Skąd mamy pieniądze i na co je wydajemy?

Transkrypt

1 Skąd mamy pieniądze i na co je wydajemy? Zgodnie z konstytucyjną zasadą jawności, o której mówi artykuł 61 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz zapisami ustawy o dostępie do informacji publicznej, działalność Gminy, a tym samym jej finanse są jawne. Stąd kaŝdy ma prawo wiedzieć, jak wygląda sytuacja finansowa Gminy, w której mieszka, ile jest pieniędzy w budŝecie i na co są wydawane. W związku z powyŝszym oraz w ramach realizacji jednego z zadań Akcji Społecznej Przejrzysta Polska przygotowana została niniejsza broszura, mająca na celu przybliŝenie mieszkańcom Gminy Jabłonna, jak wyglądają finanse naszej Gminy. Pełna wersja budŝetu Gminy na kaŝdy rok jest dostępna w Biuletynie Informacji Publicznej ( w dziale Uchwały Rady Gminy. MoŜna ją równieŝ otrzymać zgodnie z zasadami opisanymi w ustawie o dostępie do informacji publicznej w Urzędzie Gminy Jabłonna. Dodatkowo załączniki inwestycyjny do budŝetu jest corocznie publikowany na stronie internetowej Gminy ( w dziale Inwestycje pod hasłem BudŜet z kolejnym numerem roku. 1. BudŜet co to jest? BudŜet jest planem finansowym na dany okres (np. miesiąc, rok), przedstawiającym dochody i wydatki jednostki gospodarującej. Celem sporządzenia budŝetu jest racjonalizacja wydatków. Stanowi on podstawę finansowego planowania przedsięwzięć, dostarcza równieŝ informacji niezbędnych do kontroli prowadzonej działalności. KaŜda rodzina, firma, instytucja i kaŝde państwo ma wydatki i dochody, a tym samym ma swój budŝet. Tyle, Ŝe w przypadku firm, instytucji czy państw, prowadzenie rachunków z nim związanych jest daleko bardziej sformalizowane, niŝ w przypadku rodziny, czyli gospodarstwa domowego. BudŜet jednostki samorządu terytorialnego, jaką jest Gmina, jest planem finansowym, przyjmowanym przez Radę Gminy w formie uchwały budŝetowej, dotyczącej okresu jednego roku. Plan ten obejmuje dochody i wydatki oraz przychody i rozchody Gminy oraz jednostek jej podległych (np.: ośrodków kultury, zakładów budŝetowych itp.). BudŜet gminy jest więc podobny do budŝetu rodzinnego, w którym takŝe planuje się uzyskiwanie w ciągu roku określonych dochodów i dostosowanych do nich wydatków. 2. Skąd pochodzą pieniądze w budŝecie W budŝecie domowym na dochody składają się przede wszystkim pensje Ŝony i męŝa, świadczenia takie, jak renta czy emerytura, zysk z lokat bankowych czy dług oddany przez znajomych. Pieniądze w gminnym budŝecie biorą się z kilku podstawowych źródeł: podatków w całości wpływających do budŝetu Gminy, podatków w części wpływających do budŝetu Gminy,

2 subwencji ogólnej z budŝetu państwa, dotacji celowych z budŝetu państwa, dochodów z majątku Gminy, przychodów (nadwyŝki z lat ubiegłych, kredyty i poŝyczki, emisja obligacji), opłat (administracyjnych, targowych, skarbowych itp.) wpływów z usług (opłat za odbiór ścieków, dostarczanie wody, wynajem lokali komunalnych), innych (np.: spadków, darowizn, wpływów z samoopodatkowania się mieszkańców). Podatki lokalne Subwencja ogólna z budŝetu państwa Udziały w podatku dochodowym od osób fizycznych i od osób prawnych Dotacje celowe BUDŻET GMINY Dochody z majątku Inne dochody Opłaty Wpływy z usług JeŜeli uzyskiwane dochody są niewystarczające na pokrycie wydatków lub teŝ Gmina chce zrealizować inwestycje, na które nie ma pieniędzy, to moŝe zaciągnąć kredyt, poŝyczkę lub emitować obligacje komunalne albo teŝ wydać pieniądze zaoszczędzone z lat poprzednich (są to tzw. przychody). Gmina nie moŝe jednak zaciągać kredytów i poŝyczek lub emitować obligacji w dowolnej wysokości. Ustawa o finansach publicznych pozwala na zadłuŝenie się Gminy do wysokości 60% planowanych w danym roku dochodów własnych. Ograniczenia te słuŝą ochronie Gminy przed bankructwem.

3 3. Na co wydawane są pieniądze z budŝetu? W przypadku budŝetu rodzinnego podstawowe wydatki ponosimy na Ŝywność, opłaty za media (energię elektryczną, wodę, gaz, wywóz nieczystości itp.), odzieŝ, ale równieŝ na edukację dzieci (ksiąŝki, dodatkowe zajęcia), wyjazdy wakacyjne i inne rozrywki. Zadania, na które Gmina moŝe wydać pieniądze, zostały szczegółowo określone w ustawie o samorządzie gminnym. Do najwaŝniejszych pozycji budŝetowych po stronie wydatków naleŝą wydatki na: oświatę i wychowanie, pomoc społeczną, inwestycje (budowę dróg, kanalizacji, wodociągów, obiektów sportowych itp.), bieŝące utrzymanie dróg gminnych i ich oświetlenia, administrację publiczną (w tym Urząd Gminy, Radę Gminy, urzędy wojewódzkie i Rady Sołeckie, jak równieŝ promocję Gminy), kulturę, sport, gospodarkę mieszkaniową, gospodarkę ściekową i ochronę wód, utrzymanie czystości (sprzątanie terenów publicznych), bezpieczeństwo, ochronę zdrowia, obsługę długu. Inwestycje Pomoc społeczna Administracja Oświata i wychowanie BieŜące utrzymanie dróg i oświetlenia Gospodarka ściekowa i ochrona wód Kultura Obsługa długu BUDŻET GMINY Sport Utrzymanie czystości Bezpieczeństwo Ochrona zdrowia Gospodarka mieszkaniowa

4 Szczegółowe przepisy określają, które zadania własne Gminy mają charakter obowiązkowy. Pieniądze na wykonywanie tych zadań muszą być zaplanowane w budŝecie Gminy w wystarczającej wysokości. Ponadto inne ustawy mogą nałoŝyć na gminę obowiązek wykonywania dodatkowych zadań np.: zwiększając zakres zadań własnych obowiązkowych lub przekazując do realizacji tzw. zadania zlecone z zakresu administracji rządowej. MoŜe to jednak nastąpić tylko pod warunkiem zapewnienia Gminie odpowiednich wpływów (dotacje celowe, subwencje, zwiększenie dochodów własnych).

5 4. BudŜet Gminy Jabłonna na rok 2005 BudŜet Gminy Jabłonna uchwala Rada Gminy, składająca się z 15 radnych, którzy zostali wybrali w wyborach samorządowych. Zgodnie z przepisami budŝet Gminy na dany rok powinien być uchwalony do końca marca. BudŜet Gminy Jabłonna na 2005 rok został przyjęty Uchwałą Rady Gminy Nr XXXI/265/2004 w dniu 28 grudnia 2004 r. Niemniej jednak w ciągu roku, gdy zaistnieje taka uzasadniona potrzeba, budŝet moŝe ulegać zmianom. Zmiany te są wprowadzane do budŝetu po uchwaleniu ich podczas sesji przez Radę Gminy. RównieŜ budŝet Gminy Jabłonna podlega takim modyfikacjom. Wszystkie dane, które opublikowano w niniejszej broszurze, są podane według stanu na dzień 30 września 2005 r. i nie uwzględniają zmian, jakie mogły zostać dokonane w tym dokumencie po wskazanej wyŝej dacie. W budŝecie Gminy na rok 2005 ustalono następujące wielkości: dochody: ,00 zł, wydatki: ,00 zł, deficyt: ,00 zł. Deficyt to róŝnica pomiędzy wydatkami i dochodami powstaje wtedy, gdy wydatki budŝetu są większe niŝ jego dochody. Deficyt w budŝecie Gminy bierze się stąd, iŝ zaspokojenie potrzeb w róŝnych dziedzinach, którymi opiekuje się samorząd, wymaga wydania więcej pieniędzy, niŝ gmina jest w stanie zgromadzić po stronie dochodów. Planowane wydatki w roku 2005 są wyŝsze od dochodów, co oznacza, Ŝe w budŝecie Gminy Jabłonna powstanie deficyt budŝetowy. Jest on jednakŝe związany wyłącznie z inwestycjami gminnymi, nie ma więc charakteru konsumpcyjnego. Pieniądze przeznaczane na inwestycje decydują natomiast o rozwoju Gminy. PoniewaŜ w ostatecznym rozliczeniu kwoty po stronie wydatków i wpływów muszą się równowaŝyć, trzeba znaleźć źródło pokrycia dla deficytu. Deficyt w budŝecie Gminy Jabłonna na rok 2005 zostanie, pokryty przychodami z następujących źródeł: a. kredyty i poŝyczki ,00 zł, b. nadwyŝka z lat ubiegłych ,00 zł, c. inne rozliczenia ,00 zł. Przychody na pokrycie deficytu budŝetowego nie są wliczane do dochodów Gminy zaplanowanych na dany rok. Ich wysokość pomniejsza się o kwotę rozchodów, do których naleŝą m.in. spłaty zaciągniętych w latach ubiegłych kredytów i poŝyczek. W Gminie Jabłonna wysokość rozchodów w roku 2005 wynosi ,00 zł.

6 4.1. Dochody Gminy Jabłonna w 2005 roku, czyli skąd Gmina ma pieniądze W 2005 roku zaplanowano w budŝecie Gminy Jabłonna dochody w wysokości ,00 zł. Biorąc pod uwagę, iŝ Gminę zamieszkuje mieszkańców 1, dochód Gminy w przeliczeniu na jednego mieszkańca wynosi 1858,17 zł. PoniŜszy wykres przedstawia, jaki udział procentowy mają poszczególne źródła dochodów w budŝecie Gminy Jabłonna: Procentowy udział dochodów z poszczególnych źródeł w budŝecie Gminy Jabłonna na 2005 rok 9% 3% 1% 3% 3% 26% 21% 34% Podatki lokalne Udziały w PIT i CIT Subwencja ogólna Dotacje celowe Dochody z majątku Opłaty Wpływy z usług Inne Największą część dochodów Gminy stanowią wpływy z podatków: zarówno lokalnych podatków i opłat ,00 zł, jak i udziałów w podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT) i podatku dochodowym od osób prawnych (CIT) ,00 zł. Kolejne znaczące pozycje w dochodach Gminy to subwencja ogólna z budŝetu państwa w wysokości ,00 zł i dotacje celowe z budŝetu państwa w wysokości ,00 zł. Warto podkreślić, iŝ dochody Gminy z tytułu udziału w podatku dochodowym od osób fizycznych stanowiące niebagatelną pozycję w budŝecie są przekazywane do gminnej kasy jedynie od podatków płaconych przez osoby zameldowane na jej terenie. 1 Osoby zameldowane na terenie Gminy Jabłonna. Stan na r. Źródło: ewidencja ludności Gminy Jabłonna

7 4.2. Wydatki Gminy Jabłonna w 2005 roku, czyli na co Gmina wydaje pieniądze Wydatki zapisane w budŝecie Gminy Jabłonna na rok 2005 kształtują się następująco: Rodzaj wydatków Kwota w budŝecie Oświata i wychowanie ,00 Inwestycje ,00 BieŜące utrzymanie dróg i oświetlenia ,00 Pomoc społeczna ,00 Kultura ,00 Sport ,00 Administracja publiczna ,00 w tym: Urząd Gminy ,00 Rada Gminy ,00 Urzędy wojewódzkie ,00 Rady sołeckie ,00 Promocja Gminy ,00 Utrzymanie czystości ,00 Bezpieczeństwo ,00 Gospodarka mieszkaniowa ,00 Gospodarka ściekowa i ochrona wód ,00 Zagospodarowanie przestrzenne ,00 Ochrona zdrowia ,00 Obsługa długu ,00 Inne ,00 Razem wydatki: ,00 PoniŜszy wykres przedstawia, jaki udział procentowy mają wydatki na poszczególne dziedziny w budŝecie Gminy Jabłonna: 5% Procentowy udział wydatków na poszczególne dziedziny w budŝecie Gminy Jabłonna na 2005 rok 2% 1% 1% 2% 3% 2% 32% 16% 5% 11% Oświata i wychowanie Pomoc społeczna Administracja publiczna Zagospodarowanie przestrzenne Ochrona zdrowia Utrzymanie czystości, gosp. ściekowa i ochrona wód 20% Inwestycje Kultura i sport BieŜące utrzymanie dróg i oświetlenia Bezpieczeństwo Gospodarka mieszkaniowa Inne

8 Największą pozycję w budŝecie Gminy Jabłonna stanowią wydatki na oświatę ,00 zł. Na inwestycje Gmina wyda ,00 zł. W sumie te dwie pozycje stanowią 52% wszystkich wydatków ponoszonych przez Gminę Jabłonna. Aby przedstawić wydatki z gminnej a więc wspólnej dla wszystkich mieszkańców kasy bardziej obrazowo, w poniŝszej tabeli prezentujemy, ile kaŝdy z nas rocznie wydaje na poszczególne dziedziny finansowane przez Gminę 2 : Rodzaj wydatków Wydatki w przeliczeniu na 1 mieszkańca w skali roku w zł Oświata i wychowanie 643,73 Inwestycje 409,65 BieŜące utrzymanie dróg i oświetlenia 95,11 Pomoc społeczna 226,18 Kultura 90,05 Sport 14,60 Urząd Gminy 267,02 Rada Gminy 21,30 Administracja publiczna urzędy wojewódzkie 13,96 Administracja publiczna rady sołeckie 4,41 Utrzymanie czystości 21,59 Bezpieczeństwo 16,72 Gospodarka mieszkaniowa 34,33 Gospodarka ściekowa i ochrona wód 33,66 Zagospodarowanie przestrzenne 40,60 Ochrona zdrowia 23,70 Promocja Gminy 18,18 Obsługa długu 17,65 Inne 25, Jak zmieniał się budŝet Gminy na przestrzeni lat Gmina Jabłonna jest jedną z kilku gmin w skali całego kraju, odnotowujących najbardziej dynamiczny wzrost liczby mieszkańców. Tak duŝy napływ nowych mieszkańców nie moŝe pozostać bez wpływu na gminne finanse. Stąd poniŝej przedstawiamy, jak zmieniał się budŝet Gminy Jabłonna na przestrzeni ostatnich trzech lat. Rok* Dochody w zł Wydatki w zł NadwyŜka/Deficyt w zł , , , , , , , , ,00 *wartości podane w tabeli zostały podane wg stanu na dzień 31 grudnia za wyjątkiem roku 2005, gdzie wartości zostały podane na dzień 30 września. 2 Zestawienie uwzględnia wydatki na jednego mieszkańca, przy czym liczba mieszkańców obejmuje jedynie osoby zameldowane na terenie Gminy wg stanu na dzień r.

9 PoniŜszy wykres obrazuje, jak zmieniały się dochody i wydatki Gminy Jabłonna w latach : ,00 PLN , , , ,00 0, , Rok Dochody Wydatki NadwyŜka/Deficyt Spośród wydatków, jakie ponosi Gmina, moŝna wyodrębnić dziedziny, którymi mieszkańcy są szczególnie zainteresowani. Zaliczyć do nich moŝna przede wszystkim wydatki na inwestycje, oświatę, pomoc społeczną oraz urząd gminy i radę gminy. W przypadku naszej Gminy nie mniej interesująca jest wielkość wydatków ponoszonych przez Gminę na bieŝące utrzymanie dróg, których stan jest chyba największą naszą bolączką. PoniŜej prezentujemy zestawienie wydatków na wskazane powyŝej dziedziny w ciągu ostatnich trzech lat 3 : Rok Rodzaj wydatków Inwestycje , , ,00 Oświata , , ,00 Pomoc społeczna , , ,00 Urząd Gminy , , ,00 Rada Gminy , , ,00 BieŜące utrzymanie dróg , , ,00 Jak wynika z powyŝszej tabeli, wydatki inwestycyjne w ostatnich trzech latach systematycznie i w znaczący sposób rosły. Wydatki na inwestycje w roku 2004 były o 80% większe niŝ w roku Kwota wydatków inwestycyjnych zaplanowanych na rok kwoty wydatków podane w PLN

10 przewyŝsza wydatki roku 2004 w tej dziedzinie o blisko 85%, zaś w stosunku do roku 2003 kwota ta jest ponad trzykrotnie wyŝsza. Równie systematycznie wzrastają wydatki na oświatę i wychowanie w ostatnich trzech latach. Z niespełna pięciu milionów złotych w roku 2003 wzrosły do blisko siedmiu milionów trzystu tysięcy złotych w roku bieŝącym. Warto podkreślić, iŝ podane w tabeli kwoty odnoszące się do wydatków na oświatę nie uwzględniają kosztów inwestycji prowadzonych w placówkach oświatowych koszty te zostały zawarte w pozycji dotyczącej wszystkich inwestycji gminnych. Wzrost wydatków na przestrzeni ostatnich trzech lat odnotowano równieŝ w pozostałych dziedzinach, których dotyczy omawiana tabela. NaleŜy pamiętać, iŝ w pozycji Urząd Gminy znajdują się nie tylko wydatki na pensje urzędników, lecz równieŝ wydatki na remonty budynku Urzędu, opracowanie dokumentów strategicznych (Strategia Rozwoju Gminy, Wieloletni Plan Inwestycyjny, Wieloletnia Prognoza Finansowa itp.), zakup usług niezbędnych do funkcjonowania urzędu (np.: usług pocztowych, telekomunikacyjnych itp.), koszty funkcjonowania Gminnego Centrum Informacji. Znaczący wzrost wydatków na Urząd Gminy w roku bieŝącym w stosunku do lat ubiegłych wynika właśnie z zaplanowanych na ten rok wydatków tego typu w wysokości ,00 zł. W celu bardziej obrazowego przedstawienia wydatków, ponoszonych przez mieszkańców na najwaŝniejsze dziedziny finansowane przez Gminę, w poniŝszej tabeli podajemy ile wynosiły one na przestrzeni ostatnich trzech lat w przeliczeniu na jednego mieszkańca 4 : Rok * Rodzaj wydatków Inwestycje 142,60 235,71 409,65 Oświata 497,85 553,48 643,73 Pomoc społeczna 109,87 153,27 226,18 Urząd Gminy 249,03 243,46 267,02 Rada Gminy 19,85 18,53 21,44 BieŜące utrzymanie dróg 31,48 29,99 60,68 *plan budŝetowy wg stanu na dzień r. Jako ciekawostkę przeliczyliśmy, ile kaŝdego mieszkańca kosztuje praca urzędników i radnych w skali roku 5 : - średni koszt pracy jednego urzędnika w 2005 roku przypadający na 1 mieszkańca to 3,77 zł, - średni koszt pracy jednego radnego w 2005 roku przypadający na 1 mieszkańca to 1,27 zł. 4 Do wyliczenia, jako liczbę mieszkańców przyjęto liczbę osób zameldowanych na terenie Gminy wg stanu na dzień r. dla roku 2003, r. dla roku 2004 i r. dla roku bieŝącego. Kwoty wydatków rocznych, podane w PLN. 5 Wyliczenie wg planu budŝetowego na dzień r. zgodnie z następującą regułą: - roczny koszt wynagrodzeń i pochodnych : liczba urzędników : liczba mieszkańców - roczny koszt diet : liczba radnych : liczba mieszkańców