STANDARDY WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH Z HISTORII DLA KLASY III Wiedza i rozumienie VI. WIEK XIX i XX Umiejętności Podstawowy Ponadpodstawowy Podstawowy Ponadpodstawowy 1. wymienić główne postanowienia traktatu wersalskiego, postacie: Woodrow Wilson, David Lloyd George, Georges Clemenceau, Ignacy Paderewski, pojęcia: republika weimarska, wymienić postanowienia konferencji paryskiej w sprawie polskiej, 2. wyjaśnić proces kształtowania się granic II RP, pojęcia: wyprawa kijowska, plebiscyty, powstania śląskie, Powstanie Wielkopolskie, bitwa warszawska, cud nad Wisłą, 3. wymienić główne etapy w kształtowaniu się ustroju państwa polskiego, pojęcia: mała konstytucja, konstytucja marcowa, nowela sierpniowa, konstytucja kwietniowa, postacie: Gabriel Narutowicz, Stanisław Wojciechowski, wymienić, jakie cele osiągnęły Francja, Wielka Brytania, USA na konferencji w Paryżu, wyjaśnić, dlaczego Polska negatywnie odniosła się do traktatu mniejszościowego, podać cele i metody rozwiązania przez Polskę konfliktu polskoukraińskiego i polsko-litewskiego, przedstawić dorobek Sejmu Ustawodawczego w zakresie budowania podstaw ustrojowych państwa. zlokalizować w czasie konferencję w Paryżu, traktat wersalski, zaznaczyć na mapie konturowej zmiany polityczne w Europie wprowadzone na mocy traktatu wersalskiego, pojęcia: orędzie Wilsona, sytuować w czasie formowanie się granic państwa polskiego, ocenić przebieg formowania się granic państwa polskiego, pojęcia: Zaolzie, rozpoznawać charakterystyczne cechy ustroju politycznego według postanowień Konstytucji z 17 marca 1921 r., znać i rozumieć zmiany ustrojowe.prowadzące do autorytaryzmu, rozpoznawać cechy ustroju opartego o konstytucje kwietniową, ocenić argumenty krytyków i zwolenników ładu wersalskiego", porównać koncepcje rozwiązania kwestii terytorialnej Józefa Piłsudskiego i Romana Dmowskiego, ocenić położenie geopolityczne II Rzeczypospolitej w 1923 r., uzasadnić, że według Konstytucji z 17 marca 1921 r. II Rzeczpospolita była republiką parlamentarno-demokratyczną. uzasadnić, że wg konstytucji kwietniowej II RP była państwem autorytarnym. 1
4 wymienić charakterystyczne cechy systemu totalitarnego i demokratycznego, pojęcia: bojówki, czarne koszule, S.A., SS 5.wymienić cele i metody działania Mussoliniego, Hitlera i Stalina, pojęcia: GUŁAG, obozy odosobnienia (koncentracyjne, przesiedleńcze, jenieckie, dziecięce), czystki wielka czystka, Gestapo, III Rzesza, 6 wyjaśnić przyczyny i skutki zróżnicowania społecznogospodarczego II Rzeczypospolitej, pojęcia: hiperinflacja, prosperita, Centralny Okręg Przemysłowy, 7. wymienić specyficzne cechy wielkiego kryzysu gospodarczego na świecie i w Polsce, pojęcia: czarny czwartek, giełda, interwencjonizm państwowy, postacie: Franklin Delano Roosevelt, 8. wyjaśnić, w jakich okolicznościach Józef Piłsudski dokonał zamachu stanu, pojęcia: sanacja, nowela sierpniowa, postacie: Ignacy Mościcki, wyjaśnić, jaki wpływ na kształtowanie się systemów totalitarnych wywarła ideologia nacjonalizmu, wyjaśnić, w jakich okolicznościach do szedł do władzy Mussolini, Hitler i Stalin, Francisco Franko, wymienić główne etapy w życiu gospodarczym II Rzeczypospolitej, postacie: Eugeniusz Kwiatkowski, wymienić charakterystyczne zjawiska w rozwoju gospodarki światowej przed wielkim kryzysem gospodarczym, pojęcia: keynesizm, wymienić, jakie czynniki wewnętrzne i międzynarodowe sprzyjały Józefowi Piłsudskiemu w 1926 r., rozpoznawać system ustrojowy w państwach europejskich doby międzywojennej, ocenić skutki systemu represji w państwach totalitarnych, pojęcia: marsz na Rzym, pucz monachijski, uzasadnić, że Włochy Mussoliniego, III Rzesza, ZSRR były państwami totalitarnymi, analizować skutki reformy skarbowo- walutowej i rolnej, ocenić dokonania Władysława Grabskiego, zaznaczyć na mapie konturowej COP i główne ośrodki przemysłowe, zlokalizować w czasie początki kryzysu i czas jego trwania w USA i państwach europejskich, ocenić dokonania Eugeniusza Kwiatkowskiego, ocenić metody stosowane przez sanację w walce z opozycją, pojęcia: rządy pułkowników, BBWR,.OZON, Postacie: Walery Sławek, Adam Koc, analizować, jakie były źródła fascynacji faszyzmem i komunizmem w dwudziestoleciu międzywojennym, wskazywać różnice i podobieństwa między faszyzmem, nazizmem i komunizmem, wyodrębnić wewnętrzne i zewnętrzne czynniki umożliwiające i utrudniające odbudowę gospodarczą państwa polskiego, porównać program walki z kryzysem w USA i II Rzeczypospolitej, ocenić politykę gospodarczą II Rzeczypospolitej, wskazując na jej osiągnięcia i nierozwiązane problemy, ocenić cele i metody działania Józefa Piłsudskiego, 2
9. wymienić charakterystyczne cechy rządów sanacji w latach 1926-1939, 10 wymienić, które postanowienia traktatu wersalskiego zostały złamane przez Hitlera, 11. wymienić postanowienia konferencji w Monachium w 1938 r., przedstawić, jakie zmiany w polityce państwa nastąpiły po śmierci Józefa Piłsudskiego, wyjaśnić, dlaczego Hitler wystąpił przeciwko zasadom traktatu wersalskiego, wyjaśnić, dlaczego Niemcy doprowadziły do kryzysu w stosunkach z Czechosłowacją w 1938 r., uzasadnić, dlaczego rządów autorytarnych nie zaliczamy do ustrojów totalitarnych, postacie: Edward Rydz-Śmigły, Józef Beck, ocenić postawę polityków mocarstw zachodnich wobec Niemiec, zlokalizować w czasie konferencję w Monachium, zlokalizować na mapie zmiany polityczne w Europie w roku 1938 i 1939 do wojny z Polską, wskazać różnice pomiędzy demokracją parlamentarną a rządami autorytarnymi, ocenić konsekwencje polityki appeasementu wobec Niemiec, analizować stanowisko Polski wobec aneksji terytorialnych Hitlera w latach 1938-1939, 12 wymienić postanowienia układu Ribbentrop-Mołotow i tajnego protokołu, 13. wymienić cele agresji Niemiec i ZSRR na Polskę w 1939 r., wyjaśnić, jakie działania zostały podjęte w celu za chowania ciągłości państwowości polskiej, wyjaśnić, dlaczego doszło do zawarcia układu Ribbentrop-- Mołotow, wymienić główne etapy kampanii wrześniowej, znać ważniejsze bitwy: Westerplatte, obrona poczty gdańskiej, Mokra, nad Bzurą, nad Mławą, pod Tomaszowem Lubelskim, pod Kockiem, ocenić postawę rządu polskiego wobec żądań Hitlera, analizować główne przyczyny klęski wrześniowej, ocenić postawę sojuszników Polski, lokalizować na mapie najważniejsze bitwy i miejsca oporu Polaków w kampanii wrześniowej, postacie: Stefan Starzyński, ocenić konsekwencje paktu Ribbentrop-Mołotow dla Polski, wskazać na mapie linię rzek: Pisa, Narew, Wisła, San, ocenić polityczne i militarne skutki wojny obronnej Polski dla dalszego przebiegu II wojny światowej, 3
14. wymienić cele wojenne i kierunki ekspansji Niemiec, Japonii i ZSRR w latach 1939-1941, pojęcia: Narvik, Dunkierka,, 15. znać rozwój działań zbrojnych na świecie od wiosny 1941 do jesieni 1942, zmiany na Bałkanach po operacji niemiecko-włoskiej, otwarcie frontu afrykańskiego, wymienić przyczyny i skutki agresji Niemiec na ZSRR, agresja Japonii na Dalekim Wschodzie, pojęcia: Leningrad, Pearl Harbor, wyjaśnić skutki bitwy o Anglię dla dalszego przebiegu wojny, rozumieć znaczenie ekonomiczne położenia Narviku, rozumieć kierunki polityki zagranicznej Japonii, pojęcia: V kolumna, Znać zmiany polityczne na Bałkanach wynikające z II arbitrażu wiedeńskiego, znać proces uzależnienia państw Środkowej Europy od Niemiec, zlokalizować na mapie państwa okupowane i sprzymierzone z Niemcami, państwa i terytoria okupowane przez Japonię, ZSRR i Włochy, zaznaczyć na mapie konturowej miejsca powstawania polskich formacji wojskowych, główne szlaki bojowe, najważniejsze bitwy, pojęcia: kolaboracja, postacie: P. Petain, Ch. de Gaulle, lokalizować w czasie poszczególne operacje militarne, wskazać na mapie poszczególne teatry wojny, rozumieć konsekwencje uderzenia na ZSRR, analizować zjawisko kolaboracji w Europie, ocenić rolę ruchu oporu w okupowanych państwach, wskazać na mapie rozwój działań zbrojnych na poszczególnych teatrach wojny, rozumieć zmiany polityczne jako pochodne rozstrzygnięć militarnych, 16 przedstawić etapy powstawania Wielkiej Koalicji Antyhitlerowskiej, układy bilateralne i zbiorowe, zanać dokumenty: Kartę Atlantycką, Deklarację Narodów Zjednoczonych, znać postanowienia konferencji w Casablance, Quebek i Moskwie, Określić w czasie powstanie dokumentów koalicji i konferencji politycznych, lokalizować na mapie miejsca spotkań polityków koalicji, Rozumieć znaczenie powstania koalicji dla ostatecznego pokonania faszyzmu, 17. Wymienić wielkie ofensywy Sprzymierzonych, front wschodni, front Afrykański, front włoski, Overlord, Market Garden, Wojna na Dalekim Wschodzie, znać okoliczności zakończenia wojny, Znać przebieg poszczególnych operacji wojskowych, znać ważniejsze bitwy: Stalingrad, El Alemein, Guadalcanal, Leyte, Normandia, Monte Casino, Falaise, Arnhem, Lokalizować w czasie operacje wojskowe, wskazać na mapie ich przebieg, Potrafić wskazać na mapie miejsca ważniejszych bitew, rozumieć konsekwencje polityczne stoczonych bitew, 4
18 wymienić postanowienia konferencji w Teheranie, Jałcie i Poczdamie, wymienić, jakie cele osiągnęły USA, ZSRR, Wielka Brytania na konferencji w Teheranie, Jałcie i Poczdamie, ocenić cele i następstwa procesów przeciwko zbrodniarzom wojennym, sytuować w czasie konferencje w Teheranie, Jałcie i Poczdamie, analizować przyczyny i następstwa użycia bomby atomowej przez USA w 1945 r., 19. wymienić cele i metody polityki niemieckiej na okupowanych ziemiach polskich, pojęcia: obozy koncentracyjne, zbrodnie wojenne, wymienić cele i metody systemu represji pod okupacją radziecką, pojęcia: zbrodnia katyńska, deportacje, NKWD wyjaśnić, na czym polegała eksterminacja narodu oraz eksploatacja gospodarcza ziem polskich, ocenić skutki niszczenia środowisk inteligenckich i kultury polskiej, pojęcia: eksterminacja, wskazać różnice w polityce niemieckiej na ziemiach wcielonych do Rzeszy i w GG, ocenić postawę Stalina wobec rządu RP, 20 znać okoliczności powstania Rządu RP na emigracji, wymienić główne kierunki polityki i działalności rządu, znać postanowienia układu Sikorski- Majski, podłoże sporu polskoradzieckiego, postacie: Władysław Sikorski, Władysław Raczkiewicz, 21. wymienić główne organizacje polityczne i zbrojne Państwa Podziemnego, pojęcia: Służba Zwycięstwu Polski, ZWZ, AK, Delegatura Rządu na Kraj, PKP, RJN znać okoliczności powstania i wymarszu ze ZSRR armii Andersa, wyjaśnić, dlaczego doszło do zerwania stosunków pomiędzy rządem RP i ZSRR w 1943 r., postacie: Stanisław Mikołajczyk, Tomasz Arciszewski, Władysław Anders pojęcia: Katyń, Ostaszków, przedstawić strukturę polityczną i militarną Państwa Podziemnego, uwzględniając podział na trzy sektory: militarny, polityczny, administracyjny, analizować stosunki Rządu RP z ZSRR w latach 1941-1943, rozumieć stanowisko Stalina w sprawie Powstania Warszawskiego, analizować spór o granicę wschodnią linia Curzona, analizować cele i możliwości działania Państwa Podziemnego, pojęcia: NOW, WU, BCH, GL, Stefan Grot Rowecki, T. Bór Komorowski, L.Okulicki, Jan S. Jankowski, K. Pużak, analizować plany radzieckie wobec Polski w drugiej fazie wojny, ocenić skutki utworzenia Państwa Podziemnego, dokonać analizy porównawczej polskiego podziemia z podobnymi rozwiązaniami w europejskich państwach okupowanych, 5
22. wymienić nurty i formy polskiego ruchu oporu, walka cywilna i zbrojna, pojęcia: sabotaż, dywersja, prasa gadzinowa, Akcja N, Tajna Organizacja Nauczycielska 23. wymienić cele i metody realizacji niemieckich planów eksterminacji Żydów, pojęcia: holocaust, powstanie w getcie warszawskim, obozy zagłady, 24. wyjaśnić przyczyny wybuchu Powstania Warszawskiego, 25. wymienić cele i formy represji stosowane przez radziecki i polski aparat bezpieczeństwa w latach 1944-1947, znać okoliczności przejmowania władzy przez komunistów w kraju, znać nurty: patriotyczny, ludowy, socjalistyczny, nacjonalistyczny, komunistyczny i ich organizacje militarne, koncepcje walki oraz przykłady starć i akcji militarnych, znać formy walki cywilnej, pojęcia: walka bieżąca, czarny rynek, reglamentacja żywności, wymienić główne etapy nazistowskiej polityki eksterminacji Żydów, wymienić cele i próby realizacji planu Burza", znać przebieg Powstania Warszawskiego, Wyjaśnić podłoże powstawania agend władzy komunistycznej: KRN, PKWN, Rząd Tymczasowy, przedstawić cele i metody działania opozycji legalnej i nielegalnej, postacie: Władysław Gomułka, Bolesław Bierut, Edward Osóbka- Morawski, zlokalizować w czasie i na mapie miejsca akcji dywersyjnych, porównać formy ruchu oporu stosowane w Polsce do innych państw okupowanych, analizować motywy różnych postaw wobec zagłady Żydów, ocenić skuteczność form oporu Żydów wobec polityki represji i zagłady, pojęcia: eksterminacja pośrednia, ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej, sytuować w czasie powstanie warszawskie, analizować skutki powstania warszawskiego, ocenić postawę aliantów i ZSRR wobec powstania, porównać granice i obszar Polski powojennej i II Rzeczypospolitej, Rozumieć znaczenie ruchu oporu w kontekście realizacji celów militarnych i podtrzymania nastrojów patriotycznych i tożsamości narodowej, ocenić następstwa Holokaustu z uwzględnieniem bezpośrednich skutków i jego oddziaływania na współczesność, określić własne stanowisko wobec ocen Powstania Warszawskiego, analizować przyczyny i konsekwencje (wewnętrzne i międzynarodowe) utworzenia TRJN, 6
26. wymienić cele i główne założenia doktryny Trumana, plan Marshalla, pojęcia; żelazna kurtyna wyjaśnić, jakie były źródła zimnej wojny po II wojnie światowej, znać wystąpienie W. Churchilla w Fulton w 1946 r. analizować cele i metody walki państw zachodnich i USA z komunizmem, porównać, w jakim celu powołano NATO i Układ Warszawski, 27. wyjaśnić przyczyny i skutki powstania dwóch państw niemieckich, pojęcia: kryzys berliński, berliński mur, wyjaśnić, jaką politykę prowadziły USA wobec Niemiec w latach 1945-1955, porządkować chronologicznie powstanie państw niemieckich, NATO, Układu Warszawskiego, rozpoznawać przejawy zimnej wojny w stosunkach między ZSRR i USA w latach 1946-1955, 28. wymienić cele i metody przejmowania władzy przez komunistów w krajach Europy Środkowo- Wschodniej, wyliczyć kraje zdominowane przez ZSRR, wymienić etapy i charakterystyczne cechy procesu sowietyzacji i stalinizacji krajów Europy Środkowo-Wschodniej, znać działalność Biura Informacyjnego Partii Komunistycznych, rozpoznawać elementy systemu sowieckiego w państwach satelickich, zaznaczyć na mapie konturowej państwa należące do bloku wschodniego, uzasadnić, że proces unifikacji państw satelickich odnosił się do sfery ustrojowej, społecznogospodarczej, politycznej i kultury, 29. wyjaśnić, w jakich okolicznościach powstało państwo Izrael, znać przemiany w Japonii po II wojnie światowej, wymienić charakterystyczne cechy komunizmu w Chinach Mao Tse-tunga, wyjaśnić przyczyny i skutki wojen izraelsko-arabskich, znać najważniejsze etapy konfliktu, wyjaśnić źródła ekonomicznego sukcesu Japonii, wymienić główne założenia maoizmu, analizować przyczyny napięć i głównych konfliktów na Bliskim Wschodzie, porządkować chronologicznie powstanie państwa Izrael, utworzenie Autonomii Palestyńskiej, wojny izraelskoarabskie, wojnę w Zatoce Perskiej, analizować przyczyny i następstwa wielkiego skoku" i rewolucji kulturalnej w Chinach, porównać cele i metody działania USA i ZSRR na Bliskim Wschodzie, ocenić polityczne i gospodarcze skutki polityki Mao Tse-tunga, 7
30. wyjaśnić przyczyny i następstwa wojny w Korei i w Wietnamie oraz rewolucji kubańskiej, wyjaśnić przyczyny skutki kryzysu kubańskiego, postacie: Kim Ir Sen, Ho Szi Min, Fidel Castro, analizować okoliczności objęcia władzy przez Fidela Castro, wykazać, że kryzys kubański mógł doprowadzić do wojny światowej, analizować wpływ wojny w Wietnamie na wewnętrzną i międzynarodową sytuację USA, 31 wymienić główne etapy powstawania Unii Europejskiej. przedstawić główne idee koncepcji twórców zjednoczonej Europy. analizować cele i metody działania Unii Europejskiej, zlokalizować na mapie członków Unii Europejskiej, państwa kandydujące do Unii Europejskiej. analizować przyczyny aspiracji Polski do Unii Europejskiej. 32 wyjaśnić przyczyny fałszowania wyników referendum i wyborów do Sejmu Ustawodawczego. wymienić główne etapy przejmowania władzy przez komunistów w Polsce w latach 1944-1947. analizować przyczyny i skutki reformy rolnej oraz nacjonalizacji przemysłu, ocenić działalność Stanisława Mikołajczyka, zlokalizować na mapie obszary objęte akcją przesiedlericzorepatriacyjną. wskazać różnice w programie i działalności PPR i PSL, uzasadnić, że komuniści nie przejmowali władzy w Polsce drogą demokratyczną. 33. wyjaśnić, jaką rolę w procesie stalinizacji Polski pełniła PZPR i aparat bezpieczeństwa, przedstawić cele i skutki ofensywy ideologicznej okresu stalinizmu, rozpoznawać elementy systemu sowieckiego w strukturach politycznych, społecznogospodarczych państwa polskiego, wskazać różnice i podobieństwa w procesie stalinizacji państw Europy Środkowo-Wschodniej, 34. wyjaśnić, dlaczego śmierć Stalina i XX Zjazd KPZR były przełomowymi wydarzeniami w bloku wschodnim, znać ogólny przebieg powstania narodowego na Węgrzech i Praskiej Wiosny w Czechosłowacji, wyjaśnić przyczyny i skutki odwilży" politycznej w bloku wschodnim, sytuować w czasie śmierć Stalina, XX Zjazd KPZR, powstanie węgierskie, ożywienie polityczne w Czechosłowacji, określić własne stanowisko wobec ocen polskiego stalinizmu, 8
35 wymienić cele i skutki protestów społecznych w latach 1956-1976, wymienić bezpośrednie następstwa protestów społecznych 1956 r., 1968 r., 1970 r., 1976 r., porządkować chronologicznie protesty społeczne w latach 1956-1976, wskazać różnice pomiędzy wydarzeniami w 1968 r. i w 1970 r., rozumieć następstwa kolejnych konfliktów i konfrontacji społeczeństwa z władzą, 36. wymienić charakterystyczne cechy okresu rządów Władysława Gomułki i Edwarda Gierka, wymienić główne etapy i charakterystyczne cechy w stosunkach państwo-kościół w latach 1956-1980, analizować przyczyny konfliktów pomiędzy władzami partyjnopaństwowymi a Kościołem, wskazać różnice w rządach ekipy Władysława Gomułki i Edwarda Gierka, 37. wymienić cele i kierunki polityki społeczno-gospodarczej w latach 1956-1980, 38. przedstawić przyczyny strajków w 1980 r., 39. wymienić charakterystyczne cechy stanu wojennego w Polsce oraz dekady lat osiemdziesiątych, wyjaśnić społeczne skutki forsownego uprzemysłowienia kraju, wyjaśnić przyczyny konfliktów między Solidarnością" a władzami partyjno-państwowymi, wyjaśnić powody wprowadzenia stanu wojennego, analizować przyczyny i skutki kryzysu gospodarczego w latach siedemdziesiątych, analizować konsekwencje podpisania porozumień sierpniowych, analizować cele i metody systemu represji stanu wojennego, ocenić działalność opozycji demokratycznej, analizować motywy osób popierających ruch Solidarność" ocenić polityczne i społecznogospodarcze skutki stanu wojennego, 40. wymienić ustalenia okrągłego stołu, wyjaśnić, dlaczego wybory 1989 r., zakończyły się porażką obozu rządzącego, porządkować chronologiczne analizować źródła porozumienia z podpisanie porozumień sierpniowych, opozycją, powstanie NSZZ Solidarność", wprowadzenie i zniesienie stanu wojennego, obrady okrągłego stołu", powołanie rządu Tadeusza Mazowieckiego, 9
41. wymienić główne kierunki reform politycznych po 1989 r., wymienić główne etapy przekształcania się ustroju politycznego po 1989 r., analizować ustrój polityczny III RP na podstawie konstytucji z 1997 r., analizować cele polityki zagranicznej po 1989 r., 42. wymienić powody wprowadzenia reform w ZSRR przez Michaiła Gorbaczowa, wymienić główne cele i założenia pierestrojki, analizować przyczyny i konsekwencje rozpadu ZSRR, ocenić skutki polityki Gorbaczowa (wewnętrzne i międzynarodowe) 43. wymienić charakterystyczne cechy procesu dekomunizacji państw bloku wschodniego, 44. wymienić charakterystyczne cechy gospodarki rynkowej, 45. wymienić najważniejsze osiągnięcia nauki i techniki XX w., 46. wymienić charakterystyczne cechy kultury masowej i elitarnej. wyjaśnić przyczyny przeobrażeń ustrojowych w Europie Środkowo- Wschodniej, wymienić główne założenia reformy gospodarczej Leszka Balcerowicza, wymienić główne kierunki badań naukowych XX w., wyjaśnić przyczyny ekspansji kultury Zachodu, a głównie kultury amerykańskiej. analizować czynniki umożliwiające i utrudniające zjednoczenie Niemiec w 1990 r., analizować czynniki umożliwiające i utrudniające proces reformowania gospodarki polskiej, analizować techniczne, gospodarcze i społeczne skutki rewolucji naukowotechnicznej, analizować przyczyny i skutki reform w Kościele katolickim w II połowie XX w. wskazać podobieństwa i różnice w procesie dekomunizacji państw Europy Środkowo-Wschodniej, ocenić społeczne konsekwencje reform gospodarczych, uzasadnić, że rewolucja naukowotechniczna oddziałuje na wszystkie dziedziny działalności człowieka, analizować pozytywne i negatywne skutki globalizacji kultury. 10