REALIZACJA PROGRAMU WIELOLETNIEGO IUNG-PIB

INSTYTUT UPRAWY NAWOZENIA I GLEBOZNAWSTWA PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY Stanisław Krasowicz Adam Harasim REALIZACJA PROGRAMU WIELOLETNIEGO IUNG-PIB KSZTAŁTOWANIE ŚRODOWISKA ROLNICZEGO POLSKI ORAZ ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ PRODUKCJI ROLNICZEJ w roku 2009

Cel programu wieloletniego IUNG-PIB wspieranie decyzji w zakresie kształtowania środowiska rolniczego oraz zrównoważonego rozwoju produkcji roślinnej bezpiecznej dla zdrowia ludzi i zwierząt; okres realizacji: ; rok 2009 IV rok realizacji programu PIB w wymiarze 18 zadań Założenia metodyczne: Procesy kształtowania środowiska rolniczego przebiegają jednocześnie z procesami jego użytkowania i ochrony. Pierwotny, surowcowy charakter produkcji roślinnej wskazuje na jej rangę i znaczenie w realizacji procesów kształtowania środowiska rolniczego i jego wykorzystania.

INSTYTUT UPRAWY NAWOŻENIA I GLEBOZNAWSTWA w Puławach to: Działalność badawczo-rozwojowa statutowa Program(y) wieloletni(e) IUNG-PIB IHAR + + Projekty badawcze krajowe i zagraniczne Problem podstawowy: jak kształtować relacje między działalnością statutową, a programem(ami) wieloletnim(nimi)?

I. Konkurencja: czas pracy (potencjał ludzki); pomysły, inicjatywy; opracowania monograficzne. II. Komplementarność w zakresie: wykorzystania środków finansowych 2009 r. program wieloletni działalność statutowa wyposażenia i materiałów (pełniejsze wykorzystanie); wykorzystania wyników badań; 100% 67% transferu wyników badań (analiz) do praktyki, poszerzenie kręgu odbiorców wyników badań.

Ważniejsze cele (priorytety) polityk UE- wyzwaniem dla programu wieloletniego: wspieranie rozwoju zrównoważonego, racjonalizacja (optymalizacja) wykorzystania czynników produkcji, zwiększenie konkurencyjności, ograniczenie niekorzystnych oddziaływań rolnictwa na środowisko przyrodnicze, wdrażanie systemów gospodarowania i technologii produkcji bezpiecznych dla środowiska, zdrowia ludzi i zwierząt oraz efektywnych ekonomicznie, poprawa jakości życia na obszarach wiejskich oraz sytuacji dochodowej mieszkańców wsi, zwiększenie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych.

Prezentację przygotowano na podstawie sprawozdania końcowego za rok 2009, przygotowanego dla MRiRW, informacji Działu Organizacji Badań i Współpracy z Zagranicą i Działu Finansowo-Księgowego oraz syntetycznych informacji opracowanych przez kierowników zadań. Uwzględniono w niej w sposób ogólny ważniejsze aspekty realizacji programu wieloletniego IUNG-PIB, z uwzględnieniem schematu sprawozdania oraz efekty uzyskane w ramach poszczególnych zadań.

Struktura programu wieloletniego IUNG-PIB Zadania Liczba I. z zakresu kształtowania środowiska rolniczego 9 zgodnie z koncepcją rozwoju zrównoważonego (ekorozwoju) II.dotyczące opracowania i wdrażania systemów oraz 9 technologii pozyskiwania surowców roślinnych Liczba zadań rocznych (celów) realizowanych w roku 2009 I. grupa zadań 21 II.grupa zadań 22 Razem 43

Ocena merytoryczna 1. W jakim stopniu planowane cele zostały zrealizowane. Generalnie: Wszystkie planowane cele zostały zrealizowane zgodnie z harmonogramem; Liczba celów w ramach poszczególnych zadań wynikała z ich specyfiki oraz sugestii (propozycji) kierowników zespołów realizacyjnych; Liczba celów rocznych i ich struktura zmieniają się w latach: 2007 40 (17; 23) 2008 34 (16; 18) 2009 43 (21; 22)

Ocena merytoryczna /na podstawie sprawozdań kierowników zadań/ 2. Opis wykonania zadań. Generalnie: Daje pogląd o realizacji poszczególnych zadań w roku 2009; Część kierowników zadań odwołała się do wydanych opracowań monograficznych w serii Studia i Raporty IUNG-PIB ; Sposób opisu zadań odzwierciedla ich specyfikę oraz cele realizowane w roku 2009: - bardzo szeroki (obszerny) - krótki (syntetyczny)

Ocena merytoryczna 3. Wymierne rezultaty realizacji zadań programu wieloletniego IUNG-PIB. Zaprezentowano w sposób zróżnicowany, niekiedy bardzo krótko, ale powołano się na opracowania wydane drukiem i ekspertyzy dla różnych jednostek (grup odbiorców). - monografia wydana we współpracy z MIR w Gdyni, - artykuły w zeszytach Studia i Raporty IUNG-PIB, - artykuły w innych wydawnictwach, - udoskonalone wersje doradztwa, - referaty, doniesienia naukowe, - instrukcje upowszechnieniowe i wdrożeniowe, poradniki, - konsultacje, - opinie eksperckie (m.in. dla MRiRW), - zacieśnienie współpracy z władzami administracyjnymi i samorządowymi, - uczestnictwo w warsztatach naukowych zagranicą (np. zad. 1.6, 1.7; 1.9, 2.3).

Ocena merytoryczna Cele realizowane w roku 2009 w ramach programu wieloletniego IUNG-PIB: miały wymiar praktyczny, były wyraźnie ukierunkowane na wspieranie decyzji na różnych poziomach zarządzania, mogą być wykorzystane w planowaniu strategicznym, sprzyjają wdrażaniu koncepcji bezpieczeństwa żywnościowego, nawiązują do PROW 2007-2013 i zmian WPR, nawiązują do tendencji europejskich i światowych, wskazują na potrzebę rozwoju badań i ich praktycznego ukierunkowania, tworzą przesłanki do obiektywizacji ocen i opinii, wyznaczają kierunki badań IUNG-PIB w ramach działalności statutowej i różnych projektów.

Ocena merytoryczna 4. Rola partnerów w realizacji zadań (ze szczególnym uwzględnieniem organów administracji publicznej). Ważniejsi partnerzy: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Ministerstwo Środowiska Urzędy Marszałkowskie Morski Instytut Rybacki w Gdyni Wojewódzkie Ośrodki Dokumentacji Kartograficznej i Geodezyjnej Urzędy Wojewódzkie GUS Uczelnie ARiMR Starostwa powiatowe wydziały geodezji Krajowa Stacja Chemiczno-Rolnicza JBR podległe MRiRW Instytut Nawozów Sztucznych w Puławach ODR Centrum Doskonalenia Nauczycieli Kuratorium Oświaty Stow. Producentów Żywności Metodami Ekologicznymi EKOLAND Inspekcja Ochrony Roślin Grupy producentów chmielu i tytoniu Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków (OTOP) Partnerzy zagraniczni (zad. 1.7, 1.9, 2.6) Bird Life International German Marshall Fund of the United

Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Warsztaty naukowe zorganizowane w ramach programu wieloletniego IUNG-PIB w 2009 r. Tematyka Postęp hodowlany i produkcja surowca chmielowego w systemie zrównoważonego rolnictwa Produkcyjne i środowiskowe aspekty stosowania współczesnych technik uprawy roli, nawożenia i ochrony roślin Przewidywane kierunki zmian w produkcji roślinnej w Polsce do roku 2020 Kształtowanie krajobrazu obszarów wiejskich w procesie przemian strukturalnych Warsztaty Rolnictwa Ekologicznego Czy rolnictwo ekologiczne jest skutecznym narzędziem ochrony środowiska Stan obecny i perspektywy nawożenia roślin w Polsce w aspekcie regulacji prawnych Możliwości rozwoju obszarów problemowych rolnictwa (OPR) w świetle PROW 2007-2013 Problemy degradacji gleb w Polsce w perspektywie wdrażania Strategii Glebowej Nr zadania Termin (dzień, miesiąc) Miejsce Liczba uczestników 2.7 24.02.09 Puławy 131 2.4 18.03.09 Wrocław 69 2.1 17.06.09 Puławy 105 1.4 26.06.09 Puławy 97 Jaracz 2.3 08.10.09 k. Poznania 167 1.8 04-05.11.09 Puławy 200 1.1 1.3 1.9 1.1 1.6 03-04.12.09 Puławy 92 10-11.12.09 Puławy 93

Warsztaty szkoleniowe zorganizowane w ramach programu wieloletniego IUNG-PIB w 2009 r. Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. Tematyka Wpływ instrumentów PROW na przestrzeń rolniczą Monitoring siarki w glebach Polski Gospodarka wodna i monitoring wilgotności gleby na obszarach problemowych zagrożonych suszą rolniczą Metody sceerningowe w ocenie poziomu zanieczyszczenia gleb Oprogramowanie do klasyfikacji danych teledetekcyjnych Definiens Ocena wyników i aktualny stan prac w zakresie monitoringu gleb i wód Nr zadania 1.8 1.3 1.6 1.1 Termin (dzień, miesiąc) 1.1 05-06.03.09 Puławy 8 26.03.09 20.04.09 02-03.07.09 13-15.07.09 Miejsce Puławy Puławy Puławy Puławy Liczba uczestników 27 21 11 1.5 04.11.09 Puławy 34 6 Warsztaty: 02-04.04.09 12.06.09 17-19.06.09 18.12.09

Studia i Raporty IUNG-PIB wydane w 2009 r. w ramach programu wieloletniego IUNG-PIB Nr 14 15 16 17 18 Zeszyt tytuł Kierunki zmian w produkcji roślinnej w Polsce do roku 2020 Wybrane elementy regionalnego zróżnicowania rolnictwa w Polsce Stan i kierunki zmian w produkcji rolniczej Nr zadania 1.2 2.1 Liczba artykułów 11 Objętość (stron) 2.1 21 340 1.9 2.1 15 205 Systemy wspomagania decyzji w zrównoważonej produkcji roślinnej 2.9 9 117 Produkcyjne i środowiskowe aspekty współczesnych metod nawożenia i regulacji zachwaszczenia 159 2.4 12 170

Ważniejsze efekty realizacji programu wieloletniego w roku 2009

Efekty w ujęciu szczegółowym wg zadań Zadanie 1.1. (T. S.): 1. Ukończenie prac nad aplikacją GIS umożliwiającą wykonywanie analiz przestrzennych z uwzględnieniem kryteriów przyrodniczych i socjoekonomicznych z rozdzielczością do gminy. 2. Wykonanie przestrzennej bazy danych, charakteryzujących właściwości wodne gleb (całkowitą pojemność wodną, wodę dostępną dla roślin, punkt trwałego więdnięcia). 3. Wyznaczenie obszarów gleb narażonych na duże deficyty wody w sezonie wegetacyjnym. 4. Wyznaczenie obszarów gleb narażonych na degradację w wyniku ubytku glebowej materii organicznej, zagęszczenia, erozji wodnej i wietrznej oraz zakwaszenia. 5. Udostępnienie w sieci Internet warstw tematycznych charakteryzujących właściwości gleb oraz stan zagrożenia różnymi formami degradacji za pomocą serwisu WMS (Web Map Server).

Efekty w ujęciu szczegółowym wg zadań Zadanie 1.2. (A. F.): 1. Utworzenie bazy danych siedemnastu wskaźników dla 2171 gmin i wskaźników dla województw. Wskaźniki charakteryzują aspekty: społeczne, ekonomiczne i środowiskowe rolnictwa. 2. Cały zbiór wskaźników dla gmin poddano analizom statystycznym, z których wyprowadzono 15 wskaźników cząstkowych oraz jeden wskaźnik syntetyczny, charakteryzujących stan zrównoważenia wykorzystania potencjału produkcji.

Efekty w ujęciu szczegółowym wg zadań Zadanie 1.3. (J. J.): 1. W oparciu o zaktualizowane kryteria opracowano mapę obszarów problemowych rolnictwa w Polsce. 2. Wydano instrukcję upowszechnieniową Regionalne zróżnicowanie obszarów problemowych rolnictwa (OPR) w Polsce z wykazem gmin włączonych do obszarów OPR i czynników limitujących produkcję rolniczą.

Efekty w ujęciu szczegółowym wg zadań Zadanie 1.4. (F. W.): 1. Prowadzone dotychczas w Polsce prace scaleniowe w wersji klasycznej, również na terenach urzeźbionych, uwzględniały tylko komasowanie gruntów, w niewielkim zakresie kształtujące krajobraz. 2. Prowadzone scalenia tylko w części uwzględniają oczekiwania wiejskiego społeczeństwa, które oczekuje działań kompleksowych. 3. Uzyskane wyniki posiadają znaczny aspekt praktyczny, gdyż ukazują ten problem oraz podają wytyczne i wskazówki dokonywania przestrzennych przemian strukturalnych w procesie urządzeniowym. 4. Tworzona baza danych charakteryzujących obszary wiejskie i grunty rolnicze w Polsce oraz na ich podstawie ocena przekształceń strukturalnych na obszarach wiejskich pozwoliła na dokonanie pierwszych ocen zmian w wykorzystaniu przestrzeni wiejskiej, (które kształtują się na poziomie od 5 do 20% powierzchni ogólnej). 5. Opracowano pilotażowo Raport oceny oddziaływania na środowisko dla przedsięwzięcia pn: Scalenie i zagospodarowanie poscaleniowe gruntów wsi Strzeszewo gmina Bieżuń, powiat żuromiński, województwo mazowieckie.

Efekty w ujęciu szczegółowym wg zadań Zadanie 1.5. (T. J.): 1. Na podstawie zgromadzonych danych monitoringowych wyznaczono syntetyczny wskaźnik do oceny żyzności gleb. Wskaźnik ten uwzględnia skład granulometryczny gleb, odczyn, zawartość próchnicy, fosforu, potasu i magnezu. Wyznaczono wartości graniczne wskaźnika dla 5 klas żyzności: bardzo niska, niska, średnia, wysoka i bardzo wysoka. Opracowany wskaźnik wykorzystano do oceny żyzności gleb w poszczególnych województwach. 2. Wynikiem prac związanych z badaniami właściwości fizycznych gleb jest opracowanie wartości krytycznych dla uniwersalnego wskaźnika jakości fizycznej gleb. Służą one do odwzorowania stanu fizycznego gleby jako: 1) stan optymalny, 2) pogorszenie właściwości fizycznych, 3) degradacja fizyczna gleb. 3. Wyznaczono wartości graniczne dla mikrobiologicznego wskaźnika żyzności gleb (liczebności komórek Azotobakter) w zależności od odczynu gleb. 4. Kontynuowano prace związane z monitoringiem gleb. Do bazy dołączono wyniki analiz z wiosny 2009 r. i dokonano ich wstępnej analizy. Doskonalono narzędzia informatyczne dla gromadzenia i archiwizacji bazy danych.

Efekty w ujęciu szczegółowym wg zadań Zadanie 1.6. (B. M-K.): 1. Opublikowano na forum międzynarodowym oraz krajowym prace zawierające ocenę zawartości metali i związków organicznych pochodzenia antropogennego w glebach użytków rolnych w Polsce. Udostępniono czytelnikom informacje o stosunkowo niskim poziomie zanieczyszczenia tych gleb i niskim ryzyku wprowadzania zanieczyszczeń chemicznych do produktów żywnościowych pochodzenia roślinnego. 2. Wprowadzono po raz pierwszy w kraju nowy system oceny poziomu zagrożenia siedliskowej funkcji gleb użytkowanych rolniczo ze względu na zawartości zanieczyszczeń. Wykorzystano metodykę wielostopniowej oceny ryzyka ekologicznego, która została wdrożona na obszarze o wysokim narażeniu na oddziaływanie lokalnych źródeł emisji zanieczyszczeń organicznych. 3. Wykazano, że degradacja fizyczna gleb może być kontrolowana i ograniczana przez zastosowanie właściwych sposobów uprawy. 4. Zorganizowano wspólnie z Komitetem Technicznym ISO TC 190 Jakość gleby -spotkanie międzynarodowej grupy roboczej zajmującej się opracowaniem metod skriningowych wykorzystywanych do oceny poziomu zanieczyszczenia gleb substancjami chemicznymi.

Efekty w ujęciu szczegółowym wg zadań Zadanie 1.7. (K. K.): 1. Opracowano i upowszechniano instrukcję upowszechnieniową zawierającą tabelaryczne zasady nawożenia NPK i Mg roślin uprawnych i użytków zielonych oraz zasady regeneracyjnego wapnowania gleb silnie zakwaszonych (o ph poniżej 4,8), charakteryzujących się obecnością aktywnego glinu. 2. Udział w dwu naradach międzynarodowych krajów grupy MOEL, na których zebrano informacje niezbędne do opracowania w 2010 roku wstępnej procedury analitycznej dla uniwersalnej metody chemicznej służącej do oznaczania zasobności składników pokarmowych (P, K, Mg i mikroelementów) w jednym wyciągu glebowym (metoda Mehlich3). 3. Opracowano syntezę badań monitoringowych dotyczącą zmian zawartości azotu mineralnego w glebie na trzech poziomach głębokości do 30cm, 30-60cm i 60-90cm. Próby gleby pobierane były w dwu terminach, wiosennym i jesiennym, w latach 1997-2007.

Efekty w ujęciu szczegółowym wg zadań Zadanie 1.8. (J. I.): 1. Dokonano kompleksowej oceny stanu gospodarki nawozowej w Polsce z uwzględnieniem: potencjału przemysłu nawozowego, oceny zużycia składników pokarmowych w nawozach mineralnych i naturalnych, oceny wybranych elementów żyzności gleby, oceny efektywności wykorzystania składników pokarmowych, środowiskowych skutków nawożenia roślin. 2. Opracowanie i wydanie drukiem monografii pt.: Udział polskiego rolnictwa w dopływie związków azotu i fosforu do Bałtyku. 3. Przeprowadzono także analizę i opracowano uwagi do sposobu wyznaczenia przez Polskę obszarów szczególnie narażonych na zagrożenia azotanami (OSN) oraz dokonano oceny polskich programów działań dla Dyrekcji ds. Ochrony Środowiska Przyrodniczego Komisji Europejskiej.

Efekty w ujęciu szczegółowym wg zadań Zadanie 1.9. (I. D.): 1. Ocena ex-post efektów środowiskowych działań wchodzących w skład priorytetu B: Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich. 2. Ocena zgodności polityki rozwoju obszarów wiejskich z politykami pokrewnymi UE, na przykładzie PROW 2004-2006. 3. Wielofunkcyjność poszczególnych działań w PROW 2004-2006 polega na tym, że każde z nich mimo ukierunkowania na cele związane z rozwojem obszarów wiejskich realizuje w mniejszym lub większym stopniu cele środowiskowe. 4. Wszystkie działania w PROW 2004-2006, w których priorytetem był zrównoważony rozwój obszarów wiejskich, jak również w pewnym stopniu wsparcie dla gospodarstw niskotowarowych, wywierały potencjalnie pozytywny wpływ na środowisko, aczkolwiek stopień ich oddziaływania był zróżnicowany. Największy potencjalnie korzystny wpływ na wskaźniki stanu jakości środowiska i bioróżnorodności w przestrzeni rolniczej mają pakiety realizowane w ramach Programu rolno środowiskowego. 5. Analiza założeń jak i praktyka realizacji PROW 2004-2006 wskazuje na istotny związek podejmowanych działań ze wzmacnianiem polityki regionalnej oraz polityki ochrony środowiska.

Efekty w ujęciu szczegółowym wg zadań Zadanie 2.1. (S. K.): 1. Analiza i krytyczna ocena przydatności różnych metod prognozowania w rolnictwie oraz przegląd źródeł informacji w aspekcie ich reprezentatywności. 2. Analiza produkcji roślinnej w Polsce na tle warunków przyrodniczych i ekonomiczno-organizacyjnych z uwzględnieniem dynamiki zmian i specyfiki rolnictwa w regionach. 3. Opracowanie prognozy produkcji głównych roślin uprawnych w Polsce do roku 2020 z uwzględnieniem różnych wariantów i scenariuszy zmian, przy jednoczesnym dążeniu do kompleksowego ujęcia. 4. Wskazanie skutków prognozowanych zmian dla gospodarki i środowiska. 5. Ocena wpływu WPR na zmiany w polskim rolnictwie (okres 2000-2007) w ujęciu regionalnym. 6. Wskazanie priorytetowych celów działania w zakresie zarządzania rozwojem produkcji rolniczej oraz kierunków doskonalenia doradztwa rolniczego. 7. Popularyzacja prognozy opartej m. in. na wynikach badań IUNG-PIB, uwzględniającej kierunki działań w ramach PROW 2007-2013.

Efekty w ujęciu szczegółowym wg zadań Zadanie 2.2. (J. K.): 1. Wstępne określenie za lata 2006 2008 dla badanej grupy ok. 50 gospodarstw wskaźników agro-środowiskowych: saldo bilansu N, saldo bilansu P, saldo bilansu K w kg/haur, saldo bilansu glebowej substancji organicznej w t s.m./ha GO oraz indeks pokrycia gleby roślinnością w okresie zimowym (%). 2. Ocena zmian wskaźników agro-środowiskowych w latach oraz ich zróżnicowania w zależności od kierunku produkcji rolniczej i intensywności gospodarowania. 3. Wzbogacenie oceny produkcyjno-ekonomicznej gospodarstw o wskaźniki agro-środowiskowe jako sposób na obiektywizację oceny. 4. Ocena wpływu dotacji i dopłat na sytuacje ekonomiczna gospodarstw o różnych kierunkach i zróżnicowanej intensywności produkcji.

Efekty w ujęciu szczegółowym wg zadań Zadanie 2.3. (J. S.): 1. Ocena problemów organizacji wybranych gospodarstw ekologicznych. 2. Ocena problemów organizacji gospodarstwa ekologicznego w trakcie przestawiania. 3. Wskazanie kluczowych dla rolnictwa ekologicznego elementów agrotechniki. 4. Zweryfikowanie i zaktualizowanie listy najważniejszych problemów dotyczących zasad organizacji gospodarstw oraz agrotechniki w rolnictwie ekologicznym.

Efekty w ujęciu szczegółowym wg zadań Zadanie 2.4. (S. W.): 1. Zmiany chemizmu warstwy ornej gleby w uprawach bezorkowych ograniczać mogą dostępność dla roślin mikroelementów. W przypadku monokultury kukurydzy deficytowymi mikroelementami są Br, Cu i Zn. 2. Możliwe jest łączne stosowanie dolistne herbicydów i mikroelementów w postaci chelatów w uprawach kukurydzy, pszenicy, rzepaku i buraka c.. 3. Stwierdzono znaczne różnice międzyodmianowe pszenicy i kukurydzy w reakcji na nawożenie mikroelementami. 4. Rezygnacja z orki zwiększa zwięzłość i obniża temperaturę gleby. Stosowanie mulczu z międzyplonów poprawia warunki hydrotermalne upraw bezorkowych oraz wzbogaca glebę w substancję organiczną i składniki pokarmowe. 5. Zjawisko odporności na herbicydy narasta i obejmuje różne biotypy chwastów oraz nowe grupy herbicydów. Stwierdza się także występowanie odporności krzyżowej i wielokrotnej.

Efekty w ujęciu szczegółowym wg zadań Zadanie 2.5. (J. G.): 1. Porównano wysokości nadwyżek bezpośrednich wybranych gatunków zbóż jarych i ozimych uprawianych w płodozmianie zbożowym, w zależności od intensywności technologii produkcji. Uwzględniono w tych badaniach technologię oszczędną, średniointensywną i intensywną. 2. Oceniono ekonomiczną efektywność technologii produkcji półkarłowej formy pszenżyta ozimego w porównaniu z formą tradycyjną. 3. Określono efektywność ekonomiczną ochrony chemicznej zasiewów pszenżyta z punktu widzenia efektywności wykorzystania podstawowych czynników produkcji rolniczej tj. ziemi, pracy, oraz kapitału. 4. Poddano ekonomicznej ocenie technologie pozyskiwania pasz z runi mieszanek roślin motylkowatych z trawami w zależności od sposobu i częstości użytkowania oraz ich składu gatunkowego. 5. Określono ekonomiczną efektywność technologii produkcji paszy pastwiskowej. 6. Przeprowadzono kalkulację kosztów uprawy kukurydzy na ziarno i na kiszonkę.

Efekty w ujęciu szczegółowym wg zadań Zadanie 2.6. (W. O.): 1. Opracowanie metod chromatograficznych oznaczania wybranych składników naturalnych substancji czynnych stosowanych w paszach. 2. Określenie składu chemicznego Knautia arvensis i ocena aktywności biologicznej związków naturalnych występujących w tej roślinie. 3. Złożono do recenzji maszynopis monografii Fitogeniczne dodatki paszowe jako alternatywa antybiotykowych stymulatorów wzrostu w żywieniu świń. 4. Opracowano metodę oznaczania saponin triterpenowych koniczyny i lucerny.

Efekty w ujęciu szczegółowym wg zadań Zadanie 2.7. (J. D.): 1. Uzyskano 71 form mieszańcowych tytoniu zawierających źródła odporności na wirusa PVY, które będą wykorzystane w dalszych etapach hodowli. 2. Uzyskano linie podwojonych haploidów oraz inne mieszańce z odmianami tytoniu typu Virginia odporne na wirusa TSWV, które są cennym materiałem wyjściowym do dalszych etapów hodowli. 3. Wyselekcjonowano 2 stabilne linie mieszańcowe tytoniu WGL (pokolenie BC2F7) odporne na czarną zgniliznę korzeni wywołana przez grzyb Thielaviopsis basicola; linie będą brane pod uwagę w dalszych pracach hodowlanych. 4. W wyniku selekcji uzyskano 24 perspektywiczne pojedynki, które charakteryzowały się małą wrażliwością na choroby i szkodniki oraz stosunkowo wysoką zawartością alfa kwasów w szyszkach (powyżej 13%). 5. Stwierdzono nieznaczne różnice zawartości alfa kwasów w szyszkach chmielu popularnych w Polsce odmian uprawianych w trzech rejonach uprawy (lubelskim, wielkopolskim i dolnośląskim); kontynuacja badań pozwoli na elementy rejonizacji uprawy odmian chmielu. 6. W roku 2009 uzyskano wyłączne prawo na trzy odmiany tytoniu w typie Virginia i Burley, wyhodowane w IUNG-PIB Puławy.

Efekty w ujęciu szczegółowym wg zadań Zadanie 2.8. (A. F.): 1. Opracowano syntezę wyników doświadczeń polowych prowadzonych w latach 2004-2008 w trzech siedliskach. 2. Ocena efektywności ekonomicznej produkcji wierzby, miskanta i ślazowca. 3. Ocena efektywności energetycznej wymienionych roślin. 4. Ocenę skutków środowiskowych produkcji wierzby i miskanta.

Efekty w ujęciu szczegółowym wg zadań Zadanie 2.9. (A. Z.): 1. Budowa modułu nawożenia siarką i aplikacji internetowej do prezentacji zawartości azotu mineralnego w profilu glebowym. 2. Rozbudowa programów doradczych NawSald, Macrobil i Plano RS. 3. Walidacja systemu ZeaSoft i uruchomienie wybranych modułów Systemu zaleceń rolniczych związanych z przebiegiem pogody. 4. Opracowanie algorytmu obliczania dawek siarki i wdrożenie go do współpracy z programem NawSald. 5. Opracowanie projektu aplikacji internetowej do prezentacji zawartości azotu mineralnego w profilu glebowym i wykonanie moduły do prezentacji danych dla 10 województw. 6. Opracowanie algorytmu obrotu stada zwierząt hodowlanych w gospodarstwie i algorytmu obliczania ilości składników pokarmowych NPK w nawozach naturalnych wytwarzanych przez stado w roku gospodarczym- implementacja w NawSald i Macrobil. 7. Uruchomiono centralny moduł danych meteorologicznych zasilający System doradztwa w zakresie zrównoważonej produkcji roślinnej i rozbudowano serwis administracji systemu.

Efekty realizacji programu wieloletniego IUNG-PIB w roku 2009 można rozpatrywać w kilku obszarach: I. Ocena stanu aktualnego II. Wspieranie decyzji III. Doskonalenie metodyki analizy i oceny IV. Prognozowanie zmian i wskazywanie skutków V. Zalecenia dla praktyki i administracji

Ocena ogólna 1. Pod względem merytorycznym cele przewidziane na rok 2009 (cele roczne) zrealizowano zgodnie z planem. 2. Wykorzystanieśrodków finansowych na poziomie zbliżonym do ubiegłego roku (kwota do zwrotu ok. 50 tys. zł). 3. Realizacja programu wieloletniego IUNG-PIB w 2009 r. wskazuje, że kierownicy zadań i zespoły realizacyjne dostosowują się do obowiązujących wymogów formalnych (dot. m.in. sprawozdawczości, planowania, odnoszenia kosztów). 4. Dostrzec można dużo inwencji u kierowników zadań i zespołów, wzbogacającej wartość merytoryczną programu i efekty jego oddziaływania. Elementem pozytywnym jest poszukiwanie nowych obszarów współpracy. 5. Efekty realizacji programu wieloletniego IUNG-PIB w roku 2009 są rezultatem współpracy Kierowników zadań i zespołów realizacyjnych z kierownikami zakładów, pracownikami Działów: Finansowo-Księgowego, Organizacji Badań i Współpracy z Zagranicą, Upowszechniania i Wydawnictw, Administracyjno- Gospodarczego oraz Centrum Szkoleniowo-Kongresowego.

Ocena ogólna 6. Współpraca działów obsługi z kierownikami zadań programu wieloletniego PIB wymaga stałego doskonalenia. 7. Niezwykle cenna jest współpraca z partnerami zewnętrznymi Uprzejmie dziękujemy specjalistom z różnych departamentów MRiRW za życzliwość, pomoc i wsparcie merytoryczne. 8. Słowa szczególnego podziękowania za opiekę i nadzór nad programem wieloletnim kierujemy do Dyrekcji i Pracowników Departamentu Hodowli i Ochrony Roślin.

Ocena 4 lat realizacji programu wieloletniego 1. Wykazanie, że IUNG-PIB jest potrzebny jako JBR podległy MRiRW oraz partner dla władz samorządowych i administracyjnych. 2. Inspiracja do nowych tematów badawczych, projektów i analiz problemowych. 3. Ważne źródło finansowania działalności Instytutu. 4. Szeroka popularyzacja działalności IUNG-PIB poprzez wydawnictwa i warsztaty. 5. Skuteczne nawiązanie do WPR i PROW. 6. Wyzwolenie inicjatyw i pomysłów pracowników. 7. Rozszerzenie współpracy i poszerzenie kręgu odbiorców prac IUNG-PIB.

Pytania tezy do dyskusji stale aktualne: 1. Jak doskonalić działalność w ramach programu wieloletniego IUNG-PIB aby skutecznie służyła ona wspieraniu decyzji? 2. Jakie problemy podejmować aby zapewnić pełną realizację programu wieloletniego? 3. Jak przezwyciężać bariery w zakresie pozyskiwania danych? 4. O jakich partnerów poszerzać współpracę? 5. Jak popularyzować wyniki prac w ramach programu wieloletniego?

INSTYTUT UPRAWY NAWOZENIA I GLEBOZNAWSTWA PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY Stanisław Krasowicz Adam Harasim DZIĘKUJ KUJEMY ZA UWAGĘ KSZTAŁTOWANIE ŚRODOWISKA ROLNICZEGO POLSKI ORAZ ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ PRODUKCJI ROLNICZEJ