1 1.1. obiekt: Zamek Krzyżacki 1.2. lokalizacja Toruń 1.3. inwestor: Centrum Kultury Zamek Krzyżacki w Toruniu 1.4. projekt i jednostka projektowa: KONSORCJUM P.U. Wiesław Rosiński INRTO Jacek Spychała 87-100 Toruń 80-292 Gdańsk Ul. Gustawa Morcinka 1 m18 ul.góralska 69B/6 1.5. autor: dr arch. inż. Lucyna Czyżniewska mgr. Lech Narębski 1.6. stadium projektu: Projekt budowlany w zakresie konserwacji reliktów murów i posadzek zamku i piwnic 1.7. data: Sierpień 2009 1.8 miejsce Toruń
2 Opis do projektu budowlanego remontu w zakresie: konserwacji reliktów murów i posadzek zamku i piwnic. Wykonany dla Centrum Kultury Zamek Krzyżacki w Toruniu I opis do projektu zagospodarowania terenu II opis do projektu architektoniczno-budowlanego
3 Spis treści: I Opis do projektu zagospodarowania terenu 1.0 Przedmiot inwestycji 2.0 Istniejący stan zagospodarowania działki i projektowane zmiany 3.0 Projektowane zagospodarowanie działki 4.0 Zestawienie powierzchni poszczególnych części zagospodarowanej działki II Opis do projektu architektoniczno-budowlanego 0.0 Dane ogólne. l.0 Przeznaczenie i program użytkowy 2.0 Określenie rozwiązań architektoniczno-budowlanych określających formę i funkcję obiektu, oraz sposób jego dostosowania do krajobrazu i otaczającej zabudowy. 3.0 Określenie układu konstrukcyjnego obiektu budowlanego, statycznych układów konstrukcyjnych przyjętych do obliczeń, rozwiązania budowlane konstrukcyjnomateriałowe podstawowych elementów konstrukcyjnych obiektu, warunki i sposób jego posadowienia, rozwiązania konstrukcyjno-materiałowe przegród wewnętrznych i zewnętrznych, 4.0 Określenie sposobu zapewnienia osobom niepełnosprawnym warunków do korzystania z obiektu. 5.0 Określenie podstawowych danych technologicznych oraz współzależności urządzeń i wyposażenia związanego z przeznaczeniem obiektu i jego rozwiązaniami budowlanymi. 6.0 Określenie rozwiązań budowlanych i instalacyjne-technicznych obiektów liniowych. 7.0 Określenie rozwiązań zasadniczych elementów wyposażenia budowlano-instalacyjnego umożliwiających użytkowanie obiektu zgodnie z przeznaczeniem, w szczególności instalacji i urządzeń sanitarnych, grzewczych, wentylacyjnych, klimatyzacyjnych, elektrycznych, teletechnicznych, odgromowych, a także sposobu powiązania instalacji obiektu z sieciami zewnętrznymi, 8.0 Określenie rozwiązań i sposobu funkcjonowania zasadniczych urządzeń instalacji technicznych. 9.0 Określenie charakterystyki energetycznej obiektu budowlanego. 10.0 Określenie charakterystyki ekologicznej obiektu budowlanego. 11.0 Określenie warunków ochrony przeciwpożarowej. 12.0 Załączniki formalno-prawne. 13.0 Program konserwatorski 14.0 Plan Bezpieczeństwa15.0 Oświadczenie
4 Spis rysunków: rys. Plan sytuacyjny i prawny skala 1:500 rys nr 1 Renowacja posadzek nad piwnicami
5 Opis do projektu zagospodarowania terenu 1.0. Przedmiot inwestycji: 1.0. obiekt: Zamek Krzyżacki 1.1. zakres remontu: konserwacji reliktów murów i posadzek zamku i piwnic 1.2. lokalizacja ul. Przedzamcze 87-100Toruń_ województwo kujawsko-pomorskie 1.3. inwestor; Centrum Kultury Zamek Krzyżacki w Toruniu l.4 projekt i jednostka projektowa P.U. Wiesław Rosiński I RTO Jacek Spychała 87-100 Toruń 80-292 Gdańsk ul. Gustawa Morcinka 1 m18 ul.góralska 69B/6 1.5 stadium projektu: projekt budowlany w zakresie konserwacji reliktów murów i posadzek zamku i piwnic 1.6 data: sierpień 2009 2.0. Istniejący stan zagospodarowania działki i proj. zmiany 2.1. rozbiórki: nie dotyczy 2.2. adaptacje: istniejący obiekt kubaturowy bez zmian 3.0. Projektowane zagospodarowanie działki- ie zakłada się zmian Opis do projektu budowlanego
6 0.0 Dane ogólne: 0.1. Obiekt: Teren zamku i otoczenie 0.2 Lokalizacja: ul. Przedzamcze 87-100 Toruń województwo kujawsko-pomorskie 0.3 Inwestor; Centrum Kultury Zamek Krzyżacki w Toruniu 87-100 Toruń 0.4 Zespół projektowy: dr arch. inż. Lucyna Czyżniewska mgr. Lech arębski 0.5 Stadium projektu: Projekt budowlany w zakresie konserwacji reliktów murów i posadzek zamku i piwnic. 0.6 Data: sierpień 2009 0.7 Podstawa opracowania 0.7.1 wizje lokalne 0.7.2 zakres remontu uzgodniony z Inwestorem 0.7.3 zlecenie inwestora 1.0 Przeznaczenie, program użytkowy, kubatura i zestawienie powierzchni. 1.1 Cel inwestycji: poprawa funkcji estetycznych i turystycznych 1.1.1 Konserwacja zachowanych fragmentów zamku 1.1.1.1 Konserwacja zachowanych fragmentów zamku dziedzińca l.2 Przeznaczenie: ie zakłada się zmiany 1.3 Stan istniejący i opis projektu prac Biorąc pod uwagę stan zachowania zabytku, jego wartość historyczną, artystyczną i uŝytkową przyjęto następujące załoŝenia i wytyczne konserwatorskie: Podejmowane działania muszą być ukierunkowane na utrwalenie substancji zabytkowej historycznej ruiny, to jest na konserwację zachowawczą. NaleŜy zachować wszystkie nawarstwienia stylowe i historyczne, które zostały w obiekcie stwierdzone. Wymienić naleŝy wtórne materiały wprowadzone podczas konserwacji i odbudowy z lat 1963-66, które mają negatywny wpływ na stan zachowania materiałów oryginalnych, nie zachowały sprawności technicznej oraz są nieestetyczne. Dopuszcza się, w ograniczonym zakresie, wymianę tylko tych oryginalnych materiałów budowlanych, które uległy całkowitej degradacji.
7 Ramowy program prac konserwatorskich na Zamku Głównym pod względem rzeczowym obejmuje: oczyszczenie z drobnoustrojów i roślin zielnych, nawarstwień korozyjnych, dezynfekcja; odsalanie partii silnie zasolonych; usunięcie betonowych wylewek, wzmocnień i uzupełnień; usunięcie zniszczonych uzupełnień z lat 60. XX w (korony murów); stabilizacja struktury murów, kotwienie elementów budowlanych rozwarstwionych, spękanych (filary, ściany); utrwalenie zachowanych reliktów dekoracji w postaci pozostałości tynków, profili, glazury i in.; zabezpieczenia przeciwwilgociowe piwnic oraz korony murów; wzmocnienie oryginalnych cegieł osłabionych bądź skruszałych; wymiana cegieł zniszczonych i nieodpowiednio dobranych pod względem właściwości podczas poprzednich prac remontowo-konserwatorskich.; uzupełnienia ubytków, spoinowanie; Oraz prace z zakresu aranŝacji ruiny: porządkowanie nawierzchni dziedzińca, posadzek w pomieszczeniach, porządkowanie zieleni (wraz z usunięciem części drzew); wprowadzenie nowych instalacji i urządzeń do celów iluminacji, oświetlenia scenograficznego, edukacji itp., z pełnym poszanowaniem oryginalnej substancji zabytkowej (murów, posadzek i nawierzchni); uzupełnienie i odtworzenie stolarki otworowej zgodnie z zachowanymi śladami (gniazda zawiasów, zawiasy, zamknięcia, kierunki otwarcia), wg wzorów wykonanych w l. 60-tych XX w; sposób uŝytkowania piwnic ma zapewnić utrzymanie mikroklimatu (parametrów temperatura/wilgotność) na stabilnym poziomie. 2.0 Określenie rozwiązań architektoniczno-budowlanych określających formę i funkcję obiektu, oraz sposób jego dostosowania do krajobrazu i otaczającej zabudowy nie zakłada się zmian 3.0 Opis konstrukcyjny: nie dotyczy 4.0 Określenie sposobu zapewnienia osobom niepełnosprawnym warunków do korzystania z tego obiektu - bez zmian 5.0 Urządzenia i wyposażenie związane z przeznaczeniem obiektu i jego rozwiązaniami budowlanymi - bez zmian
8 6.0 Określenie rozwiązań budowlanych i technicznych obiektu Zakłada się wykonanie prac budowlanych-konserwatorskich SZCZEGÓŁOWY PROGRAM BUDOWLANYCH-KONSERWATORSKICH Program prac konserwatorskich został sporządzony na podstawie szczegółowych oględzin obiektu oraz przy wykorzystaniu dokumentacji z archiwum BMKZ: Studium naukowo-historyczne Kwartał Z-W1, Tom 2: Zamek KrzyŜacki, oprac. DOCUMENTUM, 2002; Konserwacja miejskich murów obronnych wokół Starego Miasta w Toruniu Zespół Zamku KrzyŜackiego oprac. RESTAURO S.A., 2004. Program zawiera zestawienie zabiegów konserwatorskich niezbędnych do przeprowadzenia. Przed przystąpieniem do wykonania prac konserwatorskich naleŝy przeprowadzić konieczne badania i pomiary (w tym: wilgotności murów; analizę ilościową i jakościową zasolenia murów; właściwości fizycznych cegły i zapraw; etc), i na tej podstawie opracować program technologiczny. Z uwagi na odmienną problematykę, stan zachowania i charakterystykę poszczególnych partii zamku, program poniŝszy został podzielony na następujące elementy: I. Mury obwodowe zamku głównego: 1. odcinek północny i zachodni, z przejazdem bramy, Mur w znacznej części rekonstruowany wyrównano wysokość, wymurowano lico zewnętrzne i płaszczyznę korony. Stan zachowania: spełzająca płyta korony, liczne złuszczenia nowej cegły licowej, białe nacieki na licu. Po stronie wewnętrznej silna destrukcja lica, zwłaszcza miąŝszu muru oryginalnego. - oczyszczenie powierzchni cegły i kamieni z nawarstwień metodą suchą; - wzmocnienie osypujących się cegieł i zapraw; - uzupełnienie ubytków kitami mineralnymi; - hydrofobizacja powierzchni naraŝonych na nasiąkanie wodą opadową; - spoinowanie muru ceglanego (uzupełnienia); - scalenie kolorystyczne (patynowanie) muru ceglanego; - naprawa korony muru: wykonanie izolacji poziomej powłokowej i mineralnej (szlema); wykonanie warstwy wierzchniej z cegły (uzupełnienia), spoinowanie korony muru; - usunięcie spoin cementowych w murze kamiennym (partia fundamentowa); - spoinowanie muru kamiennego z miejscowym wypełnieniem ubytków okrzeskami kamiennymi, w sposób zgodny z oryginałem (spoina zagłębiona) 2. odcinek południowy i wschodni (mury wysokie):
9 Mur zachowany do poziomu I/II kondygnacji nadziemnej. Korona o miękkiej linii niezabezpieczona przed wodą opadową; liczne ubytki lica, rozmycie i wypłukanie spoin. Po stronie zewnętrznej znaczna partia lica muru płd. wymieniona w XIX w. Po stronie wewnętrznej widoczne gniazda belek stropowych, opory sklepień, otwory okienne i wtórny otwór w przyziemiu. a. odcinek południowy; - wzmocnienie wstępne osypujących się cegieł; - kotwienie odspojonych warstw licowych (kotwy stalowo-ŝywiczne) obustronnie; - usunięcie roślinności z górnych partii muru; - odgrzybienie (dezynfekcja) muru; - oczyszczenie powierzchni muru (cegła, kamień) z nawarstwień metodą suchą; - usunięcie spoin zdezintegrowanych; - przemurowania oryginalnych cegieł obluzowanych; - wypełnienia miejsc zagroŝonych kitem zabezpieczającym (lub cegłą); - wypełnienie szczelin i pustek zaprawą iniekcyjną; - wymiana cegieł zniszczonych (jeśli konieczna ze względów konstrukcyjnych); - spoinowanie uzupełniające; - scalenie kolorystyczne (patynowanie) muru ceglanego; - ręczne rozebranie korony muru (miejsca luźne, rozspojone); - izolacja odkrytych powierzchni korony murów; - wymurowanie (uzupełnienie) z cegły rozbiórkowej i kamienia warstwy wierzchniej korony murów, wraz z wykonaniem spoinowania korony muru w sposób zgodny z zastanym kształtem, przy zapewnieniu swobodnego odprowadzenia wody opadowej i roztopowej; - usunięcie spoin cementowych w murze kamiennym; - spoinowanie muru kamiennego z miejscowym wypełnieniem ubytków okrzeskami kamiennymi (spoina zagłębiona) b. odcinek wschodni, część południowa (na płd. od szyi gdaniska); - wzmocnienie wstępne osypujących się cegieł; - kotwienie odspojonych warstw licowych (kotwy stalowo-ŝywiczne) obustronnie; - usunięcie roślinności z górnych partii muru; - odgrzybienie (dezynfekcja) muru; - oczyszczenie powierzchni muru (cegła, kamień) z nawarstwień metodą suchą; - usunięcie spoin zdezintegrowanych; - przemurowania oryginalnych cegieł obluzowanych; - wypełnienia miejsc zagroŝonych kitem zabezpieczającym (lub cegłą); - wypełnienie szczelin i pustek zaprawą iniekcyjną; - wymiana cegieł zniszczonych (jeśli konieczna ze względów konstrukcyjnych) - spoinowanie uzupełniające - scalenie kolorystyczne (patynowanie) muru ceglanego; - ręczne rozebranie korony muru (miejsca luźne, rozspojone); - izolacja odkrytych powierzchni korony murów; - wymurowanie (uzupełnienie) z cegły rozbiórkowej i kamienia warstwy wierzchniej korony murów, wraz z wykonaniem spoinowania korony muru w
10 sposób zgodny z zastanym kształtem, przy zapewnieniu swobodnego odprowadzenia wody opadowej i roztopowej; - usunięcie spoin cementowych w murze kamiennym; - spoinowanie muru kamiennego z miejscowym wypełnieniem ubytków okrzeskami kamiennymi (spoina zagłębiona); - wypełnienie ubytku kamiennej partii muru, w sposób zgodny ze sposobem murowania partii oryginalnych; - wymiana uzupełnień wykonanych na zaprawie cementowej, niezgodnie ze sposobem murowania partii oryginalnych c. odcinek wschodni, część północna (na płn. od szyi gdaniska). - wzmocnienie wstępne osypujących się cegieł; - kotwienie odspojonych warstw licowych (kotwy stalowo-ŝywiczne) obustronnie; - usunięcie roślinności z górnych partii muru; - odgrzybienie (dezynfekcja) muru; - oczyszczenie powierzchni muru (cegła, kamień) z nawarstwień metodą suchą; - usunięcie spoin zdezintegrowanych; - przemurowania oryginalnych cegieł obluzowanych; - wypełnienia miejsc zagroŝonych kitem zabezpieczającym (lub cegłą); - wypełnienie szczelin i pustek zaprawą iniekcyjną; - wymiana cegieł zniszczonych (jeśli konieczna ze względów konstrukcyjnych); - spoinowanie uzupełniające; - scalenie kolorystyczne (patynowanie) muru ceglanego; - ręczne rozebranie korony muru (miejsca luźne, rozspojone); - izolacja odkrytych powierzchni korony murów; - wymurowanie (uzupełnienie) z cegły rozbiórkowej i kamienia warstwy wierzchniej korony murów, wraz z wykonaniem spoinowania korony muru w sposób zgodny z zastanym kształtem, przy zapewnieniu swobodnego odprowadzenia wody opadowej i roztopowej; - usunięcie spoin cementowych w murze kamiennym; - spoinowanie muru kamiennego z miejscowym wypełnieniem ubytków okrzeskami kamiennymi (spoina zagłębiona); - wypełnienie ubytku kamiennej partii muru, w sposób zgodny ze sposobem murowania partii oryginalnych; - wymiana uzupełnień wykonanych na zaprawie cementowej, niezgodnie ze sposobem murowania partii oryginalnych - usunięcie betonowego uzupełnienia lica muru ceglanego, odsolenie tej partii muru; uzupełnienie konstrukcyjne cegłą. II. Mury pomieszczeń wewnętrznych: Mury pomieszczeń wewnętrznych zachowane w wysokościach od 0 3 warstw cegły do ok. 2/3 wysokości kondygnacji przyziemia, sporadycznie zachowały się w nich przesklepienia otworów (drzwi lub okien/przeźroczy) oraz pozostałości oporów sklepień. Jedynie w rejonie wejścia do gdaniska ściana wewnętrzna skrzydła wschodniego ma wysokość drugiej kondygnacji, gdzie zachowane pozostałości Ŝeber sklepiennych
11 piętra. Przemurowania koron na fragmentach ścian pomieszczeń są silnie spękane, rozspojone lub w stanie rozpadu. Ściany o małych grubościach (od 0,5; 1,0 do 2,5 cegły zwłaszcza w skrzydle płn.) są silnie zdegradowane (spękane, wypłukane spoiny, luźne cegły). Część pomieszczeń skrzydła płn. zachowała relikty oryginalnych wypraw tynkarskich oraz oryginalne ceglane posadzki. Wnętrza skrzydła wsch. i płd. mają posadzkę betonową, wylaną nad sklepieniami piwnic. a. skrzydła północnego od portierni do gdaniska; - wzmocnienie wstępne osypujących się cegieł; - kotwienie odspojonych warstw licowych (kotwy stalowo-ŝywiczne) obustronnie; - usunięcie roślinności z górnych partii muru; - odgrzybienie (dezynfekcja) muru; - oczyszczenie powierzchni muru (cegła, kamień) z nawarstwień metodą suchą; - usunięcie spoin zdezintegrowanych; - przemurowania oryginalnych cegieł obluzowanych; - wypełnienia miejsc zagroŝonych kitem zabezpieczającym (lub cegłą); - wypełnienie szczelin i pustek zaprawą iniekcyjną; - wymiana cegieł zniszczonych (jeśli konieczna ze względów konstrukcyjnych) - spoinowanie uzupełniające; - scalenie kolorystyczne (patynowanie) muru ceglanego; - ręczne rozebranie korony muru (miejsca luźne, rozspojone); - izolacja odkrytych powierzchni korony murów; - wymurowanie (uzupełnienie) z cegły rozbiórkowej i kamienia warstwy wierzchniej korony murów, wraz z wykonaniem spoinowania korony muru, w sposób zgodny z zastanym kształtem, przy zapewnieniu swobodnego odprowadzenia wody opadowej i roztopowej; - usunięcie spoin cementowych w murze kamiennym; - spoinowanie muru kamiennego z miejscowym wypełnieniem ubytków okrzeskami kamiennymi (spoina zagłębiona); - wypełnienie ubytku kamiennej partii muru, w sposób zgodny ze sposobem murowania partii oryginalnych; -wymiana uzupełnień wykonanych na zaprawie cementowej, niezgodnie ze sposobem murowania partii oryginalnych; - wzmocnienie, podklejenie pozostałości tynku; - konserwacja i uzupełnienie ceglanej posadzki (cegłą dobraną p.wzgl. barwy oraz właściwości fizycznych i mechanicznych); - wymiana ceglanych nakryw poszczególnych partii ścian wewnętrznych skrzydła wschodniego; b. skrzydła wschodniego przy gdanisku - wzmocnienie wstępne osypujących się cegieł; - kotwienie odspojonych warstw licowych (kotwy stalowo-ŝywiczne) obustronnie; - usunięcie roślinności z górnych partii muru; - odgrzybienie (dezynfekcja) muru; - oczyszczenie powierzchni muru (cegła, kamień) z nawarstwień metodą suchą; - usunięcie spoin zdezintegrowanych; - przemurowania oryginalnych cegieł obluzowanych;
12 - wypełnienia miejsc zagroŝonych kitem zabezpieczającym (lub cegłą); - wypełnienie szczelin i pustek zaprawą iniekcyjną; - wymiana cegieł zniszczonych (jeśli konieczna ze względów konstrukcyjnych); - spoinowanie uzupełniające; - scalenie kolorystyczne (patynowanie) muru ceglanego; - ręczne rozebranie korony muru (miejsca luźne, rozspojone); - izolacja odkrytych powierzchni korony murów; - wymurowanie (uzupełnienie) z cegły rozbiórkowej i kamienia warstwy wierzchniej korony murów, wraz z wykonaniem spoinowania korony muru w sposób zgodny z zastanym kształtem, przy zapewnieniu swobodnego odprowadzenia wody opadowej i roztopowej; - wzmocnienie, podklejenie pozostałości tynku; - konserwacja i uzupełnienie ceglanej posadzki (cegłą dobraną p.wzgl. barwy oraz właściwości fizycznych i mechanicznych); - wymiana ceglanych nakryw poszczególnych partii ścian wewnętrznych. - usunięcie betonowego uzupełnienia lica muru ceglanego, odsolenie tej partii muru; - uzupełnienie konstrukcyjne cegłą; - wzmocnienie, utrwalenie odcinka Ŝebra sklepiennego; - wzmocnienie, utrwalenie profilowanej cegły portalowej - konserwacja cegły glazurowanej; - skucie warstw posadzki betonowej wraz z podsypką, oczyszczenie powierzchni sklepień i szyj piwnicznych; - wykonanie zacierki na powierzchni sklepień z wapna z przymieszką trassu; - ułoŝenie na sklepieniach podsypki z piasku gruboziarnistego, z zagęszczeniem i wyprofilowaniem spadków do wyłoŝenia geomaty drenaŝowej (n.p. typu secudrain ); - wykonanie przewiertów w murze obwodowym dla wyprowadzenia na międzymurze wody z warstwy drenaŝowej; - druga warstwa piasku z zagęszczeniem i wyprofilowaniem spadków w kierunku kratki ściekowej - ułoŝenie posadzki ceramicznej z płytek o formacie cegły na płask lub płytek wzorowanych na oryginalnych, udokumentowanych podczas badań archeologicznych) z zaspoinowaniem i dylatacjami elastycznymi; - wykonanie mineralnej powłoki wodoszczelnej (wodochronnej) na sklepieniach szyi piwnicznej. c. skrzydła południowego w części podpiwniczonej; - wzmocnienie wstępne osypujących się cegieł; - kotwienie odspojonych warstw licowych (kotwy stalowo-ŝywiczne) obustronnie; - usunięcie roślinności z górnych partii muru; - odgrzybienie (dezynfekcja) muru; - oczyszczenie powierzchni muru (cegła, kamień) z nawarstwień metodą suchą; - usunięcie spoin zdezintegrowanych; - przemurowania oryginalnych cegieł obluzowanych; - wypełnienia miejsc zagroŝonych kitem zabezpieczającym (lub cegłą); - wypełnienie szczelin i pustek zaprawą iniekcyjną; - wymiana cegieł zniszczonych (jeśli konieczna ze względów konstrukcyjnych)
13 - spoinowanie uzupełniające - ręczne rozebranie korony muru (miejsca luźne, rozspojone); - izolacja odkrytych powierzchni korony murów; - wymurowanie (warstwy wierzchniej korony murów, wraz z wykonaniem spoinowania korony muru przy zapewnieniu swobodnego odprowadzenia wody opadowej i roztopowej; - wzmocnienie, podklejenie pozostałości tynku; - konserwacja i uzupełnienie ceglanej posadzki (cegłą dobraną p.wzgl. barwy oraz właściwości fizycznych i mechanicznych); - wymiana ceglanych nakryw poszczególnych partii ścian wewnętrznych. d. skrzydła południowego pozostałe. - wzmocnienie wstępne osypujących się cegieł; - kotwienie odspojonych warstw licowych (kotwy stalowo-ŝywiczne) obustronnie; - usunięcie roślinności z górnych partii muru; - odgrzybienie (dezynfekcja) muru; - oczyszczenie powierzchni muru (cegła, kamień) z nawarstwień metodą suchą; - usunięcie spoin zdezintegrowanych; - przemurowania oryginalnych cegieł obluzowanych; - wypełnienia miejsc zagroŝonych kitem zabezpieczającym (lub cegłą); - wymiana cegieł zniszczonych (jeśli konieczna ze względów konstrukcyjnych) - spoinowanie uzupełniające - scalenie kolorystyczne (patynowanie) muru ceglanego; - ręczne rozebranie korony muru (miejsca luźne, rozspojone); - izolacja odkrytych powierzchni korony murów; III. Piwnice: Sklepienia piwnic zostały odbudowane przed 1966 rokiem, ze standardowej cegły budowlanej, na zaprawie wapienno-cementowej. W poziomie parteru zostały przykryte wylewką cementową. Obecnie część powłok sklepień w skrzydle płd. przecieka i jest pokryta grubymi naciekami soli wapniowych. Przesklepienia szyi piwnicznych równieŝ zostały od góry obetonowane. Ściana północna (dziedzińcowa) piwnicy zachodniej jest trwale zawilgocona, spoiny głęboko zdegradowane. a. skrzydła wschodniego - mechaniczne (szczotka stalowa) usuniecie nadmiaru zaprawy wap-cem. ze spoin sklepienia uwaga: nie skuwać!; - oczyszczenie, odgrzybienie i dezynfekcja ścian ceglanych i kamiennych, odsolenie partii ceglanych w miejscach zasolonych; - uzupełnienie spoinowania; b. skrzydła południowego. - mechaniczne (szczotka stalowa) usuniecie nadmiaru zaprawy wap-cem. ze spoin sklepienia uwaga: nie skuwać!; - oczyszczenie, odgrzybienie i dezynfekcja ścian ceglanych i kamiennych, odsolenie partii ceglanych w miejscach zasolonych;
14 - uzupełnienie spoinowania - usunięcie nawarstwień (nacieków) soli ze sklepienia i ścian; - przebudowa odpływu z kratki ściekowej; - wypełnienie ubytku muru (rekonstrukcja muru) lewego ościeŝa zachodniej szyi piwnicznej; - uzupełnienie schodów w zachodniej szyi piwnicznej (dla drogi ewakuacyjnej); - skucie betonowej posadzki, wykonanie nowej posadki ceramicznej z płytek o formacie cegły na płask; - oczyszczenie zdegradowanych i zawilgoconych spoin w murze komory zachodniej od strony dziedzińca, spoinowanie zaprawą o duŝej zawartości porów (dyfuzyjną, solochłonną). Uwaga: z uwagi na zawilgocenie muru północnego (dziedzińcowego) piwnicy zachodniej zaleca się wprowadzenie pionowej przegrody wodochronnej (zewnętrzna iniekcja bentonitowa) c. Piwnica zachodnia (przy bramie) d. Studnia - oczyszczenie, uzupełnienie i konserwacja ceglanej cembrowiny studni; - [ewentualnie] pogłębienie do oryginalnego poziomu czerpania (wraz z weryfikacją archeologiczną) 7.0 Elementy wyposażenia budowlano-instalacyjnego i sposób powiązania instalacji obiektu z sieciami: bez zmian 8.0 Określenie rozwiązań i sposobu funkcjonowania zasadniczych urządzeń instalacji technicznych.-nie dotyczy 9.0 Określenie charakterystyki energetycznej obiektu budowlanego - bez zmian 10.0 Określenie charakterystyki ekologicznej obiektu budowlanego. - nie dotyczy! 11.0 Określenie warunków ochrony przeciwpożarowej BEZ ZMIAN 12.0 Program konserwatorski 12.1 tytuł; RUINA ZAMKU KRZYśACKIEGO W TORUNIU
15 PROGRAM KONSERWATORSKI 12.2 PRZEDMIOT PROGRAMU: HISTORIA ZAMKU Budowę zamku rozpoczęto wkrótce po translokacji Torunia (1236), nad Wisłą, w klinie między Starym i (przyszłym) Nowym Miastem. Najstarszą częścią zamku jest odcinek muru kamiennego po stronie północno-wschodniej. Pierwszy komtur toruński wzmiankowany 1251. Budowę zamku moŝna podzielić (wg Nawrockiego) na trzy zasadnicze etapy: 1255-1263 mury obwodowe zamku głównego, pierwszy mur zewnętrzny, wieŝa i tama; 1264-1320 część mieszkalna zamku głównego (budynek klasztorny braci zakonnych z kaplicą, refektarzem, kapitularzem i dormitorium), gdanisko, mury i zabudowa przedzamczy; 1321-1454 ulepszanie juŝ wykształconego kompleksu. Został wzniesiony z cegły i częściowo z kamienia, na nieregularnym planie o kształcie podkowy (prawdopodobnie przejętym po przedkrzyŝackim grodzie), z wolnostojącą wieŝą na dziedzińcu. Dnia 8 lutego 1454 roku został zdobyty przez zrewoltowanych mieszczan toruńskich i następnie zburzony. Zgodnie z wolą ówczesnej Rady Miasta Torunia, nigdy nie miał być odbudowany. W następnych wiekach słuŝył jako wysypisko śmieci, takŝe jako element obronny miasta, zwany szańcem menniczym lub bastionem zamkowym. Obecny wygląd ruiny zamku pochodzi z lat 60-tych XX wieku. Odgruzowano go w latach 1963-1966, po przeprowadzeniu prac archeologicznych i uporządkowaniu terenu (wywiezienie 35 tys. m 3 gruzu i ziemi), zakonserwowano w postaci trwałej ruiny, jako pomnik upamiętniający 500-letnią rocznicę zawarcia II pokoju toruńskiego i w tej postaci jest udostępniony do zwiedzania. Zachowały się piwnice zamkowe (pod zrekonstruowanymi sklepieniami) i dolna część głównej wieŝy, czworoboczna wieŝa ustępowa zwana Gdaniskiem lub Danskerem, oraz większość murów przedzamcza, fosa dzieląca Stare Miasto od zamku i zamykająca ją wysoka ściana dawnej tamy.
16 Widok ogólny (lotniczy) zamku wraz z otoczeniem od strony wschodniej. Widok ogólny (lotniczy) zamku od strony południowej. Podejmowane w latach 90-tych cząstkowe działania remontowo-konserwatorskie nie dotyczyły Zamku Głównego. Dopiero w ciągu ostatnich 2 lat wykonano prace konserwatorskie: zadaszenia ganku i wewnętrznych elewacjach gdaniska, trzonu wieŝy
17 oraz zmieniono kształt dachu pawilonu kasowego. Bruk dziedzińca oraz korony murów są systematycznie oczyszczane z roślinności. Wznowiono badania archeologiczne. Ruiny zamku krzyŝackiego są chronione prawem jako zabytek wpisany do rejestru dn. 06.10.1938 r., wraz z otoczeniem (cyt. z decyzji: Zamek, obecnie ruina wraz z całą dzielnicą do terenów zamkowych przyległą... ). Rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 8 września 1994 o uznaniu za pomnik historii toruńskiego zespołu staromiejskiego wraz zamkiem, nadało najwyŝszą kategorię ochrony przewidzianą w ustawie z dnia 12 czerwca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Światowy certyfikat wartości zespołu stanowi akt wpisu na listę dziedzictwa UNESCO (z dnia 4 grudnia 1997 r.), który wymienia trzy jego elementy, w tym zamek krzyŝacki. (cyt: toruński zespół staromiejski, w którego skład wchodzi Stare Miasto, Nowe Miasto i ruiny zamku krzyŝackiego ). 12.4 WAROŚCIOWANIE Toruński zamek był pierwszą murowaną budowlą Zakonu na terenie Prus i najstarszym z zamków krzyŝackich. Dlatego jest uwaŝany za początkowe ogniwo łańcucha rozwoju inkastelowanej siedziby zakonnego konwentu krzyŝackiego. Jako ruina wyróŝnia się pod względem przyczyny i okoliczności zrujnowania został celowo zniszczony będąc w pełni funkcjonalnym, wskutek lokalnego konfliktu politycznogospodarczego, jaki przerodził się w długotrwały konflikt międzypaństwowy, którego wynik miał konsekwencje w rozległym horyzoncie polityczno-geograficznym. Trwanie zamku w stanie ruiny jest usankcjonowane podstawą prawną z epoki decyzją Rady Miasta Torunia z roku 1454. W związku z tym jest uwaŝany za jeden z najcenniejszych zabytków średniowiecznej architektury Torunia, obdarzony wyjątkową wartością dokumentu-eksponatu historycznego, o kapitalnym znaczeniu dla miasta i kraju. Jest to istotna przesłanka do traktowania oryginalnych partii historycznej ruiny jak dzieła sztuki, uformowanego przez jego twórców i zarazem burzliwe dzieje. 12.5 WYTYCZNE DO PROJEKTU KONSERWATORSKIEGO
18 Najcenniejsza część zespołu zamkowego tj. Zamek Główny znajduje się w bardzo złym stanie technicznym. Przyjęta przed laty i obowiązująca konserwatorska zasada zachowania zamku w stanie trwałej ruiny wymaga szczegółowego opracowania programu prac konserwatorskich w formie projektu konserwatorskiego. Biorąc pod uwagę stan zachowania zabytku, jego wartość historyczną, artystyczną i uŝytkową przyjęto następujące załoŝenia i wytyczne konserwatorskie: Podejmowane działania muszą być ukierunkowane na utrwalenie substancji zabytkowej historycznej ruiny, to jest na konserwację zachowawczą. NaleŜy zachować wszystkie nawarstwienia stylowe i historyczne, które zostały w obiekcie stwierdzone. Wymienić naleŝy wtórne materiały wprowadzone podczas konserwacji i odbudowy z lat 1963-66, które mają negatywny wpływ na stan zachowania materiałów oryginalnych, nie zachowały sprawności technicznej oraz są nieestetyczne. Dopuszcza się, w ograniczonym zakresie, wymianę tylko tych oryginalnych materiałów budowlanych, które uległy całkowitej degradacji. Ramowy program prac konserwatorskich na Zamku Głównym pod względem rzeczowym obejmuje: oczyszczenie z drobnoustrojów i roślin zielnych, nawarstwień korozyjnych, dezynfekcja; odsalanie partii silnie zasolonych; usunięcie betonowych wylewek, wzmocnień i uzupełnień; usunięcie zniszczonych uzupełnień z lat 60. XX w (korony murów); stabilizacja struktury murów, kotwienie elementów budowlanych rozwarstwionych, spękanych (filary, ściany); utrwalenie zachowanych reliktów dekoracji w postaci pozostałości tynków, profili, glazury i in.; zabezpieczenia przeciwwilgociowe piwnic oraz korony murów; wzmocnienie oryginalnych cegieł osłabionych bądź skruszałych; wymiana cegieł zniszczonych i nieodpowiednio dobranych pod względem właściwości podczas poprzednich prac remontowo-konserwatorskich.; uzupełnienia ubytków, spoinowanie; Oraz prace z zakresu aranŝacji ruiny: porządkowanie nawierzchni dziedzińca, posadzek w pomieszczeniach, porządkowanie zieleni (wraz z usunięciem części drzew); wprowadzenie nowych instalacji i urządzeń do celów iluminacji, oświetlenia scenograficznego, edukacji itp., z pełnym poszanowaniem oryginalnej substancji zabytkowej (murów, posadzek i nawierzchni); uzupełnienie i odtworzenie stolarki otworowej zgodnie z zachowanymi śladami (gniazda zawiasów, zawiasy, zamknięcia, kierunki otwarcia), wg wzorów wykonanych w l. 60-tych XX w;
19 sposób uŝytkowania piwnic ma zapewnić utrzymanie mikroklimatu (parametrów temperatura/wilgotność) na stabilnym poziomie. PowyŜsze załoŝenia do projektu konserwatorskiego i ramowy program prac konserwatorskich zostały sporządzone na podstawie oględzin obiektu oraz dokumentacji z archiwum BMKZ: Studium naukowo-historyczne Kwartał Z-W1, Tom 2: Zamek KrzyŜacki, oprac. DOCUMENTUM, 2002; Konserwacja miejskich murów obronnych wokół Starego Miasta w Toruniu Zespół Zamku KrzyŜackiego oprac. RESTAURO S.A., 2004. Przed przystąpieniem do prac konserwatorskich naleŝy przeprowadzić niezbędne badania i pomiary (w tym: wilgotności murów; analizę ilościową i jakościową zasolenia murów; właściwości fizycznych cegły i zapraw; etc), i na tej podstawie opracować program technologiczny. 13,0 Wytyczne do planu BIOZ 1. ZAKRES ROBÓT DLA CAŁEGO ZAMIERZE IA BUDOWLA EGO ORAZ KOLEJ OŚĆ REALIZACJI POSZCZEGÓL YCH OBIEKTÓW Zakres zamierzenia inwestycyjnego remontu i konserwacji 2. WYKAZ IST IEJĄCYCH OBIEKTÓW BUDOWLA YCH Istniejący ruiny zamku 3. WSKAZA IE ELEME TÓW ZAGOSPODAROWA IA DZIAŁKI LUB TERE U, KTÓRE MOGĄ STWARZAĆ ZAGROŻE IE BEZPIECZEŃSTWA I ZDROWIA LUDZI Nie dotyczy. 4. WSKAZA IE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWA YCH ZAGROŻEŃ WYSTĘPUJĄCYCH PODCZAS REALIZACJI ROBÓT BUDOWLA YCH, OKREŚLAJĄCE SKALĘ I RODZAJE ZAGROŻEŃ ORAZ MIEJSCE I CZAS ICH WYSTĄPIE IA Roboty budowlane objęte projektem, będą oparte na rozwiązaniach znanych i powszechnie stosowanych, a przewidywany zakres otwartego frontu robót będzie ograniczony i umiejscowiony lokalnie. Teren prowadzenia robót powinien być odpowiednio chroniony przed wejściem na teren budowy osób postronnych. Teren budowy należy odpowiednio zabezpieczyć poprzez wywieszenie tablic ostrzegawczych. Poniżej podano wykaz robót o szczególnym zagrożeniu bezpieczeństwa. Składowanie materiałów Eksploatacja urządzeń i instalacji elektrycznych Transport technologiczny poziomy i pionowy Prace na wysokości Rusztowania budowlane i drabiny Roboty wykonywane przy pomocy elektronarzędzi Roboty impregnacyjne
20 5. WSKAZA IE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWA YCH ZAGROŻEŃ WYSTĘPUJĄCYCH PODCZAS REALIZACJI ROBÓT BUDOWLA YCH, OKREŚLAJĄCE SKALĘ I RODZAJE ZAGROŻEŃ ORAZ MIEJSCE I CZAS ICH WYSTĄPIE IA Nie przewiduje się stosowania specjalnych wymagań odmiennych od zawartych w aktualnie obowiązujących przepisach ogólnych, instrukcjach branżowych i przepisach BHP. Podczas przygotowania, prowadzenia i zakończenia robót wraz ze wszelkimi czynnościami wstępnymi i kończącymi dany zakres robót budowlano-montażowych, należy stosować odpowiednie procedury zawarte we właściwych i aktualnie obowiązujących przepisach. Dlatego instruktaż pracowników powinien być przeprowadzany stosownie do tych przepisów, z którymi wykonawca zobowiązany jest się zapoznać. Wyszczególnienie odpowiednich obowiązujących przepisów podano w opisach do Projektu Budowlanego. Należy podkreślić, że wykonawca robót zobowiązany jest stosować wymagania odpowiednich obowiązujących przepisów, niezależnie od przepisów cytowanych w projektach budowlanych i uzgodnieniach. Poniżej podano podstawowe wytyczne prowadzenia instruktażu pracowników. Przed rozpoczęciem budowy i robót należy zapoznać pracowników z: Projektem, rozwiązaniami materiałowymi oraz organizacją budowy. Wykazem i rodzajami prac o szczególnym zagrożeniu Zasadami bezpiecznej organizacji stanowisk pracy, ich zabezpieczenia, ładu i porządku Obowiązkiem stosowania środków ochrony osobistej Obowiązkiem dbałości o stan narzędzi maszyn i urządzeń Obowiązkiem zabezpieczenia stanowisk pracy systemem sygnalizacji i telefonami alarmowymi Zagrożeniami ppoż., dla otaczającego terenu Odpowiedzialnością pracownika za naruszenie przepisów bhp 6. WSKAZA IE ŚRODKÓW TECH ICZ YCH I ORGA IZACYJ YCH, ZAPOBIEGAJĄCYCH IEBEZPIECZEŃSTWOM WY IKAJĄCYM Z WYKO YWA IA ROBÓT BUDOWLA YCH W STREFACH SZCZEGÓL EGO ZAGROŻE IA ZDROWIA LUB W ICH SĄSIEDZTWIE, W TYM ZAPEW IAJĄCYCH BEZPIECZ Ą I SPRAW Ą KOMU IKACJĘ, UMOŻLIWIAJĄCĄ SZYBKĄ EWAKUACJĘ A WYPADEK POŻARU, AWARII I I YCH ZAGROŻEŃ. Wszelkie środki zapobiegawcze podczas prowadzenia robót związanych z realizacją projektu muszą być zgodne z właściwymi przepisami w tym zakresie. Nie przewiduje się odstępstwa od tych przepisów, jak również nie ustala się niniejszym specjalnych wymagań nie objętych obowiązującymi przepisami. W zakresie robót objętych przedmiotowym projektem szczegółowe wytyczne dotyczące zabezpieczeń i BHP są przedmiotem Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. Nr 47, póz. 401). Przepisy wymienionego rozporządzenia są odpowiednie dla zakresu projektowanych robót. Nie jest celowym pełne cytowanie tych przepisów w niniejszym opracowaniu, dlatego Wykonawca Robót przy opracowywaniu Planu B1OZ zobowiązany jest do stosowania między innymi wymienionego rozporządzenia korzystając z dokumentu źródłowego. Poniżej podstawowe wytyczne wykonywania robót w strefach szczególnego zagrożenia zdrowia Transport drogowy i technologiczny
21 zakazuje się transportu materiałów nad stanowiskami roboczymi obowiązuje sygnalizacja przemieszczania obowiązuje ruch środków wyznaczonymi i oznaczonymi drogami należy dbać o bezpieczny stan dróg i ich oczyszczanie Składowanie materiałów zakazuje się składowania materiałów na drogach materiały składować na wyznaczonych odpowiednio przygotowanych placach odpady technologiczne składować w wyznaczonych miejscach z segregacją utylizacji Eksploatacja urządzeń i instalacji elektrycznych długość linii wykonanych przewodami ruchomymi do poszczególnych odbiorników nie powinna być większa niż 50 m. wysokość zawieszenia przewodów powinna być taka, aby nie utrudniać prowadzenia robót budowlanych, transportu i ruchu eksploatacja urządzeń ł instalacji na placu budowy to wykonywanie okresowe oględzin, przeglądów, pomiarów i prób w terminach określonych przez pracowników dozoru w instrukcji eksploatacji Prace na wysokości praca na wysokości jest praca wykonywana na powierzchni znajdującej się na wysokości co najmniej 1,0 m. nad poziomem podłogi lub ziemi należy wyznaczyć strefy bezpieczeństwa przy pracach na rusztowaniach i innych podwyższeniach należy zapewnić ich techniczną i normową sprawność pracowników należy wyposażyć, stosownie do rodzaju prac wykonywanych na wysokości, w sprzęt chroniący przed upadkiem Rusztowania budowlane i drabiny montaż rusztowań należy wykonać w oparciu o obowiązujące w tym zakresie przepisy ( P -M47900/1,2,3,4 ) i dokumentację techniczno-ruchową danego typu rusztowania stosowanie drabin przenośnych - powinny spełniać wymagania P Ochrona ppoż. wyposażyć plac budowy w sprzęt ppoż. wyposażyć w gaśnice zaplecze budowy obowiązuje zakaz palenia odpadów budowlanych oznaczyć i zapewnić łatwy dojazd i dostęp do istniejących hydrantów na placu budowy 14.0 Spis załączników formalno-prawnych: -Uprawnienia do wykonywania zawodu - przynależność do Izby architektów - dyplom
22
23
24
15.0 Oświadczenie projektanta 25
16,0 PODPISY DO FOTOGRAFII fot. Lech Narębski, sierpień, wrzesień2009 26
27 Fot. 1. Mur południowy, strona zewnętrzna. Fot. 2,3. Mur południowy, strona zewnętrzna fragment, ubytki w wątku kamiennym do wypełnienia.
Fot. 4, 5. Mur wschodni, część południowa, strona zewnętrzna fragment, ubytki w cokole kamiennym do wypełnienia i przemurowania. 28
Fot. 6. Mur wschodni, odcinek północny, strona wewnętrzna stan zachowania lica i korony muru. 29
30 Fot. 7. Mur wschodni, odcinek północny, strona zewnętrzna betonowe uzupełnienie lica muru. Fot. 8, 9. Skrzydło północne stan muru obwodowego w obrębie pom. 1 i 2.
Fot. 10. Skrzydło północne fragment ściany od strony dziedzińca. 31
Fot. 11, 12. Skrzydło północne, wnętrze pomieszczenia 4 stan zachowania wewnętrznej strony muru obwodowego, i ściany wewnętrznej (działowej). 32
Fot. 13. Skrzydło wschodnie, część północna (przy wejściu do gdaniska) stan korony murów wewnętrznych. 33
Fot. 14. Skrzydło wschodnie, część północna (przy wejściu do gdaniska) stan korony murów wewnętrznych. 34
Fot. 15, 16. Piwnica skrzydła płd., pom. naroŝne (3) widok ogólny i fragment sklepienia. 35
36 Fot. 17, 18. Piwnica skrzydła płd., pom. naroŝne (3), fragment wątku kamiennego muru obwodowego. Fot. 19. Piwnica skrzydła płd., pom. środkowe (4), fragment wątku kamiennego fundamentu ściany wewnętrznej.
Fot. 20, 21. Piwnica skrzydła płd., pom. zachodnie (5), fragment wątku ceglanego ściany od strony dziedzińca. 37
Fot. 22. Szyja piwniczna południowa zniszczenia lewego ościeŝa. 38