WIEDZY O SPOŁECZEŃSTWIE DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW WOJ. ZACHODNIOPOMORSKIEGO W ROKU SZKOLNYM

Transkrypt

1 Załącznik nr 13 ZAKRES WIEDZY I UMIEJĘTNOŚCI WYMAGANY NA KONKURS HISTORYCZNY z ELEMENTAMI WIEDZY O SPOŁECZEŃSTWIE DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW WOJ. ZACHODNIOPOMORSKIEGO W ROKU SZKOLNYM 2009/2010 Etap rejonowy Historia I. Zakres wiedzy I. Najstarsze cywilizacje starożytnego Wschodu 1. Najstarsze epoki w dziejach człowieka. 2. Egipt. Powstanie państwa, struktura społeczna i religia. 3. Dorobek cywilizacji starożytnego Wschodu (Egipt, Babilonia, Indie, Chiny, Izrael). II. Starożytna Grecja i Rzym 1. Kultura starożytnych Greków: nauka, sztuka, religia, literatura, kultura hellenistyczna. 2. Ustrój państw greckich: polis, demokracja, oligarchia, monarchia. 3. Wojny grecko-perskie. 4. Podboje Aleksandra Wielkiego. Hellenizm. 5. Przemiany ustrojowe starożytnego Rzymu: monarchia, republika, cesarstwo. 6. Społeczeństwo rzymskie. 7. Dorobek kultury starożytnych Rzymian. 8. Powstanie i rozwój chrześcijaństwa. III. Kształtowanie się średniowiecznej Europy 1. Wczesne średniowiecze: Bizancjum, Arabowie. 2. Państwo Franków. 3. Feudalizm i społeczeństwo stanowe. 4. Plemiona słowiańskie i pierwsze państwa Słowian. 5. Uniwersalny charakter kultury średniowiecznej. 6. Uniwersalizm cesarski i papieski. 7. Krucjaty: geneza, przebieg, skutki. 8. Kultura średniowiecza w Europie i Polsce: sztuka, architektura, nauka, oświata, stanowy i uniwersalny charakter kultury, rola Kościoła w tworzeniu kultury. IV. Państwo polskie w średniowieczu 1. Plemiona polskie. 2. Powstanie państwa polskiego i chrzest Polski. 3. Polityka wewnętrzna i zagraniczna Bolesława Chrobrego. 4. Kryzys państwa pierwszych Piastów w XI w. 5. Społeczeństwo i gospodarka w Polsce we wczesnym średniowieczu. 6. Zjednoczenie Polski w XIII i XIV wieku. 7. Zakon Krzyżacki- powstanie, organizacja, stosunki z Polską od XIII do XVI wieku. 8. Polska w czasach Kazimierza Wielkiego. 1

2 9. Unie polsko-litewskie w Krewie i Horodle- przyczyny, zasady funkcjonowania, znaczenie. 10. Społeczeństwo stanowe późnośredniowiecznej Polski. V. Europa i świat w XVI i XVII wieku 1. Przyczyny, przebieg i konsekwencje odkryć geograficznych w XV-XVI wieku. 2. Rozwój gospodarczy Europy w XV-XVI wieku i jego cechy charakterystyczne. 3. Humanizm i Odrodzenie w Europie. 4. Reformacja: przyczyny, główne nurty, konsekwencje, wojny religijne. 5. Kontrreformacja w Europie. 6. Europejska kultura baroku. 7. Wojny religijne i podział polityczny Europy w XVII w. 8. Absolutyzm i parlamentaryzm w XVII w. VI. Rzeczypospolita w okresie demokracji szlacheckiej 1. Gospodarka folwarczno-pańszczyźniana w Polsce w XVI wieku. 2. Demokracja szlachecka w Polsce: przywileje szlacheckie, ideologia szlachecka, sejm walny, konstytucja nihil novi. 3. Reformacja i kontrreformacja w Polsce. 4. Kultura i sztuka renesansu w Polsce. 5. Powstanie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. 6. Początki monarchii elekcyjnej w Polsce (zasady elekcji, rządy pierwszych królów elekcyjnych). 7. Polska pod panowaniem Wazów: ustrój polityczny, sytuacja społeczno-gospodarcza. VII. Polska w XVII w. 1. Przyczyny, przebieg i konsekwencje wojen Polski z Turcja, Szwecją i Rosją w XVII wieku. 2. Powstanie Chmielnickiego: przyczyny, przebieg i skutki. 3. Barok i sarmatyzm. 4. Wzrost znaczenia sąsiadów Polski w XVIII wieku- Austria, Rosja, Prusy. 5. Polska pod panowaniem Sasów. VIII. Europa i świat w XVIII w. 1. Kultura Oświecenia. 2. Powstanie Stanów Zjednoczonych Ameryki. 3. Rewolucja Francuska: przyczyny, przebieg, skutki, znaczenie. 4. Rewolucja przemysłowa w XVIII wieku i jej znaczenie. IX. Upadek Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1. Polska w latach sytuacja polityczna i gospodarcza. 2. Kultura oświecenia w Polsce. 3. Konstytucja 3 Maja 1791 r.- okoliczności uchwalenia, zasady, znaczenie. 4. Powstanie Kościuszkowskie. 5. III rozbiór i upadek Rzeczypospolitej. 6. Przyczyny wewnętrzne i zewnętrzne upadku Polski w XVIII wieku. X. Okres napoleoński 1. Hegemonia Francji w Europie. 2. Legiony Dąbrowskiego- okoliczności powstania, rola polityczna i militarna. 3. Księstwo Warszawskie- ustrój polityczny i znaczenie. 2

3 XI. Europa w latach Kongres wiedeński: postanowienia i znaczenie. 2. Przemiany ustrojowe i polityczne w Europie w latach : Rosja, Francja, monarchia habsburska, Wielka Brytania. 3. Wojna secesyjna w USA i jej skutki. 4. Zjednoczenie Niemiec i Włoch. 5. Rozwój ekonomiczny i społeczny w Europie i na świecie w XIX w. 6. Ekspansja kolonialna: przebieg, cechy charakterystyczne, skutki. XII. Ziemie polskie w XIX wieku 1. Decyzje Kongresu Wiedeńskiego w sprawie polskiej. 2. Ziemie polskie w latach : ustrój polityczny, sytuacja społeczno-gospodarcza, kultura. 3. Powstanie listopadowe: przyczyny, przebieg, skutki. 4. Wielka Emigracja: ugrupowania polityczne i ich programy, działalność emisariuszy. 5. Ziemie polskie w latach Wiosna Ludów na ziemiach polskich. 7. Powstanie styczniowe: przyczyny, przebieg, skutki. 8. Przemiany cywilizacyjne i społeczne na ziemiach polskich w XIX wieku 9. Sytuacja polityczna ziem polskich po powstaniu styczniowym. XIII. Świat na przełomie XIX i XX wieku 1. Przeobrażenia gospodarcze. Powstanie nowoczesnych ruchów politycznych na ziemiach polskich: ruch narodowy, robotniczy, ludowy. 2. Rewolucja 1905 roku w Rosji i Królestwie Polskim. 3. I wojna światowa: geneza, przebieg, konsekwencje. 4. Sprawa polska w czasie I wojny światowej. 5. Rewolucje 1917 r. w Rosji. 6. Kongres pokojowy w Paryżu. Nowy ład polityczny w Europie. XIV. Narodziny II Rzeczypospolitej 1. Powstanie państwa polskiego. Pierwsze ośrodki władzy. 2. Ustalenie wschodnich granic państwa. Wojna polsko bolszewicka. Pokój ryski. 3. Ustalenie zachodnich i południowych granic państwa. Traktat wersalski. Plebiscyty i powstania śląskie. 4. Spór o Śląsk Cieszyński z Czechosłowacją. XV. Europa i świat w latach 20. i 30. XX wieku 1. ZSRR w latach dwudziestych i trzydziestych. 2. Włochy po I wojnie światowej i powstanie faszyzmu. 3. Niemcy po I wojnie światowej- Republika Weimarska. II Rzesza. 4. Kryzys ekonomiczny w latach na świecie i w Polsce. 5. Geneza II wojny światowej. XVI. II Rzeczpospolita 1. Odbudowa państwa polskiego. 2. Konstytucja marcowa i demokracja parlamentarna w Polsce. 3. Gospodarka II RP w latach Przewrót majowy w Polsce w 1926 r. i rządy sanacji. Konstytucja kwietniowa. 5. Oświata, nauka i kultura II Rzeczypospolitej. 6. Polska polityka zagraniczna w latach dwudziestych i trzydziestych XX w. 3

4 XVII. II wojna światowa 1. Kampania Wrześniowa i jej znaczenie. 2. Przebieg działań wojennych w czasie II wojny światowej. 3. Powstanie Wielkiej Koalicji i konferencje Wielkiej Trójki. 4. Holocaust. XVIII. Polska pod okupacją 1. Polska pod okupacją niemiecką i radziecką. 2. Rząd polski na emigracji: powstanie, program, działalność. 3. Polskie państwo podziemne. 4. Polska Lubelska. 5. Powstanie Warszawskie: geneza, przebieg, znaczenie. 6. Polacy na frontach II wojny światowej. 7. Sprawa polska na konferencjach Wielkiej Trójki. XIX. Europa i świat po II wojnie światowej 1. Skutki II wojny światowej. Podział świata na strefy wpływów. 2. Kraje tzw. demokracji ludowej : podobieństwa i różnice. 3. Problem niemiecki po II wojnie światowej: NRD i RFN. 4. Integracja Europy Zachodniej po II wojnie światowej. 5. Sytuacja na Dalekim Wschodzie po II wojnie światowej. 6. Bliski Wschód po II wojnie światowej: powstanie Izraela, problem arabski. 7. Rozpad bloku państw socjalistycznych, tzw. Jesień Ludów. XX. Polska po II wojnie światowej 1. Walka o władzę w Polsce w latach : PKWN, TRJN, referendum ludowe, wybory do Sejmu Ustawodawczego, zbrojne podziemie. 2. Stalinizm w Polsce: cechy charakterystyczne ustroju, gospodarka, polityka wewnętrzna i zagraniczna. 3. Kryzysy polityczne i społeczno-gospodarcze w latach 1956, 1968, 1970, 1976, Polska w latach osiemdziesiątych. Powstanie Solidarności. Stan wojenny. 5. Rola Kościoła w życiu politycznym PRL. 6. Okrągły stół i początek transformacji ustrojowej w Polsce. Narodziny III RP. XXI. Wybrane zagadnienia z edukacji regionalnej: a. związki Pomorza Zachodniego z Polską od X do XX wieku, b. społeczeństwo Pomorza Zachodniego po II wojnie światowej, c. główne zabytki architektury w regionie. Wiedza o społeczeństwie 1. Grupy społeczne. 2. Cechy państw totalitarnych, autorytarnych i demokratycznych. 3. Wartości społeczeństwa obywatelskiego. 4. Konstytucyjne zasady ustroju Rzeczypospolitej Polskiej. 5. Organy władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej w RP kompetencje. 6. Konstytucyjne wolności i prawa człowieka i obywatela w RP. 7. Formy życia publicznego w Rzeczypospolitej Polskiej (stowarzyszenia, partie polityczne, związki zawodowe). 8. Przekształcenia ustroju gospodarczego w Polsce po 1989 r. 4

5 Umiejętności Uczeń: 1. umiejscawia wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w czasie i przestrzeni, 2. posługuje się terminologią historyczną, 3. dostrzega zmiany w życiu społecznym oraz ciągłość w rozwoju kulturowym i cywilizacyjnym, 4. wyszukuje oraz porównuje informacje pozyskane z różnych źródeł i formułuje wnioski, 5. dostrzega w narracji historycznej warstwę informacyjną, wyjaśniającą i oceniającą, 6. wyjaśnia związki przyczynowo-skutkowe analizowanych wydarzeń, zjawisk i procesów historycznych, 7. ocenia postacie, fakty i wydarzenia historyczne. Eliminacje wojewódzkie: I. Zakres wiedzy Historia Zadania konkursowe na eliminacjach wojewódzkich obejmować będą treści obowiązujące na etapie rejonowym oraz treści związane z tematem przewodnim tegorocznego konkursu Polska i Polacy po II wojny światowej ( ), a w szczególności: 1. Polska w systemie komunistycznym: a. okoliczności przejęcia władzy w Polsce przez komunistów; b. system represji stalinowskich w Polsce i jego skutki; c. realia życia gospodarczego i społecznego PRL-u; d. przyczyny i skutki kryzysów 1956 r., 1968 r. i 1970 r., 1976 r.; e. polityczna i społeczna rola Kościoła katolickiego w PRL-u. 2. Rozkład systemu komunistycznego w Polsce polska droga do suwerenności: a. przyczyny i skutki wydarzeń sierpniowych 1980 r. oraz rola Solidarności w przemianach politycznych i ustrojowych; b. okoliczności wprowadzenia i następstwa stanu wojennego; c. najważniejsze postanowienia Okrągłego Stołu ; d. charakteryzuje przemiany polityczne, społeczno-gospodarcze i kulturowe po 1989 r. e. okoliczności i znaczenie przystąpienia Polski do NATO i Unii Europejskiej. Wiedza o społeczeństwie Zadania konkursowe na eliminacjach wojewódzkich obejmować będą treści obowiązujące na etapie rejonowym oraz następujące zagadnienia: Samorząd terytorialny w Polsce. Systemy ochrony praw człowieka. 5

6 II. Zakres umiejętności Uczeń wykazuje się umiejętnościami sprawdzanymi na etapie rejonowym, a ponadto: 1. dokonuje analizy oraz interpretacji różnorodnych źródeł historycznych, 2. formułuje krótką wypowiedź pisemną integrując informacje pozyskane z różnych źródeł, 3. przedstawia argumenty uzasadniające własne stanowisko. Literatura Podręczniki szkolne, zestawy ćwiczeń, atlasy oraz inne materiały pomocnicze dopuszczone do użytku szkolnego przez MEN. Dodatkowo: 1. B. Snoch: Szkolny słownik terminów historycznych. Wydanie dowolne. 2. M. Sobańska-Bondaruk, S. Lenard: Ćwiczenia źródłowe dla gimnazjalistów. Warszawa W. Sienkiewicz: Słownik historii Polski. Wydanie dowolne. 4. R.M. Czarny: W nowej Europie. Słownik terminologiczny. Kielce Historia. Encyklopedia szkolna. WSiP lub PWN 6. A. Korytko, P. Letko, E.A. Mierzwa, Terminy z wiedzy o społeczeństwie, Warszawa Na etap wojewódzki dodatkowo: 1. A. Friszke, Polska. Losy państwa i narodu Warszawa 2003, rozdziały 6, 7 i 8. 6