ZAWARTOŚĆ MIKROELEMENTÓW W GLEBACH I ROŚLINACH NAWADNIANYCH ŚCIEKAMI

HTML
DOWNLOAD

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "ZAWARTOŚĆ MIKROELEMENTÓW W GLEBACH I ROŚLINACH NAWADNIANYCH ŚCIEKAMI"

Aneta Urban
6 lat temu
Przeglądów:

1 ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE T. 23, Z. 2, W ARSZAW A 1972 ELŻBIETA BIERNACKA ZAWARTOŚĆ MIKROELEMENTÓW W GLEBACH I ROŚLINACH NAWADNIANYCH ŚCIEKAMI Katedra Torfoznaw stw a SGGW, W arszawa Liczne prace badawcze wykazały dodatni wpływ nawodnień ściekami na wzrost runi łąkowej i na wartość odżywczą siana pod względem zawartości białka, jednakże stosunkowo mało badań poświęcono poznaniu składu chemicznego siana, a w szczególności zawartości w nim mikroelementów. Niewiele jest również danych co do zawartości mikroelementów w ściekach i glebach nimi nawadnianych. Koncentracja mikroelementów ma znaczenie z uwagi na to, że na tle nadmiaru, niedoboru, bądź niewłaściwych proporcji ilościowych między poszczególnymi pierwiastkami śladowymi występują często zaburzenia w przemianie materii organizmów roślinnych i zwierzęcych. Niewystarczające ilości mikroskładników w paszy wywołują ogólnie znane objawy chorobowe, a w przypadku długotrwałego ich braku może dojść do poważnych strat w pogłowiu zwierząt. Biorąc pod uwagę ważność tego problemu podjęto badania nad koncentracją boru, kobaltu, manganu, miedzi, molibdenu i żelaza w ściekach, glebach i roślinach. Badania przeprowadzono na trzech obiektach o dużych tradycjach w rolniczym wykorzystywaniu ścieków, a mianowicie: w dolinie rzeki Neru, na polach irygowanych ściekami Wrocławia i polach irygowanych ściekami Bydgoszczy. Gleby wrocławskie i bydgoskie nawadniane są ściekami miejskimi, natomiast dolinę Neru nawadniają wody rzeki, do której spuszczane są ścieki przemysłowe i miejskie Łodzi, Pabianic, Aleksandrowa i Konstantynowa. Próby glebowe pobrano z głębokości 0 20, i cm z profilów nie nawadnianych i nawadnianych od 3 do 60 lat. Ze w szystkich punktów badań glebowych pobierano w ciągu 2 lat również próby siana I i II pokosu oraz próby poszczególnych gatunków roślin.

2 i i 178 E. Biernacka Oznaczenia mikroskładników wykonano w ściekach, glebach m ineralnych i torfowych oraz w roślinach. W wyniku badań stwierdzono, że łódzkie ścieki miejskie mieszane z przemysłowymi, w porównaniu ze ściekami miejskimi Wrocławia i Bydgoszczy, mają większą koncentrację mikroelementów. Jest to wym owny przykład wpływu ścieków przem ysłowych na ogólny skład chemiczny ścieków (tab. 1 ). Ś re d n ia zaw artość m ikroelem entów w ście k a c h W rocławia,bydgoszczy i Łodzi - m g/l T a b e l a 1!! Ś c ie k i I ph В ro zpuszc zaln y J j 1 Wrocław 7,1 0,1 6 0,014 0,b 0 Co Un Cu Mo Fe Bydgoszcz 6,8 0,14 ślad y 0,35 0,19 0,2 6 0,034 5,20 0,031 4,4 6 Łódź 7,9 0,29 0,033 0,64 0,63 0,035 7,7 0 Zawartość mikroelementów w Nerze zależała od udziału ilościowego ścieków w wodzie tej rzeki. Koncentracja ścieków malała z biegiem rzeki wraz ze zwiększaniem się odległości od wpustu ścieków, jednocześnie zmniejszała się zawartość mikroelementów. Skład chemiczny ścieków odzwierciedlał się w zasobności gleb nimi nawadnianych. Gleby wrocławskie nawadniane ściekami miejskimi nagromadziły mniejsze ilości badanych mikroelementów w porównaniu z glebami doliny Neru, nawadnianymi ściekami mieszanymi. Jak wykazała analiza statystyczna, zawartość wszystkich badanych mikroelementów w glebach mineralnych istotnie zwiększała się wraz ze wzrostem czasu nawadniania, niezależnie od obiektu badań (tab. 2 ). Zasobność w mikroelementy gleb mineralnych jest ściśle związana z gromadzeniem się w nich substancji organicznej. W miarę wzrostu ilości substancji organicznych w nawadnianych profilach zwiększała się również zawartość mikroskładników. Koncentracja ich obniżała się wraz z głębokością profilu, podobnie jak zawartość substancji organicznej. Wpływ nawadniania ściekami okazał się również istotny na gromadzenie się żelaza w glebach mineralnych. Jednak w wyniku nawadniania następowało przemieszczanie się żelaza w głąb profilu glebowego i najbardziej zasobną w Fe okazała się warstwa cm. Nawadnianie ściekami gleb torfowych spowodowało nagromadzenie się w nich znacznych ilości mikroelementów. Najwyższą koncentrację badanych pierwiastków znaleziono w warstwach wierzchnich torfu (0

3 Mikroelementy w glebach i roślinach nawadnianych ściekami cm), natomiast warstwy spągowe miały kilkakrotnie mniejsze ich ilości. Wraz z długością okresu prowadzenia nawodnień ściekami w glebach torfowych istotnie wzrastała ilość miedzi, boru i kobaltu. Natomiast mangan, molibden i żelazo były intensywnie gromadzone w torfie tylko w pierwszych latach nawadniania, tak że po 16 latach ilość ich nie ulegała już większym zmianom. Wraz z latami nawodnień zmieniła się nie tylko ogólna zawartość mikroelementów, lecz także i ilość form rozpuszczalnych. W wyniku 30-letnich nawodnień w glebach mineralnych miedź rozpuszczalna stanowiła średnio 50% ogólnej zawartości miedzi, natomiast mangan rozpuszczalny stanowił ok. 15% ogólnej zawartości manganu. Zaobserwowano zależność między ilością mikroelementów w glebach a ich zawartością w roślinach, zwłaszcza w przypadku Co. Cu i Mo. Koncentracja tych pierwiastków w sianie z łąk nawadnianych przez wiele lat, a więc zasobniejszych w mikropierwiastki, była znacznie większa (średnio od 12 do 300%) w porównaniu z sianem łąk nawadnianych przez krótki okres. Siano pochodzące z pól irygowanych ściekami Bydgoszczy i Wrocławia w porównaniu z sianem doliny Neru okazało się mniej zasobne w miedź (gleby bydgoskie i wrocławskie miały również mniejsze ilości miedzi). Ilość mikroelementów w sianie zależała nie tylko od zasobności gleb w pierwiastki śladowe, lecz także od wielu innych czynników, a przede wszystkim od odczynu gleb. I tak w przypadku manganu i żelaza, mimo że nawadnianie ściekami wzbogaciło gleby w te pierwiastki, rośliny nie mogły ich wykorzystać. Prawdopodobnie przyczyną tego był równomierny wzrost ph, utrudniający pobieranie manganu i żelaza. Analiza wariancji zawartości tych pierwiastków w sianie z łąk nawadnianych nie wykazała istotnych zmian pod wpływem nawodnień. Nie stwierdzono również istotnych zmian między latami prowadzenia nawodnień a ilością boru w sianie. Prawdopodobnie zaistniałe w wyniku długoletnich nawodnień zmiany florystyczne w runi łąkowej miały wpływ na ustalenie się poziomu zawartości boru w sianie. Z punktu widzenia paszowego istotne są stosunki ilościowe poszczególnych pierwiastków. Z przeprowadzonych badań wynika, że stosunek Mo : Cu jest prawidłowy w roślinności pochodzącej zarówno z łąk m ineralnych jak i torfowych. Natomiast równowaga ilościowa żelaza i manganu w roślinności torfowej była zachwiana na niekorzyść Fe. W roślinach pochodzących z łąk mineralnych stosunek tych ostatnich pierwiastków układał się prawidłowo.

4 L ata nawodn ien \ Mikro.X e le - G łę\ ment ^ o s c \ cm \ В ro z puszc zaln y Średnia zawartość mikroelementów w glebach mineralnych nawadnianych ściekam i /ppm/ Tabela Co Mn Cu Mo Fe В Co Mn Cu Mo Fe В Co Mn Cu Mo Fe ,53 0, ,3 0,24 0,66 0,57 0, ,0 0,26 0,71 1,65 0, ,6 0,58 3, ,25 0, ,7 0,20 0,4? 0,47 0, *.5 0,1 8 1,12 0,9 5 0, ,0 0,21 5, ,15 0, ,6 0,10 0,41 0,22 0, ,8 0,10 0,78 0,45 0, ,0 0,15 0,97 Э 180 E. Biernacka. Ś rednia zaw artość mikroelementów w globach torfow ych nawadnianych ściekam i T a b e 1 a 3 / д а / I L ata na ; wodnień ''4\ 1e ïe - alè\m ent ЬоХ k o s c \ cm \ В Co Mn Cu Mo Fe В Co Mn Cu Mo Fe В Co Mn Cu Mo Fe i ,0 0,23 220,0 15,0 0,84 2,90 40,0 0,39 680,0 48,0 1,40 2,70 40,5 0,52 464,2 145,5 1,69 2, ,0 0,20 140,0 11,0 0,60 1,76 26,0 0,34 400,0 19,6 0,79 2,40 28,7 0,40 225,0 51,8 0, ,5 0,09 60,0 6,1 0,60 1,60 21,0 0, ,0 1 7,4 0,46 0, ,9 0, ,2 18,3 0,5 0 0,7

5 Średnia zawartość cu'.vo elementów w oiaru с a łąl: mineralnych nawadnianych ściekam i /ppm/ T a b e l a 4 L a ta nawodnień Rok 'V M ikro- X. e le - N m e n t В Ca Mn Cu Llo Fe В Ca Mn Cu Mo Fe В Ca Mn Cu Mo Fe Pokos X. I 10,8 0, ,1 0,22 62,0 11,2 0,039 45,4 8,6 0,35 68,3 13,0 0,054 30,8 15,3 0,40 68,0 CO vj3 H 11 11,8 0,051 58,1 5,5 0,26 68,7 11,8 0,039 57,9 8,9 0,41 80,7 13,8 0,056 38,4 15,0 0,47 74,7 vb H I 10,9 0,027 49»3 4,6 0,2 2 76,7 11,5 0, ,2 8,2 0,38 76,7 14,8 0,077 29,8 13,8 0, ,0 I I 11,6 0,032 ^5,3 5,5 0,26 81,7 13,5 0,044 48,2 9,2 0,41 75,8 20,7 0,080 ib,9 0,83 61,3 Ś red n ia zaw artość mikroelementów w sia n ie z łąk torfow ych nawadnianych ściekam i /ppm / Tabela 5 îok L a ta nawodnień 'N M ikro- N. e le - Nm ent В Ca Mn Cu Mo Fe В Ca Mn Cu Mo Fe В Ca Mn Cu Mo Fe Pokos \ 00 i-i I 6,0 0, ,6 0, ,7 0, ,4 0, ,0 0, ,7 0,51 84 I I 7,1 0, ,9 0, ,0 0, ,8 0, ,0 0, ,0 0,63 87 y > 1 1 I 6,4 0, ,1 0, ,0 0, ,9 0, ,1 0, ,1 0,51 74 I I 8,0 0, ,9 0, ,9 0, ,2 0, ,3 0, ,0 0,67 76

6 182 E. Biernacka Siano z łąk nawadnianych jest paszą pełnowartościową pod względem zawartości Cu, Mo i Fe. Ilość Co w sianie z łąk nawadnianych przez krótki okres wydaje się zbyt niska, natomiast w sianie z łąk nawadnianych przez wiele lat koncentracja tego pierwiastka według ogólnie przyjętych wskaźników żywieniowych jest odpowiednia. Zawartość manganu w sianie z łąk mineralnych nawadnianych przez krótki okres jest właściwa dla potrzeb żywienia, ilość zaś manganu w sianie z łąk nawadnianych przez wiele lat jest mniejsza od wymaganej. Reasumując należy podkreślić, że na zawartość mikroelementów w glebach i roślinach miała wpływ nie tylko liczba lat nawadniania i zasobność ścieków w mikropierwiastki. lecz także wiele innych czynników siedliskowych, takich jak odczyn gleb. warunki meteorologiczne itp. Dr E lżbieta B iern ack a K atedra T orf o znaw stw a. SGGW W arszawa, R akow iecka 26

Podobne dokumenty

BADANIA NAD ZAWARTOŚCIĄ MIKROELEMENTÓW W GLEBIE, ROSLINIE I ORGANIZMIE ZWIERZĘCYM W WARUNKACH GÓRSKICH NA PRZYKŁADZIE SUDETÓW

ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE T. 23, Z. 2, W ARSZAW A 1972 JAN BORKOWSKI, ROMAN CZUBA, JERZY PRES BADANIA NAD ZAWARTOŚCIĄ MIKROELEMENTÓW W GLEBIE, ROSLINIE I ORGANIZMIE ZWIERZĘCYM W WARUNKACH GÓRSKICH NA PRZYKŁADZIE