2.3 Modelowania lokalizacji miejsc pracy - kolejowa sieć istniejąca 2.3.1. Dokumentacja danych Cel modelowania to optymalizacja rozmieszczenia miejsc pracy i miejsc zamieszkania. Zastosowany typ modelu symulacyjnego to model alokacyjny, mechanizm pośrednich możliwości, wariant przesunięcie ogólne. Typ sieci to istniejąca sieć kolejowa, odcinki zostały opisane za pomocą następujących atrybutów: prędkość w metrach na minutę, prędkość w kilometrach na godzinę, funkcja linii, rodzaj trakcji oraz liczba torów. W związku z tym, że niektóre linie zostały rozebrane, postuluje się ich odtworzenie, a linie zaniedbane o przywrócenie do użytkowania. Prędkości poszczególnych odcinków została opracowana na podstawie serwisu Ogólnopolska Baza Kolejowa (dostępnego pod adresem http:// http://mapa.bazakolejowa.pl/, dostęp: 30.03.2016). W przypadku braku danych na temat prędkości ustalono średnią prędkość pociągu osobowego - 60 km/h (w tabeli atrybutów w adnotacjach przy takich odcinkach widnieje cyfra 1). Do punktów węzłowych w gminach, do których nie dociera żadna linia kolejowa poprowadzono połączenie wzdłuż istniejących dróg. Oznaczone jest ono w tabeli atrybutów literą D, natomiast linie kolejowe literą K. Ilustracja nr 1 - rozmieszczenie linii kolejowych oraz dodatkowych dróg
Rejony obliczeniowe zlokalizowane są w województwie dolnośląskim i opolskim. Jest to 79 gmin rozmieszczonych na 82 poligonach - gminy Radków, Szczytna oraz Niemcza. zawierają się na dwóch poligonach. W każdej z gmin wybrano węzeł generujący, który będzie najlepiej ją reprezentował. Ilustracja nr 2 - rozmieszczenie punktów węzłowych Masy źródłowe w danym modelowaniu to liczba pracujących w danej gminie. Jest to suma ludzi w danej gminie w przedziale wiekowym 15-65 pomnożona przez współczynnik miejsc pracy do ludności pracującej (osób w przedziale 15-65 lat). Dane te pochodzą z Banku Danych Lokalnych i zostały otrzymane w materiałach wejściowych do modelowania. Tych ich rozmieszczenia: rzeczywiste. Masy celowe to liczba miejsc pracy w danej gminie. Dane te zostały pobrane ze strony REGON, a następnie wpisane w tabelę atrybutów. Typ ich rozmieszczenia: rzeczywiste.
Ilustracja nr 3 - rozmieszczenie mas źródłowych i celowych Nie ustala się pułapów wielkości mas celowych. Maksymalna odległość międzyrejonowa wynosi 143 minuty, wyróżniamy 9 stref odległości, kolejno: do 1 minuty, do 5 minut, do 10 minut, do 20 minut, do 30 minut, do 60 minut, do 90 minut, do 120 minut, do 150 minut. Krytyczny zasięg kontaktu wynosi 150 minut. Dobór parametrów selektywności jest inny w każdym z 8 wariantów modelowania i zostanie opisany poniżej. Program modelowań to drzewo wariantów. 2.3.2. Wyniki modelowań 2.3.2.1. Modelowanie nr 1. Nie nałożono tu żadnych limitów na masy źródłowe. Założono, że każdy węzeł może się wyludnić oraz, że każdy węzeł może przyjąć całą masę źródłową. Selektywność została ustalona za pomocą wzoru, przyjęto, że jedna osoba na milion wybierze miejsce pracy poza wybranym obszarem. Liczbę iteracji ustalono na 100. Wynikiem modelowań jest koncentracja miejsc pracy w 2 miastach powiatowych: Świdnicy i Ząbkowicach Śląskich.
Poziom iteracji: 0. Zauważamy rzeczywiste rozmieszczenie ludności - stan początkowy. Poziom iteracji: 1. Zauważamy tendencję do odpływu ludności z gmin wiejskich w poszukiwaniu pracy oraz do napływu lub stagnacji ludności w gminach miejskich. Wyróżniają się największe miasta - miasta powiatowe.
Poziom iteracji: 5. Zauważamy napływ ludności do miast: Świdnica, Ząbkowice Śląskie oraz Dzierżoniów, stagnację w miastach: Kłodzko i Nysa, a także odpływ ludności z Brzegu. Niektóre gminy zostały całkowicie wyludnione. Poziom iteracji: 14. Zauważamy wyludnienie się regionu i skupienie miejsc pracy w 3 miastach: Świdnicy, Dzierżoniowie i Ząbkowicach Śląskich. Powoli zanikają miejsca pracy w Nysie oraz Kłodzku.
Poziom iteracji: 19. Zauważamy skupienie miejsc pracy w 3 ośrodkach: Świdnicy, Dzierżoniowie i Ząbkowicach Śląskich. Poziom iteracji: 100. Miejsca pracy skupiają się w dwóch miastach: Świdnicy oraz Ząbkowicach Śląskich.
2.3.2.2. Modelowanie nr 2. Nie nałożono tu żadnych limitów na masy źródłowe. Założono, że każdy węzeł może się wyludnić oraz, że każdy węzeł może przyjąć całą masę źródłową. Selektywność została ustalona za pomocą wzoru, przyjęto, że pięć osób na sto wybierze miejsce pracy poza wybranym obszarem. Liczbę iteracji ustalono na 100. Wynikiem modelowań jest koncentracja miejsc pracy w jednym mieście - Świdnicy. Poziom iteracji: 0. Zauważamy rzeczywiste rozmieszczenie ludności - stan początkowy. Poziom iteracji: 1. Zauważamy tendencję do napływu ludności w powiatach: świdnickim, dzierżoniowskim, ząbkowickim, do stagnacji w powiatach kłodzkim oraz nyskim, a w powiecie brzeskim do odpływu ludności.
Poziom iteracji: 5. Zauważamy tendencję wzrostową w Świdnicy i Dzierżoniowie. Niektóre gminy wyludniły się, natomiast w pozostałych panuje tendencja spadkowa. Poziom iteracji: 10. Zauważamy odpływ ludności z Dzierżoniowa, a napływ ludności do Świdnicy.
Poziom iteracji: 100. Wszystkie miejsca pracy skupiają się w Świdnicy.
2.3.2.3. Modelowanie nr 3. Nałożono tu limity na masy źródłowe. Ludność w miastach może wzrosnąć do 180% lub zmaleć do 95%. Ludność w gminach wiejskich może maksymalnie osiągnąć 95% swojej oryginalnej wartości, minimalnie 75%. Selektywność została ustalona za pomocą wzoru, przyjęto, że pięć osób na sto wybierze miejsce pracy poza wybranym obszarem. Liczbę iteracji ustalono na 100. Wynikiem modelowań jest umocnienie się silnych ośrodków. Poziom iteracji: 0. Rzeczywiste rozmieszczenie ludności - stan początkowy. Poziom iteracji: 1. Zauważamy wzrost głownie w 3 ośrodkach: Świdnicy, Dzierżoniowie i Ząbkowicach Śląskich. W okolicach Strzelina, Brzegu, Nysy, Kłodzka panuje tendencja malejąca, szczególnie w gminach wiejskich.
Poziom iteracji: 2. Panuje główna tendencja do stabilizowania się. W Świdnicy, Dzierżoniowie i Ząbkowicach Śląskich panuje wzrost ludności pracującej. Kłodzko, obszar centralny cechuje tendencja malejąca. Poziom iteracji: 4. Dalsza tendencja do stabilizacji. Tendencja spadkowa w Ząbkowicach Śląskich, wzrostowa w Świdnicy oraz Dzierżoniowie.
Poziom iteracji: 100. Stabilizacja. Świdnica z największą liczbą miejsc pracy.
2.3.2.4. Modelowanie nr 4. Nałożono tu limity na masy źródłowe. Ludność w miastach może wzrosnąć do 180% lub zmaleć do 95%. Ludność w gminach wiejskich może maksymalnie osiągnąć 95% swojej oryginalnej wartości, minimalnie 75%. Selektywność została ustalona za pomocą wzoru, przyjęto, że jedna osoba na milion wybierze miejsce pracy poza wybranym obszarem. Liczbę iteracji ustalono na 100. Wynikiem modelowań jest umocnienie się silnych ośrodków. Poziom iteracji: 0. Stan początkowy, rzeczywiste rozmieszczenie ludności. Poziom iteracji: 1. Głównie tendencja spadkowa poza ośrodkami: Nysa, Ząbkowice Śląskie, Dzierżoniów, Świdnica, Strzelin.
Poziom iteracji: 2. Umacnianie się silnych ośrodków: Nysy, Świdnicy, Dzierżoniowa, Ząbkowic Śląskich. W centralnej części obszaru tendencje spadkowe, także w gminach pod dużymi ośrodkami. W pozostałych częściach stabilizacja. Poziom iteracji: 3. Tendencje wzrostowe w Świdnicy i Ząbkowicach Śląskich. W pozostałych obszarach głownie stabilizacja.
Poziom iteracji: 10. Głownie zauważamy stabilizację. Świdnica - wzrost, Nysa - spadek. Poziom iteracji: 100. Stabilizacja wszystkich obszarów.
2.3.2.5. Modelowanie nr 5. Nałożono tu limity na masy źródłowe. Ludność w miastach może wzrosnąć do 120% lub zmaleć do 95%. Ludność w gminach wiejskich może maksymalnie osiągnąć 95% swojej oryginalnej wartości, minimalnie 75%. Dodatkowo nałożono parametry na 4 miasta: Świdnicę, Kłodzko, Brzeg, Nysę. Ludność tam może maksymalnie osiągnąć 200% swojej oryginalnej wartości, minimalnie 95%. Selektywność została ustalona za pomocą wzoru, przyjęto, że jedna osoba na milion wybierze miejsce pracy poza wybranym obszarem. Liczbę iteracji ustalono na 100. Wynikiem modelowań jest umocnienie się silnych ośrodków, najbardziej Kłodzka, Świdnicy, Nysy oraz Brzegu. Poziom iteracji: 0. Stan początkowy. Poziom iteracji: 1. Tendencja malejąca w gminach ościennych, w miastach powiatowych oprócz Brzegu tendencja wzrostowa. Umacniają się silne ośrodki.
Poziom iteracji: 2. Głównie stabilizacja, przyrost w Świdnicy, Dzierżoniowie, Kłodzku, Nysie. W centralnej części, w tym w Strzelinie, spadek. Tendencja spadkowa również w gminach ościennych silnych ośrodków. Poziom iteracji: 7. Stabilizacja. Umacnianie się Kłodzka i Świdnicy. Lekki spadek w Dzierżoniowie i Nysie.
Poziom iteracji: 100. Stabilizacja. Świdnica, Kłodzko, Brzeg oraz Nysa silnymi ośrodkami.
2.3.2.6. Modelowanie nr 6. Nałożono tu limity na masy źródłowe. Ludność w miastach może wzrosnąć do 120% lub zmaleć do 95%. Ludność w gminach wiejskich może maksymalnie osiągnąć 95% swojej oryginalnej wartości, minimalnie 75%. Dodatkowo nałożono parametry na 4 miasta: Świdnicę, Kłodzko, Brzeg, Nysę. Ludność tam może maksymalnie osiągnąć 200% swojej oryginalnej wartości, minimalnie 95%. Selektywność została ustalona za pomocą wzoru, przyjęto, że pięć osób na sto wybierze miejsce pracy poza wybranym obszarem. Liczbę iteracji ustalono na 100. Wynikiem modelowań jest umocnienie się silnych ośrodków. Poziom iteracji: 0. Stan początkowy, rozmieszczenie rzeczywiste. Poziom iteracji: 2. Głownie stabilizacja. Mocny wzrost Świdnicy, spadek w centrum obszaru, a także w Kłodzku i okolicach.
Poziom iteracji: 4. Stabilizacja, wzrost w Świdnicy, spadek w Ząbkowicach Śląskich. Poziom iteracji: 100. Stabilizacja. Świdnica zanotowała największy przyrost.
2.3.2.7. Modelowanie nr 7. Nałożono tu limity na masy źródłowe. Ludność w miastach może wzrosnąć do 120% lub zmaleć do 95%. Ludność w gminach wiejskich może maksymalnie osiągnąć 95% swojej oryginalnej wartości, minimalnie 75%. Dodatkowo nałożono parametry na 3 miasta: Dzierżoniów, Strzelin i Ząbkowice Śląskie. Ludność tam może maksymalnie osiągnąć 200% swojej oryginalnej wartości, minimalnie 95%. Selektywność została ustalona za pomocą wzoru, przyjęto, że pięć osób na sto wybierze miejsce pracy poza wybranym obszarem. Liczbę iteracji ustalono na 100. Wynikiem modelowań jest umocnienie się silnych ośrodków. Poziom iteracji: 0.Stan początkowy, rozmieszczenie rzeczywiste. Poziom iteracji: 1. Zauważyć można głownie spadek, jedynie miasta Świdnica, Dzierżoniów, Ząbkowice Śląskie odnotowują wzrost. Kłodzko, Bielawa - stagnacja.
Poziom iteracji: 2. Głównie stabilizacja. W Kłodzku oraz Bielawie zauważamy odpływ ludności, taka sama sytuacja występuje w centralnej części obszaru. Dzierżoniów oraz Ząbkowice Śląskie odnotowują przyrost. Poziom iteracji: 5. Stabilizacja. W Świdnicy oraz Ząbkowicach Śląskich można zauważyć lekki spadek, Dzierżoniów jako jedyny ośrodek odnotowuje wzrost.
Poziom iteracji 100. Na główne ośrodki wyrosły: Dzierżoniów, Świdnica.
2.3.2.8. Modelowanie nr 8. Nałożono tu limity na masy źródłowe. Ludność w miastach może wzrosnąć do 120% lub zmaleć do 95%. Ludność w gminach wiejskich może maksymalnie osiągnąć 95% swojej oryginalnej wartości, minimalnie 75%. Dodatkowo nałożono parametry na 3 miasta: Dzierżoniów, Strzelin i Ząbkowice Śląskie. Ludność tam może maksymalnie osiągnąć 200% swojej oryginalnej wartości, minimalnie 95%. Selektywność została ustalona za pomocą wzoru, przyjęto, że jedna na milion osób wybierze miejsce pracy poza wybranym obszarem. Liczbę iteracji ustalono na 100. Wynikiem modelowań jest umocnienie się silnych ośrodków. Poziom iteracji: 0. Stan początkowy, rozmieszczenie rzeczywiste. Poziom iteracji: 1. Zauważyć możemy tendencje do spadku. Ośrodki takie jak: Kłodzko, Ząbkowice Śląskie, Dzierżoniów, Świdnica, Nysa, Strzelin odnotowują wzrost.
Poziom iteracji: 2. Umacniają się: Świdnica, Dzierżoniów, Ząbkowice Śląskie, Kłodzko. Spadek w centralnej części obszaru. Poziom iteracji: 5. Stabilizacja. Spadek w Nysie, w Ząbkowicach Śląskich wzrost.
Poziom iteracji: 100. Stabilizacja. Świdnica, Dzierżoniów największymi ośrodkami pracy.
2.3.3. Wnioski z modelowań. Świdnica ukazuje się jako miasto, w którym nastąpi przyrost ludności pracującej. Kolejnym takim miejscem, choć w mniejszym stopniu będą Ząbkowice Śląskie i Dzierżoniów. We wszystkich symulacjach te miejscowości bardzo silnie wzrastają. Należy zadbać o to, aby drogi kolejowe do tych miejscowości były w dobrym stanie technicznym, a także w przypadku jednego torowiska zwiększenie torów do dwóch. Gdy sieć jest niezelektryfikowana należy ją zelektryfikować. Pomiędzy tymi miastami (Świdnicą a Ząbkowicami Śląskimi) można wprowadzić połączenie bezpośrednie, dzięki czemu wzrośnie konkurencyjność regionu. Należy pamiętać także, aby główne linie, które łączą miasta powiatowe były zelektryfikowane oraz dwutorowe - zwiększy to mobilność ludzi. Z każdej gminy powinno być wygodne połączenie do miasta powiatowego - miasta powiatowe to skupiska miejsc pracy. Aby zapewnić wygodny dojazd należy pamietać o wygodnych, czystych i bezpiecznych pociągach. Z uwagi na koszty i względy ekologiczne postuluje się o zelektryfikowanie wszystkich linii. Kolejnym postulatem jest dopasowanie odpowiedniej częstotliwości kurowania pociągów.