Każda wypowiedź (także analizowany tekst) służy porozumieniu między nadawcą a odbiorcą
zawiera informacje o świecie, ludziach... Cel: przekazać informację. Przykład: Wczoraj była burza. Cechy języka : jednoznaczność, obiektywizm, rzeczowość, duża ilość słownictwa specjalistycznego, nazw własnych, brak słownictwa oceniającego i nacechowanego emocjonalnie, brak środków stylistycznych (np. porównań, metafor itp.) zdania oznajmujące proste i złożone, Przykłady: rozprawy naukowe encyklopedie, leksykony podręczniki audycje informacyjne (dziennik telewizyjny, radiowy) i edukacyjne teksty zamieszczane w gazetach i czasopismach, depesze, zawiadomienia, ogłoszenia np. prasowe, radiowe wykłady
wyraża pewne uczucia i stany [emocje], przeżycia Cel: wyrazić uczucia. Przykład: Och, jak się boję burzy! Cechy języka: obecność słów nacechowanych emocjonalnie (zdrobnienia, zgrubienia) zdania wykrzyknikowe lub zakończone wielokropkiem środki stylistyczne (np. epitety, apostrofy) Przykłady: liryka osobista, niektóre recenzje, listy dzienniki i pamiętniki, reportaże i relacje "na gorąco", kiedy nadawca jest bezpośrednim świadkiem wydarzeń i opowiada o nich. wypowiedzi potoczne ( radość, podziw, oburzenie itd.) np. Ach, to wspaniale! Niech go licho weźmie!
dąży do kształtowania postaw i zachowań odbiorcy, Cel: wpłynąć na poglądy, zachowanie odbiorcy, nakłonić go do konkretnych działań czy wybrania jakiejś postawy. Przykład: Burzo, nie szalej! Cechy języka: czasowniki w trybie rozkazującym (np. zastanów się, zobaczcie) formy kategoryczne (np. nie wolno, trzeba, powinniście) bezpośrednie zwroty do odbiorcy: ty, ciebie, was zawiera rady, prośby, pouczenia słownictwo oceniające (cudowny, beznadziejny) Przykłady: - stanowcze nakazy zachowań (komendy, zarządzenia, polecenia służbowe itp.)porady, - instrukcje, regulaminy, prośby, apele do dobrej woli człowieka, odezwy (podania, instrukcje, poradniki, hasła, slogany) - w publicystyce, w przemówieniach, w poezji przejawia się w postaci ocen i sądów o powinnościach odbiorcy. - przysłowia np. Kto rano wstaje, temu Pan Bóg daje. Nie czyń drugiemu, co tobie niemiłe.
Cel: pokazać piękno samego tekstu, zachwycić, zaskoczyć lub rozśmieszyć odbiorcę. Przykład: Zdarto żagle, ster prysnął, ryk wód, szum zawiei. Adam Mickiewicz " Burza" Cechy języka: Nagromadzenie środków artystycznych: porównań, przenośni itp. dopuszcza przekroczenie norm językowych- odbieganie od wzorca językowego, od mowy ogólnej, a nawet łamanie form poprawnościowych. Przykłady: poezja w przemówieniach, prozie, w różnego typu żartach, przysłowiach itp. w rozmowach potocznych, korespondencji, w żargonach zawodowych, uczniowskich, a więc wszędzie tam, gdzie dąży się do odświeżenia języka, przełamania szablonu.
funkcja nawiązywania, podtrzymywania kontaktu lub sygnalizowania jego zakończenia np. hej!, cześć, witam, dzień dobry, aha, jak leci?, halo!, bywaj, do widzenia, do zobaczenia! Tego typu wyrażenia o niczym nie informują, ale komunikują, że chcemy nawiązać, podtrzymać lub zakończyć kontakt z partnerem aktu mowy.
Rozumiesz, co do Ciebie mówię? Pada deszcz. Denerwuje mnie to, że cały czas mi przerywasz, gdy coś mówię. Ubierz kurtkę. Naucz mnie nie skarżyć się nie mówić o zmienności życia jak ciężkie ono jak mało w nim wszelkiego sensu Jaką funkcję pełnią : 1. opowiadanie o własnych przeżyciach 2. sprawozdanie z wycieczki 3. przemówienia okolicznościowe 4. notatki z lekcji 5. streszczenie tekstu popularnonaukowego 6. list do sympatii 7. apel skierowany do odbiorców o pomoc dla powodzian
to ogół środków językowych charakterystycznych dla konkretnego autora, epoki, utworu literackiego, stosowanych w ścisłych okolicznościach.
charakterystyczny dla dzieł specjalistycznych : podręczniki, encyklopedie, publikacje naukowe, leksykony itp. Cechy charakterystyczne: - Zdania rozbudowane, najczęściej podrzędnie złożone służą precyzyjnemu, ścisłemu i przejrzystemu wyrażaniu myśli; - Słownictwo fachowe, specjalistyczne, terminy naukowe, bez znajomości których tekst jest nieczytelny; - Obecność wykresów, tabel, przypisów, cytatów, symboli, wzorów - Logiczna kompozycja obejmująca tezy, argumenty, wnioski, przykłady, rozdziały, akapity; - Brak środków artystycznych oraz nacechowania emocjonalnego; - Dążenie do jednoznaczności i precyzji; - Unikanie elementów oceniających; - Obiektywne przedstawianie zjawisk i problemów (używanie form bezosobowych lub formy liczby mnogiej) - Cytowanie prac innych autorów, stosowanie przypisów - Poprawny pod względem gramatycznym; - Funkcja poznawcza;
odmiana mówiona, oficjalna (także pisana, użytkowa) to styl przepisów prawnych, zarządzeń administracyjnych, okólników i innych pism urzędowych, instrukcji. Cechy charakterystyczne: - Silna konwencjonalizacja języka (w imieniu, na podstawie przepisów, w związku z, prośbę swą motywuję, zwracam się z...); - Obecność form grzecznościowych (zwracam się z uprzejmą prośbą, szanowny...); - Konstrukcje bezosobowe zarówno w stosunku do odbiorcy, który traktowany jest jako anonimowy członek zbiorowości, jak również jako nadawca (przypomina się, zawiadamia się, składa się, ogłasza się); - Obecność strony biernej (jest organizowany, działalność prowadzona przez); - Brak emocjonalności; - Duży stopień oficjalności języka; - Używanie gotowych szablonów, formuł składniowych (podania, obwieszczenia, zawiadomienia, oficjalne prośby);
stosowany w prasie, radiu, telewizji, w reklamach, w pracach popularnonaukowych, informacja + komentarz. Jest bardzo zróżnicowany. Cechy charakterystyczne: - komunikatywność, jasność wypowiedzi - czasem można w nim znaleźć elementy oceny, subiektywnego sądu - niekiedy jest bardzo sugestywny i obrazowy
styl dzieła literackiego, które rządzi się innymi prawami niż wszelkie inne komunikaty językowe. Występują tu silne mody stylistyczne i indywidualne upodobania autorów (odmiana pisana). Cechy charakterystyczne: - Fonetyczne środki stylistyczne: o Eufonia instrumentacja zgłoskowa, o Onomatopeje o Rymy o Rytm - Słowotwórcze środki stylistyczne, zdrobnienia, zgrubienia, neologizmy, złożenia. - Składniowe środki stylistyczne: o Apostrofa, o Powtórzenie, o Anafora, epifora o Paralelizm składniowy o Inwersja - Leksykalne środki stylistyczne archaizm, barbaryzm, dialektyzm, kolokwializm, wulgaryzm - Semantyczne środki stylistyczne, czyli tropy poetyckie: o Epitety o Porównania o Metafora (przenośnia) o Hiperbola o Metonimia (zamiennia) o Peryfraza (omówienie) o Oksymoron o Alegoria o Symbol
mówiona, nieoficjalna i najswobodniejsza odmiana języka, służąca do porozumiewania się w codziennych sprawach. W prywatnych listach, w utworach literackich wprowadzany jest dla ożywienia wypowiedzi. Cechy charakterystyczne: - Obecność słownictwa nacechowanego emocjonalnie (zdrobnienia, zgrubienia), ekspresywnie (wykrzyknienia) - Stałe związki frazeologiczne, - Wyrazy gwarowe, środowiskowe - Występowanie licznych zaimków ten, tu, ktoś, gdzieś itp., - Liczne powtórzenia, - Swobodna składnia zdania urywane, eliptyczne, wtrącone, równoważniki zdań, ograniczona liczba spójników, niemal nie występują zdania wielokrotnie złożone, - Częste występowanie środków językowych służących funkcji fatycznej (nawiązanie i podtrzymanie kontaktu) np. formy wołacza.