ZAKRES WIEDZY I UMIEJĘTNOŚCI WYMAGANYCH NA POSZCZEGÓLNYCH STOPNIACH KONKURSÓW. WYKAZ LITERATURY OBOWIĄZUJĄCEJ UCZESTNIKÓW ORAZ STANOWIĄCEJ POMOC DLA NAUCZYCIELA ETAP REJONOWY - GIMNAZJUM Eliminacje rejonowe są przeprowadzone w formie pisemnej. Uczestnik rozwiązuje test zawierający zadania otwarte i zamknięte. Wiedza o dziedzinach sztuki Malarstwo podstawowe techniki i podłoŝa malarskie. Rzeźba techniki rzeźbiarskie, materiały stosowane do tworzenia obiektów przestrzennych. Architektura funkcje architektury (mieszkalna, uŝyteczności publicznej, sakralna), tradycyjne i nowoczesne materiały tworzenia dzieł architektury. Grafika warsztatowa druk wypukły, wklęsły, płaski (drzeworyt, miedzioryt, litografia). Sztuka uŝytkowa rzemiosło artystyczne, wzornictwo przemysłowe, grafika komputerowa (funkcje artystyczne i uŝytkowe), sztuka reklamy Muzea, edukacja muzealna, najwaŝniejsze muzea w Polsce i na świecie, galerie i domy aukcyjne. Środki wyrazu artystycznego jako język dzieła sztuki Kolor i plama, podstawowe informacje o podziale barw podstawowe, pochodne, chromatyczne, achromatyczne, gama barwna monochromatyczna, kontrastowa. Rysunek linia, kreska, kontur i ich funkcje, efekty artystyczne. Faktura, modelunek światłocieniowy, przestrzeń i perspektywa, rodzaje kompozycji. Ekspresja dzieła sztuki; niewerbalne sposoby komunikowania uczuć, postaw i innych treści poprzez formę, kolor, aranŝacje przestrzeni, ruch. Styl jako głos epoki i indywidualności artystycznej. Tematyka dzieł sztuki Portret i autoportret; pejzaŝ; malarstwo plenerowe; weduta; marina; sceny rodzajowe; martwa natura; charakterystyka tematów artystycznych na tle epok stylowych. Dzieje sztuki Prehistoria najwaŝniejsze epoki i przemiany twórcze, prehistoria na ziemiach 1. Prehistoria definicja pojęcia rys chronologiczny (paleolit, neolit, epoka brązu i Ŝelaza) malowidła naskalne (Lascaux i Altamira, Chauvet, Cosquer) figurki Wenus (kult Matki Ziemi, Wenus z Willendorfu) budowle megalityczne (menhiry, dolmeny, kromlechy) biŝuteria z brązu gród w Biskupinie jako przykład kultury łuŝyckiej na ziemiach polskich 2. Egipt rys chronologiczny i geograficzny, religia i stosunki społeczne budowle sepulkralne (mastaba, piramida) kanon w rzeźbie i malarstwie pismo egipskie hieroglify 3. Grecja rys chronologiczny i geograficzny, religia i stosunki społeczne porządki architektoniczne architektura załoŝenia konstrukcyjne (świątynie i teatry) elementy architektoniczne (kapitel, baza, fryz, tympanon, portyk, kariatydy)
rzeźba Fidiasz, Poliklet, Myron słynni rzeźbiarze i ich dzieła malarstwo wazowe: czarno- i czerwonofigurowe 4. Rzym malarstwo iluzjonistyczne (Pompeje) warunki rozwoju sztuki rzymskiej architektura nowe konstrukcje i budowle uŝyteczności publicznej (bazyliki, termy, akwedukty, amfiteatry, posągi konne) 5. Romanizm architektura: rodzaje budowli, cechy charakterystyczne; konstrukcja malarstwo: freski i iluminacje rzeźba i płaskorzeźba podporządkowana architekturze (Drzwi Gnieźnieńskie) 6. Gotyk architektura: przełom w konstrukcji budowli system filarowo-ŝebrowy, łuki odporowe i przypory elementy architektoniczne (maswerk, fiale, rzygacze) witraŝ rzeźba podporządkowana architekturze; realizm i ekspresja przedstawień malarstwo tablicowe 7. Renesans humanizm nawiązanie do idei antycznych architektura: inspiracja architekturą staroŝytną, poszukiwanie proporcji budowli, równowagi i harmonii, podkreślenie statyki poprzez przewagę poziomów, kamienice, pałace, zamki, ratusze rzeźba: niezaleŝność wobec architektury, nowe przedstawienie postaci ludzkiej, proporcje, równowaga, harmonia kompozycji są przedmiotem poszukiwań artysty malarstwo; tematyka religijna i mitologiczna, perspektywa malarska, miękki światłocień idealizacja postaci wielcy twórcy renesansu: Leonardo da Vinci, Michał Anioł Buonarroti, Rafael Santi 8. Manieryzm, barok i rokoko architektura świecka pałace (np. Wersal, Wilanów) architektura sakralna kościoły charakterystyczne cechy stylu: dynamika formy, bogactwo dekoracji malarstwo: tematyka religijna, sceny rodzajowe, martwa natura, pejzaŝe; cechy: modelunek światłocieniowy, dynamizm, realizm przedstawień (np. El Greco, Rembrandt, Rubens, Watteau) rzeźba: ekspresja i dynamizm, dekoracyjność formy (np. Bernini) 9. Klasycyzm nawiązanie do antyku architektura świecka pałace, budowle uŝyteczności publicznej: teatry, banki, urzędy architektura sakralna kościoły malarstwo i rzeźba inspiracja klasycznymi kanonami piękna; tematyka mitologiczna lub portrety, idealizacja postaci (np. J.L. David, Ingres, Canova) 10. Romantyzm
malarstwo: tematyka historyczna lub pejzaŝ ze sztafaŝem; cechy: melancholia, dynamiczna forma, emocjonalne podejście do tematu (np. Delacroix, Goya, Friedrich) 11. Realizm malarstwo i rzeźba: tematyka dnia codziennego z elementami krytyki społecznej (np. Courbet, A. Gierymski, Millet) 12. Impresjonizm i postimpresjonizm rozwój fotografii i nauki, wpływ na malarstwo nowy sposób tworzenia obrazu (np. Monet, Renoir, Degas) pointylizm, dywizjonizm (np. Seraut, Sisley) przyjęcie artystycznej funkcji przez sztukę 13. Symbolizm i secesja tło społeczno-polityczne architektura: nawiązania do form natury (np. Gaudi) malarstwo i grafika (np. Mucha, Wyspiański, Malczewski, Wojtkiewicz, Mehoffer, Klimt) sztuka uŝytkowa zyskuje rangę dzieła sztuki 14. Sztuka I połowy XX w. fowizm cechy: wprowadzenie konturu i czystych kolorów (np. Matisse, Vlaminck, Derrain) ekspresjonizm cechy: wyraŝanie emocji, uczuć w wyrazistej formie plastycznej ( np. Munch, Nolde) abstrakcjonizm cechy: oderwanie od natury, abstrakcja geometryczna (np. Malewicz, Mondrian), abstrakcja intuicyjna (np.kandinsky) kubizm cechy: sprowadzenie formy do prostych brył geometrycznych (np. Braque, Picasso) futuryzm cechy: fascynacja ruchem (np. Balla) dadaizm cechy: zerwanie z konwenansami, pragnienie szokowania (np. Duchamp) surrealizm cechy: odwoływanie się do marzeń sennych (np. de Chirico, Dali, Magritte) formizm cechy: podkreślanie formy w dziele, sprzeciw naturalizmowi (np. Pronaszko, Chwistek, Witkacy) konstruktywizm cechy: abstrakcja geometryczna, rytmy i kolory czyste (Strzemiński, Kobro) artyści niezrzeszeni: Makowski czerpie z kubizmu, sztuki ludowej; Modigliani portrety, wydłuŝona sylwetka; Chagall kubizm, surrealizm. 15. Sztuka współczesna tło społeczno-polityczne, nowe tendencje w sztuce action paiting (np. Pollock) pop art (np. Lichtenstein, Warhol) op art (np. Vasarely) hiperrealizm (np. Hanson) konceptualizm (np. Kawara) land art (np. Christo) happening (np. Kaprow, Cage) architektura (np. Wright, Gropius, Le Corbusier, van der Rohe, Mendelsohn) twórcy polscy (Wróblewski, Kantor, Opałka, Beksiński, Linke, Duda-Gracz, Hasior, Abakanowicz)
ETAP WOJEWÓDZKI Eliminacje wojewódzkie są przeprowadzone w dwuczęściowej formie pisemnej. 1. W części pierwszej uczestnik eliminacji rozpoznaje style, detale, cechy sztuki, dzieła prezentowane na slajdach, prawidłowe odpowiedzi umieszcza w przygotowanym teście. 2. W części drugiej uczestnik eliminacji wojewódzkiej dokonuje opisu i analizy treściowej i formalnej dzieła sztuki. Uczestnik powinien wykazać się umiejętnością analizy i interpretacji na przykładzie podanego, jednego dzieła sztuki. PRZYKŁADY DO ROZPOZNANIAi ANALIZOWANIA SZTUKA ERY PREHISTORYCZNEJ - Wenus z Willendorfu - malowidła z Lascaux - zespół Stonehenge - zabudowa Biskupina SZTUKA STAROśYTNEJ MEZOPOTAMII - zigurat z Ur - Sztandar z Ur - stella kodeksu Hammurabiego - płaskorzeźba Zraniona Lwica pałac Assurbanipala w Niniwie - Brama Isztar w Babilonie SZTUKA STAROśYTNEGO EGIPTU Umiejętność rozpoznawania: - Piramida faraona DŜesera w Sakkara - Sfinks w Giza - Triada króla Mykerinosa - Gęsi z Meidum - Skryba z Sakkara - świątynia królowej Hatszepsut w Deir el-bahari - świątynia Ramzesa II w Abu Simbel - Posąg Sezostrisa I - Kolosy Memnona - Złota maska Tutenhamona - głowa królowej Nefretete SZTUKA ŚWIATA EGEJSKIEGO - Idol Cykladzki - ParyŜanka malowidło z Knossos - KsiąŜę wśród lilii malowidło w Knossos - Brama Lwów w Mykenach SZTUKA STAROśYTNEJ GRECJI - budowle akropolu ateńskiego (wszystkie) - budowle tj.: teatr Dionizosa, wyrocznia Apollina, Artemizjon, Halikarnas mauzoleum, RZEŹBA: - kora, kuros - Apollo z Tenei - Woźnica z Delf
- Fidiasz posąg Ateny Partenos (na przykładzie rzymskiej kopii), Zeus Olimpijski, - Myron Dyskobol, Atena i Marsjasz, - Poliklet Doryforos, Amazonka - Skopas Bachantka - Praksyteles Hermes z małym Dionizosem, Afrodyta z Knidos, - Lizyp Odpoczywający Herakles - Nike z Samotraki, Umierający Gall, Grupa Laokoona, płaskorzeźby Ołtarza Pergamońskiego, Afrodyta z Melos. MALARSTWO - Przykładowe wazy w stylach: geometrycznym i orientalizującym SZTUKA ETRUSKA - wilczyca kapitolińska SZTUKA STAROśYTNEGO RZYMU Forum Romanum widok ogólny; Panteon; Akwedukt w Pont-du-Gard; Bazylika; Koloseum; Łuk Tytusa, Konstantyna; Pomnik konny Marka Aureliusza; Kolumna Trajana. Fragment odsłoniętego Herkulanum: Wiosna, Trzy Gracje. Malowidła (Pompeje) iluzjonizm; domy rzymskie. SZTUKA WCZESNOCHRZEŚCIJAŃSKA, BIZANTYJSKA - rekonstrukcja i plan wczesnochrześcijańskiej bazyliki św. Piotra w Rzymie (pojęcia tj.: narteks, prezbiterium, atrium, baptysteria) - sarkofag wczesnochrześcijański orant, orantka - malarstwo katakumbowe symbole ichtis, chi - ro - Chrystus Dobry Pasterz freski, rzeźba - kościół San Vitale w Rawennie (wnętrze, mozaiki z prezbiterium) kościół Hagia Sophia w Konstantynopolu (bryła, wnętrza) - Trójca Święta Rublowa (ikona) - Ikona Matki Boskiej Włodzimierskiej SZTUKA PRZEDROMAŃSKA I ROMAŃSKA: - Ornamenty: plecionka romańska Kaplica pałacowa w Akwizgranie Kościół św. Michała w Hildesheim Kościół Cluny III (na podstawie rekonstrukcji) Zespół budowli w Pizie Krypta św. Leonarda na Wawelu (wnętrze) Kolegiata pw Wniebowzięcia Panny Marii i św Aleksego w Tumie pod Łęczycą Rotunda św. Prokopa w Strzelnie Kolegiata św Piotra w Kruszwicy Portal w Moissac Strona z monogramem ewangelistów oraz monogramem Chi Ro z Księgi z Kells Ewangeliarz Ottona III Drzwi Gnieźnieńskie z katedry pw NMP Kolumny z kościoła św Trójcy w Strzelnie Tkanina z Bayeux Posadzka z kolegiaty w Wiślicy
SZTUKA GOTYCKA - katedra w Chartres - Sainte Chapelle w ParyŜu - katedra w Kolonii - Pałac DoŜów w Wenecji (elewacja) - katedra w Gnieźnie - kościół Mariacki w Krakowie - barbakan w Krakowie - Pieta z LubiąŜa - Piękna Madonna z Wrocławia - katedra w Reims - katedra Nôtre Dame w ParyŜu - kościół Mariacki w Gdańsku - Uta i Eckhardt rzeźby fundatorów z Naumburga - Madonna z KruŜlowej - Wit Stwosz Ołtarz Mariacki, Nagrobek Kazimierza Jagiellończyka - Pieta z Avinionu - Bracia Limburg karty z Bardzo bogatych Godzinek księcia du Berry (cykl kalendarza) MIĘDZY GOTYKIEM A RENESANSEM:: - Giotto freski z kaplicy Scrovegnich w Padwie, freski z AsyŜu - Duccio Maesta z katedry w Sienie - Jan van Eyck Ołtarz gandawski, MałŜeństwo Arnolfinich, Madonna kanclerza Rollin - Rogier van der Weyden Zdjęcie z krzyŝa, Sąd Ostateczny - Hans Memling Ołtarz Sąd Ostateczny - Hieronim Bosch Ogród rozkoszy ziemskich, Syn marnotrawny, tryptyk Kuszenie św. Antoniego, Leczenie głupoty, Wóz siana RENESANS I MANIERYZM - Donato Bramante: Tempietto, Rzym - Andrea Palladio: Villa Rotonda pod Vicenza - Pałac Rucellai we Florencji, - Benedetto da Maiano: Palazzo Strozzi, Florencja. - Franciszek Florentczyk Wawel dziedziniec i kruŝganki - Bartłomiej Berrecci: Kaplica Zygmuntowska na Wawelu. - Santi Gucci - nagrobek Stefana Batorego, nagrobki do Kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu, króla Zygmunta Augusta i królowej Anny Jagiellonki - Ratusz w Poznaniu - Zabudowa Zamościa - Pieter Bruegel Walka karnawału z postem, cykl: Pory roku, Upadek Ikara - Michał Anioł rzeźba MojŜesz, Pieta, Jeniec - Donatello rzeźba Dawid, Gattamelata - Michał Anioł malarstwo freski kaplicy Sykstyńskiej - Rafael Santi Trzy gracje, Madonna Sykstyńska, Szkoła Ateńska - Leonardo da Vinci Dama z gronostajem, Ostatnia wieczerza, Zwiastowanie - Jacopo Pontormo Nawiedzenie, Zdjęcie z krzyŝa, - Fiorentino Rosso MojŜesz broniący córek Jetry, - Parmigianino Autoportret w wypukłym lustrze, Madonna z długą szyją - El Greco ObnaŜenie z szat, Zwiastowanie, Widok Toledo, Zmartwychwstanie, - Giuseppe Arcimboldo Lato,
- Benvenuto Cellini Solniczka Franciszka I, SZTUKA BAROKU I ROKOKO Kościół Il Gesu w Rzymie Gianlorenzo Bernini - plac i kolumnada przed bazyliką św. Piotra w Rzymie, Dawid, Apollo i Dafne - Ekstaza św. Teresy, Tron św. Piotra, Nagrobek papieŝa Urbana VIII, Fontanna Czterech Rzek, fontanna z trytonem, Konfesja nad grobem św. Piotra, - Francesco Borromini - kościół San Carlo alle Quatro Fontane, Balthassare Longhena - kościół Santa Maria delle Salute w Wenecji - Charles le Brun, Louis le Vau - pałac Vaux le Vicomte - Jules Hardouin-Mansart - kościół des Invalides (Inwalidów) w ParyŜu - Jacob Prandtauer - kościół opactwa w Melk - Johann Bernhard Fischer von Erlach - pałac Schınbrunn - Matthaus Pöppelmann - Zwinger w Dreźnie - George Wenceslaus von Knobelsdorff - pałac Sanssouci w Poczdamie - Michelangelo Merisi da Caravaggio - Kosz z owocami, Powołanie św. Mateusza, Męczeństwo św. Mateusza, ZłoŜenie do grobu, Wieczerza w Emaus, WróŜąca Cyganka, Śmierć Matki Boskiej, - Artemisia Gentileschi - Judyta i Holofernes - Andrea del Pozzo - plafon w kościele świętego Ignacego w Rzymie - Pieter Paul Rubens - Podniesienie KrzyŜa, Zdjęcie z krzyŝa z Antwerpii, Porwanie córek Leukippa Wenus z lustrem, Trzy gracje - Jacob Jordaens - Król pije - Anton van Dyck - Portret Karola I na łowach, portret Izabelli Brandt - Jan Breugel Aksamitny - Bukiet kwiatów - Rembrandt Hermesz van Rijn Lekcja anatomii doktora Tulpa, Wymarsz strzelców, PejzaŜ z miłosiernym Samarytaninem, Danae, Autoportret w futrzanym płaszczu, Powrót syna marnotrawnego, - Jan Vermeer van Delft - Czytająca list (z Drezna), Kobieta waŝąca perłę, Widok Delft, Kobieta z naszyjnikiem pereł, Alegoria malarstwa, Koronczarka, Nalewająca mleko, Dziewczyna z perłą, - Jan Steen - Zwariowane gospodarstwo - Willem Claeszon Heda - Martwa natura - Diego Rodriguez de Silva Velazquez - Panny dworskie (Las Meninas), Infantka Małgorzata, Wenus z lustrem, - Francisco Zurbaran - Martwa natura z czterema naczyniami, z pomarańczami, Agnus Dei - Esteban Bartolome Murillo Immaculata, - Nicolas Poussin - Et in Arcadia Ego, Pogrzeb Fokiona, Orfeusz i Eurydyka - Antonio Canale - Widok kościoła San Giorgio Maggiore - Antoine Watteau - Odjazd na Cyterę, - Jean-Honore Fragonard Huśtawka, - Giovanni Trevano - kościół śś. Piotra i Pawła w Krakowie - Tylman z Gameren - kościół św. Anny w Krakowie, Pałac Branickich w Białymstoku - Wawrzyniec Senes - zamek KrzyŜtopór w Ujeździe - Augustyn Locci - pałac w Wilanowie - Anonim - portret trumienny Stanisława Woyszy - Anonim - Taniec śmierci (z kościoła bernardynów w Krakowie)
SZTUKA KLASYCYZMU W EUROPIE, SZTUKA CZASÓW STANISŁAWOWSKICH I KLASYCYZM W POLSCE - Jacques Ange Gabriel Petit Trianon (obie fasady) - Chalgrin Łuk na Placu Gwiazdy w ParyŜu - Jacques- Germain Soufflot kościół św. Genowefy w ParyŜu - Pierre Vignon - Kościół Marii Magdaleny w ParyŜu - Dominik Merlini pałac Na wodzie, - Jan Chrystian Kamsetzer teatr na wyspie - Szymon Bogumił Zug kościół ewangelicko-augsburski w Warszawa, Jakub Kubicki pałac belwederski w Warszawie - Antonio Canova Amor i Psyche, Portret Pauliny Borghese jako Wenus, Trzy gracje - Bertel Thorvaldsen pomnik księcia Józefa Poniatowskiego, pomnik Kopernika, Ganimedes i orzeł, - Jakub Tatarkiewicz Psyche omdlewająca - Jacques Louis David Przysięga Horacjuszy, Śmierć Marata, - Dominique Ingres Źródło, Wielka Odaliska, Łaźnia turecka, - Marceli Bacciarelli Portret Stanisława Augusta Poniatowskiego z klepsydrą, Stanisław August Poniatowski w stroju koronacyjnym, poczet królów polskich, Jan III Sobieski pod Wiedniem - Bernardo Belotto (zw. Canaletto) Kolumna Zygmunta od strony Wisły, Krakowskie Przedmieście, Widok Warszawy od strony Pragi, widok na Salę Canaletta na Zamku Królewskim w Warszawie ARCHITEKTURA I RZEŹBA XIX WIEKU (PO KLASYCYZMIE) - Charles Barry Parlament w Londynie - Karl Friedrich Schinkel Pałac w Kórniku - Charles Garnier Opera w ParyŜu - Joseph Paxton pałac Kryształowy w Londynie - Gustave Eiffel WieŜa w ParyŜu - Auguste Rodin Myśliciel, Katedra, Pocałunek, Ręka Boga, Mieszczanie z Calais, Danaida, - Jean Baptiste Carpeaux Taniec ROMANTYZM - Francisco Goya y Lucientes - Gdy rozum śpi, budzą się potwory, Rozstrzelanie powstańców madryckich, Saturn poŝerający swe dzieci, Eugène Delacroix - Wolność wiodąca lud na barykady, Scena z masakry na Chios, Portret Chopina, Portret Paganiniego, - Théodore Géricault - Tratwa Meduzy, - Caspar David Friedrich Nadzieja w lodach, Opactwo w dąbrowie, Mnich nad brzegiem morza, KrzyŜ w górach - William Blake Wielki czerwony smok, Litość, - Joseph William Turner - Szybkość para deszcz, Burza śnieŝna, Widok z Wenecji, PoŜar parlamentu - John Constable - Wóz siana, Katedra w Salisbury (wersja z 1823 r), - Piotr Michałowski Bitwa pod Samosierrą (wersja z ok. 1837 r.) - François Rude - Wymarsz ochotników (Marsylianka), - Artur Grottger - PoŜegnanie powstańca, Kucie kos, Bój (z cyklu Lituania), REALIZM - Gustave Courbet Kamieniarze, Autoportret z psem, Atelier malarza, Dzień dobry, panie Courbet, Pogrzeb w Ornans,
- Jean François Millet - Anioł Pański, Zbierające kłosy, Siewca, Odpoczynek oraczy - Honore Daumier Praczka, - Ilia Riepin Burłacy na wołdze, - Józef Szermentowski - Bydło schodzące do wodopoju, Odpoczynek oraczy AKADEMIZM - Alexandre Cabanel Narodziny Wenus - Henryk Siemiradzki Dirce chrześcijańska, Pochodnie Nerona, PRERAFAELICI - John Everett Millais Ofelia - Dante Gabriel Rossetti Zwiastowanie, Beata Beatrix SYMBOLIZM - Gustave Moreau Zjawa, Taniec Salome IMPRESJONIZM - Edouard Manet - Olimpia, Śniadanie na trawie, - Claude Monet - Impresja - Wschód słońca, Katedra w Rouen (przynajmniej dwie wersje), Stogi (dwie wersje), Nenufary (dwie wersje), - Edgar Degas Primabalerina, Klasa tańca, Wyścigi konne (Jeźdźcy. Amatorzy), - Camille Pisarro - Czerwone dachy - Pierre-Auguste Renoir - Parasolki, Dziewczęta przy pianinie, Tańce na wsi, Tańce w mieście, LoŜa - Berthe Morisot Kołyska, Polowanie na motyle NEOIMPRESJONIZM - George Seurat Niedzielne popołudnie na wyspie Grande Jatte, - Paul Signac - Port w Marsylii POSTIMPRESJONIZM - Paul Cézanne - Góra Sainte-Victoire (kilka wersji), - Vincent van Gogh Buty, Jedzący kartofle, Autoportret z zabandaŝowanym uchem, Droga z cyprysami, Słoneczniki (przynajmniej dwie wersje), Kruki nad łanem zboŝa, Gwiaździsta noc, Irysy, - Paul Gauguin - Wizja po kazaniu walka Jakuba z aniołem, śółty Chrystus, Autoportret z śółtym Chrystusem, Skąd przychodzimy? Kim jesteśmy? Dokąd zmierzamy? SECESJA - Antonio Gaudi Casa Mila, Sagrada Familia (fasada), Casa Batllo, Park Guell - Hektor Guimard Wejścia do paryskiego metra - Gustave Klimt Pocałunek, Judyta i Holofornes, - Tiffany projekt lampy witraŝowej MALARSTWO POLSKIE II POŁ. XIX WIEKU, MŁODA POLSKA - Artur Grottger - PoŜegnanie powstańca, Świętokradztwo (z cyklu Wojna), Plac zamkowy w Warszawie (z cyklu Warszawa), Kucie kos - Jan Matejko - Kazanie Skargi, Hołd Pruski, Kościuszko pod Racławicami, Poczet królów polskich, Konstytucja 3 maja - Juliusz Kossak - Polowanie z sokołem, Stadnina na Podolu - Wojciech Gerson - Cmentarz w Zakopanem, - Aleksander Gierymski Piaskarze, - Maksymilian Gierymski Patrol powstańczy, - Józef Chełmoński - Przedstawienia: Trojek i Czwórek, śurawie, Bociany, Kuropatwy na śniegu, Burza, Babie lato - Jacek Malczewski Melancholia, Introdukcja, Błędne koło, Krajobraz z Tobiaszem, Zatruta studnia (1906, Poznań), Thanatos (1902, Warszawa), Śmierć Elenai
- Józef Mehoffer Dziwny ogród, - Józef Pankiewicz Wóz z sianem, Dziewczynka w czerwonej sukience, - Władysław Podkowiński Dzieci w ogrodzie, - Boznańska Dziewczynka z chryzantemami, Autoportret z parasolką, Wnętrze pracowni, Dzieci na schodach - Władysław Ślewiński Kobieta czesząca włosy - Stanisław Wyspiański Bóg Ojciec (witraŝ), cykl widoków na kopiec Kościuszki, Gmach Towarzystwa Lekarskiego (wystrój wnętrza, witraŝ), witraŝe i polichromie kościoła Franciszkanów w Krakowie, kartony do witraŝy wawelskich, Staś, Podwójny portret Elizy Pareńskiej SZTUKA XX w. rozpoznawanie stylu, nurtu fowizm ( Matisse - Portret żony z zieloną pręgą, Vlaminck - Czerwone drzewa, Barki na Sekwanie, Derrain - Most Westminsterski) ekspresjonizm ( Munch, Nolde) abstrakcjonizm abstrakcja geometryczna ( Malewicz, Mondrian), abstrakcja intuicyjna (np.kandinsky) kubizm (Braque - Domy w Estaque, Skrzypce i dzban; Picasso - Horta de Ebro, Portret Vollarda, gitara) futuryzm ( Balla - Dynamizm psa na smyczy, Dziewczynka biegnąca na balkonie: Boccioni - Jedyna forma ciągłości w przestrzeni) dadaizm (Duchamp - Fontanna, Suszarka do butelek, Koło od roweru) surrealizm (de Chirico; Dali - Uporczywość pamięci, Płonąca żyrafa; Magritte) formizm (Pronaszko, Chwistek, Witkacy) konstruktywizm (Strzemiński, Kobro) artyści niezrzeszeni: Makowski ; Chagall SZTUKA WSPÓŁCZESNA rozpoznawanie stylu, nurtu action paiting ( Pollock) pop art (Lichtenstein, Warhol) op art (Vasarely) hiperrealizm ( Hanson) konceptualizm (Kawara) land art ( Christo) happening (Kaprow, Cage) Literatura Aktualne podręczniki do plastyki dla gimnazjum B. Osińska Sztuka i czas, cz. I i II ewentualnie E. Gombrich, O sztuce, Warszawa 1997 Sztuka Świata, t. I-XIII, red. P. Trzeciak, Warszawa 1989-2000 Słownik terminologiczny sztuk pięknych, red. S. Kozakiewicz, Warszawa 1969; wydanie nowe [zmienione] Warszawa 1996