie niektórych zadań własnych Miasta (ok. 6,5 mln zł) oraz dotacje bieŝące z UE, które w 21r. wyniosły ok. 1,7 mln zł. Fitch spodziewa się, Ŝe transfery z budŝetu państwa będą rosły głównie w wyniku rosnącej subwencji oświatowej. W budŝecie na 211r. Miasto zakłada, Ŝe transfery bieŝące wyniosą 189 mln zł, z czego 129 mln zł będzie stanowić subwencja oświatowa, a 33 mln zł dotacje bieŝące na zadania zlecone. Transfery bieŝące mogą być jednak wyŝsze niŝ załoŝono w budŝecie, gdyŝ w ciągu roku Miasto moŝe otrzymać dodatkowe dotacje np. z UE. W 21r. dochody podatkowe wyniosły 179 mln zł i stanowiły 43% dochodów operacyjnych. Miasto ustala stawki podatkowe dla pięciu rodzajów podatków lokalnych oraz czterech rodzajów opłat. W 21r. dochody z podatków lokalnych i opłat wyniosły 87 mln zł i stanowiły 21% dochodów operacyjnych. Podatek od nieruchomości jest największym podatkiem lokalnym. W 21r. dochody z podatku od nieruchomości wzrosły o ok. 5%, co wynikało z rosnącej bazy podatkowej oraz spłat zaległych podatków. Wyniosły one 5 mln zł, tj. 83% dochodów z podatków lokalnych i opłat. Od 29r. Miasto nie podnosiło stawek podatków lokalnych. W wyniku niŝszych stawek podatków lokalnych niŝ limity ustalane przez Ministra Finansów oraz przyznanych ulg, do budŝetu Miasta nie wpłynęło ok. 16 mln zł dochodów, co stanowiło 19% dochodów z podatków lokalnych w 21r. Fitch spodziewa się, Ŝe Miasto podniesie stawki podatków lokalnych na 212r., co jest istotne z uwagi na planowane wydatki inwestycyjne. Rok 21 był kolejnym rokiem, w którym dochody z podatków dochodowych malały. Spadły one o 1% w porównaniu z rokiem 29. Ten trend jednak moŝe się odwrócić w 211r., o czym świadczy pewna poprawa w pierwszych dwóch miesiącach 211r. Fitch spodziewa się, Ŝe w 211r. dochody operacyjne Zielonej Góry wzrosną o ok. 4% w wyniku rosnących transferów bieŝących oraz dochodów podatkowych. Fitch przewiduje takŝe umiarkowany wzrost podatków lokalnych (o 3% w 211r.). Taka tendencja powinna się utrzymać równieŝ w latach 212-213 dzięki rosnącej gospodarce. Fitch prognozuje, Ŝe PKB Polski moŝe wzrosnąć o 3,9% w 211r. i 4% w 212r. Jeśli Miasto zdecydowałoby się podnieść stawki podatków lokalnych, wzrost dochodów operacyjnych byłby wyŝszy. Prognoza dochodów operacyjnych (mln zł) 29W 21W 211P 212P 213P Podatki dochodowe 12, 118,9 125,2 131,4 144,3 Podatki lokalne 59,3 6,5 62, 68, 72, Opłaty 15,3 26,2 16,5 19, 22, Transfery bieŝące 168,9 187,8 192, 197,8 26,7 Pozostałe dochody operacyjne 14,1 27,6 44, 44,4 45,3 Razem 377,6 421, 439,7 46,6 49,3 W - Wykonanie, P Prognoza Fitch Źródło: Obliczenia Fitch na podstawie danych Miasta Wydatki W 21r. nastąpił dynamiczny wzrost wydatków operacyjnych Zielonej Góry (o 15%, nominalnie o 51 mln zł). Na koniec 21r. wydatki operacyjne wyniosły 393 mln zł. Wzrost wydatków operacyjnych był spowodowany głównie rosnącymi wydatkami na wynagrodzenia i pochodne (o ok. 37 mln zł) oraz wydatkami na zakup dóbr i usług (19 mln zł). Niektóre inne wydatki nieznacznie się zmniejszyły (np. transfery bieŝące o 5 mln zł), co nie rekompensowało jednak wysokich wzrostów w wymienionych wyŝej obszarach. 4
Wydatki operacyjne w 21 Gospodarka komunalna i ochrona środowiska 4% Transport 7% Administracja publiczna 9% Bezpieczeństwo publiczne 3% Pomoc społeczna 2% Pozostałe 11% Oświata 46% ª w pozostałych ujęto m.in sport, kulturę, ochronę zdrowia, gospodarkę mieszkaniową i inne Źródło: Obliczenia własne Miasto ma pewną elastyczność w zakresie ograniczania wydatków operacyjnych Wzrost wydatków na wynagrodzenia i pochodne wynikał głównie z podwyŝek płac nauczycieli (o 25 mln zł w 21r.). Łącznie wydatki na wynagrodzenia i pochodne wyniosły 197 mln zł i stanowiły 5% wydatków operacyjnych. Wydatki na zakup dóbr i usług wzrosły o ponad 3%, co moŝna częściowo wytłumaczyć zmianami przepisów (np. przekształceniem zakładów budŝetowych w jednostki budŝetowe Miasta), ale takŝe wzrostem wydatków na utrzymanie dróg, wzrostem cen energii oraz usług telekomunikacyjnych. Wydatki te stanowią ok. 21% wydatków operacyjnych (81 mln zł). W budŝecie na 211r. Miasto zakłada umiarkowany wzrost tych wydatków, do 88 mln zł. Władze Miasta mają świadomość potrzeby ograniczania wzrostu wydatków operacyjnych w najbliŝszych latach. Zdaniem Fitch Zielona Góra posiada pewną elastyczność w zakresie ograniczania wzrostu wydatków operacyjnych, poprzez ich racjonalizację lub ograniczenie pewnych wydatków jednorazowych. Jest to szczególnie waŝne w sytuacji, gdy środki otrzymywane z budŝetu państwa nie wystarczają na finansowanie wielu zadań, np. oświaty. Wydatki Miasta na oświatę stanowią ok. 43% wydatków operacyjnych. W 21r. wydatki Zielonej Góry w tym sektorze wyniosły 183 mln zł, z tego subwencja oświatowa pokrywała ok. 67%, a pozostała część (33%) została sfinansowana ze środków Miasta. Ze względu na duŝy udział wynagrodzeń i pochodnych w wydatkach operacyjnych w oświacie, wydatki te mają charakter tzw. wydatków sztywnych. Zdaniem Fitch, Zielona Góra posiada pewne moŝliwości ograniczania wzrostu wydatków w tym sektorze. Władze Miasta zamierzają podjąć działania mające na celu racjonalizację tych wydatków. W 21r. wydatki na lokalny transport zbiorowy wyniosły 1,7 mln zł, a ok. 4 mln zł zostało przeznaczone na inwestycje (zakup nowych autobusów). Pomimo podniesienia cen biletów w 211r., wydatki Miasta na lokalny transport zbiorowy wzrosły do 12 mln zł, z czego 2,7 mln zł będzie finansowane przez sąsiednie gminy. Prognoza wydatków operacyjnych (mln zł) 29W 21W 211P 212P 213P Wydatki na wynagrodzenia i pochodne 16,3 196,8 22,6 211,3 22,3 Zakup dóbr i usług 62,1 81, 88, 9,6 98, Transfery bieŝące 73,4 68,2 7,6 72, 76,6 Pozostałe wydatki operacyjne 45,6 46,5 44,5 46, 46, Razem 341,4 392,5 45,7 419,9 44,9 W wykonanie, P Prognozy Fitch Źródło: Obliczenia Fitch na podstawie danych Miasta Perspektywy Fitch spodziewa się, Ŝe Zielona Góra będzie ograniczać wzrost wydatków operacyjnych w najbliŝszych latach. Jak wspomniano wcześniej Miasto posiada pewną elastyczność w tym zakresie, m.in. w oświacie, administracji publicznej, sporcie, transporcie oraz bezpieczeństwie publicznym. Jednak samorządy mogą być naraŝone na wzrost wydatków operacyjnych w związku z podniesieniem stawki podatku VAT z 22% do 23%. Z kolei w wyniku kolejnych podwyŝek wynagrodzeń płac nauczycieli (od września 211r.) wydatki w sektorze oświaty mogą w dalszym ciągi rosnąć, pomimo prób ich racjonalizacji. Ponadto niektóre inwestycje po ich zakończeniu mogą generować koszty operacyjne (np. utrzymanie obiektów sportowych). Fitch spodziewa się, Ŝe w latach 211-212 wydatki operacyjne Miasta mogą rosnąć średnio o ok. 5% rocznie. Dochody i wydatki majątkowe Wydatki majątkowe Zielonej Góry stanowiły 3% wydatków ogółem w 29r. oraz 5
24% w 21r. Tak wysokie wydatki majątkowe były związane z budową Centrum Reakreacyjno-Sportowego Aquarena, najbardziej kosztownej inwestycji Miasta. Jej łączny koszt wyniósł 154,2 mln zł, z tego 2% zostało sfinansowane z dotacji UE. PoniewaŜ projekt ten został zakończony w 21r. wydatki majątkowe w latach 211-214 będą niŝsze, ok. 6 mln zł rocznie (132 mln zł w 21r.). Inwestycje, które Miasto zamierza zrealizować w najbliŝszych latach, to szereg mniejszych projektów o wartości wahającej się od kilku do ok. 2 mln zł. Większość projektów dotyczy transportu, w tym modernizacji i budowy dróg oraz zakupu nowych autobusów. Wydatki w dziale transportu stanowić będą ok. 6% wydatków majątkowych planowanych w tym okresie. Inne inwestycje Miasta to: renowacja centrum Miasta oraz budowa i modernizacja obiektów sportowych oraz oświatowych. W 21r. dochody majątkowe wyniosły 46 mln zł, z czego 34 mln zł stanowiły dotacje z UE oraz z budŝetu państwa, a 12 mln zł pochodziło ze sprzedaŝy majątku. Dochody majątkowe sfinansowały 34% wydatków majątkowych. Prognozy Miasta na lata 211-214 zakładają, Ŝe głównym źródłem finansowania wydatków majątkowych będą dotacje oraz dochody ze sprzedaŝy majątku oraz w niewielkim stopniu zadłuŝenie, które moŝe rosnąć o ok. 1 mln zł rocznie. Według ostroŝnych prognoz dochody majątkowe mogą finansować ok. 8%-9% wydatków majątkowych. Zielona Góra ma pewną elastyczność w ograniczaniu wydatków majątkowych, gdyby zaszła taka konieczność. Słabsze, ale nadal zadowalające wyniki operacyjne w 21r. Fitch oczekuje poprawy wyników operacyjnych w 211r. Spółki komunalne równieŝ realizują szereg inwestycji. Największą jest projekt Gospodarki ściekowej na terenie Zielonej Góry i Świdnicy. Łączny koszt projektu wynosi ok. 314 mln zł, z czego 6% będzie finansowane ze środków unijnych, natomiast pozostała część przez spółkę ZWiK oraz gminę Świdnica. Projekt jest podzielony na trzy etapy: etap pierwszy został juŝ zakończony; etap drugi, którego koszt szacowany jest na 9 mln zł, zostanie zakończony w 211r., natomiast etap trzeci (6 mln zł) będzie realizowany w latach 212-213. W związku z tą inwestycją Miasto udzieliło poręczeń dla zadłuŝenia spółki (patrz Zobowiązania pośrednie poniŝej) oraz podnosiło kapitał spółki: o 5 mln zł w 29r. i 3,5 mln zł w 21r. W 211r. kapitał spółki zostanie podniesiony o 1,3 mln zł. W 211r. Miasto podniosło takŝe taryfy za wodę i ścieki o ok. 1%, co poprawi sytuację finansową spółki. Wyniki budŝetowe i perspektywy Spowolnienie gospodarcze w latach 29-21 miało negatywny wpływ na wyniki operacyjne Zielonej Góry. Fitch uwaŝa, Ŝe chociaŝ w 21r. wyniki operacyjne ponownie się pogorszyły i były słabsze niŝ w latach 25-29, były one zadowalające. Pogorszenie się wyników operacyjnych było spowodowane szybszym wzrostem wydatków operacyjnych (o 15%) niŝ dochodów operacyjnych (o 11,5%). W rezultacie nadwyŝka operacyjna spadła z 36 mln zł w 29r. do 28 mln zł, co zmniejszyło zdolność Miasta do samofinansowania wydatków majątkowych oraz pogorszyło wskaźniki obsługi zadłuŝenia. NadwyŜka operacyjna była jednak w Wyniki operacyjne (mln zł) 7 6 5 4 3 2 1 NadwyŜka operacyjna (lewa oś) MarŜa operacyjna (prawa oś) 26 27 28 29 21 211P 212P 213P Źródło: Obliczenia Fitch na podstawie budŝetów Zielonej Góry; P - prognoza (%) 2 15 1 5 6
dalszym ciągu wystarczająca na obsługę zadłuŝenia. W 21r. obsługa zadłuŝenia (odsetki i spłata rat kredytów) stanowiła 97% nadwyŝki operacyjnej. Wskaźnik spłaty zadłuŝenia wzrósł z 5 (w 29r.) do 11 lat. NiŜsze niŝ w ubiegłych latach wydatki majątkowe w 211r. umoŝliwią Miastu zmniejszenie deficytu budŝetowego z 14% dochodów ogółem w latach 29-21 do 2,2% w 211r. Fitch spodziewa się, Ŝe w 211r. wyniki operacyjne Miasta pozostaną na zadowalającym poziomie, biorąc pod uwagę spodziewany wzrost dochodów podatkowych oraz kontrolę wydatków bieŝących. Zdaniem Fitch, wyniki w 211r. będą lepsze niŝ uchwalone w budŝecie. Fitch spodziewa się umiarkowanej poprawy wyników operacyjnych w latach 211-213, z marŝą operacyjną wynoszącą średnio ok. 7%-9%. Będzie to jednak wymagać od Władz Miasta ograniczania wzrostu wydatków operacyjnych poniŝej wzrostu dochodów operacyjnych, co jest moŝliwe w związku z tym, Ŝe Miasto posiada pewną elastyczność w ograniczeniu wydatków operacyjnych. Ponadto, jeśli Władze Miasta zdecydują się podnieść stawki podatków lokalnych i opłat do limitów ustalanych przez MF, to dochody z tego tytułu mogłyby wzrosnąć o ok. 15 mln zł. Wzrost gospodarczy w Polsce będzie takŝe wspierał wzrost dochodów operacyjnych Miasta. Nadal umiarkowany poziom zadłuŝenia Prognozowany umiarkowany wzrost zadłuŝenia w 211r. ZadłuŜenie, płynność i zobowiązania pośrednie W latach 29-21 zadłuŝenie Zielonej Góry wzrosło gwałtownie, co było związane wysokimi wydatkami majątkowymi i koniecznością sfinansowania wkładu własnego do projektów finansowanych z dotacji z UE. ZadłuŜenie bezpośrednie Miasta wzrosło z 88 mln zł w 28r. do 224 mln zł (53% dochodów bieŝących) w 21r. Pomimo wzrostu jest ono nadal umiarkowane według standardów międzynarodowych. ZadłuŜenie stanowią kredyty bankowe denominowane w złotych. Spłata zadłuŝenia jest równomierna i nie zawiera spłat balonowych. Obsługa długu w latach 211-214 moŝe się wahać od 6% do ok. 1% dochodów bieŝących. Zarządzenie zadłuŝeniem i prognozy Miasto ostroŝnie zarządza swoim zadłuŝeniem. Zielona Góra planuje jedynie korzystać z długoterminowego kredytu z EBI, na który Miasto podpisało umowę w 21r. Limit tego kredytu wynosi 25 mln zł, z czego Miasto wykorzystało 91 mln zł. Władze Zielonej Góry deklarują, Ŝe raczej nie wykorzystają pełnej kwoty tego kredytu. Kredyt z EBI posiada pięcioletni okres karencji, a okres zapadalności poszczególnych transz wynosi 2 lat. Tak długi okres spłaty pozwala zmniejszyć presję na budŝet z tytułu obsługi zadłuŝenia. Ostateczna spłata kredytu powinna nastąpić w 235r. Zgodnie z budŝetem na 211r. zadłuŝenie bezpośrednie Miasta moŝe wzrosnąć o 1 mln zł do 235 mln zł (do ok. 48% dochodów bieŝących). W kolejnych latach zadłuŝenie moŝe umiarkowanie rosnąć (do 27 mln zł w 213r., tj. do ok. 7% ZadłuŜenie i jego obsługa ZadłuŜenie (lewa oś) Obsługa zadłuŝenia (prawa oś) (mln zł) 3 25 2 15 1 5 26 27 28 29 21 211P 212P 213P Źródło: Obliczenia Fitch na podstawie budŝetów Zielonej Góry; P - prognoza (lata) 12 1 8 6 4 2 7
dochodów bieŝących), co nie stanowi zagroŝenia dla finansów Miasta, o ile wyniki operacyjne będą zadowalające. Fitch spodziewa się, Ŝe w latach 211-213 Miasto będzie utrzymywać nadwyŝkę operacyjną na poziomie wystarczającym na obsługę zadłuŝenia. Płynność W 21r. płynność Miasta była zadowalająca, a Miasto nie korzystało z kredytu w rachunku bieŝącym. NadwyŜki gotówki występujące w ciągu roku Miasto lokowało w banku PKO BP S.A. W wyniku tego w 21r. dochody z lokat wyniosły ok. 1 mln zł. Natomiast wolne środki na koniec 21r. wyniosły 26 mln zł. Zobowiązania wymagalne i naleŝności wymagalne Miasta są niskie. Na koniec 21r. naleŝności wymagalne wyniosły ok. 9 mln zł, podczas gdy zobowiązania wymagalne były prawie zerowe. Zobowiązania pośrednie Poręczenia Na koniec 21r. wartość udzielonych przez Miasto poręczeń wyniosła 44,3 mln zł i była na poziomie roku 29. Miasto udzieliło poręczeń dwóm swoim spółkom: ZWiK na ok. 3 mln zł oraz Towarzystwu Budownictwa Społecznego (KTBS) na 14,5 mln zł. Miasto nie musiało nigdy obsługiwać zadłuŝenia z tytułu udzielonych poręczeń. Obydwie spółki generują zyski. KTBS spłaca swoje zadłuŝenie z części czynszów płaconych przez najemców, a ZWiK z taryf płaconych przez uŝytkowników, co zmniejsza potencjalne ryzyko Miasta wynikające z udzielonych poręczeń. Niewielki sektor spółek naleŝących do Miasta Miasto posiada udziały w siedmiu spółkach, lecz tylko w czterech ma udziały 1% lub większościowe. Dwie największe spółki, ZWiK i KTBS są samowystarczalne pod względem finansowym i nie stanowią istotnego ryzyka dla budŝetu Zielonej Góry. Miasto planuje ograniczyć swój udział w niektórych spółkach, które nie mają strategicznego znaczenia dla Miasta. W 211r. Miasto zamierza sprzedać swoje udziały w Centrum Biznesu, z czego moŝe uzyskać 15-17 mln zł. Spółki z udziałem Miasta 29 ZadłuŜenie długoterminowe (mln zł) Udział Miasta w kapitale (%) Kapitał podstawowy Zysk/ Strata netto Aktywa ogółem 28 29 Centrum Biznesu z o.o. 1 4,9,14 4,18,2,4 Zielonogórskie Zakłady Usług Miejskich ZZUM 1,7 -,78 2,25, Komunalne Towarzystwo Budownictwa Społecznego KTBS 1 41,95 1,32 179,79 67,2 68,47 Zielonogórskie Wodociągi i Kanalizacja ZWiK 73 124,21 2,16 278,81 25,12 58,29 Aquarena S.A. 49 1,86, 2,65,, Lubuski Park Przemysłowo Technologiczny 3,3 Utworzony w 21 Elektrociepłownia "Zielona Góra" S.A. 1,47 13,85,7,32,3 Razem 92,48 127,6 Źródło: Zielona Góra 8
Załącznik A Mln zł 26 27 28 29 21pw Podatki 143,9 176,2 19, 179,3 179,4 Transfery otrzymane (dotacje i subwencje) 132,9 15,4 187,6 168,9 187,8 Opłaty i pozostałe dochody operacyjne 27,5 34,1 29,4 29,4 53,8 Dochody operacyjne 34,3 36,7 47, 377,6 421, Wydatki operacyjne -27,9-31,1-357,5-341,4-392,5 NadwyŜka operacyjna 33,4 59,6 49,5 36,2 28,5 Dochody finansowe,,1,4,4 1, Odsetki zapłacone -1,7-3,4-4,4-5,6-8,9 NadwyŜka bieŝąca 31,7 56,3 45,5 31, 2,6 Dochody majątkowe 23,6 32,6 28,7 6,6 45,6 Wydatki majątkowe -92,2-86,4-74,1-154, -132,9 Bilans majątkowy -68,6-53,8-45,4-93,4-87,3 NadwyŜka (Deficyt) przed obsługą zadłuŝenia -36,9 2,5,1-62,4-66,7 Nowe zadłuŝenie 61,2 46,7 5, 75, 91,1 Spłata zadłuŝenia -23, -47,9-35,3-11,3-18,7 Zmiana zadłuŝenia netto 38,2-1,2 14,7 63,7 72,4 Wynik budŝetu ogółem 1,3 1,3 14,8 1,3 5,7 ZADŁUśENIE Krótkoterminowe,,,,, Długoterminowe 74,8 73,6 88,3 152, 224,4 ZadłuŜenie bezpośrednie 74,8 73,6 88,3 152, 224,4 + Inne zobowiązania dłuŝne 2,9,1,,, ZadłuŜenie ogółem 77,7 73,7 88,3 152, 224,4 - Wolne środki 3,8 5,3 2,1 2,9 26,7 ZadłuŜeniem ogółem netto 73,9 68,4 68,2 131,1 197,7 + Udzielone poręczenia 1,3 3,1 33,3 43,8 44,3 + ZadłuŜenie spółek komunalnych oraz SPZOZ-ów (bez 68,1 72,7 92,2 77,1 77,5 poręczeń) Ogółem zadłuŝenie i zobowiązania pośrednie netto 152,3 171,2 193,7 252, 319,5 Memo udział zadłuŝenia w walutach obcych (%),,,,, udział emisji w zadłuŝeniu ogółem (%),,,,, udział zadłuŝenia o oprocentowaniu stałym (%),,,,, pw przewidywane wykonanie Źródło: Obliczenia Fitch 9
Załącznik B 26 27 28 29 21pw Wskaźniki budŝetowe NadwyŜka operacyjna/ Dochody operacyjne (%) 1,98 16,52 12,16 9,59 6,77 NadwyŜka bieŝąca/ Dochody bieŝące a (%) 1,42 15,6 11,17 8,2 4,88 NadwyŜka (deficyt) przed obsługą zadłuŝenia/ Dochody -11,25,64,2-14,23-14,26 ogółem b (%) Wynik budŝetu ogółem/ Dochody ogółem (%),4,33 3,39,3 1,22 Wzrost dochodów operacyjnych (% zmiana w ciągu roku) b.d. 18,53 12,84-7,22 11,49 Wzrost wydatków operacyjnych (% zmiana w ciągu roku) b.d. 11,15 18,73-4,5 14,97 Wzrost nadwyŝki bieŝącej (% zmiana w ciągu roku) b.d. 77,6-19,18-31,87-33,55 Wskaźniki zadłuŝenia Wzrost zadłuŝenia bezpośredniego (% zmiana w ciągu roku) b.d. -1,6 19,97 72,14 47,63 Odsetki zapłacone/ Dochody operacyjne (%),56,94 1,8 1,48 2,11 NadwyŜka operacyjna/ Odsetki zapłacone (wielokrotność) 19,65 17,53 11,25 6,46 3,2 Obsługa zadłuŝenia bezpośredniego/ Dochody bieŝące (%) 8,12 14,22 9,74 4,47 6,54 Obsługa zadłuŝenia bezpośredniego/ NadwyŜka operacyjna 73,95 86,7 8,2 46,69 96,84 (%) ZadłuŜenie bezpośrednie/ Dochody bieŝące (%) 24,58 2,4 21,67 4,21 53,18 ZadłuŜenie ogółem/ Dochody bieŝące (%) 25,53 2,43 21,67 4,21 53,18 ZadłuŜenie bezpośrednie/ NadwyŜka bieŝąca (lata) 2,36 1,31 1,94 4,9 1,89 Ogółem zadłuŝenie i zobowiązania pośrednie netto/ Dochody 5,5 47,45 47,55 66,67 75,71 bieŝące (%) ZadłuŜenie ogółem/ NadwyŜka bieŝąca (lata) 2,45 1,31 1,94 4,9 1,89 ZadłuŜenie bezpośrednie/ PKB (%),4,3 - - - ZadłuŜenia bezpośrednie na mieszkańca (PLN) 634 624 748 1,299 1,918 Wskaźniki dochodów Dochody operacyjne/ Planowane dochody operacyjne (%) b.d. b.d. b.d. 99,11 11,62 Dochody podatkowe/ Dochody operacyjne (%) 47,29 48,85 46,68 47,48 42,61 Podatki lokalne/ Dochody podatkowe ogółem 32,52 29,97 29,79 33,7 33,72 Otrzymane transfery bieŝące/ Dochody operacyjne (%) 43,67 41,7 46,9 44,73 44,61 Dochody operacyjne/ Dochody ogółem (%) 92,8 91,69 93,33 86,9 9,3 Dochody na mieszkańca (PLN) 2,779 3,334 3,696 3,749 3,997 Wskaźniki wydatków Wydatki operacyjne/ Planowane wydatki operacyjne (%) b.d. b.d. b.d. 11,22 1,49 Wydatki na wynagrodzenia/ Wydatki operacyjne (%) 45,55 44,9 43,75 46,95 5,14 Transfery bieŝące/ Wydatki operacyjne (%) 19,23 19,86 19,72 21,5 17,38 Wydatki majątkowe/ Planowane wydatki majątkowe (%) b.d. b.d. b.d. 99,61 89,98 Wydatki majątkowe/ Wydatki ogółem (%) 23,78 19,69 15,72 3,6 24,3 Wydatki majątkowe/ Lokalny PKB (%),4,4 - - - Wydatki na mieszkańca (PLN) 3,286 3,719 3,994 4,379 4,726 Finansowanie wydatków majątkowych NadwyŜka bieŝąca/ Wydatki majątkowe (%) 34,38 65,16 61,4 2,13 15,5 Dochody majątkowe/ Wydatki majątkowe (%) 25,6 37,73 38,73 39,35 34,31 Zmiana zadłuŝenia netto/ Wydatki majątkowe (%) 41,43-1,39 19,84 41,36 54,48 a wraz z dochodami finansowym b bez nowego zadłuŝenia pw przewidywane wykonanie b.d. brak danych Źródło: Obliczenia Fitch 1
Załącznik C Grupa porównawcza NadwyŜka operacyjna % dochodów operacyjnych NadwyŜka (Deficyt) % dochodów ogółem 2 18 16 14 12 1 8 6 4 2 6 4 2-2 -4-6 -8-1 -12-14 -16 25 26 27 28 29 25 26 27 28 29 Podatki % dochodów operacyjnych 7 6 5 4 3 2 1 Wydatki majątkowe % wydatków ogółem 35 3 25 2 15 1 5 25 26 27 28 29 25 26 27 28 29 Zielona Góra ZadłuŜenie do nadwyŝki bieŝacej (w latach) 29 Foggia (BBB-) Mediana (BBB) Bydgoszcz (BBB) Kielce (BBB-) Zielona Góra (BBB-) Brasov (BB+) Białystok (BBB) 1 2 3 4 5 Mediana dla grupy posiadającej rating BBB- Obsługa zadłuŝenia do nadwyŝki operacyjnej (%) 29 Mediana (BBB) Foggia (BBB-) Białystok (BBB) Bydgoszcz (BBB) Kielce (BBB-) Brasov (BB+) Zielona Góra (BBB-) 5 1 15 2 11
WSZYSTKIE RATINGI FITCH PODLEGAJĄ PEWNYM OGRANICZENIOM ORAZ WYŁĄCZENIOM ODPOWIEDZIALNOŚCI. PROSIMY O ZAPOZNANIE SIĘ Z TYMI OGRANICZENIAMI I WYŁĄCZENIAMI ODPOWIEDZIALNOŚCI NA STRONIE FITCH: HTTP://FITCHRATINGS.COM/UNDERSTANDINGCREDITRATINGS. PONADTO, NA STRONIE AGENCJI WWW.FITCHRATINGS.COM ZNAJDUJĄ SIĘ PUBLICZNIE DOSTĘPNE DEFINICJE RATINGÓW ORAZ ZASADY ICH STOSOWANIA. OPUBLIKOWANE TAM RATINGI, KRYTERIA ORAZ METODYKI SĄ W KAśDEJ CHWILI DOSTĘPNE. NA STRONIE AGENCJI W SEKCJI CODE OF CONDUCT ZNAJDUJĄ SIĘ DOKUMENTY: CODE OF CONDUCT, CONFIDENTIALITY, CONFLICTS OF INTEREST, AFFILIATE FIREWALL, COMPLIANCE, A TAKśE INNE ODPOWIEDNIE DOKUMENTY DOTYCZĄCE POLITYK I PROCEDUR STOSOWANYCH PRZEZ FITCH. Copyright 211 Fitch, Inc., Fitch Ratings Ltd. i jego podmioty zaleŝne. One State Street Plaza, NY, NY 14. Telefon: 1-8-753-4824, (212) 98-5. Fax: (212) 48-4435. Kopiowanie lub wykorzystywanie w całości lub w części bez zgody jest zabronione. Wszelkie prawa zastrzeŝone. Wszystkie informacje zamieszczone w tym raporcie opierają się na informacjach od emitentów, innych dłuŝników i organizatorów, lub innych źródłach, które Fitch uwaŝa za wiarygodne. Fitch nie przeprowadza audytu ani nie weryfikuje prawdziwości i dokładności tych informacji. W związku z tym informacje zawarte w tym raporcie są prezentowane w oryginalnej postaci, bez Ŝadnych gwarancji. Rating nadany przez Fitch jest opinią o wiarygodności kredytowej papieru wartościowego. Rating nie odzwierciedla ryzyka poniesienia strat na skutek innych ryzyk niŝ ryzyko kredytowe chyba, Ŝe ryzyka takie zostały dokładnie przedstawione. Fitch nie jest zaangaŝowany w oferowanie lub sprzedaŝ jakichkolwiek papierów wartościowych. Raport prezentujący rating nadany przez Fitch nie jest prospektem ani nie zastępuje informacji zebranych, sprawdzonych i przedstawianych inwestorom przez emitenta i jego agenta w związku ze sprzedaŝą papierów dłuŝnych. Ratingi mogą być zmienione, zawieszone lub wycofane w kaŝdej chwili z róŝnych powodów i jest to suwerenna decyzja Fitch a. Fitch nie oferuje Ŝadnego doradztwa inwestycyjnego. Ratingi nie stanowią rekomendacji kupna, sprzedaŝy lub trzymania jakichkolwiek papierów wartościowych. Ratingi nie komentują poprawności cen rynkowych, przydatności jakiegokolwiek papieru wartościowego dla danego inwestora, charakterystyki zwolnień podatkowych lub zobowiązań podatkowych związanych z płatnościami z danym papierem wartościowym. Fitch otrzymuje wynagrodzenie od emitentów, ubezpieczycieli, gwarantów, innych instytucji oraz organizatorów za usługi ratingowe. Opłaty te zazwyczaj zamykają się w przedziale od 1. USD do 75. USD (lub równowartości tej kwoty w innych walutach) za emisję. W niektórych wypadkach Fitch ocenia wszystkie lub duŝą część emisji danego emitenta, lub ubezpieczonych lub gwarantowanych przez danego ubezpieczyciela lub gwaranta, w ramach jednej opłaty rocznej. Taka opłata kształtuje się w przedziale od 1. USD do 1.5. USD (lub równowartość tej kwoty w innych walutach). Nadanie, publikacja i dystrybucja ratingu przez Fitch nie stanowi zgody Fitch a do uŝywania jego nazwy w roli eksperta w związku z jakąkolwiek rejestracją w ramach przepisów o publicznym obrocie papierów wartościowych w USA, ustawy Financial Services and Markets Act z 2 roku w Wielkiej Brytanii lub podobnych praw i regulacji w kaŝdym innym państwie. Z powodu relatywnej efektywności elektronicznej publikacji i dystrybucji, analizy Fitch mogą być dostępne dla prenumeratorów tych wersji do 3 dni wcześniej niŝ dla prenumeratorów wersji drukowanej. 12