Historia ekonomii Mgr Robert Mróz John Maynard Keynes 12.12.2016
John Maynard Keynes (1883-1946) Podobnie jak Mill, był synem znanego ojca (Johna Neville'a), który zadbał o jego edukację w 1905 r. uzyskał dyplom z matematyki, potem studiował ekonomię m.in. u Marshalla i Pigou A Treatise on Probability, 1921 Duże doświadczenie w polityce (m.in. członek delegacji brytyjskiej na konferencję w Paryżu w 1919 r., odszedł na znak protestu) Członek Grupy Bloomsbury (m.in. Virginia Woolf, Bertrand Russell), poślubił rosyjską baletnicę Inwestor bliski bankructwa w 1920 r., doszedł do majątku wartego ok. 30 mln obecnych USD
John Maynard Keynes (1883-1946) The End of Laissez-faire, 1926 ale opinie o jego socjalistycznych poglądach są przesadzone Był zwolennikiem kapitalizmu, ale chciał naprawić jego największe wady; przede wszystkim uważał, że system ma skłonność do kryzysów Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza, 1936 książka teoretyczna, ale zarazem Keynes był bardzo mocno zorientowany na politykę gospodarczo-społeczną 1944 jeden z twórców Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego
Tło rewolucji Keynesowskiej W okresie ok. 1870-1930 makroekonomia niepopularna; problem alokacji zasobów Wszystko zmienił Wielki Kryzys lat 1929-1936 najgorszy kataklizm w historii kapitalizmu USA: bezrobocie w 1929 r. 3%, w 1933 r. 25%; produkcja przemysłowa spadła o 30% w rok (1929-30) Polska: ceny produktów rolnych w 1935 r. o 65% niższe niż w 1928 r.; w najgorszym momencie bezrobocie osiągnęło 43%
Tło rewolucji Keynesowskiej Rewolucja, bo: Keynes w Ogólnej teorii zaproponował teorię, która tłumaczy wielki kryzys i z której wynikają postulaty walki z nim Makroekonomia klasyczna i neoklasyczna okazała się w dużej mierze bezradna i nie miała wytłumaczenia kryzysu (wpływ m.in. wiary w prawo Saya) Aczkolwiek austriacy powiedzą, że ich teoria zaczęła się kształtować już na początku XX w., a głównym powodem nawrócenia na keynesizm było to, że był on w smak politykom (aktywizm w polityce gospodarczej)
Makroekonomia (neo)klasyczna Ilościowa teoria pieniądza Równanie wymiany: MV = PY, M P Kryzysy z przyczyn monetarnych niemożliwe, z przyczyn realnych tylko wtedy, gdy interweniuje państwo Przymusowe bezrobocie w długim okresie również tylko wtedy, gdy państwo przeszkadza w dostosowaniach cenowych Polityka pieniężna nieskuteczna jako recepta na kryzys, polityka fiskalna wręcz szkodliwa (np. efekt wypierania)
Kapitalizm i kryzysy wg Keynesa Wielki Kryzys zachwiał wiarą wielu w stabilność systemu Teza Keynesa: bezrobocie przymusowe może utrzymywać się w kapitalizmie w długim okresie bez interwencji państwa kapitalizm nie reguluje się sam i nie jest z natury stabilny Był więc przeciwnikiem leseferyzmu w makroekonomii trzeba działać, by zapobiegać kryzysom oraz by łagodzić ich skutki
Kapitalizm i kryzysy wg Keynesa Odrzucał prawo Saya, podkreślał rolę popytu Popyt efektywny ED = C + I; w uproszczeniu: Y = C + I (wielkość dochodu narodowego jest wyznaczana przez wydatki na konsumpcję i inwestycje) Pełne zatrudnienie ekonomistów klasycznych to tylko szczególny przypadek, bo nie ma gwarancji, że ED będzie odpowiadał tej wielkości, wręcz zdarza się to rzadko stan niepełnego zatrudnienia jest normalny
Kapitalizm i kryzysy wg Keynesa I jest dużo bardziej niestabilne niż C to właśnie zmiany I odpowiadają za cykle koniunkturalne I zależy od stopy procentowej r oraz od przewidywanych zysków częściowa rola racjonalnych oczekiwań, ale też duża tzw. animal spirits (instynkty, emocje, skłonności, nastroje, zaufanie itd.); niedźwiedź, byk Czyli duża rola częściowo nieracjonalnych inwestorów (jeden z punktów zaczepienia dla krytyków, np. dla Hayeka) to oni powodują problemy
Kapitalizm i kryzysy wg Keynesa Niestabilność I wpływa na niestabilność Y nie tylko bezpośrednio, lecz także przez mnożnik Załóżmy, że I wzrasta o 100 Y wzrośnie o 100 + wzrost konsumpcji wywołany tym wzrostem Y Sumaryczny wzrost Y to a*100, gdzie a = 1/(1-c), c to krańcowa skłonność do konsumpcji Czyli gdy c = ¾, to Y wzrośnie o 400
Paradoks zapobiegliwości Keynes przywraca również do życia teorię niedostatecznej konsumpcji (Mandeville) paradoks zapobiegliwości Y = ED = C + I; jeżeli gospodarstwa domowe zdecydują się więcej oszczędzać, to zredukują konsumpcję, co zredukuje ED, co zredukuje Y Możliwa jest na tyle duża redukcja Y, że całkowite oszczędności się zmniejszą, mimo że wszyscy chcą oszczędzać więcej! To również wyraża ideę, że wiele kryzysów ma źródło w czynnikach popytowych
Pieniądz Ekonomia klasyczna: popyt na pieniądz jako na środek wymiany, więc zależny tylko od dochodu Keynes: spekulacyjny motyw trzymania pieniądza popyt na pieniądz zależy również od r Im wyższa r, tym większy popyt na oprocentowane aktywa (m.in. obligacje), a mniejszy na gotówkę
Płace a wyjście z kryzysu Ekonomia klasyczna: płace realne się obniżą, bo obniżą się płace nominalne dostosowanie cenowe, powrót do równowagi Keynes: to nie takie proste, płace są sztywne, bo np. kontrakty zawierane są na dłuższy czas i pracownicy protestują przeciw obniżkom Tu widać, że Keynes, mimo że pisał o teorii, mocno inspirował się rzeczywistością Poza tym problem dla teorii klasycznej: obniżenie płac obniży też ceny produktów, więc skąd miałby się wziąć większy popyt na pracę?
Płace a wyjście z kryzysu Keynes opisał mechanizm, który pozwala na wzrost zatrudnienia na skutek obniżki płac: w P (M/P) r I ED Y i L M/P to realna podaż pieniądza, L to poziom zatrudnienia Problem w tym, że wg Keynesa w warunkach kryzysu ten mechanizm nie zadziała. Dlaczego?
Pułapka płynności Flight to safety wszyscy chcą trzymać gotówkę na wypadek pogorszenia sytuacji, nikt nie kupuje papierów wartościowych Stopa procentowa jest tak niska (np. zero), że nikt nie oczekuje, że jeszcze się obniży nie opłaca się trzymać obligacji, bo gdy stopy zaczną rosnąć, ceny obligacji spadną Czyli popyt na pieniądz jest doskonale elastyczny Zawodzi ten łącznik: (M/P) r Późniejsza interpretacja keynesistów: w tej sytuacji polityka monetarna nieskuteczna (jeśli założyć, że wpływa wyłącznie na r)
Źródło: Rittenberg, Tregarthen 2012
Nieelastyczne inwestycje Jeżeli w danej gospodarce inwestycje są mało elastyczne względem stopy procentowej, to spadek r nie doprowadzi do wystarczająco dużego wzrostu I, by przywrócić pełne zatrudnienie Zawodzi ten łącznik: r I
Remedium na kryzys wg Keynesa Należy bezpośrednio pobudzać ED w sytuacji kryzysu nie można martwić się deficytami ani efektem wypychania, państwo musi wydawać, inwestować In the long run we re all dead. Można też obniżać podatki dochodowe to powinno pobudzić konsumpcję Konieczna kontrola r i jej obniżanie Gdy gospodarka powróci do pełnego zatrudnienia, teoria klasyczna znów obowiązuje
Remedium na kryzys wg Keynesa Sam uważał, że proponuje konserwatywne środki krytykował np. Marksa jako radykała Nie podważał indywidualizmu, wręcz przeciwnie, krytykował powstające wtedy rządy totalitarne uspołecznienie inwestycji to wg niego działanie krótkookresowe Krytykowany zarówno przez lewicę i radykałów (bo zwolennik kapitalizmu), jak i klasycznych ekonomistów (bo przeciwnik leseferyzmu)
Keynes a keynesizm W 1937 r. John Hicks opublikował artykuł, w którym interpretował teorię Keynesa graficznie i matematycznie początki modelu IS-LM Wielu ekonomistów właśnie w ten sposób zapoznało się z poglądami Keynesa Lecz w Ogólnej teorii nie ma ani jednego wykresu ani równania w pewnym sensie formalizacja Hicksa była ograniczająca To był początek keynesizmu, który zaczął mieć coraz mniej wspólnego z poglądami Keynesa z lat 30. (aczkolwiek Keynes lubił zmieniać poglądy)
Podsumowanie Keynes wypełnił, wg wielu, lukę w teorii ekonomii, w której brakowało teorii cykli koniunkturalnych (znów: austriacy protestują) Niewielu ekonomistów miało taki wpływ na naszą naukę - rewolucja Keynesa faktycznie była rewolucją, teoria i praktyka makroekonomiczna już nigdy nie były takie jak wcześniej Wiele oryginalnych pomysłów Przysłużył się sprawie interwencjonizmu państwowego