Z Niepołomic w świat

European Bison Conservation Newsletter Vol 3 (2010) pp: 107 118 Z Niepołomic w świat Sylwester Zieleń, Jarosław Przybyło Nadleśnictwo Niepołomice From Niepołomice throughout the world Abstract: The European Bison Breeding Center in Niepołomice was established in 1936 and first animals, couple PUK and PUSTA, came two years later. On the beginning of year 1954 the herd counted 28 animals. In this year the outbreak of food and mouth disease influenced badly the herd. The Lowland-Caucasian line kept in Center was exchanged into Lowland line in year 1976. In total 255 bison were born in Niepołomice and 158 from them were transferred to other herds. Most important of them were Polish Breeding Centers: Smardzewice (22 animals) and Pszczyna (14 bison). Many bison were released in Bieszczady (33) in Borecka Forest (17), and Westpomeranian region (2). The large group of bison, all together 47 specimens, were exported to other countries, mainly Germany (18). The influence of Niepołomice herd for European bison restitution is important and significant. Key words: European bision, restitution, Niepołomice Breding Center Historia Ośrodka Hodowli Żubrów w Niepołomicach Decyzja o budowie Ośrodka Hodowli Żubrów na terenie Puszczy Niepołomickiej zapadła w roku 1936. Żubr jako jej mieszkaniec pojawił się w 1938 roku, kiedy z Białowieży został przywieziony byk PUK i krowa PUSTA. Ośrodek był podzielony na dwie kwatery bytowe i kwaterę gospodarczą, z której wyodrębniono izolatkę (miejsce kwarantanny i ewentualnego leczenia zwierząt). Ogrodzenie wówczas było drewniane, z pełnych desek na dębowych słupach. Na terenie kwatery gospodarczej znajdowała się stróżówka, wieża widokowa, stodoła oraz studnia, a na obszarze kwater bytowych paśnik i wodopój. Przed wojną, żubrownia pełniła również rolę otwartego ośrodka dla zwiedzających, bilety wstępu sprzedawane były w stróżówce, a żubry można było obserwować z wieży widokowej istniejącej do dzisiaj. W 1939 roku w niepołomickim ośrodku urodził się pierwszy żubr. Była to jałówka po rodzicach PUK i PUSTA, której nadano imię PULLE. Rozpoczęta hodowla żubrów szybko została przerwana. W czasie II wojny światowej żubry zostały wywiezione do wrocławskiego ZOO, a w ośrodku hodowali dziki i daniele. Żubry do Niepołomic wróciły w 1946 roku, kiedy z Białowieży zostały przywiezione dwie krowy: PUMA i PUTKA, dwa cielęta: PUSZCZA i PURTA oraz byk PUZON. W 1947 roku również z Białowieży przywieziono kolejne trzy krowy: PUPILKĘ, PUZANKĘ, PURĘ i trzy cielęta: PUS-

108 Z Niepołomic w świat TUŁECZKĘ, PUSZCZYSŁAWĘ, PURCHAWKĘ. W 1948 roku wrócił do Puszczy Niepołomickiej pierwszy jej mieszkaniec byk PUK oraz przywieziono z Białowieży jeszcze jedną krowę o imieniu PUBORKA. Żubry te, reprezentujące linię białowiesko-kaukaską dały początek niepołomickiemu stadu. W 1947 roku urodziły się dwa cielęta; PULONKA i PUSZYNKA, a w następnym roku cztery, z których jedno po kilku dniach padło. Hodowla szybko się powiększała. Na początku 1954 roku w ośrodku bytowało 28 żubrów. Jednakże z powodu epidemii pryszczycy padło w tym roku 9 osobników: 5 cieląt, 3 krowy i byk PUZON, który był ojcem 29 cieląt. Pomimo tej klęski podstawowe stado się zachowało, a na dodatek jakby dla równowagi urodziło się 9 cieląt i wszystkie przeżyły. W 1955 roku zostały przekazane 2 krowy i 3 cielęta, a w 1956 roku byk PUTYFAR do ośrodka w Pszczynie, w którym padły wszystkie żubry podczas epidemii pryszczycy. Na początku lat 60 XX wieku zapadła decyzja o przeniesieniu żubrów linii białowiesko-kaukaskiej zarówno z ośrodka hodowli w Niepołomicach jak i Pszczynie na tereny wtórnie zdziczałych Bieszczad. W dniu 30 października 1963 roku przybyły do Bieszczad 2 osobniki z Pszczyny i 3 żubry: krowa PULEŚNA, byki PUSZCZAR i PUJAR z Niepołomic, a niedługo potem 2 następne osobniki: byk PURUS i krowa PUJONKA również z Niepołomic. Można więc powiedzieć, że niepołomickie żubry dały początek hodowli wolnościowej w Bieszczadach. Do 1976 roku w ośrodku w Niepołomicach były hodowane tylko żubry linii białowiesko-kaukaskiej. W tym roku sprowadzono do Niepołomic 8 samic linii nizinnej urodzonych w latach 1973 1975 (3 z Pszczyny i 5 z Białowieży) oraz byka POLIKARPA z Pszczyny. W 1978 sprowadzono byka KADERA ze stada wolnościowego z Puszczy Białowieskiej. Żubry te zapoczątkowały w Niepołomicach hodowlę linii białowieskiej. W wyniku tej zmiany w latach 1976 1978 nie było w ośrodku żadnego przychówku. Pierwsze żubry linii białowieskiej po byku KADER urodziły się w 1979 roku. Żubry linii białowiesko-kaukaskiej zostały wyeliminowane ze stada. Byk KADER był ojcem 24 żubrów urodzonych w Niepołomicach. Zginął tragicznie jako aktor podczas nagrywania scen do filmu pt. Biała Wizytówka na dziedzińcu zamku w Pszczynie. Zarówno ze względu na charakter hodowli, jak i wielkość ośrodka, optymalna liczba żubrów przebywających w OHŻ w Niepołomicach to około 25 osobników, chociaż w 1999 roku było ich aż 36 sztuk. Przez wszystkie lata urodziło się w Niepołomicach 255 żubrów, były i są one przemieszczane nie tylko do ośrodków hodowli w kraju, ale i do wielu krajów Europy. Można powiedzieć że zasięg stada rozciąga się od Pirenejów po Ural i od Skandynawii po Bałkany. Od początku istnienia żubrowni, żubrami opiekowali się niepołomiccy leśnicy. Do wybuchu wojny ośrodkiem opiekował się leśniczy leśnictwa Hysne pan Stanisław Siedlecki. Po odzyskaniu niepodległości do 1948 roku nadzór nad żubrownią sprawował leśniczy leśnictwa Poszyna inż. Brudziana, a w latach 1948 1955 leśniczy Marian Kołpowski.

Zieleń i Przybyło 109 Zarządzeniem nr 161 ministra leśnictwa z dnia 10.05.1955 roku w sprawie hodowli rzadkich zwierząt został powołany Ośrodek Hodowli Rzadkich Zwierząt w Niepołomicach. Zgodnie z decyzją ministra leśnictwa i przemysłu drzewnego z 19 sierpnia 1978 roku od 1 stycznia 1979 roku Ośrodek Hodowli Zwierząt Rzadkich w Niepołomicach został przekazany Ojcowskiemu Parkowi Narodowemu. Formalne przekazanie nastąpiło 31 stycznia 1979 roku. W 1998 roku na mocy rozporządzenia w sprawie Ojcowskiego Parku Narodowego prowadzenie ośrodka przejęło Nadleśnictwo Niepołomice. W 2008 roku minęło 70 lat od czasu rozpoczęcia hodowli żubrów w Niepołomicach. OHŻ brał czynny udział w procesie odtworzenia populacji tego zagrożonego wyginięciem gatunku. Istnienie takich ośrodków jak w Niepołomicach, o charakterze hodowli zachowawczej, wydaje się być jak najbardziej uzasadnione. Kierunki przesiedleń żubrów urodzonych i hodowanych w Ośrodku Hodowli Żubrów w Niepołomicach Początek przesiedleń żubrów urodzonych w Ośrodku Hodowli Żubrów w Niepołomicach nastąpił w okresie powojennym. Żubry z Niepołomic zasiedlały wszystkie ośrodki hodowlane w kraju, polskie i zagraniczne ogrody zoologiczne, hodowle zagrodowe oraz stada wolnościowe w Bieszczadach, Białowieży, Puszczy Boreckiej i województwie zachodniopomorskim. Żubry przekazane do Ośrodka Hodowli w Smardzewicach. Do OHŻ w Smardzewicach zostały przekazane do dalszej hodowli w większości osobniki młode dające nadzieję na sukces hodowlany. Część z nich dożyła swoich lat w Smardzewicach, a część po kilkuletnim pobycie została przekazana do innych hodowli zarówno w Polsce i za granicą. Tabela 1. Żubry przekazane do OHZ w Smardzewicach 1. 723 F PULOMKA 15-08-1947 19-05-1949 2. 724 F PUSZYNKA 26-09-1947 19-05-1949 3. 747 M PUSZEK 20-05-1948 19-05-1949 4. 769 M PURJAN 09-09-1949 21-08-1950 5. 814 M PUTNIK 16-05-1951 13-08-1952 6. 820 M PUDLARZ 20-11-1951 13-08-1952 7. 821 M PUZYK 24-06-1951 13-08-1952 8. 825 M PUSZCZAN 28-05-1951 13-08-1952 9. 819 F PUDLARKA 09-06-1951 29-03-1954

110 Z Niepołomic w świat 10. 823 F PULONKA 23-06-1951 26-03-1954 11. 829 M PUMIK 09-11-1951 26-03-1954 12. 861 F PUSZYSTA 12-06-1952 29-03-1954 13. 908 F PUELLA 03-08-1953 29-03-1954 14. 938 M PUKACZ 26-06-1954 20-03-1956 15. 936 M PUSZKARZ 31-05-1954 19-03-1957 16. 942 M PUŁOWIEC 15-08-1954 22-07-1957 17. 944 M PUSZCZYSŁAW 15-09-1954 19-02-1957 18. 1038 M PULS 06-12-1956 26-06-1958 19. 1207 M PUKSON 23-06-1959 12-06-1963 20. 1288 M PULAS 09-06-1960 12-10-1963 21. 6570 M POLLUKS 26-09-1988 02-09-1963 22. 1376 M PUCZ II 17-07-1961 26-10-1964 Łącznie w latach 1949-1964 przekazano 22 żubry do Ośrodka Hodowli w Smardzewicach (Tabl.1). Żubry przekazane do Ośrodka Hodowli w Pszczynie Kolejnym ośrodkiem hodowlanym, do którego były przekazywano żubry był ośrodek w Pszczynie. Żubry przekazywane w 1955 roku, posłużyły do odbudowy stada pszczyńskiego, które całkowicie padło na skutek epidemii pryszczycy. Tabela 2. Żubry przekazane do OHŻ w Pszczynie 1. 748 F PUMIANKA 24-10-1948 05-10-1955 2. 869 F PUMARKA 28-08-1952 29-11-1955 3. 941 F PUSLONKA 13-08-1954 05-10-1955 4. 976 F PUJATA 28-06-1955 29-11-1955 5. 979 M PURELLA 08-07-1955 29-11-1955 6. 815 M PUTYFAR 16-05-1951 04-06-1956 7. 1024 F PULPA II 21-06-1956 18-12-1958 8. 1026 M PUTAR 13-07-1956 18-07-1958 9. 1128 M PULON 09-04-1958 04-05-1961 10. 1209 M PUROL 28-06-1959 19-09-1963

Zieleń i Przybyło 111 11. 1289 F PUROSA 14-06-1960 19-09-1963 12. 1872 M PUC 11-07-1965 19-07-1967 13. 1873 F PURADA 29-07-1965 16-08-1967 14. 1991 M PUTAL 06-06-1966 16-08-1967 Łącznie w latach 1955 1967 przekazano do Ośrodka Hodowli w Pszczynie 14 osobników (Tabl.2). Żubry przewiezione w Bieszczady. Niepołomickie żubry dały również początek stadu wolnościowemu w Bieszczadach. Tabela 3. Żubry przekazane do Bieszczad 1. 973 F PULESNA 30-05-1955 30-10-1963 2. 1141 F PUJANKA 17-06-1958 30-10-1963 3. 1456 M PURUS 09-05-1962 30-10-1963 4. 1462 M PUSZCZAR 30-06-1962 30-10-1963 5. 1471 M PUJAR 29-09-1962 30-10-1963 6. 1300 F PUCZAJA 17-08-1960 17-07-1964 7. 1386 F PUCELLA 24-09-1961 17-07-1964 8. 1453 M PUSTAK 01-05-1962 17-07-1964 9. 1466 F PUCNOTA 20-07-1962 17-07-1964 10. 1563 M PUSZCZOT 23-05-1963 24-06-1966 11. 1567 M PUCZAJ 30-05-1963 24-06-1966 12. 1293 F PUCERTA 06-07-1960 02-04-1975 13. 1577 F PUSTARKA 19-07-1963 02-04-1975 14. 1205 F PUSTUŁKA 03-06-1959 25-09-1976 15. 2391 F PUCARKA 08-05-1969 02-04-1975 16. 2393 F PUSTOLNIA 24-05-1969 25-09-1976 17. 2538 M PUCEL II 03-05-1970 02-04-1975 18. 2539 F PUSTROGA 06-05-1970 19-09-1974 19. 2862 F PUNIKA 17-07-1972 02-04-1975 20. 3050 F PUZANNA 15-05-1973 02-04-1975

112 Z Niepołomic w świat 21. 3051 M PUREK II 16-05-1973 02-04-1975 22. 3052 M PUWAL 26-05-1973 19-09-1974 23. 3053 M PUDLISZEK 23-08-1973 19-09-1974 24. 3055 F PULIRA 24-09-1973 02-04-1975 25. 3056 M PUPIK 25-09-1973 02-04-1975 26. 3285 F PUSA 08-09-1974 01-06-1975 27. 3286 M PUCIO 17-06-1974 01-06-1975 28. 3287 F PURDA 20-06-1974 01-06-1975 29. 3289 F PUTA 09-08-1974 19-05-1975 30. 3290 M PUDER 25-09-1974 19-05-1975 31. 3530 F PUGA 15-05-1975 29-09-1976 32. 3531 F PUHA II 19-05-1975 08-10-1976 33. 3533 F PUNA 20-05-1975 08-10-1976 Po przekazaniu ostatnich 2 żubrów z linii białowiesko kaukaskiej: PUHY II i PUNY w Bieszczady, rozpoczęto w Niepołomicach hodowlę żubrów linii nizinnej (białowieskiej). Łącznie w latach 1963-1976 przekazano w Bieszczady 33 osobniki (Tabl. 3). Żubry przekazane do Puszczy Boreckiej i innych hodowli w Polsce. Ośrodek Hodowli Żubrów w Niepołomicach przekazywał żubry do innych hodowli w Polsce zarówno wolnościowych jak i stad w niewoli. Liczba przekazanych osobników różni się jednak znacznie od liczby przekazanych do Smardzewic, Pszczyny i Bieszczad. Kilkanaście osobników zostało przekazanych do Puszczy Boreckiej na teren nadleśnictwa Borki. W Puszczy Boreckiej występuje stado wolnościowe, oraz hodowla zagrodowa licząca kilka osobników. Tabela 4. Żubry przekazane do Nadleśnictwa Borki 1. 937 F PUSZKA 26-06-1954 14-04-1956 2. 5809 F POLWA 15-11-1985 16-11-2000 3. 5529 F POZORNA 27-06-1984 16-11-2000 4. 6677 F POLBRYZA 06-05-1988 16-11-2000 5. 6855 M POPIEL 18-07-1989 16-11-2000 6. 8721 M POLDEK 04-07-1997 16-11-2000

Zieleń i Przybyło 113 7. 8727 M POLNEK 08-11-1997 16-11-2000 8. 7015 M POLANT 03-05-1990 29-01-2002 9. 8725 M POLNIP 26-08-1997 10-01-2003 10. 8726 M POLDI 18-09-1997 10-01-2003 11. 6678 F POLGALA 08-06-1988 20-09-2004 12. 7016 F POLISKA 30-07-1990 20-09-2004 13. 7017 F POLOTA 15-08-1990 20-09-2004 14. 9140 M POLDAW 06-07-1999 20-09-2004 15. 7298 F POLKASIA 08-05-1991 14-11-2006 16. 9967 M POLMIR II 17-05-2003 14-11-2006 17. 9969 M POLKRAK 17-06-2003 14-11-2006 Łącznie w latach 1956-2006 do Nadleśnictwa Borki przekazano 17 osobników w tym 9 byków i 8 krów (Tabl. 4). Następnym kierunkiem przesiedleń jest stado wolnościowe, które powstało w 2008 roku w województwie zachodniopomorskim. Dwa byki zostały przekazane na tereny Nadleśnictw Łobez i Dobrzany (Tabl.5). Na terenie tym zostały utworzone dwa wolnościowe stada. W skład tych stad weszło 12 krów przywiezionych z Białowieży, dwa byki z Pszczyny i dwa byki z Niepołomic. Tabela 5. Żubry przekazane do Nadleśnictwa Łobez i Dobrzany 1. 10501 M PORADNIK 03-06-2005 09-04-2008 2. 10961 M POLNIX 10-06-2007 09-04-2008 Kolejnym miejscem, do którego przekazano żubry z Niepołomic był OKL Gołuchów. Ośrodek Kultury Leśnej znajdujący się w Gołuchowie dysponuje zagrodą pokazową żubrów, do której przekazano z Niepołomic 2 krowy i 1 byka (Tabl.6). Tabela 6. Żubry przekazane do OKL Gołuchów 1. 5699 M POLMIR 20-06-1984 19-05-1993 2. 8535 F POLA II 21-06-1966 10-01-2003 3. 8536 F POLNA 30-06-1996 10-01-2003

114 Z Niepołomic w świat Innym ośrodkiem hodowlanym, do którego przekazano żubry był OHŻ znajdujący się na terenie Puszczy Białowieskiej prowadzony przez Białowieski Park Narodowy. Przekazano tam dwa osobniki (Tabl. 7). Tabela 7. Żubry przekazane do Puszczy Białowieskiej 1. 860 M PUCHATEK 11-06-1952 20-02-1955 2. 8722 M POLANEK 01-08-1997 13-11-2003 Żubry przekazane do ogrodów zoologicznych w Polsce. Niepołomickie żubry stawały się także atrakcją w ogrodach zoologicznych, do których były przekazywane (Tabl.8). Tabela 8. Żubry przekazane do ogrodów zoologicznych Miejscowość 1. 760 F PUZORKA 11-05-1949 14-04-1956 Białystok 2. 791 F PULKA 16-07-1950 25-05-1959 Warszawa 3. 795 F PURTANKA 18-09-1950 17-09-1963 Warszawa 4. 862 M PUDELEK 21-06-1952 20-04-1955 Wrocław 5. 934 M PUER 18-04-1954 20-07-1956 Płock 6. 935 F PUNITA 19-05-1954 14-04-1956 Białystok 7. 1030 F POCUŁKA 09-08-1956 06-08-1971 Warszawa 8. 2392 F PUSTORA 12-05-1969 04-12-1970 Wrocław 9. 2394 M PUS II 05-10-1969 04-12-1970 Wrocław 10. 2540 M PUSTON 16-05-1970 17-03-1972 Warszawa 11. 2858 M PURAN 15-01-1972 01-10-1980 Nowy Tomyśl 12. 2859 F PURANKA 16-04-1972 17-01-1974 Wrocław 13. 2860 M PULOT 29-05-1972 17-01-1974 Wrocław 14. 4509 F PORKA 13-05-1979 01-04-1983 Kraków 15. 4510 M POLEK 17-05-1979 01-04-1983 Kraków 16. 4511 F POSTYŁKA 23-05-1979 01-04-1983 Kraków 17. 5697 M POLWIS 28-04-1984 15-07-1987 Kraków 18. 8295 M POLATLAS 27-07-1995 29-01-2002 Warszawa Najwięcej, aż po 5 osobników, przekazano do ogrodów zoologicznych we Wrocławiu i Warszawie, 4 osobniki do Krakowa. Łącznie do ogrodów zoologicznych przekazano 18 żubrów (Tabl. 8).

Zieleń i Przybyło 115 Przesiedlanie żubrów za granice kraju Przekazywanie żubrów poza granice naszego kraju wiąże się z szeregiem procedur i badań wykonywanych przed eksportem. Aby możliwe było wykonanie potrzebnych badań tj. pobierania krwi, zakładania chipów, doświadczony lekarz weterynarii musi przeprowadzić immobilizację osobnika, podczas której ponosi całkowitą odpowiedzialność za stan zdrowia uśpionego żubra, a także za prawidłowość pobrania prób. Lekarz weterynarii ocenia również kondycję i ogólny stan zdrowia przeznaczonego do wysyłki żubra. Wysyłane za granicę żubry tworzą lub wzbogacają stada, czym aktywnie przyczyniają się do restytucji gatunku. Żubry urodzone w Niepołomicach i przekazane do hodowli zagranicznych przedstawiono w tabeli 9. Tabela 9. Żubry przekazane za granice kraju Miejscowość 7 1. 746 M PUCMAR 03-05-1948 21-07-1949 2. 856 M PURYTAN 14-05-1952 16-02-1955 3. 898 F PUZKOTKA 20-05-1953 14-10-1954 4. 901 M PULIK 30-05-1953 27-10-1955 5. 911 M PUZNIANKA 26-10-1953 27-06-1959 6. 972 M PUSTASZEK 25-05-1955 09-10-1956 7. 974 F PUKRASKA 05-06-1955 19-06-1956 8. 983 M PUJATEK 28-07-1955 19-06-1956 9. 1075 M PULPET 01-07-1957 05-05-1961 10. 1079 F PUSIA 07-07-1957 13-01-1961 11. 1083 F PULISTA 19-08-1957 13-01-1961 12. 1129 M PUSTYLON 26-04-1958 13-01-1961 Prioksko-terrasnyj / Rosja Lejpzig / Praha / Czechy Sztokholm / Szwecja Bern / Szwajcaria London / Anglia Boroviec / Bułgaria Boroviec / Bułgaria Helsinki / Finlandia Voden / Bułgaria Voden / Bułgaria Voden / Bułgaria

116 Z Niepołomic w świat 7 13. 1132 M PUSTOR 15-05-1958 22-11-1960 14. 1149 M PUSZEK II 07-09-1958 23-08-1961 15. 1211 M PUTAMIR 09-07-1959 05-08-1963 16. 1218 M PUKTOR 25-07-1959 13-01-1961 17. 1302 M PUSTELNIK II 12-09-1960 06-05-1965 18. 1579 F PUCULA 20-08-1963 22-10-1965 19. 1689 F PUCERA 16-05-1964 16-08-1966 20. 1692 F PUPERA 07-06-1964 16-08-1956 21. 1701 M PUCUL II 09-08-1964 16-08-1956 22. 1875 M PUDAM 24-12-1965 22-04-1969 23. 1990 M PUCAR 06-06-1966 11-11-1970 24. 1992 M PUCAL 27-06-1966 26-01-1970 25. 2120 M PUSTLIK 03-05-1967 31-10-1969 26. 2121 M PUCNIK 14-05-1967 15-10-1968 27. 2122 M PUSTRON 18-05-1967 15-10-1968 28. 2123 F PUSTONKA 18-05-1967 31-10-1969 29. 2124 M PUCYK 31-08-1967 04-06-1971 30. 2125 F PUSTA 31-08-1967 15-10-1968 31. 2260 F PURCHAWKA 26-05-1968 18-05-1971 32. 2261 F PUSTRA 06-06-1968 13-11-1969 Liberec / Czechy Kopenhaga / Dania Topolcanky / Słowacja Voden / Bułgaria Praha / Czechy Innsbruck / Austria Alfeld / Alfeld / Alfeld / Avesta / Szwecja Pforzeim / Springe / Damerower / Krechting / Krechting / Damerower / Berlin / Krechting / Praha / Czechy Pforzeim /

Zieleń i Przybyło 117 7 33. 2614 F PROZA 12-07-1971 07-02-1975 34. 2861 M PUCHAREK 29-05-1972 05-07-1974 35. 5810 M POLIP II 15-08-1985 24-11-1990 36. 9135 M POLSTER II 30-04-1999 04-06-2002 37. 9136 M POLDER 18-05-1999 04-06-2002 38. 9966 M POLARNIK II 12-05-2003 19-10-2006 39 9968 M POLKAR 26-05-2003 19-10-2006 40. 9970 M POLSILWER 28-06-2003 19-10-2006 41. 9965 F PODRĘCZNA 07-05-2003 30-11-2006 42. 9964 F POLNOWKA 03-05-2003 28-11-2007 43. 10494 F PODWAWELNA 20-05-2005 28-11-2007 44. 10498 F POSZYNA 21-06-2005 28-11-2007 45. 10500 M POLSAT 09-05-2005 02-10-2009 46. 10959 F POLALFA 29-05-2007 04-05-2010 47. 10499 M POZORANT 17-05-2005 04-05-2010 Praha / Czechy Avesta / Szwecja Numberg / Topolcanky / Słowacja Topolcanky / Słowacja Roqvebrune / Francja Roqvebrune / Francja Roqvebrune / Francja Hardehausen / Kropp / Kropp / Kropp / Prachatice / Czechy Panevezys / Litwa Panevezys / Litwa Najwięcej osobników (18) przekazano: do Niemiec, 6 do Bułgarii, 6 do Czech, po 3 do Francji, Słowacji i Szwecji, 2 na Litwę i po 1 do Rosji, Finlandii, Wielkiej Brytanii, Szwajcarii, Danii i Austrii (Tabl. 9.). Z przedstawionych zestawień w tabelach od 1 do 9 wynika, iż żubry z Niepołomickiego ośrodka zasiedlają praktycznie wszystkie hodowle w Polsce oraz znaczną część w Europie. Na przestrzeni ostatnich 60-ciu lat z niepołomickiego ośrodka zostało przekazane 158 żubrów. W zdecydowanej większości żubry te aktywnie uczestniczyły w programie restytucji tego gatunku na obszarze Europy