WYDZIAŁ PRAWA UwB STUDIA NIESTACJONARNE EUROPEISTYKA II STOPNIA ROK AKAD. 009/010 Nazwa przedmiotu: Finanse publiczne Unii Punkty ECTS: 1 Europejskiej Kod przedmiotu: 0700-EN-1FPU Język przedmiotu: polski Charakterystyka przedmiotu: grupa treści kierunkowych, przedmiot obowiązkowy Prowadzący wykłady: dr Marcin Tyniewicki Prowadzący ćwiczenia: dr Sławomir Presnarowicz Prowadzący konwersatoria: - Rok studiów / semestr(numer semestru): sem. I i II Liczba godzin: Wykład: 3 Ćwiczenia: 3 Konwersatoria: - Określenie przedmiotów wprowadzających wraz z wymaganiami wstępnymi: Studenci muszą posiadać dobrze ugruntowaną wiedzę dotyczącą: 1) teorii finansów publicznych i prawa finansowego; ) systemu instytucjonalnego Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej, w tym charakteru prawnego, roli i funkcji poszczególnych instytucji WE i UE; 3) źródeł i aktów prawnych funkcjonujących w trzech filarach Unii Europejskiej oraz po wejściu w życie Traktatu lizbońskiego ) procedur tworzenia prawa wspólnotowego, jego obowiązywania także w stosunku do państw członkowskich; 5) roli orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w kształtowaniu prawa wspólnotowego. Pożądana będzie również podstawowa znajomość angielskich lub francuskich terminów finansowych. Treści programowe Wykłady I POJĘCIE I ZAKRES ORAZ ŹRÓDŁA PRAWA FINANSOWEGO W SYSTEMIE PRAWA UNII EUROPEJSKIEJ 1. Cele i zadania oraz charakter prawny Wspólnoty Europejskiej i Unii Europejskiej jako czynniki wyznaczające rozwiązania finansowe. Finanse publiczne UE a prawo finansowe UE 3. Formy koordynacji polityki gospodarczej UE i ich wpływ na prawo finansowe UE. Zakres prawa finansowego obowiązującego w Unii Europejskiej II PRAWO WALUTOWE ORAZ EUROPEJSKI SYSTEM BANKÓW CENTRALNYCH 1. Geneza i stan obecny unii gospodarczej i walutowej. Kryteria konwergencji a uczestnictwo w unii gospodarczej i walutowej 3. Pakt Stabilności i Wzrostu podstawy prawne, istota oraz struktura. Pojęcie derogacji i jej skutki prawne 5. Europejski System Banków Centralnych (ESBC) i Europejski Bank Centralny (EBC) 5.1. Podstawowe pojęcia: ESBC, eurosystem, strefa euro 5.. Charakter prawny ESBC i EBC 5.3. Model niezależności EBC i banków narodowych ESBC 5.. Zadania i funkcje EBC III FINANSE UNII EUROPEJSKIEJ (UE) 1. Charakter i treść Perspektywy Finansowej oraz jej stosunek do rocznego budżetu UE. Wieloletnie programowanie finansowe we UE. Roczny budżet UE.1. Pojęcie, zakres oraz charakter prawny budżetu przed i po wejściu w życie Traktatu lizbońskiego.. Zasady budżetowe Liczba godzin 1 8
.3. Struktura dochodów rocznego budżetu.. Źródła wydatków UE. Rodzaje i formy prawne wydatków.5. Procedura opracowywania i uchwalania budżetu rocznego UE.. Struktura budżetu i klasyfikacja budżetowa.7. Zasady i metody wykonywania budżetu UE.8. Kontrola i sprawozdawczość budżetowa.9. Absolutorium w rocznym budżecie 3. Instrumenty finansowe Unii Europejskiej 3.1. Klasyfikacja instrumentów finansowych i ich charakter prawny 3.. Fundusze strukturalne 3.3. Fundusz Spójności 3.. Fundusze związane z realizacją Wspólnej Polityki Rolnej i polityki rybołówstwa 3.5. Środki przeznaczone na realizację programów przedakcesyjnych 3.. Pozostałe fundusze i instrumenty finansowe. Pozostałe instytucje pozabudżetowe.1. Grupa Europejskiego Banku Inwestycyjnego 1.. Agencje wykonawcze i zdecentralizowane 5. Ochrona interesów finansowych Unii Europejskiej 1 IV HARMONIZACJA PRAWA FINANSÓW PUBLICZNYCH 1. System rachunków narodowych i regionalnych ESA 95. Harmonizacja obliczania produktu krajowego brutto i dochodu narodowego brutto 3. Deficyt budżetowy a fiskalne kryteria konwergencji. Przeciwdziałanie nadmiernemu deficytowi budżetowemu państw członkowskich V HARMONIZACJA PODATKOWA W UNII EUROPEJSKIEJ 1. Pojęcia, istota oraz zakres harmonizacji podatkowej. Harmonizacja a ujednolicanie prawa. Harmonizacja podatków pośrednich 3. Harmonizacja podatków bezpośrednich. Współpraca administracyjna państw członkowskich w dziedzinie podatkowej VI JEDNOLITY RYNEK FINANSOWY UNII EUROPEJSKIEJ 1. Pojęcie i szczególny reżim prawny jednolitego rynku finansowego UE. Podmiotowy i przedmioty zakres jednolitego rynku finansowego 3. Instytucje kredytowe na jednolitym rynku finansowym 3.1. Podejmowanie i wykonywanie działalności przez instytucje kredytowe 3.. Zasady nadzoru instytucji kredytowych. Instytucje finansowe na jednolitym rynku finansowym.1. Instytucje finansowe pojęcie i formy organizacyjne.. Nadzór nad instytucjami finansowymi Ćwiczenia / Konwersatoria I ZAGADNIENIA WPROWADZAJĄCE 1. Wskazanie miejsc publikacji źródeł dotyczących prawa finansowego w Unii Europejskiej: strony internetowe, publikacje tradycyjne i elektroniczne. Specyfika pojęć stosowanych we wspólnotowych aktach prawnych z zakresu prawa finansowego i problem ich tłumaczenia na język polski 3. Orzecznictwo Europejskiej Trybunału Sprawiedliwości (ETS) z zakresu prawa finansowego UE: formalny układ wyroków i problem tłumaczenia na język polski II POJĘCIE I ZAKRES ORAZ ŹRÓDŁA PRAWA FINANSOWEGO W SYSTEMIE PRAWA UNII EUROPEJSKIEJ 1. Cele i charakter prawny Wspólnot oraz UE po wejściu w życie Traktatu lizbońskiego. Wpływ Traktatu lizbońskiego na kształt polityki finansowej UE wobec dotychczasowych rozwiązań. Pojęcie polityki finansowej UE. Polityka fiskalna a polityka pieniężna 3. Zakres prawa finansowego obowiązującego w UE. Źródła prawa i akty finansowe w UE - struktura i charakter w traktatach przed i po 3 Liczba godzin
wejściu w życie Traktatu lizbońskiego III PRAWO WALUTOWE ORAZ EUROPEJSKI SYSTEM BANKÓW CENTRALNYCH 1. Unia gospodarcza i walutowa: budżetowe i monetarne kryteria konwergencji. Pakt Stabilności i Wzrostu istota, treść, prezentacja programów stabilności i zbieżności 3. Euro geneza, podstawy prawne, funkcje, zakres stosowania. Europejski System Banków Centralnych (ESBC) i Europejski Bank Centralny (EBC).1. Zagadnienia wprowadzające (ustrojowa rola banków centralnych, bank centralny a władze publiczne i banki komercyjne).. ESBC a Eurosystem.3. Struktura i funkcje ESBC i EBC.. Stanowienie aktów prawnych przez EBC.5. Pozostałe instytucje w prawie walutowym UE IV FINANSE UNII EUROPEJSKIEJ (UE) 1. Wieloletnie programowanie i planowanie finansowe w UE 1.. Specyfika podstaw prawnych wieloletnich ram finansowych. Wieloletnie ramy finansowe po wejściu w życie Traktatu lizbońskiego 1.3. Charakter i treść Perspektywy Finansowej (PF) 1.. Procedura uchwalania PF (PF) 1.5. Modyfikacje PF w trakcie jej obowiązywania oraz skutki nieuchwalenia PF. Roczny budżet UE.1. Pojęcie, forma prawna i charakter prawny rocznego budżetu przed i po wejściu w życie Traktatu lizbońskiego. Forma prawna budżetu w Traktacie konstytucyjnym.. Realizacja zasad budżetowych w praktyce i wyjątki od nich.3. System zasobów własnych jako podstawa dochodów budżetu UE: podstawy prawne i koncentracja dochodów, istota systemu zasobów własnych (wymiar finansowy, ekonomiczny, prawny) oraz jego struktura.. Wydatki budżetu UE: zróżnicowanie źródeł prawa, wydatki w PF a wydatki w budżecie rocznym, rodzaje i formy wydatków, specyfika wydatków UE, statystyka wydatków.5. Procedura przygotowywania i uchwalania rocznego budżetu UE: przygotowanie projektu, uchwalanie budżetu przez Radę i Parlament Europejski, ogłoszenie ostatecznego przyjęcia budżetu.. Publikacja i wejście w życie oraz czasowy zakres obowiązywania budżetu.7. Zmiany budżetu UE w trakcie roku budżetowego: przeniesienia, budżety korygujące (amending budgets).8. Struktura wewnętrzna budżetu z uwzględnieniem klasyfikacji budżetowej: pozioma i pionowa struktura budżetu.9. Wykonywanie budżetu ogólnego: zasady wykonywania budżetu ogólnego, prezentacja metod wykonywania budżetu ogólnego, podmioty odpowiedzialne za wykonywanie budżetu.10. Podział i prezentacja sprawozdań budżetowych.11. Procedury kontroli budżetu i udzielania absolutorium budżetowego 3. Instrumenty finansowe Unii Europejskiej 3.1. Fundusze strukturalne: status prawny funduszy strukturalnych i ich stosunek do rocznego budżetu, struktura wydatków funduszy strukturalnych 3.. Fundusz Spójności: status prawny i jego stosunek do rocznego budżetu, struktura wydatków Funduszu Spójności 3.3. Fundusze przeznaczone na finansowanie Wspólnej Polityki Rolnej i polityki rybołówstwa: status prawny, stosunek do rocznego budżetu, struktura wydatków 3.. Środki na finansowanie programów przedakcesyjnych: status prawny, stosunek do rocznego budżetu, struktura wydatków 3.5. Pozostałe fundusze, instrumenty finansowe i mechanizmy Europejskiego Obszaru Gospodarczego: status prawny, stosunek do rocznego budżetu, struktura wydatków
HARMONIZACJA PODATKOWA W UNII EUROPEJSKIEJ 1. Pojęcie, istota i zakres harmonizacji podatkowej 1.1. Harmonizacja a ujednolicanie przepisów prawnych. Harmonizacja i jej rodzaje 1.. Różne zakresy harmonizacji podatkowej i ich uzasadnienie 1.3. Instrumenty harmonizacji podatkowej i obowiązki ich implementacji przez kraje członkowskie. Skutki prawne zaniechania obowiązków implementacyjnych przez państwa członkowskie. Podatek od wartości dodanej: podstawowe zasady harmonizacji podatku od wartości dodanej - elementy konstrukcji 3. Podatek akcyzowy: podstawowe zasady harmonizacji podatku akcyzowego elementy konstrukcji podatku. Podatek od gromadzenia kapitału: podstawowe zasady harmonizacji podatku od gromadzenia kapitału 5. Harmonizacja opodatkowania bezpośredniego 5.1. Podstawowe zasady opodatkowania spółek dominujących i zależnych, 5.. Podstawowe zasady unikania podwójnego opodatkowania przedsiębiorstw powiązanych, 5.3. Podstawowe zasady opodatkowania w przypadku łączenia, podziałów, wnoszenia majątku oraz zamiany udziałów dotyczących spółek różnych państw członkowskich, 5.. podstawowe zasady opodatkowania dochodów z oszczędności w postaci odsetek wypłacanych osobom fizycznym, 5.5. podstawowe zasady opodatkowania odsetek oraz należności licencyjnych spółek powiązanych. Propozycje nowych koncepcji opodatkowania podatkami europejskimi 5 JEDNOLITY RYNEK FINANSOWY UNII EUROPEJSKIEJ 1. Podmioty jednolitego rynku finansowego: instytucja kredytowa a instytucja finansowa. Usługi finansowe świadczone na jednolitym rynku: omówienie katalogu usług finansowych, usługi świadczone przez instytucje kredytowe a usługi świadczone przez instytucje finansowe 3. Regulacje ostrożnościowe dotyczące jednolitego rynku finansowego. Nadzór nad instytucjami kredytowymi i finansowymi 5. Regulacje w prawie polskim implementujące dyrektywy dotyczące jednolitego rynku finansowego Zaliczenie Założenia i cele przedmiotu Głównym celem przedmiotu jest gruntowne zapoznanie studentów z problematyką finansów publicznych w zakresie obowiązujących wspólnotowych (unijnych) regulacji finansowych, funkcjonowania instytucji finansowych na rynku UE. Problematyka wykładów i ćwiczeń obejmuje również zagadnienia roli państw członkowskich w całym systemie finansów publicznych UE, w szczególności wykorzystywaniu przez nie środków finansowych przekazywanych dla celów wyrównywania poziomów ich rozwoju, budowy rynku wewnętrznego opartego na zasadach swobody przepływu towarów, usług, pracy i kapitału. Ze względu na szeroko potraktowany zakres przedmiotu, studenci po zakończeniu zajęć powinni się orientować nie tylko w teoretycznych aspektach finansów publicznych UE, ale również wykorzystywać uzyskaną wiedzę w przyszłej pracy zawodowej. Z tych powodów uzyskana wiedza będzie zarówno przydatna w pracy w instytucjach publicznych (krajowych lub unijnych), czy też w sektorze prywatnym np. z zakresu zasad opodatkowania VAT i podatkiem akcyzowym, unikania podwójnego opodatkowania w odniesieniu do podatków bezpośrednich, zasad funkcjonowania, w tym regulacji ostrożnościowych, podmiotów na jednolitym rynku finansowym. Treści merytoryczne wykładów i ćwiczeń uwzględniają stan prawny po wejściu w życie Traktatu lizbońskiego. Metody dydaktyczne Podczas zajęć wiedza jest przekazywana nie tylko w sposób bierny. Studenci, szczególnie podczas ćwiczeń, są zobowiązywani do samodzielnego wyszukiwania odpowiednich źródeł z danego zakresu (literatury, aktów prawnych, orzecznictwa, danych statystycznych), jak również 3
ich analizy ze zrozumieniem. Na zajęciach wykorzystane są następujące materiały źródłowe: literatura, akty prawne, orzecznictwo, dane statystyczne, publikacje i opracowania elektroniczne wydawane przez instytucje Wspólnotowe i Unii Europejskiej, niejednokrotnie o charakterze wewnętrznym. Prowadzący przyjęli koncepcję, że ćwiczenia mają być uszczegółowieniem i rozwinięciem wykładów. Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej Literatura podstawowa: 1) Kosikowski C., Prawo finansowe w Unii Europejskiej, Bydgoszcz-Warszawa 008, ) European Commission, European Union public finance, Luxembourg 00, 3) Oręziak L., Finanse Unii Europejskiej, Warszawa 00. Literatura uzupełniająca: 1) Barcz J., Przewodnik po Traktacie z Lizbony. Traktaty stanowiące Unię Europejską. Stan obecny oraz teksty skonsolidowane w brzmieniu Traktatu z Lizbony, Warszawa 008 ) Bernaś B. (red.), Finanse Unii Europejskiej, Wrocław 005 3) Bovis Ch., Legal aspects of the European Union s public finances: The budget and the Communities own resources system, The International Lawyer 199, Vol. 8, No. 3, ) Cieślukowski M., Budżet Unii Europejskiej, Poznań 00 5) European Commission, Financing the European Union. Commission report on the operation of the own resources system, COM(00) 505 final, Volume II, Luxembourg 00 ) European Commission, Directorate-General Taxation and Customs Union, Tax-based EU own resources: An assessment, Taxation Papers 00, Nr 1 7) European Commission, Directorate-General for Economic and Financial Affairs, Coordination of economic policies in the EU: a presentation of key features of the main procedures, Euro Papers 00, Nr 5 8) Głuchowski J., Finanse publiczne w Polsce a polityka fiskalna i monetarna Unii Europejskiej, w: J. Głuchowski (red.), Finanse publiczne, Toruń 005 9) Osiatyński Jerzy, Finanse publiczne. Ekonomia i polityka, Warszawa 00 10) Oręziak L., Perspektywa Finansowa 007-013 kierunki ewolucji systemu finansowania Unii Europejskiej, Bank i Kredyt 00, Nr 7 11) Rutkowska Czernielewska M., Budżet ogólny UE: stan obecny i perspektywy, Warszawa 007 1) Strasser D., Finance of Europe: the budgetary and financial law of the European Communities, Luxembourg 199 13) Scheller Hanspeter K., The European Central Bank. History, role and functions, Frankfurt am Main 00 1) Sulima E. (red.), Obszary integracji europejskiej, Białystok 00 15) Tyniewicki M., Programowanie budżetowe w Unii Europejskiej, w: Uwarunkowania i bariery w procesie naprawy finansów publicznych (red. Nauk. J. Głuchowski, A. Pomorska, J. Szołno-Koguc), Lublin 007, s. 355 Formy i warunki zaliczenia przedmiotu Podstawowym warunkiem do zaliczenia ćwiczeń jest uzyskanie pozytywnych ocen z dwóch opisowych i testowych kolokwiów. Na końcową ocenę wpływa ponadto stopień aktywności podczas zajęć i obecność. Egzamin odbywa się w formie testowej.