GLEBY
GLEBA - biologicznie czynna, powierzchniowa warstwa litosfery, powstała ze skał pod wpływem abiotycznych i biotycznych czynników środowiska, zdolna zapewnić roślinom wyższym warunki wzrostu i rozwoju. GLEBOZNAWSTWO = pedologia - nauka o glebach
SKŁADNIKI GLEBY: - szkielet mineralny - woda - powietrze - substancje humusowe - mineralne produkty wietrzenia szkieletu mineralnego i rozkładu szczątków - edafon (rośliny wyższe, fauna glebowa, glony, grzyby, porosty, bakterie autotroficzne, bakterie heterotroficzne) i jego szczątki
PROCESY GLEBOTWÓRCZE: Wszystkie zjawiska (fizyczne, chemiczne, biologiczne) zachodzące w powierzchniowych warstwach litosfery pod wpływem kontaktu z biosferą, atmosferą i hydrosferą, w wyniku których powstają gleby. humifikacja przemiany biochemiczne materii organicznej, prowadzące do powstawania humusu akumulacja przemieszczanie się i gromadzenie się humusu brunatnienie wietrznie minerałów ilastych i powstawanie kompleksów humusowo-żelazowo-glinowych płowienie przemieszczanie się minerałów ilastych w głąb profilu bielicowanie wietrzenie minerałów ilastych, rozpuszczanie i przemieszczanie w głąb profilu produktów wietrzenia, a następnie ich wytrącanie proces glejowy redukcja tlenków metali i związków humusowych
Odkrywka glebowa
Profile glebowe w archeologii
POZIOMY GLEBOWE: A poziom próchniczny (akumulacyjny) E poziom wymywania (eluwialny) B poziom wzbogacenia (iluwialny) C poziom skały macierzystej G poziom glejowy O poziom organiczny (ściółkowy) R poziom litej skały P poziom bagienny M poziom murszenia D poziom skały podścielającej, nie będącej skałą macierzystą w glebach organicznych
profil gleby mineralnej profil gleby organicznej
SYMBOLE POZIOMÓW GLEBOWYCH Stare: Nowe: A 0 = O A 1 = A A 2 = E (w glebach bielicoziemnych, tzn. Ees) A 3 = E (w glebach płowych, tzn. Eet) B = B (w glebach bielicoziemnych i płowych, tzn. Bfe, Bh, Bt) (B) = B (w glebach brunatnych, tzn. Bbr)
PRZEJŚCIA MIĘDZY POZIOMAMI: - strefa poniżej 2 cm przejście ostre - strefa 2-5 cm przejście wyraźne - strefa powyżej 5 cm osobny poziom (przejściowy lub mieszany)
profil z poziomem mieszanym B/C profil z poziomem przejściowym BC
NIEFORMALNE POZIOMY GLEBOWE: humus, gleba (w sensie poziom O lub A) (ang. topsoil) podglebie (ang. subsoil) calec (w sensie poziom C) (ang. soil substratum)
BUDOWA CHEMICZNA GLEBY: - kwarc, skalenie - minerały ilaste - kalcyt - tlenki i wodorotlenki glinu - tlenki i wodorotlenki magnezu - tlenki i wodorotlenki żelaza - tlenki i wodorotlenki manganu - jony (m.in. Fe 2+ ) - kwasy humusowe
HUMUS = próchnica Odporne na mineralizację glebowe związki organiczne, powstające wskutek humifikacji ze szczątków organizmów glebowych Kwasy humusowe: - kwasy fulwowe - kwasy huminowe - huminy
4 Fe2+ + 2 H2O + O2 4 Fe3+ + 4 OH-
Najważniejsze substancje nadające barwę glebie
A E B A G A E B G
Warstwa (w sedymentologii) nagromadzenie osadu o mniej więcej poziomych granicach w stropie i spągu, wyrażonych przede wszystkim zmianą struktur sedymentacyjnych. Poziom glebowy (w gleboznawstwie) pakiet osadu mniej więcej równoległy do powierzchni gleby, odróżniający się barwą, konsystencją, ilością substancji organicznej i innymi cechami ukształtowanymi przez procesy glebotwórcze. Warstwa archeologiczna (w archeologii) pakiet osadu odróżniający się jakimikolwiek postrzegalnymi cechami (sedymentologicznymi i gleboznawczymi).
Procesy sedymentacyjne a procesy glebowe
Warstwy osadu a poziomy glebowe
warstwy Warstwy osadu a poziomy glebowe poziomy glebowe
GLEBY ANTROPOGENICZNE - gleby kulturoziemne (rolnicze) - gleby industrioziemne i urbanoziemne (nierolnicze)
Poziom orny = oranina = warstwa orna Ap
Poziom orny
Poziom orny a starsze poziomy naturalne Gleba naturalna Gleby antropogeniczne
Bruzdy płużne
Bruzdy płużne
Bruzdy płużne
Poziom orny kopalny, Apb
Orka intensyfikacja procesów stokowych Średnia denudacja na polach uprawnych: ok. 4 cm / 1000 lat - dla całej Polski ok. 6 cm / 1000 lat - dla wyżyn lessowych
Denudacja w zlewni wąwozu Wyżyna Lubelska
Poziom an (na przykład Aan) poziom lub warstwa utworzone przez człowieka wskutek jego działalności innej niż uprawa roli
BIOTURBACJE
Gleba kopalna = gleba pogrzebana gleba przykryta młodszym osadem. Gleba ogłowiona gleba pozbawiona jednego lub kilku poziomów, zwykle wskutek erozji. Gleba reliktowa gleba znajdująca się na powierzchni (nie kopalna!), w której nie zachodzą procesy glebotwórcze.
GLEBY KOPALNE
GLEBY OGŁOWIONE
GLEBY RELIKTOWE