Streszczenie W pierwszym rozdziale dysertacji zaprezentowano definicję zdrowia i zdrowia publicznego. Zdrowie jest jedną z najważniejszych wartości w życiu człowieka. Jest pojęciem wieloznacznym nieobjętym przez jedna definicję. Istnieją 2 modele definicji zdrowia: biomedyczny i holistyczny. Holistyczną definicja jest definicja WHO według, której zdrowie jest stanem pełnego fizycznego, psychicznego i społecznego dobrostanu. Biomedyczna definicja zdrowia sprowadza się do określenia zdrowia jako braku choroby. W zdrowiu publicznym punktem wyjścia jest analiza stanu zdrowia społeczeństwa. Zasadniczy cel osiągnięć zdrowia publicznego odnosi się do obniżenia poziomu umieralności i chorobowości. Fundamentalne zadania zdrowia publicznego możemy podzielić na 2 grupy: działania na rzecz ochrony zdrowia całego społeczeństwa i działania na rzecz ochrony zdrowia jednostki. W pierwszym rozdziale rozprawy zwrócono uwagę również na wyjaśnienie pojęcia systemu ochrony zdrowia. Jest nim zespół osób, instytucji i czynności powołanych do zaspokajania potrzeb zdrowotno-socjalnych ludności i jest kluczowym elementem polityki państwa, które finansuje opiekę zdrowotną. System ochrony zdrowia w Polsce przeszedł gruntowne zmiany i ma podłoże historyczne. W rozdziale tym zostały przedstawione założenia poszczególnych modeli systemów ochrony zdrowia: Bismarcka, Beveridg a i Siemaszki. System ochrony zdrowia opierający się na modelu Bismarcka pochodził od nazwiska pruskiego kanclerza Ottona Bismarcka i charakteryzował się wzajemną relacją pomiędzy trzema podmiotami: płatnikiem czyli Kasą Chorych, świadczeniodawcą czyli szpitalem i świadczeniobiorcą czyli pacjentem. Instytucje ubezpieczeniowe w postaci Kas Chorych gwarantowały i finansowały swoim ubezpieczonym opiekę zdrowotną. Wiliam Beveridge angielski ekonimista i społeczny reformator stworzył system narodowej służby zdrowia. System ochrony zdrowia oparty na modelu Beveridge a finansowany był z budżetu państwa a głównym źródłem finansowania tego systemu ochrony zdrowia były podatki ogólne. Cechą charakterystyczną modelu opierającego się na narodowej służbie zdrowia jest istnienie sektora prywatnego. System ochrony zdrowia oparty na modelu Siemaszki charakteryzował się całkowitym monopolem własnościowym państwowych instytucji leczniczych. Powyższy model państwowej służby zdrowia gwarantował powszechny dostęp do bezpłatnej opieki medycznej a uprawnionymi do świadczeń zdrowotnych byli wszyscy obywatele.
Rozdział drugi poświęcony był dyskusji na temat organizacji systemu ochrony zdrowia w II (1918-1939). Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku sytuacja ekonomiczna państwa i zdrowotna ludności przedstawiała się bardzo niekorzystnie. Złe warunki materialne i niskie standardy w zakresie ochrony zdrowia negatywnie wpływały na stan zdrowia społeczeństwa w okresie miedzywojennym. Tworzące się państwo polskie stanęło przed wyzwaniem tworzenia podstawowych struktur organizacyjnych. Jedna z najważniejszych reform dotyczyła organizacji opieki zdrowotnej a w szczególności utworzenia Ministerstwa Zdrowia w 1918 roku. Pierwszym Ministrem został Witold Chodźko profesor higieny, lekarz, członek Polskiego Towarzystwa Higienicznego. W rozdziale drugim poddano analizie założenia dekretu z dnia 11 stycznia1919 roku o obowiązkowym ubezpieczeniu na wypadek choroby, który był podpisany przez Naczelnika państwa Józefa Piłsudskiego i Prezesa Rady Ministrów Jędrzeja Moraczewskiego. Ten akt prawny wprowadził po raz pierwszy Kas Chorych. Były one instytucjami samorządowymi, czyli całkowicie niezależnymi od państwa oraz publicznymi. Oznaczało to, iż wykonywały zadania administracji państwowej z dziedziny opieki zdrowotnej i socjalnej, lecz nie były organami administracji publicznej. Swoje decyzje podejmowały we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność. Posiadały własny budżet, nie będący częścią budżetu państwa, majątek oraz statut. Dekret o obowiązkowym ubezpieczeniu na wypadek choroby gwarantował świadczenia zdrowotne wszystkich osobom utrzymującym się z pracy najemnej. W rozdziale drugim przedstawiono również strukturę wewnętrzną, funkcje i organizację instytucji ubezpieczeniowych (Kas Chorych i Ubezpieczalni Społecznych), ponadto badano podmiotowy i przedmiotowy zakres świadczeń ustawy z 19 maja 1920 o obowiązkowym ubezpieczeniu na wypadek choroby i ustawy z 28 marca z 1933 roku o ubezpieczeniu społecznym. Przedstawiony został również sposób finansowania systemu ochrony zdrowia w II Rzeczypospolitej oraz rodzaje i formy opieki medycznej Trzeci rozdział doktoratu dotyczy koncepcji i organizacji systemu ochrony zdrowia w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (PRL). Zostały nakreślone w pierwszej kolejności założenia ideologiczne i podstawy konstytucyjne tego okresu historycznego. Zaprezentowano również genezę społecznego systemu ochrony zdrowia w PRL. Odzwierciedleniem socjalistycznego charakteru państwa były cechy polskiej służby zdrowia. Głównym jej założeniem była państwowość i planowość typowa dla modelu
Siemaszki. Zakładał on finansowanie opieki zdrowotnej z budżetu państwa. Ponadto system ochrony zdrowia w Polsce Ludowej w swoich założeniach miał być powszechnie dostępny czyli zapewniający bezpłatną opiekę medyczną wszystkim obywatelom oraz kompleksowy czyli miał gwarantować szeroki zakres usług medycznych. Poddany został analizie również ustrój systemu ochrony zdrowia Polski Ludowej. Został zaprezentowany przedmiotowy i podmiotowy zakres świadczeń na mocy rozporządzenia Ministra Pracy i Opieki Społecznej z dnia 27 listopada 1946 roku o wprowadzeniu ubezpieczeń dla robotników rolnych, dekretu z dnia 28 października 1947 roku o wprowadzeniu zasiłków dla żon i dzieci pracowników. Uwzględniono również ustawę z dnia 29 marca 1965 roku, która objęła ubezpieczeniem społecznym rzemieślników, rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 14 grudnia 1971 roku o wprowadzeniu ubezpieczenia dla osób prowadzących indywidualne gospodarstwa rolne. W rozdziale trzecim dysertacji poddano analizie otwartą i zamknięta służbę zdrowia. Przedstawiono trzy poziomy otwartego systemu ochrony zdrowia dolny, środkowy i górny. Poziom dolny to podstawowa opieka zdrowotna, środkowy poziom to pomoc specjalistyczna zapewniająca dużą ilość świadczeń konsultacyjnych, górny to uzupełniająca pomoc specjalistyczna stworzona przez przychodnie wojewódzkie przyszpitalne i przykliniczne. Na zamkniętą służbę zdrowia składały zakłady opieki zdrowotnej (ZOZY). Zaprezentowano etapy ich tworzenia, funkcjonowania oraz ich strukturę wewnętrzną. W rozdziale czwartym opisono założenia transformacji ustroju politycznego, obrady Okrągłego Stołu w aspekcie reformy dotychczasowego systemu ochrony zdrowia. Następnie przedstawiono konstytucyjne podstawy i genezę ochrony zdrowia w okresie transformacji ustrojowej w III Rzeczypospolitej. Zaprezentowano również etapy kształtowania się i główne założenia Konstytucji z 1992 roku dotyczące ustroju politycznego, organów państwa, praw i wolności obywateli. Na genezę systemu ochrony zdrowia składały się projekty aktów prawnych różnych ugrupowań politycznych funkcjonujących wówczas na arenie politycznej od czasów rządu T. Mazowieckiego do okresu gabinetu rządowego J. Oleksego. Projekty te zawierały propozycje zmian dotychczasowego systemu ochrony zdrowia, między innymi wprowadzenia ubezpieczeniowego modelu systemu ochrony zdrowia (składka ubezpieczeniowa miał być głównym źródłem finansowania systemu ochrony zdrowia). Dotyczyły również powszechnych i obowiązkowych ubezpieczeń społecznych opartych na wartościach aksjologicznych takich jak solidaryzm społeczny, sprawiedliwość społeczna,
bezpieczeństwo socjalne, upodmiotowienie pacjenta, wolny wybór lekarza. Rozdział czwarty ponadto zawiera założenia ustroju ochrony zdrowia w świetle ustawy z 6 lutego 1997 roku o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym. Na ustrój ten składają się: podmioty opieki zdrowotnej, świadczenia opieki zdrowotnej, finansowanie. Przedstawiona została również istota instytucji ubezpieczeniowych Kas Powszechnego Ubezpieczenia Zdrowotnego, ich funkcjonowanie, status prawny, organizacja i struktura wewnętrzna. W piątym rozdziale wskazane zostały konstytucyjne podstawy ochrony zdrowia w świetle postanowień Konstytucji z 1997 roku i założenia reformy systemu ochrony zdrowia z 1998 roku. Ta reforma służby zdrowia była ściśle powiązana z reformą administracyjną, która przypadła również na rok 1998 i miała kluczowe znaczenie dla dalszej wizji systemu ochrony zdrowia i ubezpieczeń zdrowotnych. Dnia 24 lipca 1998 roku na mocy ustawy o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa powołano do życia do istniejących już gmin dwa rodzaje jednostek samorządu terytorialnego powiaty i województwa. Inspiracją i podstawą źródłową dla uchwalenia ustaw o samorządzie powiatowym i wojewódzkim były regulacje Konstytucji z dnia 2 kwietnia 1997 roku. W dalszej części rozprawy zaprezentowano istotę, różne definicje i rodzaje decentralizacji i zadań jednostek samorządu terrytorialnego w zakresie ochrony zdrowia (gmin, powiatów i województw). Rozdział ten ponadto wzbogacono o charakterystykę instytucji ubezpieczeniowych (Kas Chorych), ich statusu prawnego, struktury wewnętrznej, podmiotowego i przedmiotowego zakresu świadczeń zdrowotnych i ich sposobu finansowania w świetle ustawy z dnia 18 lipca 1998 roku o zmianie ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym i zmianie innych ustaw. W rozdziale szóstym uwzględniona została charakterystyka ustroju systemu ochrony zdrowia w świetle postanowień ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Zaprezentowano status prawny, istotę i funkcje nowej instytucji ubezpieczeniowej Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) powołanej w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 u.ś.o.z. W rozdziale tym opisany został podmiotowy i przedmiotowy zakres świadczeń ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych w konteksie komparatystycznym w stosunku do poprzedniej ustawy z 1998 roku. Przedstawiono problemy dotyczące koszyka świadczeń gwarantowanych i negatywnego koszyka świadczeń a także mechanizmu tzw. list oczekujących. W rozdziale tym również poddano analizie strukturę wewnętrzną NFZ. Kolejnym problemem poruszanym była
kwestia źródeł finansowania systemu ochrony zdrowia w świetle postanowień ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych tzn. przychodów i kosztów NFZ. Wspomniano ponadto o elementarnym wyznaczniku dochodu państwowego w dziedzinie ochrony zdrowia jakim jest PKB. Wszystkie rozdziały rozprawy zakończone zostały wnioskami a cała dysertacja zawiera następujące konkluzje: - system ochrony zdrowia wymaga udoskonalenia, możliwe byłoby to w wyniku realizacji jednego z następujących scenariuszy - zwiększenie składki ubezpieczeniowej przy pozostaniu przy ubezpieczeniowym modelu systemu ochrony zdrowia, - przejścia na wolnorynkowy model ochrony zdrowia, - stworzenie instytucji kontroli społecznej, - wprowadzenie instytucji współpłacenia świadczeń zdrowotnych przez pacjenta, - udoskonalenie efektywności systemu ochrony zdrowia.