Zasady ustalania kapitału początkowego osobom posiadającym okresy ubezpieczenia w Polsce oraz w krajach UE/EOG

Transkrypt

1 Zasady ustalania kapitału początkowego osobom posiadającym okresy ubezpieczenia w Polsce oraz w krajach UE/EOG Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej wiąże się z koniecznością stosowania wspólnotowych przepisów prawnych, stanowiących podstawę koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego państw członkowskich, m.in. w zakresie emerytur i rent. W praktyce oznacza to, iż przy rozpatrywaniu wniosku o ustalenie kapitału początkowego i obliczaniu jego wysokości mogą być uwzględnione okresy ubezpieczenia lub zamieszkania przebyte w państwach członkowskich UE/EOG to jest: Austrii, Belgii, Cyprze, Czechach, Danii, Estonii, Finlandii, Francji, Grecji, Hiszpanii, Irlandii, Islandii, Lichtensteinie, Litwie, Luksemburgu, Łotwie, Malcie, Niderlandach (Holandia), Niemczech, Norwegii, Portugalii, Słowacji, Słowenii, Szwecji, Węgrzech, Wielkiej Brytanii, Włoszech oraz w Szwajcarii. Na równi z wymienionymi okresami ubezpieczenia lub zamieszkania mogą być uwzględnione okresy traktowane jako okresy ubezpieczenia. Okresy ubezpieczenia wynoszące łącznie w danym kraju Wspólnoty rok i więcej (przebyte zarówno przed 1 stycznia 1999 r., jak też po tej dacie) - obciążają instytucję właściwą państwa członkowskiego. Oznacza to, iż instytucja właściwa państwa członkowskiego danego kraju ustali uprawnienia do świadczenia emerytalnego (lub jego części) za przebyty okres ubezpieczenia wynoszący rok i więcej, według przepisów obowiązujących w danym państwie. Jeżeli okres ubezpieczenia w kraju UE/EOG lub zamieszkania albo okres traktowany jako okres ubezpieczenia, jest krótszy niż określony w umowie jako minimalny i okres ten nie uzasadnia przyznania prawa do świadczenia przez dany kraj - to w takim przypadku podlega uwzględnieniu przy ustalaniu uprawnień do świadczeń według polskich przepisów prawnych, w tym do ustalenia kapitału początkowego. Oznacza to, że przy ustalaniu kapitału początkowego uwzględnione są okresy ubezpieczenia lub zamieszkania przebyte w krajach Wspólnoty albo okresy traktowane jako okresy ubezpieczenia przed 1 stycznia 1999 r. - wynoszące mniej niż jeden rok, jeżeli z tytułu tych okresów nie przysługują żadne uprawnienia do świadczeń na podstawie wewnętrznych przepisów prawnych danego kraju. Udowodnione w kilku państwach członkowskich UE/EOG okresy ubezpieczenia lub zamieszkania albo traktowane jako okresy ubezpieczenia Redaguje: Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Departament Świadczeń Emerytalno-Rentowych 1

2 krótsze niż 1 rok (krótsze niż 12 miesięcy) przyjmowane są tak jak okresy polskie i sumowane z okresami ubezpieczenia przebytymi w Polsce, pod warunkiem, że z tytułu tych okresów nie przysługują żadne świadczenia od instytucji zagranicznej. Okresy ubezpieczenia na terenie Niemiec Nieco odmienny sposób ustalania kapitału początkowego dotyczy osób, które posiadają okresy ubezpieczenia przebyte na terenie Niemiec przed 1991 r., jeżeli osoby te do 31 grudnia 1990 r. przesiedliły się z Niemiec do Polski. Okresy ubezpieczenia przebyte na terenie Niemiec do tego dnia podlegają uwzględnieniu przy ustalaniu kapitału początkowego, tak jakby zaistniały w Polsce. Okresów ubezpieczenia w Niemczech przebytych do 31 grudnia 1990 r., nie uwzględnia się przy ustalaniu kapitału początkowego tej osobie, która po 31 grudnia 1990 r. przesiedliła się ponownie do Niemiec, a następnie powróciła do Polski. W takim przypadku zastosowanie mają przepisy Wspólnotowe, a więc okresy ubezpieczenia w Niemczech wynoszące 1 rok i dłuższe, obciążają stronę niemiecką. Okresy ubezpieczenia w Niemczech przebyte po 31 grudnia 1990 r. - jeżeli wynoszą 1 rok i więcej - obciążają stronę niemiecką, bez względu na to, w którym kraju UE/EOG mieszka ubezpieczony, w tym także, jeżeli mieszka w Polsce. Tylko, gdy okres ubezpieczenia w Niemczech lub okres traktowany jak okres ubezpieczenia jest krótszy niż 1 rok, wówczas zostanie on uwzględniony przy ustalaniu kapitału początkowego (tak jakby zaistniał w Polsce), jeżeli z tytułu tych okresów nie przysługuje świadczenie z niemieckiej instytucji finansowej. Termin na złożenie wniosku o naliczenie kapitału początkowego Osoby, które jeszcze nie skompletowały wszystkich dokumentów o naliczenie kapitału początkowego mogą złożyć wniosek o jego ustalenie w dowolnym dla siebie terminie - nawet po 2006 roku. ZUS jest zobowiązany przyjąć i rozpatrzyć wniosek o ustalenie kapitału początkowego w każdym czasie, a więc także w roku 2007 oraz w latach następnych analogicznie jak w przypadku wniosku o emeryturę i rentę. Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest zobowiązany do przyjęcia wniosków o ustalenie kapitału początkowego od ubezpieczonych w każdym czasie, a więc także po 2006 r. Kapitał początkowy będzie stanowił podstawę przyszłej emerytury. Prawo do emerytury jest uprawnieniem, które wynika z przepisu art. 67 Konstytucji RP stanowiącego, że obywatel ma m.in. prawo do zabezpieczenia społecznego w razie Redaguje: Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Departament Świadczeń Emerytalno-Rentowych 2

3 osiągnięcia wieku emerytalnego. Przepis ten pośrednio nakłada na ZUS obowiązek ustalenia kapitału początkowego na wniosek ubezpieczonego w każdym czasie, ponieważ kapitał początkowy, jako podstawa do ustalenia przyszłej emerytury, jest prawem nabytym ubezpieczonego. Natomiast wynikający z art. 175 ustawy emerytalnej - nałożony na płatników przez ustawodawcę - obowiązek skompletowania dla zatrudnionych pracowników, dokumentacji umożliwiającej ustalenie kapitału początkowego i przesłanie tej dokumentacji na żądanie organu rentowego w terminie do dnia 31 grudnia 2006r., ma charakter organizacyjny i ma na celu pomoc ubezpieczonym w kompletowaniu dokumentacji. Po 31 grudnia 2006 r. ubezpieczony, który do tego dnia nie złoży wniosku o ustalenia kapitału początkowego, będzie mógł sam przesłać potrzebne dokumenty do ZUS właściwego ze względu na miejsce zameldowania. Dodaje się, iż polscy pracodawcy są zobowiązaniu do wydawania w każdym czasie pracownikom oraz byłym pracownikom lub organowi rentowemu zaświadczeń, w tym m. in. zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu na druku ZUS Rp-7. Ubezpieczeni nie powinni jednak czekać ze złożeniem wniosku o ustalenie kapitału początkowego do osiągnięcia wieku emerytalnego. Jest to związane z tym, iż wiele zakładów pracy jest likwidowanych lub przekształcanych, a zatem gdy ubezpieczeni będą czekali ze złożeniem dokumentacji niezbędnej do ustalenia kapitału początkowego do czasu osiągnięcia przez nich wieku emerytalnego, mogą mieć trudności z uzyskaniem dokumentów z byłych, nie istniejących zakładów pracy (szczególnie zaświadczeń o wysokości zarobków) i odnalezieniem miejsca ich przechowywania. Gdzie składać wniosek o ustalenie kapitału początkowego? Osoby, które mieszkają za granicą, w państwach UE/EOG oraz w Szwajcarii, jeżeli spełniają warunki do obliczenia kapitału początkowego, tj.: urodziły się po 31 grudnia 1948 r. oraz posiadają przebyte w Polsce okresy pracy, ubezpieczenia lub służby przed 1999 r. albo także okresy ubezpieczenia w krajach UE/EOG, Bułgarii lub b. Jugosławii przed 1999 r. wniosek o ustalenie kapitału początkowego przesyłają odpowiednio do podanej niżej jednostki organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych albo do oddziału ZUS, na terenie którego mieszkali przed wyjazdem za granicę. Redaguje: Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Departament Świadczeń Emerytalno-Rentowych 3

4 Decyzję w sprawie kapitału początkowego dla tych osób jest zobowiązana wydać właściwa, upoważniona jednostka ZUS. Jednostka ZUS właściwa do wydania decyzji w sprawie kapitału początkowego - ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy w krajach UE/EOG oraz w Szwajcarii: Cypr, Grecja, Hiszpania, Malta, Portugalia, Włochy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Łodzi Wydział Realizacji Umów Międzynarodowych ul. Zamenhofa 2, Łódź Czechy i Słowacja Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Nowym Sączu Wydział Realizacji Umów Międzynarodowych I ul. Wyspiańskiego 2, Nowy Sącz Austria, Lichtenstein, Słowenia, Węgry, Szwajcaria Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Nowym Sączu Wydział Realizacji Umów Międzynarodowych II z siedzibą w Inspektoracie w Tarnowie ul. Kościuszki 32, Tarnów Niemcy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Opolu Wydział Realizacji Umów Międzynarodowych ul. Wrocławska 24, Opole Dania, Estonia, Finlandia, Islandia, Litwa, Łotwa, Norwegia, Szwecja Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Szczecinie Wydział Realizacji Umów Międzynarodowych ul. Matejki 22, Szczecin Belgia, Francja, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Wielka Brytania, Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Warszawie Centralne Biuro Obsługi Umów Międzynarodowych ul. Kasprowicza 151, Warszawa Jakie dokumenty należy złożyć w celu ustalenia kapitału początkowego? Osoba ubiegająca się o ustalenie kapitału początkowego, która posiada okresy ubezpieczenia przebyte w Polsce przed 1999 r. i w krajach UE/EOG oraz w Szwajcarii powinna: wypełnić wniosek o ustalenie kapitału początkowego (druk ZUS Kp-1), dołączyć do tego wniosku formularz unijny E 207 PL Informacje Redaguje: Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Departament Świadczeń Emerytalno-Rentowych 4

5 dotyczące przebiegu ubezpieczenia osoby ubezpieczonej (należy wypełnić dokładnie i czytelnie punkt 7 tego formularza, podając szczegółową informację o przebytych okresach ubezpieczenia we wszystkich państwach członkowskich, których ustawodawstwem podlegał i czytelnie podpisać formularz), dołączyć do wniosku kopie posiadanych dokumentów potwierdzających okresy pracy lub ubezpieczenia przebyte w innych krajach niż Polska; w razie braku takich dokumentów, podać nazwy i adresy pracodawców oraz inne informacje, np. nazwę zagranicznej instytucji ubezpieczeniowej, w której był ubezpieczony, i numer zagranicznego ubezpieczenia, oryginalne dowody potwierdzające okresy składkowe i nieskładkowe przebyte w Polsce przed 1999 r., zaświadczenia lub inne dowody potwierdzające wysokość osiąganego wynagrodzenia w Polsce przed 1999 r., potrzebne do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego. Formularz wniosku o ustalenie kapitału początkowego (druk ZUS Kp-1) oraz formularz unijny (druk E 207 PL) są możliwe do pobrania ze stron internetowych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych pod adresem: Kapitał początkowy dla osób mieszkających w Polsce posiadających okresy ubezpieczenia w krajach UE/EOG oraz w Szwajcarii Osoba, która mieszka w Polsce i posiada okresy ubezpieczenia przebyte przed 1999 r. w Polsce i w państwach członkowskich UE/EOG - wniosek o ustalenie kapitału początkowego może: złożyć pracodawcy, jeżeli obecnie jest zatrudniona. Pracodawca wniosek tej osoby wraz z wnioskami pozostałych pracowników spełniających warunki do ustalenia kapitału początkowego przekaże do jednostki ZUS, która wystąpiła o skompletowanie dokumentacji pracowników albo przesłać bezpośrednio do najbliższej jednostki organizacyjnej ZUS. Ustalanie podstawy wymiaru kapitału początkowego osobom posiadającym okresy ubezpieczenia w państwach UE/EOG oraz w Szwajcarii Redaguje: Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Departament Świadczeń Emerytalno-Rentowych 5

6 Przepisy ustawy emerytalnej przewidują nieco odmienne zasady ustalania podstawy wymiaru kapitału początkowego osobom, które mają ubezpieczenie w Polsce i za granicą w krajach UE/EOG lub w Szwajcarii. Te odmienne zasady ustalania podstawy wymiaru dotyczą osób, którym nie można ustalić podstawy wymiaru kapitału początkowego z 10 kolejnych lat kalendarzowych z okresu pozostawania w ubezpieczeniu w Polsce (następujących bezpośrednio po sobie) wybranych z okresu , ze względu na to, że w niektórych latach udowodnione zostało ubezpieczenie w wymienionych krajach wynoszące co najmniej 1 pełny rok kalendarzowy. Dotyczy to sytuacji, gdy okresy ubezpieczenia w Polsce przerwane były okresami ubezpieczenia za granicą wynoszącymi przynajmniej 1 pełny rok kalendarzowy. W takich sytuacjach do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjmuje się podstawę wymiaru składek za okres faktycznego podlegania ubezpieczeniu w Polsce. Jeżeli w ciągu 19 lat w okresie od 1 stycznia 1980 r. do 31 grudnia 1998 r. wnioskodawca nie podlegał ubezpieczeniu społecznemu w Polsce, podstawę wymiaru kapitału początkowego można ustalić od wynagrodzenia (dochodu) stanowiącego podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym przystąpił po raz pierwszy do ubezpieczenia za granicą. Kapitał początkowy dla osób mieszkających w innych krajach niż kraje UE/EOG Osoby urodzone po 1948 r. mieszkające w innych krajach niż kraje UE/EOG lub w Szwajcarii, np. mieszkające w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Japonii, Egipcie, Rosji, Australii, Argentynie, Brazylii, Chinach, Iranie, Jordanii, Ukrainie, Białorusi, Chile, Kubie lub innych krajach które przed 1999 r. pracowały w Polsce, prowadziły działalność gospodarczą, samodzielnie wykonywały zawód lub pełniły zawodowo służbę (np. w wojsku, w policji) jeżeli nie mają ustalonego prawa do emerytury z tytułu służby, będą miały za te okresy ustalony kapitał początkowy. W celu obliczenia kapitału początkowego przez ZUS osoby te powinny zgłosić wniosek o jego ustalenie i dołączyć dokumenty. W przyszłości osoby te, po osiągnięciu wieku emerytalnego: kobieta 60 lat, mężczyzna 65 lat, nabędą prawo do polskiej emerytury, ustalonej przez ZUS, bez Redaguje: Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Departament Świadczeń Emerytalno-Rentowych 6

7 względu na długość przebytego okresu zatrudnienia ubezpieczenia lub służby. W celu otrzymania z ZUS decyzji o ustaleniu kapitału początkowego osoby zamieszkałe za granicą, powinny przesłać do jednostki ZUS właściwej ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania w Polsce wniosek o ustalenie kapitału początkowego wraz z dokumentami. Należy więc: wypełnić wniosek o ustalenie kapitału początkowego (druk ZUS Kp-1), podać przebieg kariery zawodowej w kwestionariuszu dotyczącym okresów składkowych i nieskładkowych (druk ZUS Rp-6), dołączyć posiadane dowody i dokumenty potwierdzające okresy składkowe i nieskładkowe przebyte w Polsce przed 1999 r., przedstawić dowody potwierdzające wysokość osiąganego wynagrodzenia w Polsce przed 1999 r., potrzebne do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego. Wniosek o ustalenie kapitału początkowego (druk ZUS Kp-1) oraz kwestionariusz (druk ZUS Rp-6) można pobrać ze strony internetowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych: Redaguje: Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Departament Świadczeń Emerytalno-Rentowych 7