Relacja pomiędzy człowiekiem a psem

Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku Wydział Architektury i Wzornictwa Katedra Wzornictwa Przemysłowego Relacja pomiędzy człowiekiem a psem Czyli psie problemy i rozterki Praca Magisterska: Ewelina Worobik Promotor: starszy wykładowca Marek Średniawa Gdańsk 2012

2 Spis treści 1. Wstęp... 4 2. Psychologia i charakterystyka dziecka w wieku przedszkolnym... 7 3. Funkcja zabawy w życiu przedszkolaka... 10 4. Rys historyczny... 14 5. Doświadczenie... 16 5.1 Część wstępna.... 17 5.2 Memory.... 18 5.3 Co ma pies? Dyskusja o budowie.... 20 5.4 Mały duży... 20 5.5 Pokarmy dobre i złe.... 21 5.6 "Burza mózgów" - czy ważne jest karmienie i dlaczego?... 21 5.7 Niezapomniane chwile... 22 5.8 Pożegnanie z Szerii... 23 5.9 Wizyta w innych grupach wiekowych dzieci... 23 6. Analiza stanu istniejącego... 26 6.1 Analiza początkowego problemu projektowego... 26 6.2 Zajęcia edukacyjne w schronisku dla zwierząt... 27 6.3 Zabawki edukacyjne... 28 7. Problem projektowy... 32 8. Założenia Projektu... 33 9. Proces Projektowy... 34 9.1 Koncepcje rozwiązania... 34 9.2 Wybór koncepcj... 38 9.2.1 Analiza... 38 9.2.2 Wybór... 47 9.2.3 Rozwinięcie koncepcji... 49 9.3 Wybór materiały... 56 9.4 Inspiracje... 56 9.5 Modelowanie.... 58 9.5.1 Wnioski... 69 9.5.2 Inspiracje kreskówkami... 69 9.6 Model emocje kolor... 72

3 10. Scenariusz zajęć... 76 11. Mapa myśli... 79 12. Bibliografia... 80

4 1. Wstęp Wybór tematu mojej pracy magisterskiej nie jest przypadkowy, jest częścią mojej osobowości. Pies dla mnie jest nie tylko najlepszym przyjacielem, to członek rodziny. Sama mam obecnie psa. Od wczesnego dzieciństwa w moim domu były zwierzęta począwszy od chomika, królika poprzez kota oraz psa. Wiedziałam, że zwierzę to nie zabawka, to coś co czuje, przywiązuje się, może chorować, można się z nim świetnie bawić, ale to także obowiązek dla rodziny. Wspominam z nostalgią chwile radości, ale także smutne chwile pożegnań z naszymi ulubieńcami. Moje odczucia oraz coraz bardziej nagłaśniany w mediach psi problem skłoniły mnie do głębszego przeanalizowania tego zagadnienia. Ponadto potępiam znęcanie się nad zwierzętami, nie rozumiem ludzi, którzy potrafią podnieść rękę na psa, oddać swojego pupila, czy też go porzucić. Chciałam także pomóc innym ludziom przeżywać takie wyjątkowe chwile oraz pomóc zwierzętom uniknąć złego losu. Niepisana umowa pomiędzy psem a człowiekiem została zawarta ok. 10000 lat temu, upolowane szczeniaki hodowano w siedliskach, eliminowano agresywne, a pozostałe wykorzystywano do polowań, obrony, pilnowania. Burzliwy rozwój następuje w okresie rewolucji przemysłowej. W XVIII wieku wprowadzono zakaz walki psów, pojawiają się pierwsze nieoficjalne wystawy psów. W XIX wieku w oficjalne wystawy angażują się nawet rodziny królewskie, następuje rozwój relacji pies pupil domu, pojawia się moda na spacery z psem, nawiązanie do życia wiejskiego. Zgodnie z niepisaną umową pomiędzy psem a człowiekiem pies wykonuje z całego serca swoje obowiązki począwszy od małego westa do doga harlekina, kundelka czy psa rasowego, psa myśliwskiego czy ozdobnego. Te wszystkie psiaki pomimo różnicy wyglądu czy też charakteru łączy jedno oddanie, miłość do swojego właściciela przyjaciela. Dzielnie pilnują domu, chronią przed niebezpieczeństwem, niektóre pomagają w polowaniach czy też przy tępieniu szkodników. Wszystkie psy są towarzyszami do końca życia dla swoich właścicieli, są lojalne i czułe. Dla psa nie jest ważne, czy ma pełną miskę, dach nad głową ważne jest, by być blisko swojego pana. Skrzywdzony psiak potrafi zaufać ponownie, czy to oznacza, że nie ma uczuć? Nie, to znaczy, że człowiek jest częścią jego życia. Można także znaleźć medyczne udowodnienie dłuższego życia u ludzi posiadających psy. Praktyka lekarska potwierdza, że towarzystwo psa, kota lub innego

5 puszystego stworzonka działa na człowieka uspokajająco oraz powoduje obniżenie ciśnienia krwi, co zmniejsza ryzyko zawału czy wylewu. Głaskanie psa, drapanie kota za uszami czy inne pieszczoty ulubionego zwierzątka koją stres i zmniejszają powszechnie obecne choroby cywilizacyjne. Szczególnie w środowisku miejskim daje się nam we znaki życie w nieustannym pośpiechu i napięciu. Napięcie to można rozładować najlepiej przez kontakt z przyjaźnie usposobionym psem lub kotem. Fakt ten uświadamia nam, że nawet w obłędnym kołowrocie naszej cywilizacji pozostało jeszcze trochę nieskażonej prostoty i bezpośredniości uczuć. Przyglądając się otaczającym nas psom, możemy zauważyć różnicę pomiędzy nimi Są psy kochane i uwielbiane przez człowieka, psy - które spotkały na swojej drodze lekkomyślnych ludzi, porzucone, niechciane, są też takie, które zaznały okrucieństwa fizycznego od człowieka. Wszystkie psy są towarzyszami swoich właścicieli do końca życia. Swoją uwagę w analizie skupiłam na ostatnich grupach, zadając sobie pytanie: co może skłaniać ludzi do pozbywania się swoich czworonogów, o które bardzo często wcześniej dbali? Odpowiedzi szukałam najpierw w schroniskach u osób, które zajmują się podobnym problemem. Sporządziłam w tym celu także ankietę, żeby sprecyzować kierunek rozmów, uzyskać w miarę pełną odpowiedź na nurtujące mnie pytania. Kontaktowałam się ze schroniskami w różnej części Polski w celu uniknięcia zawężenia problemu, swoją uwagę skupiłam jedynie na psach. Odwiedziłam także schronisko w Lublinie. Ustaliłam, że tak naprawdę nie ma dominujących okresów, w których ludzie pozbywają się psów. Ponadto nie stwierdzono dominacji rasy lub kilku ras, nie zaobserwowano także korelacji ze statusem społecznym. Wnioski wyciągnięte na podstawie tych rozmów były dla mnie pewnym zaskoczeniem, pomogły mi jednak sprecyzować istotę problemu. Wszyscy moi rozmówcy zgodzili się ze mną, że problem tkwi w braku świadomości. Okazało się więc, że nie najważniejszym aspektem jest złe zachowanie psów czasem wręcz uciążliwe, ale fakt, że nie wszyscy biorąc psa do domu, mają świadomość, że to nie tylko przyjemność, ale także i obowiązek, że z tego szczeniaczka urośnie w niektórych przypadkach bardzo duże zwierzę, że niektóre psy

6 potrzebują bardzo dużo ruchu. Można by wymieniać jeszcze wiele takich punktów, ale wszystkie sprowadzają się do jednego braku świadomości. Brałam także pod uwagę możliwość poprawy bytu psów poprzez poprawienie komfortu pobytu ich w schronisku, jednak podkreślane przez te placówki problemy finansowe oraz zaobserwowane sposoby radzenia sobie z nimi w jak najbardziej praktyczny sposób zmieniły moją decyzję. Doszłam także do wniosku, że lepiej zapobiegać niż leczyć. Postanowiłam skierować swój projekt do najmłodszych. Uznałam, że ludzie dorośli mają wiele możliwości zmiany swojego myślenia, problem może jedynie tkwić w chęciach. Natomiast dzieci dopiero poznają świat, uczą się żyć. Zwłaszcza, że dzieci w dzisiejszych czasach są zadbane, ale często tylko zewnętrznie. Rodzice w pogoni za karierą i zabezpieczeniem materialnym zapominają o kształtowaniu ich rozwoju, uwrażliwianiu na otaczających ich świat. Często te obowiązki scedowują na szkołę. Analizując różne grupy wiekowe, uczestniczyłam także w zajęciach dzieci z gimnazjum w schronisku w Lublinie. Ostatecznie uznałam, że kształtowanie wrażliwości powinno się odbywać jak najwcześniej, wtedy efekty powinny być najlepsze. Dlatego wybrałam dzieci w wieku przedszkolnym. Mam świadomość ogromnego wyzwania, jakie stoi przede mną, gdyż nie mam styczności z małymi dziećmi, są dla mnie jedną wielką zagadką i przerażeniem. Mam jednak nadzieję, że dzieci najpełniej wczują się w myśl przewodnią mojej pracy: Jesteś na zawsze odpowiedzialny za to, co oswoiłeś" Lis do Małego Księcia

7 2. Psychologia i charakterystyka dziecka w wieku przedszkolnym Wiek przedszkolny traktowany jest jako niezwykle ważny okres w życiu człowieka. Uważany bywa jako okres ważny dla kształtowania osobowości człowieka, okres nabywania ważnych, cennych doświadczeń. Okres przedszkolny jest pierwszym, którego nie obejmuje amnezja dziecięca. W tym wieku najistotniejszym przemianom podlega relacja z otoczeniem w zakresie uczenia się. Dziecko w wieku niemowlęcym i poniemowlęcym uczy się według tzw. własnego programu. Znaczy to, że uczy się ono spontanicznie, naturalnie, w każdych okolicznościach, niejako mimowolnie i przypadkowo. Uczenie się reaktywne to druga forma uczenia się. Uczenie to odbywa się pod kierunkiem dorosłego, który pełni rolę nauczyciela. Staje się ono działalnością celową, ukierunkowaną, z wyraźnie wyodrębnionymi etapami. Działalność ta wymaga od uczącego się coraz większej samodzielności intelektualnej, zdolności koncentrowania się na wykonywanym zadaniu, wytrwałości w pokonywaniu pojawiających się przeszkód. M. Debesse nazywa ten wiek wiekiem koziołka : Dziecko nie stanowi miniatury człowieka dorosłego. Impulsywne, niespokojne, ciekawe i gadatliwe, lubiące zabawy i opowieści, zmyśla różne historie nie raz aż do popadania w mitomanię i w naturalny sposób zmierza do właściwego mu stylu życia. Czy to będzie chłopiec, czy dziewczynka, zawsze odznacza się nieco przysadzistą sylwetką, dużą głową osadzoną na tułowiu już nieco wyszczuplonym dzięki chodzeniu, ma gesty harmonijne, twarz rozjaśnioną i zwróconą ku światu, który je przyciąga. Przywodzi na myśl postać z bajki,zwinnego koziołka tańczącego na leśnych polanach, z fletem przy ustach. Nie mając wprawdzie kopytek, przypomina radość życia właściwą małemu koziołkowi, jego instynkty, jego naiwną bezwstydność, a także jego bezpośredni kontakt z ziemią, tak bardzo jeszcze bliską. Jego myślenie animistyczne wciąż zaciera granicę między życiem człowieka, a życiem zwierząt. Podobnie jak to dzieje się w bajce, miesza rzeczywistość ze światem wyobrażonym. Nie można powiedzieć, że kocha przyrodę, jak to później czynić będzie młody człowiek. Czyni jednak więcej: jeszcze trochę żyje wśród przyrody, a jest to radosne uczestnictwo i upojenie. W mojej pracy najistotniejszym jest rozwój psychiczny dziecka dlatego też skupię się tylko na nim.

8 Wiek przedszkolny wyodrębnia się jako okres rozwojowy, w którym zabawa jest dominującą formą działania, a poznawanie rzeczywistości dokonuje się w drodze swobodnego, okolicznościowego gromadzenia doświadczeń. Rozwój psychiczny w tym okresie ulega szybkim zmianom, postępuje rozwój sfery poznawczej i działalności dziecka oraz jego życia emocjonalnego i społecznych form zachowania. W okresie tym dzieci cechuje duża jeszcze pobudliwość psychoruchowa, wskutek czego łatwo tracą równowagę uczuciową, przejawiają zmienność zachowania, trudno im panować nad sobą, łatwo się męczą i nudzą. W literaturze można spotkać kilka podziałów rozwoju dzieci. Przedstawię jeden z nich: 3 4 lata - w tym wieku dzieci są na ogół mało samodzielne i uzależnione emocjonalnie od dorosłych, szczególnie potrzebują indywidualnego traktowania. Przejawiać mogą trudności w przystosowaniu się do nowego środowiska. Uwaga dzieci jest krótkotrwała, szybko zmieniają przedmiot swoich zainteresowań, łatwo się męczą. Motywem ich działania jest głównie zabawa, która polega jeszcze na manipulowaniu przedmiotami. Wraz z rozwojem wyobraźni wzbogacają się jednak prymitywne początkowo zabawy tematyczne, konstrukcyjne a także twórczość plastyczna. 5 5,5 lat - ten wiek cechuje zwiększona samodzielność dzieci, nasila się potrzeba nawiązywania kontaktów z rówieśnikami. W tych latach dziecko osiąga stadium konkretno - wyobrażeniowe myślenia i mowy, rozwija się jego ciekawość poznawcza, której szczególnym wyrazem są pytania stawiane dorosłym. Aktywność umysłowa dzieci jest jednak nadal powiązana z ich działalnością, z różnymi rodzajami zabaw, których treść się wzbogaca, z rozwojem ekspresji plastycznej. Z wiekiem wzrasta możliwość skupienia uwagi, co ułatwia dzieciom branie udziału w różnych zajęciach. 5,5 7 lat - w tym okresie wzrasta samodzielność dziecka, zdolność przestrzegania norm współżycia społecznego, rozwija się poczucie obowiązku. Ujawniają się uczucia wyższe, intelektualne, społeczne i estetyczne. Dzieci w tym wieku żywo interesują się przyrodą, techniką, pracą ludzi w różnych zawodach. Na podłożu ich myślenia konkretno wyobrażeniowego wytwarzają się zaczątki myślenia abstrakcyjnego, słowno - logicznego. Zabawa jednak nadal odgrywa w rozwoju dziecka podstawową rolę. Opanowanie nowych wiadomości w wieku przedszkolnym i nabywanie coraz to bardziej złożonych umiejętności będzie przebiegało optymalnie jedynie wtedy, gdy dziecko będzie

9 kierowane przez dorosłego nauczyciela, który będzie dążył do tego, aby jego program stymulacji rozwoju dziecka i kierowania jego przebiegiem stawał się owym wewnętrznym programem samego dziecka.

10 3. Funkcja zabawy w życiu przedszkolaka W życiu każdego człowieka można wyodrębnić trzy podstawowe formy aktywności: * zabawa * nauka * praca Zabawę możemy określić jako działalność podejmowaną dla przyjemności, która sama taką przyjemność sprawia. To forma aktywności dziecka, w której w sposób najbardziej wszechstronny i naturalny dokonuje się proces nauczania, uczenia się. Przebiega ona przy wtórnym udziale wyobraźni zdolnej kreować wtórną rzeczywistość. Obserwując zabawę dzieci, możemy orzekać o stanie rozwoju dziecka, a także jego sytuacji rodzinnej. Zabawa należy do pierwszych aktywnych wypowiedzi człowieka. W różnych językach pojęcia zabawa, bawienie się czy bawić się posiadają wiele znaczeń. W każdej z wielkich historycznych cywilizacji zabawa występowała zarówno jako działanie dziecka, jak i osób dorosłych. We wszystkich europejskich językach zabawa oznacza różnoraką ludzką aktywność, która niesie za sobą radość i przyjemność. W starożytności Grecy rozumieli zabawę jako typową aktywność przynależną dzieciństwu, u Rzymian oznaczała radość, przyjemność natomiast w judaizmie radość i śmiech. W ujęciu psychologicznym i pedagogicznym zabawa to specyficzna jakość działania, naturalnie przebiegający proces, wyraz twórczości, wyzwolenia i niezależności. Według J.Huizinga zabawa ujawnia się jako specyficzna jakość działania, różniąca się od zwyczajnego życia, upiększa życie, uzupełnia je i w tej właśnie mierze jest niezbędna. To dobrowolna czynność lub zajęcie, dokonywana w pewnych ustalonych granicach czasu i przestrzeni, według dobrowolnie przyjętych, lecz bezwarunkowo obowiązujących reguł. Jest celem samym w sobie, towarzyszy jej uczucie napięcia, radości i świadomość odmienności od zwyczajnego życia. W. Okoń natomiast określa zabawę jako działanie wykonywane dla własnej przyjemności, oparte na udziale wyobraźni, tworzące nową rzeczywistość. Choć działaniem tym rządzą reguły, których treść pochodzi głównie z życia

11 społecznego, ma ono charakter twórczy i prowadzi do samodzielnego poznania i przekształcania rzeczywistości. Przedstawione definicje akcentują rolę wolności, fantazji, wyobraźni i kreatywności w zabawie, tworzenia sytuacji nierzeczywistych, których funkcja polega na wzbogaceniu codzienności. Zabawę można więc określić jako pośrednika nowego prowadzącego do zwrotu wiedzy o realnej codzienności. Przyrost doświadczenia w zabawie odbywa się poprzez nowe, twórcze możliwości działania oraz plastyczność ról. W swym rozumieniu zjawiska zabawy większość autorów podkreśla wewnętrzną motywację bawiącego się (dobrowolność, spontaniczność), która jest aktywizowana informacjami z otoczenia bądź impulsami wewnętrznymi (emocje, napięcie, dysonans poznawczy). Istotną rolę pełni także wymiar pozytywnych emocji i przyjemności czerpanej z zabawy, objawiającej się radością i potwierdzeniem pozornej bezcelowości zabawy. Zabawa to aktywność stymulowana przez ciekawość, chęć i radość z sukcesu. Z. Vajda opisuje zabawę jako czynność tak-jakby, którą autorka tłumaczy jako podwójną świadomość rzeczywistości, przy której wczuwaniu się granica pomiędzy fantazją a realnością ulega zatarciu, inaczej niż w realnej rzeczywistości. W nawiązaniu do koncepcji autorki można podkreślić, że każda zabawka i zabawa ma charakter wirtualny, a wirtualność ma swój ścisły związek z realnością. Jakość zabawy mierzona jest tym, jak dokładnie dziecko odzwierciedla realność, zaś jakość zabawki na ile czyni ona to możliwym. Zabawy można podzielić ze względu na treść oraz ze względu na organizację. Wśród pierwszej grupy zabaw możemy wyróżnić: zabawy tematyczne, konstrukcyjne, ruchowe, badawcze, tropiące. Zabawy tematyczne zwane także zabawą w role, zabawą twórczą bądź zabawą symboliczną pojawiają się już w drugim roku życia i zajmują około 1/3 całej aktywności zabawowej. Istotą tej grupy zabaw jest temat i role, które z niego wypływają, ponadto elementami zabaw tematycznych są czynności zabawowe (sprzedawanie itp.) oraz sytuacja zewnętrzna zabawy zwłaszcza rekwizyty. Czas trwania zabawy tematycznej ulega zmianie, u 3-4-latków wynosi 10 15 minut, natomiast u 5-6-latków 40 60 minut. Zabawy tematyczne mają znaczenie zarówno dla rozwoju społecznego stosunku

12 społecznego, ról, zadań, współpracy w zabawie, jak i rozwoju emocjonalnego dzieci przeżywają role, które odgrywają, wpływają także na rozwój intelektualny pozwalają przyswoić wiele nowych pojęć. Dzieci około piątego roku życia zaczynają rozgraniczać sytuacje na niby i w rzeczywistości, w świecie fikcji dzieci stwarzają sytuacje zastępcze związane z wyobraźnią, jest to tzw. funkcja kompensacyjna zabaw tematycznych. Zabawy konstrukcyjne dotyczą czynności, w wyniku których z materiału konstrukcyjnego powstaje określony wytwór niezależnie od tego, czy został sporządzony według wzoru, czy z wyobraźni dziecka. Ta grupa zabaw pobudza wyobraźnię i inwencję twórczą dziecka, kształtuje orientację przestrzenną, spostrzeganie proporcji oraz analizę i syntezę, podnosi sprawność manualną i ogólną sprawność dłoni. Wpływa także na rozwój procesów poznawczych, a przede wszystkim w ramach myślenia rozwijane są operacje umysłowe. Zabawy dydaktyczne są to takie zabawy, w których treści zawarte jest zadanie do wykonania. Różnią się od innych zabaw tym, że odnoszą się do sfery poznawczej i intelektualnej, a dzieci nie uczestniczą w tworzeniu reguł zabaw. Zabawy dydaktyczne są formą dostarczania i utrwalania wiedzy o świecie, pełnią rolę w rozwoju społecznym dzieci, przyczyniają się także do rozwoju procesów poznawczych, ponadto uczą odpowiednio się zachowywać w sytuacjach wygranej i przegranej. Zabawy ruchowe zabawy, w których odwołujemy się do wyobraźni dziecka. Mają swoją fabułę, czyli treść ruchową, którą łączy się z muzyką oraz elementami estetyki, wykorzystując przybory i przyrządy. Ta grupa zabaw zaspakaja przede wszystkim ogromną potrzebę ruchu, rozwija sprawność motoryczną, dziecko zyskuje orientację w przestrzeni, ponadto rozwijają pamięć ruchową oraz pomagają w ustaleniu lateralizacji i pełnią funkcję tzw. ludyczną czyli dostarczają przyjemności. Zabawy tropiące wywodzą się z zabaw w łowy, posiadają elementy chowania, tropienia, wodzenia po śladzie. Omawiane zabawy pozwalają na swobodną działalność dziecka, angażują sferę osobowości, dostarczają radości odkrycia oraz kształtują sferę społeczną dzieci muszą przestrzegać norm i uczyć się działać w grupie. Zabawy tropiące mają także aspekt umysłowy dzieci posługują się symbolami (strzałki, znaki, itp.), ponadto w zabawach tego typu korzysta się z powietrza, ruchu, słońca.

13 Jak wynika z powyższej analizy każda grupa zabaw zaspakaja inne potrzeby dziecka, w inny sposób wpływa na kształtowanie osobowości małego człowieka. Z tego też względu dziecku potrzebne są wszystkie rodzaje zabaw, gdyż zabawa jest dla wieku przedszkolnego podstawową formą aktywności.

14 4. Rys historyczny Zabawa jest podstawową kategorią ludzkiego zachowania społecznego. J. Huizinga stwierdził, że bez zabawy nie byłoby cywilizacji, że zabawa wyprzedzała jej powstanie, a na pewno była jej motorem. W opinii tego autora zabawa jest wielkością daną kulturze, egzystującą przed samą kulturą, towarzyszącą jej i przenikającą ją od samego początku. Na podstawie historycznych analiz możemy stwierdzić, że prawie wszystkie cywilizacje zapewniały jednostkom pewien rodzaj zabaw. Według J. Huizingi pierwotne formy ludzkiego współżycia nasycone były tzw. aktywnością ludyczną - zabawową. Występowała ona w prostych postaciach już u ludów pierwotnych, odgrywała znaczącą rolę u najstarszych kultur. W społeczeństwach zorganizowanych atmosferę ludyczną wykorzystywały mity i kulty. Zabawa odgrywała więc dużą rolę nie tylko w życiu dzieci, ale i u dorosłych, była wizerunkiem społeczności oraz sposobu życia warstw danego społeczeństwa, jego rozwoju technicznego, poziomu myślenia i odczuwania, wrażliwości estetycznej i związków z naturą. Zabawa integrowała grupy, była upiększeniem codzienności. Poprzez tę formę działań społeczeństwa komunikowały swoje poglądy na świat, manifestowały istotne wartości. W zabawie wspólnota wyrażała swoje rozumienie życia i świata. Wszystkie ważne aktywności i działania np. mity, rytuały, folklor, taniec, muzyka, teatr miały swoje praźródła w zabawie, dlatego też elementy zabawowe można odnaleźć w prawie każdej dziedzinie ludzkiego funkcjonowania, np. w sporcie, sztukach artystycznych, stylach architektury, filozofii carpe diem. Zabawy zmieniały się wraz z modą i rozwojem cywilizacji. Jednak szczególnie w zabawie tradycyjnej badacze upatrują funkcji kulturotwórczej i społecznej, która pozwala na wzmacnianie przynależności do grupy, podporządkowanie się normom i regułom społeczności. Według M. Kielar-Turskiej człowiek współczesny w obawie przed unifikacją (ujednoliceniem, sprowadzeniem do jednej postaci), jaką niosą środki masowego przekazu, odczuwa potrzebę powrotu do swych korzeni, do swej autentyczności. Badania autorki wykazały pokoleniową zmienność aktywności ludycznej, w której odzwierciedlają się tendencje, patologie i zagrożenia współczesnych norm kulturowych i społecznych. Zmiana dotyczyła wielu parametrów zabawy, między innymi

15 jej struktury i formy. Zabawy ruchowe zostały wyparte przez statyczne gry komputerowe, a czynności ludyczne o typie obrzędów, tradycji, baśni, mitów stają się też w coraz mniejszym stopniu polem do spotkań i przebywania dorosłych z dziećmi. Zdaniem socjologów i antropologów zabawa i zabawka towarzyszyły społeczeństwu ludzkiemu od jego powstania i tworzyły część składową kulturowego dziedzictwa każdego narodu. Wspomagając tworzyć kulturę, tradycję i obrzędowość, ułatwiały przekazywanie wartości uznawanych przez społeczeństwa jako cenne i pożądane, wpływały zarówno na rozwój społeczny, jak i jednostkowy.

16 5. Doświadczenie W pracy projektowej ze względu na brak doświadczenia w kontaktach z małymi dziećmi istotnym dla mnie było zorganizowanie spotkania z dziećmi w wieku przedszkolnym, czyli grupy, którą wybrałam jako adresata mojego projektu o czym pisałam już we wcześniejszych rozdziałach. Chcąc się skupić na podnoszeniu świadomości ludzi, zgodnie z myślą przewodnią mojej pracy: jesteś na zawsze odpowiedzialny za to, co oswoiłeś", istotnym dla mnie było poznanie stanu faktycznego czyli zachowania dzieci w obecności psa, ich wiedza na temat potrzeb psów oraz codziennej pielęgnacji, budowy psa i możliwości wspólnego spędzania czasu. Doświadczenie przeprowadziłam w dwóch przedszkolach, świadomie wybierając placówkę mieszczącą się w mieście i na wsi oraz różne grupy wiekowe małych odbiorców mojego projektu. Przedszkole w Lublinie, dzieci w wieku 3-3,5 lat, wiejskie w Piotrowicach w grupie 5-6 latków. Zajęcia przeprowadziłam sama w obecności wychowawców, istotnym punktem spotkania była obecność mojego psa. Chcę podkreślić dużą życzliwość osób, z którymi miałam przyjemność współpracować oraz zaufanie związane z obecnością Szerii na zajęciach. Ze względu na kompletny brak doświadczenia w pracy z małymi dziećmi skorzystałam z pomocy mojej mamy, nauczyciela z wieloletnim doświadczeniem. Istota naszej współpracy dotyczyła problemu: jak w zrozumiały sposób przekazać informację małym odbiorcom, jak skupić ich uwagę, gdy koncentracja małego dziecka jest tak krótkotrwała, jak zainteresować zagadnieniem, żeby zajęcia przyniosły oczekiwany efekt, jak przeprowadzić zajęcia, aby uzyskać pozytywną aktywność dzieci, jak utrzymać dyscyplinę na zajęciach, aby powyższe efekty były wogóle możliwe. Zajęcia miały charakter zabawy edukacyjnej, pogadanki, dyskusji, "burzy mózgów". Składały się z dziewięciu etapów:

17 5.1 Część wstępna Niezwykle istotny okazał się moment nawiązania kontaktu, wzbudzenia zainteresowania. Ten etap poświęciłam na zaprezentowanie Szerii, chętni mieli możliwość przywitania się z moim psem. Ponadto ważne dla mnie było uzyskanie informacji, czy dzieci mają w domu zwierzęta, jakie oraz w jaki sposób o nich opowiadają. Wnioski: a. radość dzieci z obecności psa, zainteresowanie nim, jednostki nie poddały się sympatycznej atmosferze, nie wykazały żadnego zainteresowania naszą obecnością, bardziej odczuwalne w Lublinie, b. delikatność, czułość w kontaktach z psem przede wszystkim w Lublinie.

18 5.2 Memory W zabawie wykorzystałam zdjęcia graficzne różnych ras psów, także mojej Szerii. Dla każdej rasy przygotowałam zdjęcia małego i dużego psa. Zadanie dzieci polegało na odnalezieniu par.

19 Wnioski: a. duże zainteresowanie tą formą, b. chętny udział w zabawie, c. szybka spostrzegawczość, jednak większa u dzieci z przedszkola w Lublinie, d. radość z odnalezienia zdjęcia Szerii.

20 5.3 Co ma pies? Dyskusja o budowie Wnioski: a. większość dzieci posiadała wystarczające informacje o budowie psa, oczywiście na miarę swojego wieku. 5.4 Mały duży Przedstawiłam zdjęcia psa młodego i dorosłego tej samej rasy. Istotą zabawy było wskazanie przez dzieci różnic, ich przyczyn oraz uzyskanie informacji o podstawowej, systematycznej roli człowieka w życiu psów czyli karmieniu. Wnioski: a. szybkie wskazanie różnic, b. problem z określeniem - pies urósł, c. duży problem sprawił dzieciom wniosek dotyczący codziennego karmienia psa, pomocna okazała się moja sugestia odnośnie codziennych, porannych czynności dzieci.

21 5.5 Pokarmy dobre i złe Zadanie dzieci polegało na sklasyfikowaniu pokarmów przedstawionych na zdjęciach na dwie grupy, którymi można karmić psy oraz których nie powinny spożywać. Wnioski: a. w nielicznych przypadkach dzieci popełniły błąd, b. chętnie angażowały się w zabawę, dodając zupełnie trafne komentarze. 5.6 "Burza mózgów" - czy ważne jest karmienie i dlaczego? Wnioski: a. dzieci nie mają świadomości, że posiadanie psa wiąże się z codziennymi obowiązkami, b. nie dostrzegają związku, że pies nakarmiony jest szczęśliwy, bawi się, biega, rośnie, ładnie się prezentuje.

22 5.7 Niezapomniane chwile Istotą mojej pracy jest podwyższanie świadomości - pies to obowiązek, ale i ogromna przyjemność. W zabawie wykorzystałam zdjęcia z różnych form zabaw z psem, wspólnego spędzania czasu. Dzieci miały za zadanie opowiedzieć, z czym kojarzą się im pokazywane zdjęcia. Wnioski: a. zabawa wskazała ogromną różnicę odnośnie roli psa w domu wśród dzieci z miasta i wsi. Zdecydowana większość dzieci z przedszkola w Piotrowicach nie wykazała

23 zaangażowania w tej dyskusji, nie czuła radości z rozmowy na ten temat. Smycz była rzeczą, której nie potrafiły nazwać. Ewidentnie dla dzieci pies ma za zadanie pilnować domu, jego miejsce jest w budzie na łańcuchu. 5.8 Pożegnanie z Szerii Wnioski: a. zabawa zbliżyła nas do siebie, pokonałam niepokój związany ze spotkaniem z dziećmi, b. dzieci bardzo chętnie korzystały z bezpośredniego kontaktu z moim psem, wykazując bardzo duże zaufanie do Szerii, c. jednostki nie uległy ogólnej niezwykle ciepłej i miłej atmosferze, d. dzieci z żalem żegnały się z nami. 5.9 Wizyta w innych grupach wiekowych dzieci Zainteresowanie naszym spotkaniem w obu przedszkolach było bardzo duże, ta część spotkania nie była planowana, projekt powstał spontanicznie. Chętnie z niego skorzystałam, interesowała mnie reakcja dzieci, ich pierwszy kontakt z Szerii.

24 Wnioski: a. duże zainteresowanie, otwartość dzieci, b. zbyt duże zaufanie do nieznajomego psa, które mogło wynikać z rasy Szerii, mała znajomość psich sygnałów emocjonalnych, b. jednostki uważają, że pies śmierdzi, więc nie można go głaskać. Podsumowanie 1. Spotkanie z przedszkolakami było dobrym pomysłem, wyszłam zmęczona, ale szczęśliwa. Dużo czytałam, rozmawiałam o psychice dzieci w wieku przedszkolnym, lecz teraz dopiero zaczynam ją po prostu czuć, rozumieć, a poza tym dzieci już mnie nie przerażają. 2. Dzieci cechowała spontaniczność, otwartość, zaufanie w kontaktach z Szerii. Mogło się na to złożyć wiele czynników. Na pewno miejsce, w którym odbywało się spotkanie. Myślę, że czują się w przedszkolu bezpiecznie, dzieci w większości były pogodne, uśmiechnięte. Także Szerii, która bardzo lubi dzieci. Jest niezwykle radosnym psem, lubiącym pieszczoty i zainteresowanie. Sam wygląd także mógł wzbudzić zaufanie - mała, biała, radosna kuleczka. Cieszył mnie ten kontakt z Szerii, jednak muszę podkreślić, że odczytywanie psich sygnałów przez dzieci jest bardzo słabe, ponadto chłopcy wykazują mniejszą delikatność w kontaktach z psem, także dzieci z przedszkola w Piotrowicach. 3. Świadomość dzieci - pies to obowiązek, ale i przyjemność jest jednak mniejsza niż oczekiwałam. Mam wrażenie, że dla wielu nie jest to przyjaciel, który świetnie, że po prostu jest, można z nim spędzać wyjątkowe chwile, trzeba także o niego zadbać, jednak jest to przyjemny obowiązek. 4. Miłym zaskoczeniem dla mnie był wydaje mi się dobry poziom wiedzy, jednak odczuwalne jest właściwe jej ukierunkowanie.

25 Problemy: a. słabe rozpoznawanie stanów emocjonalnych, b. brak łączenia zmian w wielkości psa z jego wzrostem, c. pies na łańcuchu, d. pies obrońca przyjaciel, e. nie zawsze właściwe traktowanie psa.

26 6. Analiza stanu istniejącego 6.1 Analiza początkowego problemu projektowego Jak już pisałam we wstępie jestem miłośniczką psów, bliski emocjonalnie jest mi więc temat relacji psa z człowiekiem. Starałam się zagłębić w oparciu o literaturę psią psychologię, aby lepiej zrozumieć te wyjątkowe czworonogi. Określiłam problem projektowy problem pozbywania się psów z domu. Nawiązałam kontakt ze schroniskiem w Lublinie, jak później dowiedziałam się, jednym z lepszych w Polsce. Uważałam, że przeprowadzenie wywiadu z osobami zajmującymi się podobnym problemem może dać mi odpowiedź na wiele moich wątpliwości. Sporządziłam ankietę, którą przeprowadziłam także w innych schroniskach z różnej części Polski. Chciałam w ten sposób uzyskać wyniki jak najbardziej obiektywne. Kierunek ten okazał się trafnym posunięciem. Ludzie chętnie dzielili się swoją wiedzą i spostrzeżeniami na ten temat, a ja mogłam zacząć powoli porządkować swoje przemyślenia. Wnioski: Okazało się, że ludzie tak naprawdę nie są świadomi, jakie obowiązki niesie ze sobą posiadanie psa, źle wychowany może niszczyć mieszkanie czy dom, ponadto pies wiąże się z kosztami, odpowiedzialnością za niego. Dzięki tej analizie podjęłam kolejny krok: nauka kształcenie uczenie wrażliwości - uświadomienie, czym jest pies, a ponieważ największe efekty daje jak najwcześniejsza nauka z tego też względu postanowiłam skierować swój projekt do przedszkolaków.

27 6.2 Zajęcia edukacyjne w schronisku dla zwierząt http://www.przedszkoleziarenko.pl Wiele schronisk w całej Polsce prowadzi zajęcia edukacyjne dla szkół. Generalnie mają one program zróżnicowany i dostosowany do wieku dzieci tzn. dla przedszkolaków, szkoły podstawowej, gimnazjum, szkoły średniej. Uczestniczyłam w dwóch zajęciach organizowanych przez pracowników schroniska w Lublinie. Pierwsze zajęcia odbywały się bezpośrednio w schronisku, uczestniczyli w nich uczniowie 6 klasy, dotyczyły równych gatunków zwierząt. Zajęcia te można podzielić na trzy części. Pierwsza część to forma pogadanki, przedstawiono dzieciom, dlaczego psy i koty trafiają do schroniska, jak można adoptować zwierzęta oraz jakie obowiązki mają ludzie w stosunku do czworonogów. Dzieci poznały historię niektórych zwierząt, które trafiły do schroniska. Druga to wycieczka po schronisku. Zauważyłam, że dzieci zdawały sobie sprawę z cierpienia tych zwierząt. Trzecią część poświecono na zwiedzanie egzoterrarium jedynego w Polsce. Dzieci dowiedziały się, dlaczego ludzie pozbywają się gadów, otrzymały także podstawowe informacje o ich hodowli. Ta część spotkała się z dużym zainteresowaniem dzieci, mogły one zobaczyć zwierzęta bardzo zaniedbane przez ich wcześniejszych właścicieli. Drugie zajęcia, w których uczestniczyłam były to tzw. zajęcia wyjazdowe, zostały przeprowadzone w prywatnym przedszkolu w Lublinie, obejmowały tylko tematykę gadów. Pokazano dzieciom ślimaka, żółwia dwie jaszczurki i dwa węże. Prowadzący

28 zajęcia uświadamiał dzieci, jak należy zachowywać się w obecności gadów, opowiadał, jak się je hoduje w domu. Ogromną atrakcje stanowiła możliwość dotknięcia zwierząt, szczególnie węża boa dusiciela o imieniu Misia. Część dzieci bała się prezentowanych zwierząt, ciekawość jednak pokonała strach. Można zauważyć, że u dzieci dotyk bezpośrednie obcowanie ze zwierzętami - jest istotnym elementem poznawczym. 6.3 Zabawki edukacyjne Obecnie na rynku jest duży wybór zabawek edukacyjnych, firmy prześcigają się w pomysłach i technologii. Przeglądając katalogi z propozycjami zabawek, na pierwszy rzut oka można pozazdrościć dzieciakom możliwości. Moje dzieciństwo nie było 100 lat temu, ale około 20, rodzice lubili wybierać zabawki edukacyjne, wiec znając je, obserwuję jednocześnie duży postęp w tej dziedzinie. Zastanawiam się, czy większy wybór oznacza, że zabawki są teraz lepsze, czy dzieci mają większe możliwości w rozwijaniu się niż ja i moi rówieśnicy 20 lat temu? Czy może obecnie zabawki edukacyjne mają większe zadanie niż moje? Wyróżniłam kilka grup zabawek edukacyjnych: * Kształtujące pamięć http://kidshaus.typepad.com

- Memory to gra dla 2 4 osób w wieku od 4 do 99 lat. Jest świetną zabawą kształtującą pamięć wygrywa gracz, który zbierze największą liczbę par identycznych obrazków. 29 http://www.dzieckowcentrum.pl - Nawlekaj nie czekaj to gra przeznaczona dla dzieci od 3 roku życia. Zadaniem grających jest po odkryciu karty zaobserwowanie przez kilka sekund kolejności kolorów, następnie po sygnale jak najszybsze umieszczenie na lince kolorowych kul w kolejności zgodnej z układem odczytanym na karcie. * Podstawowa nauka życia - nauka sznurowania http://www.drewniane-zabawki.com

30 * Emocje i zachowanie w grupie http://www.sklep.educarium.pl/ - Duża lalka emocje seria dużych lalek do swobodnych zabaw dzieci lub do zajęć organizowanych przez nauczyciela. Dzieci identyfikują się z dużą i miękka postacią, co pozwoli im łatwiej otworzyć się na rozmowę. * Przyrodnicze - Budowa kwiatu http://www.przyrodnicze.pl

31 - Cykl inkubacji kurczęcia - Cykl rozwojowy żaby http://www.przyrodnicze.pl

32 7. Problem projektowy Drogę problemu projektowego przedstawia poniższy schemat: Pies Psie problemy Problem pozbywania się psów Brak świadomości Interakcja pomiędzy człowiekiem a psem

33 8. Założenia projektu. Podwyższenie świadomości ludzi w interakcji pomiędzy człowiekiem a psem Wybór odbiorcy: przedszkolak Zaprojektowanie zabawki edukacyjnej Model Zaprojektowanie zabawki o prostym przekazie Wykonanie modelu rzeczywistego 1:1 Dokumentacja projektu Praca pisemna zawierająca analizę, problem projektowy i drogę projektową

34 9. Proces projektowy 9.1 Koncepcje rozwiązania Koncepcja A - emocje Grupa ta ma uświadamiać dzieci o mowie ciała psa niczym słowa wierszyka: Wy nie wiecie, a ja wiem jak rozmawiać z moim psem. Dzieci, podobnie jak dorośli, bardzo często mylnie odczytują mowę psa. Nie rozumieją ich, często kończy się to pogryzieniem dzieci przez psa. Sama w dzieciństwie biegłam z otwartymi ramionami do psa bez względu na to czy szczekał, czy też nie. Musiałam mieć dużo szczęścia, tym bardziej że bardzo często w moich ramionach lądowały psy bezpańskie. Także w dorosłym życiu poprzez obserwację próbowałam zrozumieć swoje psy. Z życia przypomina mi się scena, kiedy moja najmłodsza siostra wyciągała na siłę naszego psa spod stołu. Czakli warczała, szczerzyła kły, ale i tak była wyciągnięta. Brak świadomości mojej siostry był oczywisty, nigdy na szczęście nie skończyło się to katastrofą. Forma sugerować będzie stan psychiczny psa - prosta i czytelna Koncepcja B potrzeby i odczucia Grupa ta ma uczyć dzieci o psich odczuciach i potrzebach. Powstała ona głównie w oparciu o wnioski, jakie zostały wyciągnięte po zajęciach w przedszkolach. Postaram się wypośrodkować problemy z brakiem świadomości dzieci z przedszkola zarówno miejskiego, jak i wiejskiego. Chcę ukazać dzieciom poprzez zabawę także negatywne skutki złego zachowania.

35 Rozwiązanie 1. Pokarm W jednej z zabaw, jakie przygotowałam dla dzieci z przedszkola, zadanie maluchów polegało na podzieleniu pokarmów na dwie grupy: takie, które może jeść pies oraz których nie może. Zauważyłam, że była to świetna zabawa dla dzieciaków, większość znała odpowiedź, ale niektóre miały z tym problem. Trudność polegała na określeniu dlaczego psy muszą jeść. Koncepcja polegała by na uczeniu dzieci zdrowego odżywiania psów. Rozwiązanie 2. Pies rośnie Bardzo często spotykana jest taka sytuacja, że ludzie przebywający na wakacjach w górach kupują sobie owczarka podhalańskiego, bo biała kuleczka oczarowuje turystów. Pod presją uroczych dzieci rodzice kupują szczeniaka, szybko jednak okazuje się, że mały szczeniaczek wyrasta na bardzo dużego psa. Ludzie nie są świadomi, nie zastanawiają się, że pies podobnie jak i dziecko także rośnie. Projekt będzie miał za zadanie uświadomić dzieci, że mały szczeniaczek może stać się dużym psem.

36 Rozwiązanie 3. Łańcuch Będąc na zajęciach w wiejskim przedszkolu, zauważyłam przewagę dzieci, które mają psy na działce trzymane na łańcuchu i sporadycznie biegające luzem stare metody posiadania psa w gospodarstwie. Jest XXI w., a ta opcja nadal pozostaje zakorzeniona w świadomości tych ludzi. Projekt ten będzie uświadamiał dziecko, że trzymanie psa na łańcuchu nie jest dla niego przyjemne.

37 Rozwiązanie 4. Wspólna zabawa Kolejny projekt, który powstał w oparciu o moje obserwacje dotyczył zabawy z psem. Dzieci nie zdają sobie sprawy, że pies oprócz swoich obowiązków z wielką przyjemnością brałby udział we wspólnych zabawach. Pamiętam z dzieciństwa zabawy całą rodziną w głupiego Jasia. Dżeki był najlepszym graczem. Czakli, kolejny pies, także świetnie grała w kosza. Projekt ten ma pokazywać wspólną zabawę oczywiście inteligentną, inspirowaną np. na frisbee. Rozwiązanie 5. Pozory często mylą Projekt inspirowany stwierdzeniem jednej dziewczynki, bardzo bolesnym dla mnie. Powiedziała, że nie przywita się z moją Szeri, gdyż psy śmierdzą. Zdziwiło mnie to, mój pies jest śnieżnobiały. Często ludzie, podobnie dzieci, oceniają przedmioty, ludzi czy zwierzęta po pozorach. Projekt ten ma za zadanie zainteresować dzieci nie pierwszym wrażeniem wyglądem, lecz bardzo pozytywnymi odczuciami powstałymi po głaskaniu maskotki. Rozwiązanie 6. Pielęgnacja Dzieci czasem mają zbyt lekkie podejście do zwierząt. Nie zdają sobie sprawy, że zwierzęta, a w moim wypadku psy, też czują. Rozwiązanie 7. Pies na smyczy Obserwując małe dziewczynki mieszkające niedaleko mnie, zauważyłam w jaki sposób wyprowadzają swojego psa rasy Chihuahua. Nie należą one do grzecznych, miłych, kulturalnych dzieci. Ich pies jest ciągnięty na smyczy, czasem nawet leci w powietrzu. Z takim zachowaniem dzieci czy też osób dorosłych spotkałam się wielokrotnie.

38 Projekt ten będzie dotyczył nauki od najmłodszych lat, jak należy wyprowadzać psa. 9.2 Wybór koncepcji Po analizie wybrałam dwa rozwiązania. Doszłam do wniosku, że powinnam zająć się zarówno pierwszą, jak i drugą koncepcją. Emocje Karmienie psa 9.2.1 Analiza Emocje Na podstawie obserwacji moich psów oraz wniosków z książki Stanley'a Coren'a Jak rozmawiać z psem" wyd. Galaktyka, Łódź 2007, sporządziłam szkice zewnętrznych zmian obserwowanych u czworonogów, towarzyszących poszczególnym emocjom.

39 Mowa ciała ogon Spokojne zainteresowanie, ogon na linii grzbietu lub luźno trzymany Ostrzegawczy, rytuał powitalny i lekka informacja dla nieznajomych, ogon na linii grzbietu lub sztywno wyprostowany Oznaka pewności siebie, ogon lekko uniesiony nad grzbiet Ogon poniżej linii grzbietu, ale niezbyt nisko, to normalna postawa Mowa spokojnego ciała psa, uszy któremu nic nie grozi Kiedy ogon jest opuszczony jeszcze niżej i trzymany tuż przy nogach, to oznaka słabości psychicznej lub fizycznej, lekkiego zdenerwowania lub przygnębienia Kiedy nasz pies zaczyna chowad swój ogon między nogami, to woła wówczas: 'Jestem przerażony! Nie rób mi nic złego!'

40 Zainteresowanie - uszy nastawione, lekko pochylone do przodu, to inny sygnał od aktywnej, agresywnej i pełnej wyzwania reakcji pewnego siebie dominanta Kiedy nasz pies odchyla uszy do tyłu, kładzie je tak, że przylegają one zupełnie do głowy, a przy okazji odsłania zęby i marszczy nos, jest to sygnał lękowej agresji ze strony uległego psa, który czuje się zagrożony Inaczej już 'mówią do nas,' uszy odchylone do tyłu i przylegające do czaszki, ale bez ukazywania zębów, marszczenia nosa i czoła, czy wyprostowanego ciała. Ich wymowa brzmi: 'Wiem, że nic mi nie zrobisz, bo ja jestem niegroźny Podobnie odchylone do tyłu uszy, ale w połączeniu z jednocześnie podniesionym wysoko ogonem, mrugającymi oczami, rozluźnionym, otwartym pyskiem to przyjacielski gest, zapraszający do zabawy Przedstawiona analiza potwierdza istnienie u czworonoga elementów, które są ruchome, ulegają zmianie w różnych stanach emocjonalnych.

41 Elementy ciała psa ulegające przemianom \ Przedstawione szkice stanowiły podstawę w wyodrębnieniu i stanów emocjonalnych: projektowaniu różnych

42 Czujny i skupiony Uszy pochylone do przodu Oczy szeroko otwarte Pysk zamknięty Ogon prosty Jeśli w najbliższym otoczeniu dzieje się coś ciekawego, ten zestaw sygnałów informuje nas, że pies się tym zainteresował i stał się czujny. Rozluźniony Głowa wysoko podniesiona Uszy stojące Pysk otwarty Ogon luźno opuszczony Ten zestaw sygnałów oznajmia, że pies jest spokojny, zadowolony, nie jest zainteresowany ani nie czuje się zaniepokojony tym, co dzieje się dookoła niego.

43 Dominacja, agresja Uszy skierowane do przodu Grzbiet zjeżony Nos zmarszczony Ogon sztywny, może byd zjeżony Wargi podciągnięte Widoczne zęby Pysk otwarty Sztywne łapy Ten zestaw sygnałów prezentuje bardzo dominujący i mocno pewny siebie pies, który podkreśla swoją dominację i grozi agresją, jeśli zostanie sprowokowany. Uszy do tyłu Lęk, agresja Grzbiet zjeżony Nos zmarszczony Wargi podciągnięte Ciało obniżone Ogon podkulony

44 Stres i niepokój Uszy do tyłu Gwałtowne dyszenie Ciało obniżone Ogon nisko Taką mowę ciała bardzo często widać u psów wałęsających się. Ten zestaw sygnałów świadczy o tym, że pies przeżywa bardzo silny stres. Przyczyna stresu może leżeć w warunkach zewnętrznych, albo mieć podłoże społeczne, sygnały nie są skierowane do nikogo konkretnego. Gładkie czoło Spojrzenie ucieka w bok Pysk do góry Lęk, uległość Uszy do tyłu Oblizuje pysk Ciało obniżone Ogon nisko Takie sygnały świadczą o lekkim wylęknieniu psa i okazywaniu przez niego uległości. Są to przede wszystkim sygnały uspokajające przeciwnika, stojącego wyżej

w hierarchii i łagodzące problem w stadzie, aby uniknąć dalszego zagrożenia czy wyzwania do walki. 45 Paniczny strach, całkowite podporządkowanie (bierna uległość) Uszy płasko do tyłu Leży na grzbiecie widoczny brzuch Ogon podkulony Taka postawa świadczy o całkowitej rezygnacji i podporządkowaniu. Pies podkreśla swój niski status społeczny i płaszczy się przed stojącym wyżej w hierarchii, aby go uspokoić i uniknąć konfrontacji.

46 Swawola Ogon do góry Uszy do góry Pysk otwarty język może byd widoczny Front obniżony Taka swawolna postawa jest zaproszeniem do zabawy i mogą towarzyszyć jej szczekanie pełne ekscytacji, pozorne ataki i ucieczki (często można to obserwować w zabawie dwóch psiaków). Może to być stosowane jako 'znak interpunkcyjny' w celu zaznaczenia, że wszystkie poprzednie, niezbyt delikatne zachowania były udawane i nie stanowiły wyzwania czy groźby. Karmienie psa Czyli co czworonóg może jeść a czego nie. Co podajemy swojemu psu, odgrywa bardzo ważną rolę, poniższy podział powstał na podstawie rozmów z weterynarzem. czekolada, winogrona i rodzynki, kości drobiowe, Pokarm zabroniony:

47 cebula, czosnek, wątroba, surowe białko, kawa, ziemniaki, surowe ryby, surowe jajka, grzyby, tłuste produkty mleczne. różnego rodzaju karmy dla psów, marchewka, seler, banany, jabłka, gotowane mięso ryż kasza szparagi pietruszka kości Pokarm polecany: 9.2.2 Wybór Wybór stanów emocji psa Rozluźniony Wybrałam ten sygnał ponieważ pokazuje psa, który jest spokojny i nie zagraża nikomu, jest nastawiony pozytywnie zarówno do człowieka jak i otaczającego go świata. Czujny i skupiony

48 Ten natomiast jest czymś zainteresowany, pomimo skupionej uwagi nie jest psem agresywnym. Często tą postawę zauważam u mojego psa, kiedy przygotowuję coś w kuchni, każdy mój ruch jest bacznie obserwowany z wiadomego powodu. Dominujący / Agresywny Bywają psy bardzo dominujące, które szukają zaczepki, ta postawa właśnie ukazuje takiego psa. Lęk / Agresja Drugi przypadek psów agresywnie nastawionych, przy czym powodem takiej postawy jest lęk. Stres i niepokój Bardzo zależało mi na ukazaniu takiej postawy, gdyż jest głównie spotykana u psów porzuconych. Nie jest to pies agresywny, jednakże bardzo zestresowany. I to od nas zależy, od naszej postawy, jak rozluźnić tego czworonoga. Lęk / uległość Uwzględniając tę pozycję, chcę pokazać ludziom, że kiedy nasz czworonóg przyjmuje taki stan, chce nas m.in. uspokoić, taki mały zabieg terapeutyczny. Jest też nam podporządkowany. Powyższe wybrane przeze mnie stany są z jednej strony podobne do siebie, jednak zawierają tę subtelną, ale bardzo istotną różnicę. Można je podzielić na trzy grupy: a. pies agresywny, b. pies uległy ale zestresowany, c. w przyjazny sposób nastawiony do człowieka. Moim zdaniem są to bardzo ważne grupy mowy ciała Przedstawienie psa agresywnego może wyczulić dzieci na unikanie kontaktów z nim, uległy zestresowany,

pozwoli na zrozumienie czworonoga. Natomiast przyjazny zachęci nas do wspólnych zabaw i poznawania siebie nawzajem. 49 Wybór jedzenia dla psa Uznałam że w projekcie będą brały udział jedynie pokarmy, które pies może jeść, chcę w ten sposób utrwalać w pamięci dzieci właściwe nawyki żywienia psów. karma dla psa, marchewka, jabłko, mięso, kość, psi przysmak, woda. 9.2.3 Rozwinięcie koncepcji Emocje Rozwiązanie 1 Podzielenie 6 stanów emocji na 3 grupy. W każdej grupie znajdą się formy pupila, które będą charakteryzować jego nastawienie do człowieka. Dziecko dzięki temu w przyszłości będzie rozumiało i poprawnie odczytywało psie sygnały. Dodatkowo każda z grup będzie się różniła kolorem w celu podkreślenia różnic emocjonalnych.

50 - pies pozytywnie nastawiony: czujny i skupiony, rozluźniony kolor zielonym -pies negatywnie nastawiony: dominujący agresywny, agresywny zestresowany Kolor czerwony

51 Pies neutralny: zestresowany i niespokojny, zlękniony- uległy Kolor żółty Rozwiązanie 2 Pupil będzie stworzony z kilku elementów, bądź elementy będą się poruszać. Dzieci poruszając np. ogonem będą mogły same określić i opowiedzieć stan emocjonalny. Elementy ciała psa, które zmieniają się przy jego nastroju będą zaznaczone kolorem. Składa się z kilku elementów

52 Elementy poruszające się Rozwiązanie 1 Pies karmiący Forma psa będzie budowana z pokarmów jakie on może jeść

53 Rozwiązanie 2 Pies będzie karmiony formami pokarmów Rozwiązanie 3 Pies będzie karmiony formami z nadrukowanymi pokarmami

54 Uznałam jednak że warto nagrodzić dzieci za energię wkładaną w karmienie pieska i połączyć to z wcześniejszą koncepcją - pies rośnie. Dlatego dodałam do tej koncepcji karmiącej rozrastanie się psa. Elementy które rozrastałyby się pod wpływem karmienia. Rozwiązanie 1 Cała forma rozwija się

55 Tylko element brzucha Miejsca zaznaczone na niebiesko będą się rozwijały przy karmieniu, natomiast zaznaczone na fioletowo poprzez mechaniczne działanie danej osoby. Sposób wzrostu psa Rozwiązanie 1 Forma będzie pomarszczona, pod wpływem rozrastania będzie się powiekszać.

56 9.3 Wybór materiału Od samego początku byłam zdecydowana wykorzystać materiały naturalne, ogólnie dostępne, atrakcyjne pod względem ceny. Projektuję zabawkę edukacyjną, skierowaną głównie do przedszkolaków. Pochodzę z rodziny nauczycielskiej, więc wiem, że oprócz formy istotny jest także aspekt ekonomiczny. Uznałam, że moja podróż w modelowaniu przy pomocy igły, nitki i materiału będzie trafnym wyborem. Pluszaki zawsze towarzyszyły każdemu w dzieciństwie, ogólnodostępne, zabawa z nimi dawała wiele możliwości. Przyjemny, naturalny materiał może się bardziej kojarzyć z psem. W sklepach tekstylnych poszukiwałam miłego, o bogatej gamie kolorów materiału. Wahałam się pomiędzy pluszem, filcem a polarem. Plusz niezwykle miły w dotyku, niestety zbyt wiotki. Filc zbyt szorstki, nie kojarzył mi się z czymś naturalnym, zbyt drogi. Polar miły w dotyku,atrakcyjna cena, kojarzy mi się z czymś ciepłym kocykiem na zimne noce. Jednak coś mi w nim nie odpowiadało, dlatego uznałam, że wykorzystam lewą stronę materiału. 9.4 Inspiracje Inspiracjami do mojej pracy było handmade i nawiazanie do starych zabawek pluszaków.

57

58 Formy psów i nie tylko, wykonane recznie za pomocą igły nitki i materiału, czy za pomocą włóczki, robione na drutach. Niektóre z nich mają bogatą formę, a niektóre z kolei bardzo prostą. 9.5 Modelowanie Początkowo chciałam wybrać formę główną, która będzie się przeobrażała w konkretnych rozwiązaniach. Całość inspirowana moim psem rasy West higlant White terier. * Emocje

Rozluźniony 59

Czujny i skupiony 60

Dominujący agresywny 61

Lęk i agresja 62

Stres i niepokój 63

Lęk i uległość 64

Wstępnie wybrane formy 65

Forma przekształcajaca się, składająca się z kilku elementów 66

Forma, która się rusza 67

Pies karmiący 68

9.5.1 Wnioski: - podział na trzy grupy kolorystyczne nie jest dobrym rozwiązaniem, kolor powinien działąć na stan emocjonalny, - podział na grupy jest jednak złym rozwiazaniem, -wykorzystanie koloru białego, na czym mi bardzo zależało ze względu na kolor mojego psa,niestety nie jest praktyczne w zabawce dla dziec, - forma zabawki jest mało atrakcyjna, brak widocznych emocji. 69 9.5.2 Inspiracje kreskówkami My Little Pony Angry Birds

70 Inspiracja mangą i anime Chi's sweet home Moje szkice Rozluźniony Czujny i skupiony

71 Dominujący agresywny Lęk agresja Sters i niepokój Lęk i uległość

72 9.6 Model emocje kolor Kolor Rozluźniony

73 Czujny i skupiony Dominujący, agresywny

74 Lęk, agresja Stres, niepokój

75 Lęk i uległość 9.7 Modele ostateczne

76 10. Scenariusz zajęć Tytuł: Pupil - Jesteś na zawsze odpowiedzialny za to, co oswoiłeś Cel ogólny: relacja pomiędzy człowiekiem a psem Cele szczegółowe: podwyższanie świadomości ludzi w interakcji pomiędzy człowiekiem a psem, mowa ciała psa, psie emocje, psie odczucia i potrzeby, właściwe karmienie psa, pies rośnie, reakcje dzieci na psie emocje, zachowanie dzieci przy poszczególnych psich emocjach. Metody: burza mózgów, pogadanka, pokaz, dyskusja. Środki dydaktyczne: modele psów, modele psich pokarmów. Przebieg zajęć: 1. Pokazanie dzieciom sześciu modeli psów z różnymi emocjami: rozluźniony żółto- pomarańczowy, czujny i skupiony pomarańczowo zielony, dominujący, agresywny czerwono szafirowy, lęk, agresja czerwono brązowy, stres, niepokój żółto brązowy, lęk i uległość różowo niebieski. 2. Dzieci dzielą pieski na trzy grupy: psy przyjaźnie nastawione, psy groźne, psy smutne, wystraszone. 3. Wspólnie z dziećmi omówienie grupy psów przyjaźnie nastawionych (rozluźniony oraz czujny, skupiony), dzieci wskazują różnicę pomiędzy dwoma psami. Rozluźniony pies spokojny nie zagraża nikomu, pozytywnie nastawiony zarówno

do człowieka, jak i świata. Uszy stojące, głowa wysoko podniesiona, pysk otwarty z widocznym językiem, ogon luźno opuszczony. Czujny, skupiony pies czymś zainteresowany, ma skupioną uwagę, bacznie obserwuje. Uszy pochylone do przodu, oczy szeroko otwarte, pysk zamknięty, ogon prosty. 4. Zwrócenie uwagi dzieci na tak zwane ruchome części ciała psa: ogon, uszy, pyszczek oraz różnice w ich ustawieniu związane z określonym stanem emocjonalnym psa. 5. Dyskusja dotycząca różnych sytuacji, w których dzieci miały kontakt z psem rozluźnionym oraz czujnym - skupionym, podsumowana własnym doświadczeniem. 6. Omówienie zachowania dzieci w obecności psa rozluźnionego oraz czujnego, skupionego. Pies przyjaźnie nastawiony, nie zagraża nam żadne niebezpieczeństwo, zachęca nas do wspólnej zabawy, poznawania siebie nawzajem. 7. Wspólnie z dziećmi omówienie grupy psów groźnych (dominujący, agresywny oraz lęk, agresja ), dzieci wskazują różnice pomiędzy dwoma psami. Dominujący, agresywny pies szukający zaczepki, bardzo dominujący. Uszy skierowane do przodu, nos zmarszczony, wargi podciągnięte, widoczne zęby, pysk otwarty, sztywne łapy, grzbiet zjeżony, ogon sztywny, może być zjeżony. Lęk, agresja pies agresywny, powodem agresji jest lęk. Uszy do tyłu, nos zmarszczony, wargi podciągnięte, grzbiet zjeżony, ogon podkulony, ciało obniżone. 8. Dyskusja dotycząca ewentualnych sytuacji, w których dzieci mogły mieć kontakt z psami z grupy groźnych, podsumowana własnymi doświadczeniami. 9. Uczulić dzieci na kontakt z psem agresywnym, dominującym. Przy ewentualnym spotkaniu należy spokojnie odejść, natomiast jeśli będzie biegł położyć się i zakryć głowę. W przypadku psa okazującego lęk, agresję należy spokojnie odejść tyłem lub bokiem. 10. Wspólnie z dziećmi omówienie grupy psów smutnych, wystraszonych (psy okazujące stres, niepokój oraz lęk, uległość), dzieci wskazują różnice pomiędzy dwoma psami. Psy okazujące stres, niepokój bardzo zestresowane, nie są agresywne, postawa często obserwowana u psów porzuconych. Uszy do tyłu, ciało obniżone, ogon nisko gwałtowne dyszenie. Psy okazujące lęk, uległość pies podporządkowany człowiekowi, chce swoją postawą uspokoić ludzi. Pysk do góry, spojrzenie ucieka w bok, oblizuje pysk, uszy do tyłu, ciało obniżone, ogon nisko. 11. Dyskusja dotycząca sytuacji w których dzieci miały kontakt z psami okazującymi stres, niepokój oraz lęk, uległość podsumowana własnymi doświadczeniami. 12. Omówienie zachowania dzieci w obecności psa okazującego stres, niepokój oraz lęk, uległość. W pierwszym przypadku pies nie zaatakuje nas, może być jednak chory, należy odejść najlepiej bokiem, wtedy piesek będzie wiedział, że nie zrobimy mu krzywdy. W drugim przypadku można pochylić się nad nim i jeżeli pozwoli pogłaskać. 77

13. Pokazanie dzieciom kolejnego psa do przeobrażania, wspólne modelowanie ruchomych części ciała psa zgodnie z poznanymi emocjami. 14. Pokazanie dzieciom pieska tak zwanego karmiącego oraz różnych psich pokarmów. Zwrócenie uwagi dzieci na pusty brzuszek pieska, wspólne przeanalizowanie czy danymi pokarmami można karmić psy. Dzieci karmią pieska. Pokazanie dziecim drugiego psa karmiącego, szukanie różnic między nimi, nakarmienie także drugiego pieska. Proponowane zajęcia można przeprowadzić w jednym dniu lub w ciągu dwóch dni. Wtedy pierwszego dnia można omówić emocje i karmienie, natomiast drugiego dnia modelowanie i nadal karmienie lub pierwszego dnia emocje i modelowanie, natomiast drugiego karmienie, wykorzystując więcej niż jednego psa. 78

11. Mapa myśli 79