Soren Kierkegaard dla klas II humanistycznych Rycerz wiary i wolności- rozterki S. Kierkegaarda
Kim był Kierkegaard? Jaki wpływ na kształt jego myśli mała jego biografia? Czym jest według niego egzystencja? Największym paradoksem wszelkiego myślenia jest próba odkrycia czegoś, czego myśl nie jest w stanie pomyśleć Życie można zrozumieć jedynie patrząc w tył, żyć jednak trzeba naprzód
Życie (źródło: W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, Warszawa 1995, t. III, s. 63-64 ŻYCIE. Soren Kierkegaard (1813 1855) był Duoczykiem, życie swe spędził w Kopenhadze, mieście, w którym słaby był wówczas ruch naukowy i filozoficzny, a silniejszy raczej literacki i teologiczny. Z domu rodzinnego wyniósł ponurą religijnośd i rozwinięte na jej tle poczucie winy i lęk przed karą Boską. Gdybym był żył w średniowieczu pisał byłbym poszedł do klasztoru. Zarazem porównywał stan swój do tego, który w średniowieczu nazywano acedią", a który cechuje opornośd wobec dwiczeo religijnych i tęsknota do świata. Od wczesnych lat melancholię swą pokrywał ironią i ekscentrycznym zachowaniem. Żył przeważnie samotnie, jednakże nie należy wyobrażad go sobie jako posępnego odludka. Jak Sokrates, zatrzymywał ludzi na ulicach i rozmawiał z nimi. Za młodu należał do bywalców kawiarni i teatrów. Później wieczory zwykł był spędzad sam, ale w rozległym apartamencie, który zajmował w Kopenhadze, a amfilady pokojów musiały byd oświetlone. Całkowite pochłonięcie przez sprawy religijne i przejęcie grozą istnienia przyszło później, pod koniec niedługiego życia. Jego niezwykły umysł miał między innymi tę właściwośd, że każda myśl wyolbrzymiała się w nim do nadnaturalnych rozmiarów: tłumaczy to niektóre cechy jego filozofii.
Pisma. Źródło: W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, Warszawa 1995, t. III, s. 64 PISMA. Kierkegaard miał krótkie, ale intensywne okresy, w których oddawał się pracy pisarskiej: jeden trwał od 1843 do 1846 roku, drugi od 1849 do śmierci. W pierwszym okresie ogłosił Albo albo, 1843, Lęk i drżenie, 1843, Pojęcie lęku, 1844, Stadia na drodze tycia, 1845. Romans psychologiczny pt. Dziennik uwodziciela stanowił częśd książki Albo albo. W roku 1848 dokonał się w nim przełom: Bóg uzyskał dla mnie znaczenie, jakiegom nie przypuszczał". Myślał wtedy zostad duchownym i pójśd na wiejską parafię. Nie poszedł jednak, wrócił do pracy pisarskiej. Ale wszedł w drugi jej okres, który miał już charakter ściśle religijny. Do ważnych dla filozofii prac jego należy dziennik, który prowadził od 1833 do 1855 roku. Zainteresowania miał od początku nie tylko filozoficzne, ale i religijne. Uzdolnienia zaś nie tylko filozoficzne, ale także literackie. Toteż prace jego co do treści wahały się między filozofią a teologią, a co do formy między nauką a literaturą.
Zagadnienia do omówienia/przemyślenia/nauki: Na czym polega egzystencjalizm? Jakie są główne hasła egzystencjalizmu? Dlaczego Kierkegaard uchodzi za prekursora egzystencjalizmu? Uwaga! Bohatera pism Kierkegaarda warto porównad z bohaterem romantycznym (np.kordianem, Gustawem-Konradem)
Typy życia (źródło: W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, Warszawa 1995, t. III, s. 64) Człowiek estetyczny Człowiek religijny Człowiek etyczny
Schemat: Stadia egzystencji (Atlas filozofii, s. 162)
Człowiek etyczny Etyczny zaś typ szuka w życiu już nie możliwości, lecz rzeczywistości. Stąd jego powaga i poczucie odpowiedzialności, których nie ma w estetycznym. I podczas gdy typ estetyczny przebiega od jednych przeżyd do drugich, to etyczny, raz znalazłszy przeżycia właściwe, trwa przy nich, powtarza je: to jego cecha podstawowa. Typ etyczny jest trwaniem, tak samo jak estetyczny przemianą. Za trwaniem zaś idzie skupienie, wejście w siebie i pogłębienie. Kto ucieka w przyszłośd powiada Kierkegaard jest tchórzem, kto w przeszłośd hedonistą, a tylko ten, kto trwa przy teraźniejszości, kto chce ją powtarzad. ten jest prawdziwym człowiekiem. Religijny typ życia Kierkegaard wymieniał jako trzeci, ale w gruncie rzeczy niewiele się dlao różnił od etycznego. Bo etykę rozumiał religijnie, jako stosunek człowieka do Boga, religię zaś etycznie. Różnica w tym tylko, że etyka ma charakter ogólny, a religia osobisty. Ale ostatecznie stanowią łącznie jedną, wspólną postawę, która przeciwstawia się estetycznej. To zaś przeciwstawienie jest zasadnicze: bo etycznoreligijny typ życia wprowadza Boga do istnienia, a estetyczny nie wprowadza. Bóg zaś w istocie swej jest inny niż człowiek i przeto człowiek, gdy żyje z Bogiem, musi żyd inaczej niż bez Boga.
Człowiek estetyczny TYPY ŻYCIA. Jeden typ życia ma tę właściwośd, że jest pochłonięty nie rzeczywistością, lecz możliwościami: człowiek bawi nimi wyobraźnię, bawi swobodnie, bo nie krępują go, skoro są tylko możliwościami. Wciąż je przemienia, robi z nich coraz nowe kombinacje i życie przekształca w kalejdoskop. Rzeczywistości ledwie dotyka, w żadnym momencie istnienia się nie stabilizuje. Taki typ życia, pełen niezaprzeczonego uroku, daje najwięcej materiału artyście i poecie, dlatego też Kierkegaard nazwał go estetycznym.
Religia, wprowadzając człowieka w wiecznośd, napełnia go grozą, zadaje mu męczarnie. Godzi w jego interesy, domaga się odeo absolutnego oddania, nie dając w zamian nic, co by było korzyścią życiową. Ale daje mu co innego: napięcie i pogłębienie. Opowiedzenie się za religią lub przeciw niej jest decyzją ciężką. Człowiek ma przed sobą albo-albo": może zdecydowad się na skooczonośd albo na wiecznośd. A między tym albo-albo" nie ma rozwiązania pośredniego. Nie ma kompromisu, jest przeskok", jak mówił Kierkegaard. I człowiek wielokrotnie wybiera ciężką drogę religii: bo jednak czuje, że jest sam czymś więcej niż tym, co może zrealizowad w ciągu swego ograniczonego istnienia, że w formach skooczonych nigdy nie jest w pełni samym sobą. Człowiek religijny
Analiza tekstu źródłowego oraz konteksty S. Kierkegaard, Bojaźo i drżenie (tekst znajdziecie w podręczniku na str. 166-167) J.P.Sartre, Człowiek jest wolnością (tekst znajdziecie w podręczniku na str. 269-274) - >proszę, abyście zwrócili uwagę także na pojawiający się tam motyw wędrówki Abrahama, a potem porównali również go z tekstem z Biblii.