Warszawa, luty 2013 r.

Sytuacja ekonomiczno - finansowa zrzeszonych banków spółdzielczych oraz banku współpracującego na tle sektora bankowości spółdzielczej, wg stanu na 31 grudnia 2012 r. Warszawa, luty 2013 r.

WSTĘP...3 I. BANKI SPÓŁDZIELCZE ZRZESZENIA BPS NA TLE SEKTORA BANKOWOŚCI SPÓŁDZIELCZEJ I BANKÓW KOMERCYJNYCH...4 II. SYTUACJA EKONOMICZNO-FINANSOWA BANKÓW SPÓŁDZIELCZYCH ZRZESZONYCH Z BANKIEM BPS S.A...7 1. AKTYWA BILANSOWE...7 1.1. KREDYTY I INNE NALEŻNOŚCI OD PODMIOTÓW SEKTORA NIEFINANSOWEGO ORAZ SEKTORA INSTYTUCJI RZĄDOWYCH I SAMORZĄDOWYCH...8 1.2 LOKATY MIĘDZYBANKOWE...9 1.3. INSTRUMENTY DŁUŻNE I KAPITAŁOWE...9 1.4. POZOSTAŁE AKTYWA...9 2. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA...10 2.1 DEPOZYTY...10 2.2 KAPITAŁY...11 3. WYNIK FINANSOWY, EFEKTYWNOŚĆ...11 4. OBSZARY RYZYKA I ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA...12 4.1. RYZYKO KREDYTOWE...12 4.2 PŁYNNOŚĆ...13 4.3 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA...13 III. SYTUACJA EKONOMICZNO FINANSOWA ZRZESZENIA BPS...14 IV. REASUMPCJA I WNIOSKI...15 2

Wstęp Niniejsza analiza sytuacji ekonomiczno-finansowej banków spółdzielczych zrzeszonych i banku współpracującego z Bankiem BPS S.A. - na tle sektora bankowości spółdzielczej - została opracowana zgodnie z zaleceniem zawartym w uchwale Zarządu Banku BPS S.A. Nr 32/07/AB/BZ/2012 z dnia 9 maja 2012 r. w sprawie wprowadzenia Instrukcji funkcjonowania Systemu Informacji Kierownictwa w Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. Do jej opracowania wykorzystane zostały publikacje NBP, GUS oraz Departamentu Planowania i Strategii Banku BPS S.A. na temat sytuacji makroekonomicznej, dane sprawozdawcze banków spółdzielczych udostępnione przez SGB-Bank S.A., sprawozdania finansowe banków spółdzielczych zrzeszonych oraz współpracującego z Bankiem BPS S.A. Monitorowanie sytuacji ekonomicznej i finansowej banków jest narzędziem wspomagającym realizację funkcji zrzeszeniowej przez Bank BPS S.A. Jest także instrumentem wspierającym Zarząd Banku w podejmowaniu decyzji dotyczących polityki i strategii w tej sferze. Służy również kadrze zarządzającej banków spółdzielczych do diagnozowania sytuacji w aspekcie rentowności i bezpieczeństwa oraz określania kierunków działalności i potencjału rozwoju. Analiza składa się z czterech rozdziałów. W pierwszym zaprezentowano pozycję banków spółdzielczych Grupy BPS według stanu na 31 grudnia 2012 r. na tle pozostałych banków oraz sektora. Następnie przedstawiono ich sytuację ekonomiczno-finansową w 2012 r. oraz skalę ryzyk występujących w tych bankach. Kolejny rozdział został poświęcony sytuacji ekonomiczno finansowej Zrzeszenia BPS (Banku BPS S.A. i zrzeszonych banków spółdzielczych). W ostatnim dokonano podsumowania oraz sformułowania wniosków. Uwarunkowania makroekonomiczne Według wstępnych danych opublikowanych przez Główny Urząd Statystyczny realny wzrost PKB w 2012 roku wyniósł 2,0% wobec 4,3% wzrostu w 2011 roku. Dane GUS wskazują, iż głównym czynnikiem statystycznym odpowiedzialnym za spowolnienie jest słabnący popyt krajowy. Na podstawie opublikowanego szacunku GUS można oczekiwać, iż w IV kwartale 2012 roku wzrost gospodarczy nie przekroczył 0,8% r/r (wobec 1,4% r/r w III kwartale 2012 roku). Liczba bezrobotnych w końcu grudnia 2012 roku wynosiła 2,1 mln osób i w porównaniu z końcem listopada 2012 roku wzrosła o 3,9%. Dla porównania, w analogicznym okresie 2011 roku (grudzień listopad) odnotowano wzrost liczby bezrobotnych o 3,5%. W całym 2012 roku liczba bezrobotnych wzrosła o 7,8 % w porównaniu do roku 2011. W grudniu stopa bezrobocia wyniosła 13,4% i wynikała, między innymi, z trudnej sytuacji gospodarczej w kraju, przejawiającej się słabnącym tempem wzrostu PKB w kolejnych kwartałach 2012 roku. Ponadto na wzrost bezrobocia wpływ miał powrót do ewidencji bezrobotnych po zakończeniu aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu, nieprzedłużenie przez pracodawców umów na czas określony, spadek liczby ofert pracy, zakończenie prac sezonowych, przede wszystkim w leśnictwie i ogrodnictwie, ale też w budownictwie. Ministerstwo podkreśliło również, iż liczba wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej zgłoszonych przez pracodawców do urzędów pracy w grudniu 2012 roku, w porównaniu z listopadem 2012 roku, spadła o 26 %. Wskaźnik cen i towarów usług konsumpcyjnych w grudniu spadł do poziomu 2,4% r/r, znajdując się po raz pierwszy od sierpnia 2010 roku poniżej celu NBP, który wynosi 2,5%. Spowolnieniu inflacji w ostatnich miesiącach sprzyjał m.in. wyraźny spadek tempa wzrostu cen związanych z transportem. Inflacja bazowa (po wyłączeniu cen energii i żywności) spadła w grudniu 2012 r. do 1,4 % r/r, co jest najniższym poziomem od listopada 2010 r. Z informacji podanych przez GUS ceny towarów i usług konsumpcyjnych w grudniu 2012 roku, w stosunku do poprzedniego miesiąca, wzrosły o 0,1%. Największy wpływ na wskaźnik inflacji konsumentów (CPI) miały w tym okresie wyższe ceny 3

żywności, podwyżki opłat związanych ze zdrowiem, a także wyższe ceny w restauracjach i hotelach. Natomiast ceny w zakresie transportu oraz odzieży i obuwia obniżyły ten wskaźnik. W grudniu 2012 roku Rada Polityki Pieniężnej obniżyła stopy procentowe o 0,25 punktów bazowych. Decyzja ta oznacza, że stopa referencyjna NBP w skali rocznej wynosi 4,25%, stopa lombardowa 5,75 %, depozytowa 2,75 %, a redyskonta weksli 4,50%. Była to druga obniżka stóp procentowych w ubiegłym roku, bowiem RPP obniżyła stopy także o 0,25 punktów bazowych na posiedzeniu w listopadzie. Wcześniej do zmiany poziomu stóp doszło w maju 2012 roku - RPP podwyższyła je o 0,25 punktów bazowych, po 10 miesiącach stabilizacji. Po umocnieniu złotego we wrześniu 2012 r., już w październiku nastąpiło osłabienie wobec euro o 0,6 %. W listopadzie nastroje na rynkach finansowych sprzyjały umocnieniu walut z naszego regionu - najsilniej wobec euro zyskał węgierski forint oraz złoty, aczkolwiek silne oczekiwania rynkowe dotyczące łagodzenia polityki pieniężnej w Polsce w trzecim kwartale sprzyjały osłabieniu złotego w kolejnym miesiącu. W grudniu 2012 r. notowania złotego i czeskiej korony wobec euro były relatywnie stabilne. Kurs wobec euro ukształtował się na poziomie 4,09 zł, natomiast wobec dolara 3,10 zł. Publikowany przez Związek Banków Polskich indeks PENGAB, będący wskaźnikiem odzwierciedlającym koniunkturę w placówkach bankowych spadł w styczniu br. o 5,8 pkt (do 11,5 pkt, wobec 17,3 pkt w grudniu ub. r.). Spadek wartości syntetycznego wskaźnika był efektem zarówno gorszej oceny bieżącej koniunktury w sektorze bankowym, jak i pogorszenia prognoz dotyczących jej kształtowania w najbliższych miesiącach. I. Banki spółdzielcze Zrzeszenia BPS na tle sektora bankowości spółdzielczej i banków komercyjnych 1. Zmiany strukturalne. Potencjał organizacyjny, zatrudnienie Według stanu na 31 grudnia 2012 r. banki spółdzielcze zrzeszone były w dwóch strukturach zrzeszeniowych, natomiast Krakowski Bank Spółdzielczy działał samodzielnie i współpracował z Bankiem BPS S.A. Na koniec grudnia 2012 r. działalność prowadziły 572 banki spółdzielcze. W porównaniu do końca 2011 r. ich liczba zmniejszyła się o dwa w wyniku połączenia Banku Spółdzielczego w Branicach z Bankiem Spółdzielczym w Namysłowie oraz Banku Spółdzielczego w Wolinie z Bankiem Spółdzielczym w Międzyzdrojach. Dwa pierwsze banki zrzeszone były z Bankiem BPS S.A., kolejne dwa z SGB-Bankiem. Liczbę banków spółdzielczych i ich placówek oraz stan zatrudnienia w sektorze i w poszczególnych zrzeszeniach, przedstawia poniższa tabela: stan na 31 grudnia 2012 r. Wyszczególnienie Sektor banków spółdzielczych BPS SGB- Bank SA KBS Udział w sektorze (w %) BPS GBW KBS Liczba banków Zatrudnienie Placówki 572 32 965 4 402 365 19 884 2 586 206 12 440 1 742 1 641 74 63,81 60,32 58,75 36,01 37,74 39,57 0,17 1,94 1,68 Bank BPS SA zrzeszał 365 banków, tj. 63,81% łącznej liczby banków spółdzielczych a SGB- Bank SA - 206 banków (36,01%). W bankach spółdzielczych Grupy BPS zatrudnionych było 19 884 osób, co stanowiło 60,32% łącznego zatrudnienia w spółdzielczym sektorze bankowym. Banki spółdzielcze zrzeszenia SGB- Banku SA zatrudniały 12 440 osób (37,74%). Banki spółdzielcze należące do Zrzeszenia BPS posiadały 2 586 placówek; stanowiły one 58,75% wszystkich placówek w sektorze. Do banków spółdzielczych Zrzeszenia SGB-Banku należało 1 742 placówek, tj. 39,57%. 4

2. Dynamika rozwoju, udział w sektorze Dynamikę wzrostu podstawowych składników bilansowych banków spółdzielczych Zrzeszenia BPS, w porównaniu z dynamiką banków spółdzielczych SGB Banku oraz na tle sektora, obrazuje poniższe zestawienie: Suma bilansowa Wyszczególnienie 2011.12.31 w tys. zł 2012.12.31 w tys. zł Dynamika 2012.12.31/2011.12.31 sektor bankowy 1 294 092 351 1 352 451 309 104,51 sektor banków komercyjnych 1 187 174 146 1 238 604 921 104,33 sektor banków spółdzielczych 78 366 802 85 817 893 109,51 BPS 47 899 267 52 086 216 108,74 SGB-Bank 28 440 222 31 497 421 110,75 KBS 2 027 313 2 234 256 110,21 Należności od podmiotów sektora niefinansowego oraz sektora instytucji rządowych i samorządowych sektor bankowy 829 565 352 839 186 670 101,16 sektor banków komercyjnych 767 892 383 776 042 050 101,06 sektor banków spółdzielczych 48 927 706 53 541 007 109,43 BPS 29 031 313 32 094 170 110,55 SGB-Bank 18 709 426 20 036 155 107,09 KBS 1 186 967 1 410 682 118,85 Zobowiązania wobec podmiotów sektora niefinansowego oraz sektora instytucji rządowych i samorządowych sektor bankowy 760 794 464 794 622 120 104,45 sektor banków komercyjnych 686 801 352 715 073 718 104,12 sektor banków spółdzielczych 66 325 912 73 122 851 110,25 BPS 40 545 143 44 235 538 109,10 SGB-Bank 24 069 879 26 952 223 111,97 KBS 1 710 890 1 935 089 113,10 Fundusze własne sektor bankowy 110 681 129 b.d b.d sektor banków komercyjnych 102 581 654 128 639 128 125,40 sektor banków spółdzielczych 7 753 055 8 665 282 111,77 BPS 4 771 474 5 302 243 111,12 SGB-Bank 2 834 243 3 209 124 113,23 KBS 147 338 153 915 104,46 Wynik finansowy netto sektor bankowy 15 671 670 16 211 677 103,45 sektor banków komercyjnych 14 439 952 15 022 625 104,04 sektor banków spółdzielczych 921 323 981 192 106,50 BPS 547 406 570 830 104,28 SGB-Bank 356 983 392 651 109,99 KBS 16 934 17 711 104,59 (w%) Suma bilansowa banków spółdzielczych Grupy BPS wzrosła o 8,74%, Zrzeszenia SGB-Banku o 10,75%, KBS o 10,21%.Dynamika tej pozycji w sektorze banków spółdzielczych ukształtowała się na poziomie 109,51%, zaś w sektorze banków komercyjnych zaledwie 104,33%.Udział sumy bilansowej sektora banków spółdzielczych w sektorze bankowym wynosił 6,35%, natomiast Grupy BPS w sumie bilansowej spółdzielczego sektora bankowego wynosił 60,69%, zaś 5

w sektorze bankowym 3,85%. Średnia wartość aktywów przypadająca na 1 bank zrzeszony: z Bankiem BPS S.A. wynosiła 142 702 tys. zł, a z SGB-Bankiem S.A. 152 900 tys. zł. Udział sumy bilansowej banków spółdzielczych każdego zrzeszenia oraz KBS w sektorze przedstawia poniższy wykres: banki zrzeszone z SGB-Bankiem 31 497 36,70% KBS 2 234 2,60% Suma bilansowa (w mln zł) banki zrzeszone z BPS 52 086 60,69% Należności od podmiotów sektora niefinansowego oraz sektora instytucji rządowych i samorządowych banków spółdzielczych Zrzeszenia BPS zwiększyły się o 10,55%, Spółdzielczej Grupy Bankowej o 7,09%, KBS o 18,85%. Korzystnie ukształtowała się roczna dynamika tej pozycji w sektorze spółdzielczym i wyniosła 109,43%, zaś w sektorze banków komercyjnych jedynie 101,06%. Zobowiązania wobec podmiotów sektora niefinansowego oraz sektora instytucji rządowych i samorządowych banków spółdzielczych Grupy BPS wzrosły o 9,10%, Grupy SGB- Banku o 11,97%, KBS o 13,10%. Roczne dynamiki tych pozycji w sektorach banków spółdzielczych i komercyjnych wynosiły odpowiednio 110,25% oraz 104,12%. Wzrost sumy bilansowej banków spółdzielczych poszczególnych zrzeszeń oraz KBS, ich należności od podmiotów sektora niefinansowego oraz sektora instytucji rządowych i samorządowych, jak również zobowiązań wobec tych podmiotów zilustrowano poniżej. 60 000 50 000 40 000 30 000 20 000 10 000 0 mln zł BPS GBW KBS Suma bilansowa 31.12.2011 Suma bilansowa 31.12.2012 Należności od klientów 31.12.2011 Należności od klientów 31.12.2012 Zobowiązania wobec klientów 31.12.2011 Zobowiązania wobec klientów 31.12.2012 Fundusze własne banków spółdzielczych Grupy BPS zwiększyły się o 11,12%, Grupy SGB- Banku o 13,23%, KBS o 4,46%, Roczna dynamika tej pozycji sektora spółdzielczego wyniosła 111,77%, zaś sektora banków komercyjnych 125,40%. 6

Poniższy wykres obrazuje wielkości funduszy własnych według stanu na 31.12.2012 r. oraz na koniec grudnia 2011 r. 6 000 Fundusze własne banków spółdzielczych w mln zł 5 000 4 000 3 000 5 302 2 000 4 771 3 209 1 000 2 834 0 banki zrzeszone z BPS banki zrzeszone z SGB-Bankiem 147 154 KBS Średnia wartość funduszy własnych przypadająca na 1 bank wynosiła w zrzeszeniu BPS 14,5 mln zł zaś SGB-Banku 15,6 mln zł. Wynik finansowy netto sektora bankowości spółdzielczej na koniec grudnia 2012 r. był wyższy o 6,50%, w porównaniu z końcem grudnia 2011 r. Zysk netto wypracowany w 2012 r. przez banki spółdzielcze zrzeszone z Bankiem BPS S.A. przewyższał wynik osiągnięty w 2011 r. o 4,28%, banki spółdzielcze Grupy SGB-Banku o 9,99%, KBS o 4,59%. natomiast sektor banków komercyjnych wypracował wynik wyższy o 4,04% niż rok wcześniej. Relacja kosztów działania do wyniku działalności bankowej w sektorze bankowości spółdzielczej kształtowała się na poziomie 62,44%, przy czym w bankach spółdzielczych Zrzeszenia: BPS wynosiła 62,66%, SGB-Banku 61,79%, natomiast w KBS 68,28%. Wskaźnik ten obniżył się zarówno w skali całego sektora jak również poszczególnych zrzeszeń. W porównaniu do 31.12.2011 r., zmiany te wynosiły odpowiednio 0,30 p.p., 0,21 p.p., 0,62 p.p. Jedynie w banku działającym samodzielnie odnotowano wzrost tego wskaźnika o 3,44 p.p. II. Sytuacja ekonomiczno-finansowa banków spółdzielczych zrzeszonych z Bankiem BPS S.A. 1. Aktywa bilansowe Aktywa bilansowe banków spółdzielczych Grupy BPS na 31 grudnia 2012 r. wynosiły 52 086 mln zł i w okresie 12 miesięcy wzrosły o 4 187 mln zł (o 8,74%). W analizowanym okresie odnotowano nieznaczne zmiany w strukturze zrzeszenia, biorąc pod uwagę liczebność banków pod względem wielkości sumy bilansowej, co obrazuje wykres: 7

140 liczba banków spółdzielczych 120 100 80 60 40 20 34 31.12.2011 31.12.2012 27 67 70 117 114 94 94 54 60 0 pon.30 30-50 50-100 100-200 pow. 200 suma bilansowa w mln zł Najliczniejszą grupę stanowiły banki, których aktywa zawierały się w przedziale od 50 mln zł do 100 mln zł. Liczba w tej grupie w badanym okresie zmniejszyła się o 3 banki. Tendencja spadku liczebności (o 7) utrzymywała się również w grupie banków o aktywach poniżej 30 mln zł. Zwiększyła się natomiast o 3 liczba banków, których suma bilansowa wynosiła od 30 mln zł do 50 mln zł oraz o 6 w grupie banków o sumie bilansowej kształtującej się powyżej 200 mln zł. Liczebność grupy banków o sumie bilansowej kształtującej się w przedziale od 100 mln zł do 200 mln zł nie zmieniła się. 1.1. Kredyty i inne należności od podmiotów sektora niefinansowego oraz sektora instytucji rządowych i samorządowych Podstawową pozycję w strukturze aktywów stanowiły tradycyjnie kredyty i inne należności od podmiotów sektora niefinansowego oraz sektora instytucji rządowych i samorządowych, które na koniec grudnia 2012 r. wynosiły 60,50%. Wartość tej pozycji w ciągu 12 miesięcy zwiększyła się o 3 063 mln zł (o 10,55%), osiągając poziom 32 094 mln zł na 31.12.2012 r. W portfelu kredytowym dominowały kredyty udzielone sektorowi niefinansowemu. Ich wielkość ukształtowała się na poziomie 28 712 mln zł i stanowiła 89,46% łącznego obliga kredytowego. Najwyższe tempo wzrostu w tej grupie kredytów wykazywały kredyty dla przedsiębiorstw (19,03%) i przedsiębiorców indywidualnych (12,52%). W nieco mniejszym stopniu wzrosły kredyty dla rolników indywidualnych (7,21%) oraz dla osób prywatnych (2,66%). Natomiast obniżyły się kredyty dla instytucji niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw domowych (o 1,21%). Struktura podmiotowa kredytów sektora niefinansowego 26,46% 32,10% 22,14% 18,27% 1,04% Przedsiębiorstwa Instytucje niekomercyjne działające na rzecz gospodarstw domowych Przedsiębiorcy indywidualni Osoby prywatne Rolnicy indywidualni 8

Kredyty udzielone przedsiębiorstwom stanowiły 32,10%; rolnikom indywidualnym 26,46%, osobom prywatnym 22,14%, przedsiębiorcom indywidualnym 18,27%. Udział kredytów instytucji niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw domowych wyniósł 1,04%. Utrzymuje się tendencja wzrostowa udziału, w porównaniu do stanu na 31 grudnia 2011 r., kredytów dla przedsiębiorstw (o 2,30 p.p.) oraz obniżania się udziału kredytów dla osób prywatnych (o 1,69 p.p.). Udział kredytów dla pozostałych grup podmiotów nie uległ istotnym zmianom. W ujęciu przedmiotowym, największy udział w portfelu kredytowym miały kredyty inwestycyjne 32,92%. Kredyty operacyjne stanowiły 28,30%, kredyty na zakup nieruchomości 24,63%, natomiast kredyty konsumpcyjne 11,85%. Wartość oraz udział tych ostatnich w portfelu należności obniżyły się względem grudnia 2011 r., co było konsekwencją stosowania rygorystycznych zapisów rekomendacji T dotyczącej dobrych praktyk w zakresie zarządzania ryzykiem detalicznych ekspozycji kredytowych. 1.2 Lokaty międzybankowe Środki pieniężne ulokowane w innych bankach, jako druga pod względem wielkości pozycja aktywów bilansowych banków spółdzielczych, stanowiła 27,10% aktywów ogółem. Lokaty międzybankowe w wartości nominalnej wynosiły 13 409 mln zł i w porównaniu z końcem grudnia 2011 r. wzrosły o 107 mln zł, tj. o 0,80%. Były to środki ulokowane, w głównej mierze, w Banku Zrzeszającym. Nie nastąpiła zmiana stopnia koncentracji lokat międzybankowych (środków zdeponowanych w Banku Zrzeszającym). W portfelu aktywów bilansowych niektórych banków spółdzielczych na koniec 2012 r. udział ten wynosił ponad 75%. Wartość lokat złożonych poza Bankiem BPS S.A. była najniższa od września 2010 r. i stanowiła niewielki odsetek całej bazy lokacyjnej banków spółdzielczych. W drugim półroczu 2012 r. ich udział wykazywał tendencję spadkową i na koniec grudnia 2012 r. wynosił 1,21 %. w tys zł. 15 000 000 14 000 000 13 000 000 12 000 000 11 000 000 10 000 000 9 000 000 8 000 000 7 000 000 6 000 000 5 000 000 4 000 000 3 000 000 2 000 000 1 000 000 0 01.12r. 02.12r. 03.12r. 04.12r. Stan lokat na przestrzeni 12 miesięcy 05.12r. 06.12r. 07.12r. 08.12r. 09.12r. 10.12r. 11.12r. 12.12r. Lokaty ogółem Lokaty w banku zrzeszającym Lokaty poza bankiem zrzeszającym 1.3. Instrumenty dłużne i kapitałowe Istotną, pod względem wielkości, pozycję w aktywach zajmowały instrumenty dłużne i kapitałowe; które stanowiły 4,49%. Na przestrzeni 2012 roku ich wartość wzrosła o 234 mln zł, tj. o 11,13%. do 2 340 mln zł. Na portfel tych papierów składały się instrumenty kapitałowe w kwocie 469 mln zł oraz dłużne o wartości 1 871 mln zł. Jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych i certyfikaty inwestycyjne posiadało 70 banków na łączną kwotę 68 653 mln zł. Ponadto 8 banków zakupiło akcje kwotowane na aktywnym rynku o łącznej wartości portfela 32,4 mln zł. 1.4. Pozostałe aktywa Główną pozycję pozostałych aktywów stanowiły rzeczowe aktywa trwałe w kwocie 1 379 mln zł, których udział w aktywach ogółem wyniósł 2,65%. Ich wartość w porównaniu do końca 2011 r. wzrosła o 4,4%. 9

2. Źródła finansowania Podstawowym źródłem finansowania działalności banków spółdzielczych były zobowiązania wobec sektora niefinansowego, które stanowiły 77,65% pasywów bilansowych ogółem. Udział kapitałów w pasywach wynosił 10,69%, zobowiązań wobec sektora instytucji rządowych i samorządowych 7,27%, zobowiązań wobec sektora finansowego 2,52%, pozostałych pasywów - 1,87%. W porównaniu do stanu na koniec grudnia 2011 r., w strukturze pasywów nieznacznie zwiększył się udział zobowiązań wobec sektora niefinansowego, na pozostałych pozycjach nie odnotowano istotnych zmian. 2.1 Depozyty Depozyty w bankach spółdzielczych Grupy BPS, w porównaniu z końcem grudnia 2011 r., wzrosły o 3 648 mln zł (o 9,03%) i na koniec 2012 r. wyniosły 44 042 mln zł. Na bazę depozytową składały się depozyty sektora niefinansowego 40 263 mln zł oraz sektora instytucji rządowych i samorządowych 3 779 mln zł. O wysokiej dynamice jej rozwoju zdecydowały przede wszystkim depozyty osób prywatnych środki tych podmiotów wzrosły o 13,69%. W mniejszym stopniu wzrosły depozyty instytucji niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw domowych (o 6,82%) oraz depozyty przedsiębiorstw (o 5,19%). Zmniejszeniu uległy natomiast depozyty rolników indywidualnych (o 7,26%) oraz przedsiębiorców indywidualnych (o 2,02%). Jakkolwiek w perspektywie długookresowej, obejmującej okres od początku 2009 r. obserwuje się zahamowanie trendu rosnącego zobowiązań wobec sektora instytucji rządowych i samorządowych, to w ujęciu rocznym zwiększyły się o 3,59%. Struktura depozytów sektora niefinansowego 8,79% 3,04% 8,66% 5,49% 74,02% Depozyty przedsiębiorstw Depozyty przedsiębiorców indywidualnych Depozyty osób prywatnych Depozyty rolników indywidualnych Depozyty instytucji niekomercyjnych dział na rzecz gospodarstw domowych W strukturze podmiotowej depozytów sektora niefinansowego dominowały środki osób prywatnych; ich udział wynosił 74,02%. Depozyty rolników indywidualnych stanowiły 8,79%, przedsiębiorstw 8,66%, przedsiębiorców indywidualnych 5,49% oraz instytucji niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw domowych 3,04%. W porównaniu do końca 2011 roku zwiększył się udział depozytów od osób prywatnych oraz rolników indywidualnych, natomiast zmniejszył się udział depozytów przedsiębiorstw oraz przedsiębiorców indywidualnych. W strukturze terminowej depozytów, na 31 grudnia 2012 r. dominowały depozyty terminowe, które stanowiły 57,73% ogółu depozytów, natomiast udział depozytów bieżących wynosił 42,27%. 10

2.2 Kapitały Niezwykle istotnym źródłem finansowania w zrzeszonych bankach spółdzielczych były kapitały, które pokrywały aktywa bilansowe w 10,69%. Na koniec grudnia 2012 r. osiągnęły poziom 5 568 mln zł i były ponad 4-krotnie wyższe od wartości rzeczowych aktywów trwałych. 3. Wynik finansowy, efektywność Wynik finansowy netto banków spółdzielczych w 2012 r. wyniósł 570,8 mln zł i był o 23,4 mln zł (o 4,28%) wyższy niż w 2011 r. O wzroście wyniku finansowego zdecydował przyrost wyniku odsetkowego. Wynik odsetkowy był nie tylko podstawową pozycją wyniku działalności bankowej (stanowił 76,43%), ale też wykazywał najwyższą dynamikę 110,55%. Wynik z tytułu opłat i prowizji drugie pod względem wielkości źródło wyniku działalności bankowej, stanowiące 22,62%, zwiększył się, między innymi, na skutek rozwoju akcji kredytowej oraz podwyżki stóp procentowych dokonanej przez RPP w maju 2012 r., ale jego dynamika była niższa niż dynamika wyniku odsetkowego (wynosiła 100,61%). Koszty działania wzrosły w 2012 roku o 7,03%, natomiast wynik działalności bankowej o 7,40%. Na koszty ogólne składały się koszty wynagrodzeń z tytułu umów o pracę (stanowiły 58,40%) oraz koszty ogólnego zarządu, m. in. koszty marketingu stanowiące 6,29%, koszty informatyczne 17,97% oraz czynsze - 11,09%. Na wielkość wyniku finansowego wpłynęły również dokonane odpisy aktualizujące z tytułu utraty wartości aktywów finansowych. Na koniec 2012 r. saldo rezerw celowych było wyższe o 34,85% niż w 2011 r. W ujęciu nominalnym saldo tych odpisów wynosiło 161,5 mln zł. Średni wynik finansowy netto przypadający na 1 bank wyniósł 1 564 tys. zł i wzrósł o 68 tys. zł w porównaniu do osiągniętego w 2011 r. W 141 bankach nastąpił spadek wyniku finansowego w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego, natomiast w 228 bankach miał miejsce jego wzrost, 1 bank utrzymał poziom sprzed roku. W poszczególnych bankach dynamika wyniku finansowego netto była zróżnicowana i kształtowała się od 7,51% do 488,64%. Na koniec grudnia 2012 r. jeden Bank, będący w trakcie realizowania programu postępowania naprawczego, wykazał stratę netto. Wskaźnik 31.12.2011 31.12.2012 Zmiany w p.p./tys. zł/liczba 09.2012/09.2011 Wskaźnik C/I (%) 66,67 66,17-0,50 ROE netto (%) 12,78 11,97-0,81 ROA netto (%) 1,21 1,15-0,06 Aktywa na zatrudnionego (tys. zł) 2 430 2 620 190 Zysk brutto na zatrudnionego (tys. zł) 35,27 36,70 1,43 Banki wykazujące stratę (liczba) 1 1 0 W 2012 r. poprawiła się efektywność kosztowa banków. Wskaźnik kosztów operacyjnych (C/I) wyniósł 66,17% i był niższy niż na koniec 2011 r. o 0,50 p.p. Wskaźniki rentowności osiągnięte na 31 grudnia 2012 r. uległy nieznacznemu pogorszeniu na przestrzeni ostatniego roku. Wskaźnik ROA wyniósł 1,15%, natomiast współczynnik ROE 11,97%. Aktywa na jednego zatrudnionego wynosiły 2 620 tys. zł i wzrosły o 190 tys. zł w porównaniu do stanu na 31 grudnia 2011 r., natomiast zysk brutto na zatrudnionego wyniósł 36,70 tys. zł i wzrósł odpowiednio o 1,43 tys. zł. 11

4. Obszary ryzyka i adekwatność kapitałowa 4.1. Ryzyko kredytowe Efektywne prowadzenie działalności banków spółdzielczych narażone jest przede wszystkim na ryzyko kredytowe. Jakość portfela kredytowego zrzeszonych banków spółdzielczych 35 000 000 6,00% 5,75% 30 000 000 5,50% 5,25% 25 000 000 5,00% 4,75% 4,50% 20 000 000 4,25% 4,00% 15 000 000 3,75% 3,50% 10 000 000 3,25% 3,00% 2,75% 5 000 000 2006.12 2007.03 2007.06 2007.09 2007.12 2008.03 2008.06 2008.09 2008.12 2009.03 2009.06 2009.09 2009.12 2010.03 2010.06 2010.09 2010.12 2011.03 2011.06 2011.09 2011.12 2012.03 2012.06 2012.09 2012.12 2,50% Portfel kredytowy w tys. zł Serie3 Udział kredytów z rozpoznaną utratą wartości bez odsetek w portfelu kredytowym Udział kredytów z rozpoznaną utratą wartości z odsetkami w portfelu kredytowym W ujęciu rocznym nastąpiło pogorszenie jakości portfela kredytowego, mierzonej wielkością nominalną i udziałem kredytów zagrożonych. Kredyty z rozpoznaną utratą wartości wzrosły o 323 mln zł, tj. o 20,67%. Wartość kredytów nieobsługiwanych (nie spłaconych w terminie ich zapadalności) kształtowała się na poziomie 2 981 mln zł. Na przestrzeni 12 miesięcy nastąpił wzrost o 909 mln zł (o 43,90%). Udział kredytów z rozpoznaną utratą wartości z odsetkami w całym portfelu kredytowym zwiększył się z 5,38% na koniec 2011 r. do 5,88% na 31 grudnia 2012 r., natomiast wskaźnik ten liczony bez odsetek wzrósł odpowiednio z 4,51% do 4,92%. Jakość portfela kredytowego była nadal dość dobra, głównie za przyczyną dywersyfikacji portfela kredytowego, wynikającej ze struktury klientów banków spółdzielczych oraz prowadzenia przez nie działalności głównie na lokalnym rynku i jego dobrej znajomości. Do końca 2008 r. wartość bilansowa kredytów zagrożonych wykazywała tendencję malejącą (następował systematyczny ich spadek), natomiast od 2009 r. występuje trend rosnący związany z materializacją ryzyka wynikającego ze spowolnienia koniunktury gospodarczej. Przy dalszym utrzymywaniu się niskiego tempa wzrostu PKB, w najbliższym okresie może nasilić się niekorzystne zjawisko wzrostu liczby niewypłacalnych kontrahentów. Liczbę banków wg wskaźnika kredytów zagrożonych prezentuje poniższy wykres: 120 100 88 98 80 72 73 60 40 20 18 16 0 <1% (1-2,5%> (2,5-5%> (5-10%> (10-15%> >15% 12

W 278 bankach wskaźnik kredytów zagrożonych nie przekraczał średniego wskaźnika w grupie zrzeszonych banków, natomiast w 87 bankach był od niego wyższy. Odpisy na rezerwy celowe wzrosły o 63,9 mln zł na przestrzeni 12 miesięcy i na koniec grudnia 2012 r. wynosiły 530 mln zł. Stopień zabezpieczenia kredytów zagrożonych rezerwami celowymi wynosił 28,13% wobec 29,85% na koniec grudnia 2011 r. 4.2 Płynność Sytuację banków spółdzielczych w zakresie płynności należy uznać za zadowalającą. Jedynie dwa banki na koniec grudnia 2012 r. nie dotrzymały wymaganych norm wynikających z postanowień uchwały KNF nr 386/2008 w sprawie ustalenia wiążących banki norm płynności. Na przestrzeni 2012 roku odnotowano wzrost aktywów płynnych o 1 669 mln zł, tj. o 10,21%. Średni udział aktywów płynnych w aktywach ogółem wyniósł 28,03%. Jednocześnie nastąpiło zwiększenie o 13,50% poziomu stabilnych środków obcych. Nadwyżka depozytów nad kredytami wzrosła o 522 mln zł do 11 847 mln zł, natomiast relacja depozytów do kredytów wyniosła 137,09% i zmniejszyła się w ciągu 12 miesięcy o 2,07 p.p. 4.3 Adekwatność kapitałowa Fundusze własne, zapewniające bezpieczeństwo ekonomiczne banków, na koniec grudnia 2012 r. wyniosły 5 302 mln zł i w okresie 12 miesięcy zwiększyły się o 11,12%. Z łącznej kwoty funduszy własnych, 93,48% przypadało na fundusze własne podstawowe i 6,52% na fundusze uzupełniające. Struktura banków spółdzielczych według funduszy własnych 140 liczba banków spółdzielczych 120 100 80 60 40 31.12.2011 31.12.2012 122 96 72 85 118 110 49 57 20 0 12 9 1 0 <4 4-5 5-7 7-10 10-20 >20 fundusze własne w mln zł Pod względem wielkości funduszy własnych, najliczniejszą grupę stanowiły banki, których fundusze kształtowały się w przedziale od 10 mln zł do 20 mln zł. Na przestrzeni dwunastu miesięcy grupa ta odnotowała wzrost liczebności o 8 banków. O tyle samo podmiotów zwiększyła się grupa banków o funduszach własnych powyżej 20 mln zł. Największy wzrost (o 13) odnotowano w grupie banków, których fundusze własne kształtowały się w przedziale od 7 mln zł do 10 mln zł. Znaczący spadek liczby banków miał miejsce w grupie banków o funduszach 13

od 5 mln do 7 mln zł tj. aż o 26, zaś o 3 w grupie o funduszach od 4 mln zł do 5 mln zł, natomiast o 1 w grupie o funduszach poniżej 4 mln zł. Na koniec grudnia 2012 r. wszystkie banki Grupy BPS spełniały wymóg minimalnego poziomu kapitałów (równowartość 1 mln euro). Zrzeszone banki spółdzielcze wspiera kapitałowo Bank Zrzeszający w formie wniesionych udziałów i udzielonych pożyczek podporządkowanych ze środków Banku BPS S.A. oraz z Funduszu Pomocowego Zrzeszenia, tworzonego przez wszystkich członków Grupy. Według stanu na 31 grudnia 2012 r. Bank BPS wykupił w zrzeszonych bankach spółdzielczych udziały o wartości 12 mln zł. Z Funduszu Pomocowego Zrzeszenia udzielono 139 pożyczek na łączną kwotę 250 mln zł, a ze środków własnych Banku BPS S.A. 4 pożyczki o łącznej wartości 9 mln zł. Całkowity wymóg kapitałowy wzrósł o 244 mln zł, tj. o 8,82% do poziomu 3 009 mln zł. Z tej kwoty 87,90% przypadało na wymóg z tytułu ryzyka kredytowego, 11,92% - ryzyka operacyjnego, a tylko 0,18% - ryzyka rynkowego. Wymogi kapitałowe z tytułu ryzyka kredytowego 0,02% 11,92% 0,16% z tytułu ryzyka papierów wartościowych, cen towarów i instrumentów dłużnych, walutowego z tytułu ryzyka operacyjnego z tytułu przekroczenia limitu koncentracji zaangażowań i limitu dużych zaangażowań i inne ryzyka 87,90% Nieco szybszy wzrost funduszy własnych niż wymogów kapitałowych skutkował wzrostem nadwyżki funduszy własnych nad całkowitym wymogiem kapitałowym z 2 007 mln zł na koniec grudnia 2011 r. do 2 294 mln zł na 31.12.2012 r. Średni współczynnik wypłacalności na koniec grudnia 2012 r. wynosił 14,10% i był wyższy o 0,29 p.p. od osiągniętego na koniec grudnia 2011 r. W zrzeszonych bankach spółdzielczych współczynnik wypłacalności kształtował się w przedziale od 8,08% do 65,73%. W 104 bankach wskaźnik ten wynosił powyżej 20%, w 205 był w przedziale od 12% do 20%, w 48 bankach od 10% do 12%, a w 8 bankach poniżej 10%. III. Sytuacja ekonomiczno finansowa Zrzeszenia BPS Podstawowe dane finansowe Zrzeszenia BPS, tj. Banku BPS S.A. i zrzeszonych z nim banków spółdzielczych na koniec 2012 r. przedstawia poniższa tabela: w mln zł Wyszczególnienie Zrzeszenie Banku BPS S.A. 31.12.2011 31.12.2012 Dynamika w % 1 2 3=2/1 Suma bilansowa 65 465 160 70 706 314 108,01 Należności od sektora niefinansowego oraz 35 572 457 39 912 129 instytucji rządowych i samorządowych netto 112,20 Zobowiązania wobec sektora niefinansowego oraz 42 274 356 45 922 617 instytucji rządowych i samorządowych 108,63 Fundusze własne, w tym: 5 534 469 6 339 521 114,55 - podstawowe 4 945 720 5 635 207 113,94 - uzupełniające 588 749 704 314 119,63 Wynik działalności bankowej 2 839 681 3 069 771 108,10 Koszty działania banku 1 810 642 1 929 997 106,59 Wynik finansowy brutto 746 965 758 708 101,57 Wynik finansowy netto 593 690 593 804 100,02 14

Na koniec 2012 r. suma bilansowa Zrzeszenia wyniosła 70 706 mln zł i w porównaniu z 2011 r. zwiększyła się o 8,01%. Dynamika sumy bilansowej banków spółdzielczych przewyższała dynamikę sumy bilansowej Banku BPS. Szybszy wzrost należności od sektora niefinansowego oraz instytucji rządowych i samorządowych charakteryzował Bank BPS S.A., natomiast o dynamice zobowiązań Zrzeszenia wobec ww. sektorów przesądziły banki spółdzielcze. Tempo wzrostu funduszy własnych Zrzeszenia wynosiło 14,55%, przy czym zdecydowanie wyższy wzrost odnotowano w funduszach Banku BPS S.A., co było związane z emisją akcji (fundusze podstawowe) oraz emisją obligacji podporządkowanych (fundusze uzupełniające). Wynik finansowy brutto Zrzeszenia Banku BPS S.A. wyniósł 759 mln zł i był wyższy o 1,57% od osiągniętego w 2011 r. Wynik działalności bankowej Zrzeszenia wzrósł o 8,10%, natomiast koszty działania o 6,59%, przy czym w bankach spółdzielczych tempo wzrostu tych składników wyniku finansowego wynosiło odpowiednio 7,40% i 7,03% a w Banku BPS S.A. 14,39% i 3,12%. Zrzeszenie wypracowało w 2012 r. łączny zysk netto w kwocie 593,8 mln zł, tj. o 0,02% wyższy niż w 2011 r. Zysk netto Banku BPS S. A. stanowił 3,87% łącznego zysku netto Zrzeszenia, a jego dynamika wynosiła 49,64%. Natomiast udział banków spółdzielczych w wypracowanym zysku netto wyniósł 96,13%, przy tempie jego wzrostu 104,28%. IV. Reasumpcja i wnioski 1. Pomimo spadku aktywności gospodarczej oraz wzrostu niepewności co do przyszłego stanu koniunktury banki spółdzielcze Grupy BPS w 2012 roku rozwijały się w dobrym tempie, szybszym niż banki komercyjne, aczkolwiek nieco wolniej niż w 2011 roku. Nie uległy natomiast zmianie kierunki rozwoju działalności banków spółdzielczych. 2. W strukturze aktywów bilansowych zrzeszonych banków dominują kredyty i inne należności od podmiotów sektora niefinansowego oraz instytucji samorządowych. Największym udziałem w portfelu oraz najwyższym tempem wzrostu charakteryzowała się pozycja kredytów dla przedsiębiorstw i przedsiębiorców indywidualnych. Uwagę zwraca obniżenie na przestrzeni 2012 roku wolumenu kredytów konsumpcyjnych. Ich udział w portfelu należności zmniejszył się na rzecz kredytów na nieruchomości. 3. Nadal obserwuje się rosnące zainteresowanie banków spółdzielczych instrumentami rynku kapitałowego, lecz wartość bilansowa tej grupy aktywów nie jest znacząca. 4. Tempo wzrostu depozytów w bankach spółdzielczych Grupy BPS było umiarkowane aczkolwiek wyższe niż w bankach komercyjnych. Decydujący wpływ na bazę depozytową miały środki osób prywatnych. Nastąpił także niewielki wzrost wartości depozytów jednostek samorządu terytorialnego, jednak na przestrzeni ostatnich trzech lat ulega ona okresowym wahaniom. 5. Baza kapitałowa w bankach spółdzielczych uległa wzmocnieniu, na co wpływ miało, między innymi, zatrzymanie w bankach, zgodnie z zaleceniami Przewodniczącego UKNF, ponad 95% wypracowanego zysku za 2011 rok. 6. Efektem działalności zrzeszonych banków spółdzielczych w 2012 r. było wygenerowanie wyniku finansowego netto wyższego o ponad 4% niż w 2011 r. Pozytywne tendencje utrzymują się w zakresie zmniejszania się wskaźnika C/I, który w porównaniu do roku poprzedniego obniżył się o 0,5 pp. Niepokojący jest natomiast spadek zysku netto wypracowanego w 2012 r., w porównaniu z rokiem poprzednim, odnotowany aż w 141 zrzeszonych bankach spółdzielczych. 7. Głównym obszarem ryzyka jest portfel kredytowy, którego jakość od 2009 r. ulega systematycznemu pogorszeniu. Od połowy 2011 r. zaobserwować można spowolnienie tempa pogarszania się wskaźnika jakości tego portfela. Relatywnie dobry poziom, lepszy niż w bankach komercyjnych, banki spółdzielcze zawdzięczają w dużej mierze 15

dywersyfikacji portfela kredytowego, wynikającej ze struktury klientów oraz prowadzenia działalności głównie na lokalnym rynku i dobrej znajomości obsługiwanych podmiotów. 8. Nastąpiła poprawa sytuacji zrzeszonych banków spółdzielczych w zakresie adekwatności kapitałów, którą ocenia się jako dobrą. Na koniec 2012 r. wszystkie banki wykazywały współczynnik wypłacalności na wymaganym poziomie. Jakkolwiek wartość tego współczynnika wyliczona dla całej grupy zrzeszonych banków wynosiła 14,10%, to jego duże zróżnicowanie w poszczególnych bankach spółdzielczych, wynoszące od 8,08% do 65,73%, świadczy o nierównomiernym wykorzystaniu posiadanego potencjału. Nadal występuje znaczna grupa banków, w których zgromadzone kapitały nie są efektywnie wykorzystywane. Nieliczna grupa banków dysponuje bazą kapitałową o relatywnie niskim poziomie w odniesieniu do skali prowadzonej działalności. 9. Sytuacja w zakresie płynności była stabilna. Zrzeszone banki spółdzielcze w zadowalającym stopniu przestrzegają nadzorczych norm płynności. Sporządziła: Monika Kania Sprawdziła: Grażyna Tułowiecka Zatwierdziła: Helena Banaśkiewicz Warszawa,8 lutego 2013 r. 16