Szkoła Globalna działa lokalnie! Czas na akcję lokalną! Happening FAIR TRADE niech handel będzie sprawiedliwy zorganizowany przez Gimnazjum nr 2 im. Jana Pawła II oraz Akademicki Zespół Szkół Ogólnokształcących w Chorzowie. Fot. Andrzej Noga Nauczycielko, Nauczycielu, po pierwszym etapie programu Szkoła Globalna działa lokalnie! wiesz już, jak przekazywać wiedzę z zakresu edukacji globalnej na lekcjach przedmiotowych. Dzięki temu Twoi uczniowie dowiedzieli się, w jaki sposób Sprawiedliwy Handel i zmiany klimatyczne wpływają na ludzi w krajach globalnego Południa. To duże osiągnięcie! W drugim etapie programu chcielibyśmy, aby działalność Twojej szkoły odbiła się jeszcze szerszym echem w otoczeniu. Głównym punktem tego etapu jest wspólne przedsięwzięcie uczniów i nauczycieli: przygotowanie akcji w społeczności lokalnej. Tematem akcji będzie jedno z dwóch głównych zagadnień programu, z którymi zapoznaliście się w jego pierwszym etapie. W przygotowaniu akcji powinny Was wesprzeć lokalne instytucje, organizacje i media. Dzięki wiedzy, jaką zdobyliście dotychczas, zachęcenie do współpracy kolejnych partnerów na pewno się uda! Publikacja, którą przygotowaliśmy, zawiera szereg wskazówek niezbędnych do zorganizowania akcji w społeczności lokalnej. Do Waszej dyspozycji pozostają także pracownicy i pracowniczki Polskiej Akcji Humanitarnej, którzy chętnie pomogą w przygotowaniu i przeprowadzaniu akcji w Waszej społeczności. Trzecim etapem programu będzie akcja międzynarodowa, w której wezmą udział wszystkie szkoły uczestniczące w programie: z Polski, Austrii, Czech, Słowacji i Malty. Akcja międzynarodowa odbędzie się w pierwszym semestrze roku szkolnego 2011/2012, a przygotowania do niej już się rozpoczęły. Happening FAIR TRADE niech handel będzie sprawiedliwy zorganizowany przez Gimnazjum nr 2 im. Jana Pawła II oraz Akademicki Zespół Szkół Ogólnokształcących w Chorzowie. Fot. Andrzej Noga Ta publikacja jest uzupełnieniem Przewodnika dla nauczycieli wydanego przez Polską Akcję Humanitarną w 2009 r. Zapoznanie się z nim jest podstawowym warunkiem udanej realizacji programu. Przewodnik dla nauczyciela isbn 978-83-929513-3-9 1
W jakim celu przygotowujemy akcję? Program Szkoła Globalna działa lokalnie! jest międzynarodowym przedsięwzięciem, które znacznie wykracza poza zdobywanie wiedzy i kształtowanie umiejętności. Przekazywanie uczniom wiedzy o Sprawiedliwym Handlu i zmianach klimatycznych to zaledwie podstawa do dalszej aktywności. Głównym celem programu jest mobilizacja społeczności lokalnych i społeczeństw europejskich do działania na rzecz poprawy sytuacji ludzi w krajach Południa. Akcja lokalna, którą Twoja szkoła przygotowuje we współpracy z miejscowymi instytucjami, organizacjami i mediami, pozwoli dotrzeć do mieszkańców i władz z jasnym przesłaniem: każdy z nas może pomóc na miarę swoich możliwości w rozwiązywaniu problemów światowych: poprzez swoją odpowiedzialną postawę konsumenta i obywatela. Ogólny cel akcji lokalnych w międzynarodowym programie Szkoła Globalna działa lokalnie : szkoły i instytucje lokalne stworzą wspólnie sieci o zasięgu lokalnym i międzynarodowym, by razem działać na rzecz równowagi środowiskowej i bardziej sprawiedliwych relacji handlowych pomiędzy Północą a Południem. Akcja w społeczności lokalnej jest konkretnym przejawem zaangażowania społeczności lokalnej (szkoły i innych instytucji) w poprawę sytuacji ludzi mieszkających w krajach globalnego Południa. W tym roku szkolnym wszystkie szkoły uczestniczące w programie w Austrii, Czechach, Słowacji, na Malcie i w Polsce przygotowują akcje o zasięgu lokalnym. Niech Twoja szkoła zainicjuje akcję wspólnie z innymi szkołami z Waszej miejscowości, a następnie zaproście do udziału w niej lokalne instytucje, organizacje i media. Ogólną koordynacją programu zajmuje się Polska Akcja Humanitarna, jednak inicjatywa, przygotowanie i przeprowadzenie akcji lokalnych jest zadaniem szkół w ramach drugiego etapu programu: akcja w społeczności lokalnej. Warto przeprowadzić akcję Akcja w społeczności lokalnej ma na celu przede wszystkim poprawę sytuacji mieszkańców w krajach Południa. Jednak szkoła, która przeprowadza akcję, także wiele zyskuje! Happening FAIR TRADE niech handel będzie sprawiedliwy zorganizowany przez Gimnazjum nr 2 im. Jana Pawła II oraz Akademicki Zespół Szkół Ogólnokształcących w Chorzowie. Fot. Andrzej Noga e Promocja szkoły. Współpraca z lokalnymi instytucjami, organizacjami i mediami kształtuje pozytywny wizerunek Twojej szkoły. Dzięki temu staje się ona bardziej atrakcyjna dla potencjalnych uczniów i ich rodziców. Dzięki relacjom z działań szkoły zamieszczanym na stronie Polskiej Akcji Humanitarnej i na międzynarodowej stronie programu, osiągnięcia Twojej szkoły są promowane również w skali ogólnopolskiej i międzynarodowej. e Okazja do zaangażowania uczniów. Uczniowie i uczennice biorący udział w przygotowaniu akcji w społeczności lokalnej w praktyce wykorzystują wiedzę zdobytą w szkole. Organizacja akcji to poważne przedsięwzięcie dla młodzieży, ale także szansa sprawdzenia się w działaniu i zdobycia nowych umiejętności oraz cennego doświadczenia w pracy zespołowej. e Nawiązanie lub pogłębienie współpracy z lokalnymi instytucjami. Jeśli Twoja szkoła ma w planach rozwinięcie współpracy z dotychczasowymi partnerami lub nawiązanie kontaktów z nowymi, to uczestnictwo w akcji jest do tego doskonałą okazją. Polska Akcja Humanitarna stara się dotrzeć do lokalnych instytucji, organizacji (zidentyfikowanych przez Twoją szkołę jako partnerzy lokalni) i mediów z pakietem podstawowych informacji o Sprawiedliwym Handlu i zmianach klimatycznych. Informuje ich również o działaniach Twojej szkoły i zachęca do współpracy z nią.
Przewodnik dla nauczycieli Szkoła Globalna działa lokalnie! Akcja trafna, skuteczna i trwała Akcja jest trafna, gdy jej cele zgodne są potrzebami osób, do których jest ona kierowana i z ogólnym celem programu Szkoła Globalna działa lokalnie. Podstawowym warunkiem trafności akcji jest więc solidne sformułowanie jej celów. Zwróć uwagę na kryteria sukcesu nr 2, 3 i 4. Akcja jest skuteczna, gdy cele akcji zostaną zrealizowane w całości lub w znacznym stopniu. Pomóc w tym może dostosowanie działań do grupy, która jest adresatem akcji. Na etapie planowania warto skonsultować Wasze plany z przedstawicielem tej grupy. Akcja jest trwała, gdy jej efekty będą obecne długo po zakończeniu Waszego działania. Każda skuteczna akcja edukacyjna jest trwała, gdyż jej efekty zostają wśród adresatów (ich wiedza, umiejętności, postawy). Trwałym działaniem jest także wdrożenie nowych rozwiązań, które będą funkcjonować po zakończeniu akcji (np. stała sprzedaż produktów ze sprawiedliwego handlu w sklepiku osiedlowym; ścieżka rowerowa, która pozwoli niektórym mieszkańcom miasta zrezygnować z dojazdów do pracy samochodem na rzecz jazdy rowerem, choćby raz w tygodniu). Zwróć uwagę na kryterium sukcesu nr 4, 8 i 9. UWAGA! Podstawowe informacje o tym etapie zawarte są w Przewodniku dla nauczycieli, który otrzymała każda szkoła uczestnicząca w programie. Jak sprawić, by akcja była trafna, skuteczna i trwała? W pierwszym etapie programu w Twojej szkole odbyły się szkolenia dla nauczycieli, podczas których dyskutowaliście o tym, jak sprawić, aby działania szkoły były trafne, skuteczne i trwałe. Każdy nauczyciel w Twojej szkole otrzymał informacje na ten temat. W Przewodniku dla nauczycieli zawarliśmy kryteria sukcesu szkoły w organizacji akcji lokalnej. Poniżej przestawiamy konkretne wskazówki, które pomogą Twojej szkole spełnić je jak najlepiej. 1 Akcja angażuje instytucje, organizacje i mieszkańców w społeczności lokalnej. e Zastanówcie się, ile instytucji możecie zaprosić do współpracy. Na podstawie wcześniejszych doświadczeń oceńcie realistycznie swoje możliwości, ale też postarajcie się dotrzeć do instytucji, z którymi jeszcze nie współpracowaliście. e Weźcie pod uwagę te instytucje, które mogą mieć bezpośredni związek z przynajmniej jednym z dwóch tematów programu: Sprawiedliwym Handlem i zmianami klimatycznymi. e Stwórzcie listę instytucji, do których chcielibyście dotrzeć za pośrednictwem Polskiej Akcji Humanitarnej. Prześlijcie do PAH dokładne dane kontaktowe tych instytucji. Przewodnik dla nauczyciela 3
2 3 Tematem akcji jest równowaga środowiskowa w kontekście jej wpływu na ludzi w krajach Południa lub bardziej sprawiedliwe relacje handlowe pomiędzy Polską a globalnym Południem. Akcja jest ściśle powiązana ze zmniejszeniem ubóstwa w krajach Południa i podkreśla wzajemne zależności pomiędzy Północą a Południem. e Wybierając tematykę akcji, koniecznie zwróćcie uwagę na to, aby dotyczyła ona bezpośrednio Sprawiedliwego Handlu lub zmian klimatycznych w wymiarze globalnym. Akcja, która nie będzie odnosiła się wprost do tych tematów, nie będzie akcją trafną. e Postarajcie się wybrać taki temat i hasło akcji, które mają szansę na oddźwięk w Waszej lokalnej społeczności. Czy ktoś w Waszym otoczeniu podejmował już tematykę Sprawiedliwego Handlu lub zmian klimatycznych? Czy jakaś znana Wam instytucja powinna się zająć którymś z tych tematów? e Pamiętajcie, że nie każde działanie na rzecz środowiska ma bezpośredni wpływ na zmiany klimatyczne. Podobnie nie każda inicjatywa dotycząca konsumpcji przyczynia się do poprawy sytuacji ludzi w krajach globalnego Południa. Przedyskutujcie ciąg przyczynowo-skutkowy pomiędzy Waszymi działaniami a zmniejszeniem ubóstwa w krajach Południa. Jeśli nie ma jasnej zależności pomiędzy Waszą akcją a ludźmi w krajach Południa, poszukajcie pomysłu na inną akcję. e Zdecydujcie, jak będziecie pokazywać uczniom, uczennicom i osobom mało zorientowanym w tematyce globalnej, że Wasze działania na rzecz Sprawiedliwego Handlu lub przeciwdziałania zmianom klimatycznym naprawdę pomagają ludziom w krajach Południa. Nie każde działanie proekologiczne ma taki sam wpływ na środowisko. Na przykład, zbieranie śmieci w lesie lub parku choć godne pochwały - w zasadzie nie pomaga przeciwdziałać zmianom klimatycznym. Z kolei rezygnacja z jazdy samochodem nawet przez jeden dzień w tygodniu bardziej ogranicza emisję CO2 niż próby zredukowania zużycia prądu w domu. Aby podjąć skuteczne działania, trzeba koniecznie dowiedzieć się, które wysiłki przyniosą najlepsze rezultaty. Pomóc w tym może kalkulator emisji CO2, na przykład taki, jak na stronie: www.ziemianarozdrozu.pl/kalkulator. 4 Akcja przygotowuje grunt dla przyszłej trwałej zmiany w funkcjonowaniu lokalnej społeczności. Szkoły uczestniczące w programie Szkoła Globalna działa lokalnie mają do dyspozycji plakaty, które mogą posłużyć do promocji akcji lokalnej. Każdy plakat zawiera puste miejsce, w którym można umieścić informacje o szczegółach akcji. Plakaty można otrzymać składając zamówienie u zespołu realizującego program w PAH e W ramach akcji postarajcie się pokazać lokalnej społeczności, jak wiele jest do zrobienia w dziedzinie Sprawiedliwego Handlu i przeciwdziałania zmianom klimatycznym. e Wykorzystajcie akcję do nawiązania wielu kontaktów z lokalnymi instytucjami i dotarcia do nich z wiedzą o tematach programu. Możliwe, że będziecie pierwszymi, którzy to zrobią! e W miarę możliwości postarajcie się stworzyć wraz z partnerami listę wyzwań stojących przed lokalną społecznością. Ta lista może być podstawą planu działań, które podejmie jedna z instytucji zainspirowanych przez Waszą akcję. e Pamiętajcie, że akcja lokalna może być tylko początkiem długofalowych pozytywnych zmian w Waszej społeczności lokalnej!
Szkoła Globalna działa lokalnie! 5 6 Akcja została zainicjowana, zaplanowana i przeprowadzona przez uczniów, we współpracy z nauczycielami. Akcja jest szeroko relacjonowana przez media dzięki temu rośnie siła jej oddziaływania i bardziej inspiruje innych. e Zdajemy sobie sprawę z tego, że nie w każdej szkole uczniowie spontanicznie wyjdą z inicjatywą akcji. Łatwiejsze zadanie mają szkoły, które uczestniczyły w poprzedniej edycji programu Szkoła Globalna ; dzięki niemu młodzież miała szansę przeprowadzić badanie szkoły, a potem na podstawie wyników badania podjąć decyzję o temacie i formie akcji. Z doświadczenia wiemy jednak, że nawet w szkołach, które nie przeprowadziły badania, na pewno znajdą się uczniowie bardziej zaangażowani i pragnący podjąć nowe wyzwanie. e Starajcie się jak najbardziej włączyć uczniów w akcję lokalną. Młodzież może uczestniczyć w wyborze tematu, planowaniu i realizacji akcji. Zdajemy sobie sprawę z licznych obowiązków nauczycieli, dlatego zachęcamy Was do wykorzystania potencjału tkwiącego w młodzieży! e Udostępnijcie jej jak najpełniejsze informacje na temat akcji na etapie wyboru tematu, planowania i realizacji. To podstawowy warunek zachęcenia uczniów do działania. e Tematyka Sprawiedliwego Handlu i zmian klimatycznych nie zajmuje wiele miejsca w środkach masowego przekazu może się okazać, że Wasza współpraca z mediami będzie pierwszym krokiem do włączenia tych tematów w krąg zainteresowań dziennikarzy. Każda wzmianka w mediach o Sprawiedliwym Handlu i zmianach klimatycznych będzie sukcesem! e Postarajcie się dobrze wyjaśnić mediom, dlaczego prowadzicie akcję i jaki ma ona związek z sytuacją ludzi w krajach globalnego Południa. e W kontaktach z mediami możecie wykorzystać gotowe zestawy informacji o Sprawiedliwym Handlu i zmianach klimatycznych, np. artykuły wstępne z Przewodnika dla nauczycieli i opracowania tematów programu dostępne na stronie internetowej PAH. Happening FAIR TRADE niech handel będzie sprawiedliwy zorganizowany przez Gimnazjum nr 2 im. Jana Pawła II oraz Akademicki Zespół Szkół Ogólnokształcących w Chorzowie. Fot. Andrzej Noga Przewodnik dla nauczyciela 5
7 8 Akcja jest udokumentowana przez uczniów, nauczycieli i partnerów lokalnych, którzy w niej uczestniczą. Akcja została przygotowana w taki sposób, aby faktycznie pogłębić wiedzę lokalnej społeczności na tematy związane z krajami Południa, nie jest oparta na uproszczeniach i nie wzmacnia stereotypów krajów Południa. e Postarajcie się, aby uczniowie, nauczyciele i partnerzy szkoły spisali przebieg akcji i swoje wnioski. Dobra dokumentacja pomoże Wam usystematyzować zdobyte doświadczenia i przyda się w kolejnych działaniach. e Wyznaczcie osoby odpowiedzialne za dokumentowanie akcji i ustalcie terminy stworzenia poszczególnych części dokumentacji, np. listy obecności, zdjęcia, film wideo, plan działania, plakaty, ulotki, prezentacje. e Upewnijcie się, że wszyscy zaangażowani w akcję lokalną znają i rozumieją zasady zawarte w Kodeksie w sprawie obrazów i wiadomości dotyczących krajów Południa. Wszelkie wątpliwości powinna rozwiać publikacja Jak mówić o większości świata, którą otrzymaliście od PAH. e Zastanówcie się, czy materiały i hasła związane z akcją nie opierają się na uproszczeniach i nie wzmacniają stereotypowych wyobrażeń krajów Południa. Od tego zależy powodzenie Waszej akcji. Jak mówić o większości świata Rzetelna edukacja o krajach globalnego Południa 9 Po przeprowadzeniu akcji zarówno uczniowie, jak i nauczyciele ocenili jej przebieg oraz wyciągnęli wnioski na temat możliwości, jakie daje uczenie się poprzez działanie. e Wyciągnijcie wnioski z Waszej akcji, wykorzystując dokumentację, którą wspólnie stworzyliście. Sformułujcie konkretną listę działań, które powinniście zrobić następnym razem, gdy będziecie organizować podobną akcję. e Zadbajcie o to, aby w ewaluacji uczestniczyli również uczniowie napracowali się podczas przygotowania akcji, po jej zakończeniu powinni więc mieć okazję do szczerego wyrażenia opinii na temat własnych sukcesów i porażek. e Nie bądźcie zbyt skromni! PAH chętnie pozna Wasze wnioski z realizacji akcji lokalnej i za Waszą zgodą opublikuje je w specjalnej publikacji. e Przedstawiciele PAH w miarę możliwości będą starali się uczestniczyć w Waszej akcji lub przeprowadzić krótkie spotkanie podsumowujące (kilka tygodni po akcji).
Szkoła Globalna działa lokalnie! Nawiązanie współpracy z lokalnymi instytucjami W Waszym otoczeniu działa wiele lokalnych instytucji, organizacji i mediów. Część z nich mogłaby (albo nawet powinna) uwzględnić w swojej działalności tematykę Sprawiedliwego Handlu i zmian klimatycznych. Problem w tym, że obydwa tematy programu są wciąż mało znane w Polsce, a wielu ludzi nigdy nawet o nich nie słyszało. Uczniowie Waszej szkoły mogą być pierwszymi osobami, które dotrą do pracowników lokalnych instytucji, organizacji i mediów z wiadomościami o tym, jak Sprawiedliwy Handel i zmiany klimatyczne wpływają na codzienność mieszkańców krajów Południa. Realizacja takiego zadania sprawi młodzieży wiele satysfakcji. Wykorzystanie w relacjach z osobami dorosłymi wiedzy zdobytej w szkole wzmocni w młodych ludziach poczucie własnej wartości i stanie się dla nich niezapomnianym przeżyciem. Dotarcie do lokalnych instytucji, organizacji i firm w ramach akcji lokalnej ma dla PAH ogromne znaczenie, gdyż bezpośrednio i namacalnie przyczynia się do realizacji głównego celu międzynarodowego programu Szkoła Globalna działa lokalnie!. Ogólny cel akcji lokalnych w międzynarodowym programie Szkoła Globalna działa lokalnie! : szkoły i instytucje lokalne stworzą wspólnie sieci o zasięgu lokalnym i międzynarodowym, by razem działać na rzecz równowagi środowiskowej i bardziej sprawiedliwych relacji handlowych pomiędzy Północą a Południem. Przed przystąpieniem do planowania akcji zdecydujcie, do kogo chcecie adresować Wasze działania i jaki cel pragniecie osiągnąć. Jeśli szkoła nie podjęła jeszcze decyzji w tym względzie, przydatne mogą być poniższe wskazówki. Po pierwsze, poszukując adresatów i lokalnych partnerów akcji lokalnej, zróbcie dwie burze mózgów każdą poświęconą jednemu tematowi programu, czyli Sprawiedliwemu Handlowi i zmianom klimatycznym. Poniżej zebraliśmy pytania, jakie możecie zadać podczas burzy mózgów: Przykładowe pomysły, które może zebrać prowadzący sesję burzy mózgów: Wydział ochrony środowiska w naszym mieście może uwzględnić w swoich działaniach edukacyjnych kwestie przeciwdziałania zmianom klimatycznym, dlatego że taka działalność... Lokalne firmy mogą zbierać zamówienia od klientów zainteresowanych produktami ze Sprawiedliwego Handlu. Dlatego że... Po drugie, zróbcie listę konkretnych instytucji, organizacji i firm, które zaprosicie do współpracy. Podczas spotkania prawdopodobnie nie będziecie mieli dostępu do wszystkich informacji, ale ważne jest, abyście stworzyli pierwszą wersję listy uzupełnianiem jej może zająć się wyznaczona osoba. Gdy wstępna lista będzie gotowa, zaplanujcie, w jaki sposób dotrzecie do potencjalnych partnerów (np. składając wizyty w wybranych instytucjach lub korzystając z kontaktów rodziców Waszych uczniów, wysyłając pocztą lub pocztą e-mailową zaproszenia do współpracy lub wykorzystując już istniejące wydarzenia lub kanały informacyjne, np. imprezy miejskie lub lokalne media). Na tym etapie dobrze jest podzielić się pracą. Warto wyznaczyć osoby odpowiedzialne za kontakt z poszczególnymi instytucjami, organizacjami i firmami oraz terminy, w których powinniście otrzymać odpowiedź od potencjalnych partnerów. Gorąco zachęcamy Waszą szkołę do podzielenia się z PAH listą potencjalnych partnerów wraz z informacją o roli, jaką mogliby pełnić w projekcie. Pracownicy i pracowniczki PAH w Warszawie mogą pomóc w dotarciu do tych instytucji, organizacji i firm poprzez wystosowanie odpowiedniego pisma informującego o programie i osiągnięciach szkoły w jego realizacji. Kto w naszej miejscowości mógłby zrobić coś ważnego......aby upowszechnić Sprawiedliwy Handel? aby przeciwdziałać zmianom klimatycznym? I dlaczego? Przewodnik dla nauczyciela 7
Współpraca z Polską Akcją Humanitarną PAH może bezpośrednio zaangażować się we wspieranie Waszej akcji, np. poprzez: osobisty udział przedstawicielki/przedstawiciela PAH w spotkaniu inicjującym współpracę z lokalnymi partnerami, przeprowadzenie prezentacji dot. tematów programu, uczestnictwo w dyskusji telefoniczne konsultowanie wstępnego planu akcji nawet na etapie bardzo ogólnych założeń dostarczenie szkole materiałów promocyjnych (plakatów, naklejek) do wykorzystania zarówno na etapie przygotowywania, jak i podczas przeprowadzania akcji wysyłanie listów poparcia i zaproszeń do współpracy (razem ze szkołą) do lokalnych instytucji, organizacji i instytucji publikację informacji o akcji lokalnej i osiągnięciach szkoły na polskiej i międzynarodowej stronie programu osobiste uczestnictwo w akcji, pomoc w jej wewnętrznej ewaluacji prowadzonej przez organizatorów publikację relacji z akcji na stronach PAH. Ponadto dążąc do upowszechnienia wiedzy o Sprawiedliwym Handlu i zmianach klimatycznych, PAH planuje rozesłanie krótkich materiałów informacyjnych na te tematy do wybranych instytucji, organizacji i firm w Waszej miejscowości. W zależności od jej wielkości PAH postara się dotrzeć do od kilku do około stu potencjalnych partnerów. Szkoły z danej miejscowości otrzymają wstępną listę adresatów wraz z prośbą o weryfikację tej listy i dodanie do niej partnerów, na których szczególnie Wam zależy. Czego PAH nie może zaoferować: wsparcia materialnego akcji przejęcia odpowiedzialności za przygotowanie któregokolwiek z kluczowych elementów programu (gdyż akcja powinna być samodzielnym przedsięwzięciem szkół we współpracy z lokalnymi partnerami). Możliwe są również inne formy współpracy szkoły z PAH w ramach przygotowania akcji. Zachęcamy do częstego kontaktu z pracownikami PAH w Warszawie, którzy chętnie odpowiedzą na wszelkie pytania i będą współuczestniczyć w planowaniu i ewaluacji akcji. Powodzenia! Pracownicy i pracowniczki PAH, 2010 Przewodnik dla nauczycieli po programie Szkoła Globalna działa lokalnie Polska Akcja Humanitarna 2011 ISBN: 9978-83-63069-02-5 Autor: Marcin Wojtalik, współpraca: Anna Okińczyc Międzynarodowy program Szkoła Globalna działa lokalnie koordynuje w Polsce: Polska Akcja Humanitarna Ul. Szpitalna 5/3, 00-031 Warszawa Tel. 22 828 88 82 www.pah.org.pl KRS 0000136833 www.szkolaglobalna.pl www.schools2communities.eu Publikacja ta powstała przy finansowym wsparciu Unii Europejskiej. Poglądy i opinie w niej wyrażone są wyłącznie poglądami Polskiej Akcji Humanitarnej i w żadnym wypadku nie odzwierciedlają oficjalnego stanowiska Unii Europejskiej. Kopiowanie i wykorzystanie fragmentów tej publikacji nie wymaga odrębnej zgody wydawcy, pod warunkiem, że odbywa się to w ramach działalności edukacyjnej nie nastawionej na zysk, a materiały nie będą sprzedawane, ani w inny sposób udostępniane osobom trzecim, ani wykorzystane w innych publikacjach. Projekt jest współfinansowany w ramach programu polskiej współpracy rozwojowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP w 2011 r. Publikacja wyraża wyłącznie poglądy autora i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP. Publikacja "Inspiracje ze Szkół Globalnych. Edukacja globalna w praktyce" jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Polskiej Akcji Humanitarnej. Utwór powstał w ramach programu polskiej współpracy rozwojowej realizowanej za pośrednictwem MSZ RP w roku 2011. Zezwala się na dowolne wykorzystanie utworu, pod warunkiem zachowania ww. informacji, w tym informacji o stosowanej licencji, o posiadaczach praw oraz o programie polskiej współpracy rozwojowej. Opracowanie graficzne: rzeczyobrazkowe.pl