Kod ucznia pieczątka WKK - - Dzień Miesiąc Rok DATA URODZENIA UCZNIA KONKURS Z JĘZYKA POLSKIEGO DLA UCZNIÓW SZKÓŁ PODSTAWOWYCH ETAP WOJEWÓDZKI MOTYW PRZEWODNI: Jeżeli nie wiesz, dokąd chcesz iść, nie ma znaczenia, którą drogą pójdziesz... [L. Carroll, Alicja w Krainie Czarów] Drogi Uczniu, witaj w III etapie Konkursu z Języka Polskiego. Przeczytaj uważnie instrukcję i postaraj się prawidłowo odpowiedzieć na wszystkie pytania. Arkusz liczy 21 stron i zawiera 11 zadań. Przed rozpoczęciem pracy sprawdź, czy Twój test jest kompletny. Jeżeli zauważysz usterki, zgłoś ten fakt Komisji Konkursowej. Zadania czytaj uważnie i ze zrozumieniem. Odpowiedzi wpisuj czarnym lub niebieskim długopisem (bądź piórem). Dbaj o czytelność pisma i precyzję odpowiedzi. Nie cytuj, jeśli nie jesteś o to proszony. W zadaniach zamkniętych zaznacz tylko jedną prawidłową odpowiedź, stawiając znak X na literze poprzedzającej treść wybranej odpowiedzi. Jeżeli się pomylisz, błędne zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz znakiem X inną odpowiedź. Nie używaj korektora. Jeśli się pomylisz, przekreśl błędną odpowiedź i wpisz poprawną. Oceniane będą tylko te odpowiedzi, które zostały umieszczone w miejscu do tego przeznaczonym. Obok każdego numeru zadania masz podaną maksymalną liczbę punktów możliwą do uzyskania za jego rozwiązanie. Brudnopis nie będzie oceniany. Pracuj samodzielnie. Powodzenia! Czas pracy: 90 minut Liczba punktów możliwych do uzyskania: 100 Strona 1 z 21
Zadanie 1. (0-4) Poniżej znajduje się literowy wąż, który połknął 4 bohaterów z utworów konkursowych. Przeskakując o stałą ilość liter (którą musisz odgadnąć), odczytaj imiona postaci, a następnie podaj tytuły tekstów kultury, z których pochodzą. Swoje odpowiedzi wpisz do tabeli zamieszczonej na następnej stronie. Strona 2 z 21
IMIĘ BOHATERA TYTUŁ TEKSTU KULTURY Zadanie 2. (0-16) Poniżej zamieszczone zostały informacje (pochodzące z trzech różnych źródeł) na temat literatury fantasy. Przeczytaj teksty i wykonaj zamieszczone pod nimi polecenia. TEKST 1. Fantasy jest czytana. Czy to się komuś podoba, czy nie, popularność tego rodzaju fantastyki w wątpliwość podawana być nie może. ( ) Mając to właśnie na uwadze, ośmieliłem się napisać i ośmielam się zaprezentować światu niniejszą książkę. Pomyślaną i wykoncypowaną jako przewodnik, baedeker. Jako nić Ariadny, pięknej córy króla Minosa, dzięki której Tezeusz, syn Egeusza, nie zbłądził w czeluściach labiryntu Krety. Albowiem fantasy jest Labiryntem. Labiryntem mrocznym, zawiłym i groźnym. ( ) Definiowanie fantasy, jak dowodzi praktyka, jest niezwykle trudne. Definicji jest i owszem, wiele, imię ich, można powiedzieć, jest legion, a wszystkie mają ze sobą coś wspólnego. ( ) Wobec niemożności ukucia jednej definicji, zdolnej objąć całość gatunku o nazwie fantasy, rozbito gatunek na wiele nazw, czy też, jak kto chce, subhaseł. Cudownie rozmnożone w ten sposób nazwy zaczęły trochę chociaż pasować do cudownie rozmnożonych definicji. Zaczęły też, jasna sprawa, nareszcie pasować do poszczególnych dzieł, które wcześniej, choć za gatunek fantasy uważane, mało miały ze sobą wspólnego, ba, wręcz wydawało się, że różni je wszystko, co tylko możliwe. Teraz, w warunkach cudownej multyplifikacji nomenklatury, problem przestał istnieć. Co z tego, że Władca pierścieni Tolkiena krańcowo się różni od Conana Roberta E. Howarda? I to jest fantasy, i to jest fantasy, tyle że jedno to epicfantasy, a drugie heroicfantasy. A. Sapkowski, Rękopis znaleziony w Smoczej Jaskini. Kompendium wiedzy o literaturze fantasy, Warszawa 2001. TEKST 2. Fantasy na tle innych gatunków literatury fantastycznej Fantasy jest jednym z trzech głównych, obok horroru i science fiction (SF), gatunków należących do nurtu fantastyki. Różnice między nimi dotyczą odniesienia do świata realnego Strona 3 z 21
i konstrukcji czasu, choć potocznie formy te bywają sobie przeciwstawiane na podstawie kryterium tematycznego. Horror jest na ogół definiowany jako forma dążąca do wywołania u czytelnika strachu. Jest to możliwe, ponieważ akcja rozgrywa się w czasoprzestrzeni odwołującej się do potocznej wiedzy o świecie, co sprawia, że opisywane niebezpieczeństwo wydaje się, potencjalnie przynajmniej, zagrażać odbiorcy. ( ) Literatura science fiction opisuje zwykle rzeczywistość przyszłą, bardziej lub mniej odległą w czasie. Są w niej obecne technologie i wynalazki nieznane współcześnie, jednak, według autora, możliwe z punktu widzenia naukowego. Akcja toczy się zazwyczaj w przestrzeni kosmicznej. Cechy konstytutywne fantasy i jej najważniejszy twórca Cechą konstytutywną fantasy jest obecność magii, nie zaś, jak się często enigmatycznie definiuje, cudowność. Cud to zjawisko nadprzyrodzone, jaskrawo kontrastujące z prawami rządzącymi rzeczywistością. Magia w fantasy jest natomiast zasadą świata i siłą sprawczą większości zjawisk. W opisywanym uniwersum, zbliżonym realiami do średniowiecza, stanowiącego przeciwieństwo współczesności, nie funkcjonują nowoczesna nauka i technika. Pisarzem, który ukształtował fantasy w jego dojrzałej formie, był Anglik, John Ronald Reuel Tolkien, autor trylogii Władca Pierścieni (The Lord of the Rings 1954-1955). Nie tylko doprowadził on do końca proces egzomimetyzacji fantasy, lecz także odniósł się w konstrukcji swojego dzieła do pierwotnych wobec fantasy gatunków baśniowo-fantastycznych. Z tych powodów ogromna większość badaczy (z wyjątkiem Todorova) uznaje go za twórcę gatunku lub jego najważniejszego autora. Tolkien w listach, które stanowią, obok eseju O baśniach albo Drzewo i liść (On Fairy-Stories zaprezentowany 1939, wydany 1947), jego manifest programowy, wskazał mit, baśń, legendę i sagę jako źródła inspiracji pisarskiej. Wszystkie te formy wprowadzają czytelnika w stan oczarowania (enchantment), Wtórnej Wiary (Secondary Belief), charakterystyczny dla literatury, którą chciał tworzyć Tolkien. Na pokrewieństwo tych gatunków wskazują także naukowcy (Leyen 1973, Markiewicz 1987). K. Jaworska, Fantasy w polu gatunków baśniowo-fantastycznych, https://poetyka.wordpress.com/about/52-2/ TEKST 3. Fantasy gatunek literacki lub filmowy używający magicznych i innych nadprzyrodzonych form, motywów, jako pierwszorzędnego składnika fabuły, myśli przewodniej, czasu, miejsca akcji, postaci i okoliczności zdarzeń. Fantasy jest na ogół odróżniane od science fiction oraz od horroru, przy założeniu, że względnie nie wchodzi w tematykę naukową (w sensie SF) lub tematykę grozy (ang. macabre). Jednak gatunki te w znacznym stopniu przenikają się. Wszystkie trzy mieszczą się w pojęciu fantastyki (ang. speculative fiction). ( ) W kulturze popularnej gatunek fantasy zdominowany jest przez odmianę mediewistyczną, zwłaszcza od czasu ogólnoświatowego sukcesu Władcy Pierścieni i innych dzieł J.R.R. Tolkiena wchodzących w skład mitologii Śródziemia. W szerszym znaczeniu, fantasy Strona 4 z 21
obejmuje prace wielu pisarzy, artystów, filmowców, muzyków, począwszy od starożytnych mitów i legend, aż po wiele ostatnich tytułów, znanych obecnie szerokiej publiczności. Najbardziej charakterystyczne cechy gatunku to motywy fantastyczne (przede wszystkim obecność magii) występujące w wewnętrznie spójnym miejscu akcji, oraz typowe przedmioty i postacie. Akcja utworów rozgrywa się zazwyczaj w świecie odrębnym od świata realnego (w świecie fantastycznym lub w odległej, mitologicznej przeszłości), najczęściej, choć nie zawsze, wykreowanym na wzór feudalnego średniowiecza i wykorzystującym legendy, podania bohaterskie i mity. Ten wtórny świat może być całkiem odseparowany od świata realnego lub w jakiś sposób być z nim połączony, pozwalając postaciom na wędrówkę między różnymi rzeczywistościami. ( ) Utwory tego nurtu są najczęściej umiejscowione w fikcyjnym świecie, w którym poza zwykłymi prawami fizyki i biologii działa też magia oraz inne nadnaturalne moce. Do świata przedstawionego należy przeważnie rozległy zestaw rekwizytów swobodnie zaczerpniętych ze średniowiecza i starożytności, rzadziej z okresu renesansu lub epoki wczesnego przemysłu. ( ) Charakterystyczne jest także występowanie obok gatunku ludzkiego gatunków istot mitycznych lub baśniowych, takich jak: elfy, krasnoludy, trolle, gobliny, smoki, wiedźmy, fauny, koboldy, gargulce, centaury, jednorożce, driady. ( ) Fantasy to opowieści, które czerpią z mitologii różnych ludów. Imiona starożytnych bóstw i bohaterów przewijają się w wielu utworach. Najczęściej autorzy inspirują się mitami: skandynawskimi, celtyckimi, greckimi, rzymskimi, egipskimi, prekolumbijskimi, anglosaskimi, słowiańskimi, jak również judeochrześcijańskimi czy bliskowschodnimi. Również legenda arturiańska jest jedną z najważniejszych podstaw i źródeł tego gatunku. Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/fantasy A. Na podstawie tekstu 1. wyjaśnij, dlaczego definiowanie fantasy nie jest zadaniem łatwym dla badaczy literatury. B. Andrzej Sapkowski swoją książkę Rękopis znaleziony w Smoczej Jaskini nazywa nicią Ariadny. Objaśnij znaczenie użytego przez autora związku frazeologicznego oraz sens tego porównania. Strona 5 z 21
C. Uzasadnij, dlaczego J.R.R. Tolkien uważany jest przez wielu badaczy literatury za jednego z najważniejszych prekursorów i popularyzatorów fantasy. D. Uzupełnij tabelę, wskazując podobieństwa i różnice pomiędzy fantasy a science fiction i horrorem. FANTASY SCIENCE FICTION FANTASY HORROR PODOBIEŃSTWA RÓŻNICE E. Na podstawie załączonych tekstów zredaguj instrukcję do napisania utworu fantasy. Twoja instrukcja powinna zawierać 5 zasad zapisanych w formie zdań pojedynczych rozkazujących. 1) 2) 3) 4) 5) Strona 6 z 21
F. Wskaż jedną z lektur konkursowych, którą bezsprzecznie zaliczyć można do odmiany fantasy. Następnie uzasadnij swoją decyzję, podając 3 argumenty przemawiające za takim wyborem. Zadanie 3. (0-8) Jesteś detektywem, który tropi bohaterów utworów konkursowych. Na podstawie poniższych tropów ustal, z jakimi postaciami masz do czynienia. Opowiedz o nich, wykorzystując wszystkie podane wskazówki. TROP 1. Strona 7 z 21
BOHATER UZASADNIENIE TROP 2. BOHATER UZASADNIENIE Strona 8 z 21
Zadanie 4. (0-8) Wyobraź sobie, że stworzono nowy portal społecznościowy FictionBook, przeznaczony dla bohaterów literackich. Wciel się w jedną wybraną postać z lektur konkursowych i stwórz jej profil na tym portalu, biorąc pod uwagę wskazane poniżej elementy. Strona 9 z 21
Zadanie 5. (0-7) W 2003 roku członkowie i członkinie angielskiego Towarzystwa Tolkienowskiego zainaugurowali pierwszy Światowy Dzień Czytania Tolkiena, który od tego czasu obchodzony jest 25 marca (również w Polsce). Zaplanuj obchody tego Dnia w Twojej szkole i zredaguj notatkę prasową, w której poinformujesz społeczność szkolną o imprezie i jej przebiegu, a także zachęcisz nauczycieli, rodziców i uczniów do udziału w niej. Strona 10 z 21
Zadanie 6. (0-8) Uzupełnij tabelę, wpisując w poszczególne rubryki kluczowe informacje pozwalające zidentyfikować bohaterów powieści J.R.R. Tolkiena Hobbit, czyli tam i z powrotem. Następnie przyporządkuj zamieszczone poniżej rysunki do bohaterów, zapisując w ostatnim wierszu tabeli odpowiednie numery ilustracji. 1 2 3 HOBBICI KRASNOLUDY GOBLINY Przedstawiciel Miejsce życia Wygląd postaci Typowe cechy charakteru (trzy) Umiejętności Nr rysunku Strona 11 z 21
Zadanie 7. (0-8) Uporządkuj chronologicznie kolejne etapy wędrówki Odyseusza (numery wpisz w pierwszej kolumnie tabeli). Następnie, rysując strzałki, do każdego wydarzenia dopasuj odpowiedni opis. Kraina cyklopów. Kraj Lotofagów. Pobyt na Sycylii. Odyseusz u Kalipso. Pobyt u Kirke. Powrót do Itaki. Kraina podziemi. Wyspa syren. Przestrogi Tyrezjasza. Uwolnienie Odysa po 7 latach. Rozprawienie się z zalotnikami Penelopy. Zamiana towarzyszy Odysa w wieprze. Uprowadzenie wołów Heliosa. Zalepienie uszu woskiem. Spożycie owoców lotosu. Okaleczenie Polifema. Zadanie 8. (0-7) Przyjrzyj się plakatowi 1 promującemu film Opowieści z Narnii: Książę Kaspian. Dokonaj jego analizy, biorąc pod uwagę następujące elementy: kompozycję, kolorystykę, światło oraz nastrój. Zwróć uwagę na ukazane na nim postacie i sposób ich przedstawienia, a także na jego warstwę werbalną (językową). Na podstawie analizy plakatu uzasadnij, że pełni on funkcję perswazyjną. Swoje odpowiedzi zapisz w tabeli. Kompozycja Kolorystyka Światło Nastrój 1 Źródło: http://fdb.pl/film/2652-opowiesci-z-narnii-ksiaze-kaspian Strona 12 z 21
Postacie i sposób ich przedstawienia Warstwa werbalna plakatu Perswazyjność plakatu Strona 13 z 21
Zadanie 9. (0-7) Napisz krótki e-mail do koleżanki / kolegi, w którym opowiesz o swoich przeżyciach w związku z lekturą C.S. Lewisa Lew, Czarownica i stara szafa. Przekonaj odbiorcę, że jest to książka atrakcyjna dla Twoich rówieśników, którą warto przeczytać. Użyj trzech argumentów. Nie zapomnij o wskazaniu adresu nadawcy (w pierwszym pustym polu oznaczonym Do: ), a także wpisaniu tematu wiadomości. Zadanie 10. (0-10) Przeczytaj uważnie zamieszczony poniżej tekst, a następnie wykonaj polecenia. Michał Błażejewski, Tolkien po polsku i nie tylko 2 Z całą świadomością niedoskonałości prezentowanego tutaj tekstu zacznijmy od przedstawienia sylwetki pisarza. Urodził się 5 stycznia 1892 roku w Bloemfontein w Południowej Afryce, w historycznej Oranii. Ojciec Tolkiena kierował tam oddziałem banku. Można powiedzieć, iż rodzice 2 Źródło: http://www.fabryka.com/mb/inni/tolkien/blazejewski.html Strona 14 z 21
pisarza przenieśli się z Anglii do Afryki za chlebem po prostu. W 1895 roku Mabel Tolkien odpłynęła z synami Johnem Ronaldem Reuelem i Hilarym Arthurem Reuelem do rodziców w Birmingham. Jej mąż pozostał w Afryce w celu uporządkowania spraw i zmarł tam na początku 1896 roku. Wdowa wychowywała synów w warunkach raczej trudnych. Starała się im zapewnić możliwie najlepsze szkoły i solidne wychowanie. Ciężkie przejścia skłoniły ją do szukania pociechy w kościele katolickim, co nie zostało dobrze przyjęte przez jej własną rodzinę i rodzinę jej męża. ( ) Mabel Tolkien zmarła na cukrzycę w 1904 roku, wyznaczając na opiekuna swych synów Ojca Morgana. Opiekował się on nimi aż do uzyskania przez nich pełnoletności. Dzięki dość rygorystycznej opiece duchownego Tolkienowi udało się ukończyć szkołę i uzyskać prawo studiowania w Oxfordzie. ( ) Studia początkowo filologia klasyczna, później angielska wydawały się spełniać jego marzenia i dobrze przygotowały go do pracy na uczelni. Przed ukończeniem nauk przeżył jeszcze dramatyczny i istotny dla uformowania poglądu na życie okres służby wojskowej w czasie I wojny światowej. Był na froncie we Francji, tam też zginęło jego dwóch serdecznych przyjaciół ze szkolnego Klubu Herbacianego R.Q. Gilson i G. B. Smith. ( ) Po zakończeniu wojny Tolkien pracuje początkowo w Oxfordzie w redakcji New English Dictionary, następnie jest niezależnym wykładowcą jednego z żeńskich kolegiów. W 1920 roku przenosi się na uniwersytet w Leeds i pracuje tu do 1925 roku. Tutaj rozpoczyna się jego kariera naukowa zostaje w 1924 roku profesorem, jednym z najmłodszych w brytyjskim szkolnictwie. Rok później wraca do Oxfordu i właściwie tu już będzie przybywał do końca swego zawodowego życia. Tolkien miał trzech synów i córkę Johna Francisa Reuela, Michaela Hilary'ego Reuela, Christophera Reuela i Priscillę. Wymienienie zaś wszystkich jego bliższych i dalszych znajomych zajęłoby już więcej miejsca. Najważniejszym z nich poza przyjaciółmi z okresu szkoły w Birmingham był bez wątpienia Clive Staples Lewis, z którym łączyło go wykonywanie zawodu (obaj pracowali na uczelni), podobny stosunek do świata, wyrażający się m.in. poprzez ich twórczość literacką i zamiłowanie do pełnego intelektualnych dyskusji życia klubowego. ( ) Miejscem takich uczonych zabaw był jeden z pubów, w którym spotykała się grupa The Inklings (pub nie był jedynym miejscem spotkań tej grupy, ale może wymienienie go na pierwszym miejscu podziała i na innych inspirująco). Tutaj odbywały się pierwsze - czytania fragmentów Hobbita. Opowieść została stworzona na użytek synów Tolkiena, szybko jednak wywędrowała z dziecięcego pokoju i z domowej dobranocki stała się opowieścią rozbawiającą poważnych naukowców. O tej historii dowiedzieli się również wydawcy i po jakimś czasie 21 września 1937 roku książka ukazała się drukiem. Przysporzyła ona autorowi sławy ale głównie poza środowiskami naukowymi. Zaczęła być czytana, wznawiana i wiele osób uważało, że powinna też otrzymać swój ciąg dalszy. ( ) Prace nad książką trwały bardzo długo po drodze Tolkien przygotował wykład-esej o Beowulfie i drugi o baśniach (przynajmniej tak potocznie i bez większych nieporozumień można określić przedmiot tego ostatniego opracowania). W obu tych tekstach wyraził swój pogląd na temat mitu i baśni a wypowiadał się nie tylko jako badacz i czytelnik. Mówił także jako pisarz, twórca zdumiewającej mitologii, która dopiero po wojnie mogła częściowo Strona 15 z 21
odsłonić swoje oblicze w trzech tomach Władcy Pierścieni. Władca zaczął ukazywać się w połowie 1954 roku. Czytelnicy otrzymali ostatni tom jesienią 1955 roku. ( ) Książki zmieniły życie Tolkiena, z poważnego naukowca stał się obiektem prawdziwego kultu. Przyjmował to z humorem, chociaż wiek i uciążliwość dowodów sympatii mogły mu się dawać we znaki. Sława i pieniądze przyszły na tyle wcześnie, iż mógł się nimi jeszcze cieszyć, i na tyle późno, że mógł się temu wszystkiemu przyglądać z pobłażliwością charakterystyczną dla wieku dojrzałego. Nie oznacza to wcale, iż nie zaznał trosk w 1963 roku zmarł C. S, Lewis, ubywało także jego rówieśników na uczelni. Znosił tego typu pożegnania bardzo źle wydany w 1967 roku Kowal z Podlesia Większego jest poetyckim zapisem refleksji człowieka przeczuwającego nadchodzące osamotnienie. W 1966 roku Tolkienowie obchodzili swoje złote gody. W 1968 przenieśli się do Bournemouth, jakby wymyślonej dla zamożnych emerytów miejscowości udającej kontynentalny kurort. Przemieszkali tu do śmierci Edith zmarła 29 listopada 1971 roku, Tolkien wrócił do Oxfordu i tutaj korzystając z gościnności uczelni mieszkał już do końca swego życia. Porządkował notatki, spotykał się ze znajomymi i rodziną, cieszył dowodami uznania otrzymał kilka doktoratów honorowych, w tym macierzystego uniwersytetu, a także Order Imperium Brytyjskiego. Ceniono w nim wielkiego badacza, odważnego reformatora szkolnictwa, ale być może przede wszystkim twórcę świata, do którego nie tylko Brytyjczycy czują sympatię. Zmarł 2 września 1973 roku. Pochowano go obok żony na cmentarzu katolickim w Oxfordzie. A. Na podstawie tekstu zredaguj notatkę encyklopedyczną dotycząca J.R.R. Tolkiena. B. W pierwszym zdaniu tekstu autor użył czasownika w 1. osobie liczby mnogiej. Napisz, czemu służy taki zabieg. Strona 16 z 21
C. W drugim akapicie tekstu pojawia się wyrażenie przyimkowe za chlebem. W kontekście całego akapitu objaśnij jego znaczenie. D. W rzeczowniku książka wskaż podstawę słowotwórczą i format. Nazwij typ formantu. Podstawa słowotwórcza: Typ formantu: Formant: E. Wypowiedzenie: Wydany w 1967 roku Kowal z Podlesia Większego jest poetyckim zapisem refleksji człowieka przeczuwającego nadchodzące osamotnienie zamień na zdanie złożone z podrzędnym przydawkowym. F. W ostatnim akapicie tekstu autor nazywa Tolkiena twórcą świata, do którego nie tylko Brytyjczycy czują sympatię. Napisz, jak rozumiesz te słowa. Zadanie 11. (0-17) Weszłam / Wszedłem na drogę, która powiodła mnie do czarodziejskich miejsc. Napisz opowiadanie twórcze z dialogiem. W swojej pracy odwołaj się do dwóch przeczytanych lub obejrzanych lektur konkursowych obowiązujących na III etapie konkursu. Twoja praca nie powinna być krótsza niż strona A4. Strona 17 z 21
Strona 18 z 21
Strona 19 z 21
Strona 20 z 21
BRUDNOPIS Strona 21 z 21