JĘCZMIEŃ OZIMY - WYNIKI DOŚWIADCZEŃ Uwagi ogólne i omówienie wyników. Jęczmień ozimy uprawiany jest w Polsce głównie na cele pastewne, w niewielkim zaś zakresie jako surowiec do przemysłu piwowarskiego (niewiele jest odmian browarnych jęczmienia ozimego i są one zdecydowanie gorsze pod względem wartości browarnej niż odmiany jęczmienia jarego). Powierzchnia uprawy jęczmienia ozimego w Polsce ma tendencję wzrostową, z niewielkim spadkiem w 2011 roku. Jednak w strukturze zasiewów zbóż forma ozima jęczmienia zajmuje tylko 3,1%. Jęczmień ozimy jest zbożem o dużym potencjale plonowania, które w optymalnych warunkach dorównuje pszenicy. Cechuje go jednak wyraźnie gorsza niż u innych zbóż ozimych mrozoodporność. Mroźna zima 2011/2012 pokazała, że postęp w dziedzinie zimotrwałości i mrozoodporności jest niewystarczający. Jest jednak bardziej tolerancyjny na suszę późnowiosenną. Aby jęczmień ozimy dobrze przezimował powinien wejść w okres spoczynku dobrze rozkrzewiony, zahartowany, z mocnym systemem korzeniowym i węzłem krzewienia umieszczonym tuż pod powierzchnią. Zależy to w dużej mierze od przygotowania roli do siewu. Gleba przed siewem powinna być odleżała i starannie doprawiona. Ze względu na wczesny siew jęczmienia ozimego, ważnym elementem jest przedplon, który powinien możliwie wcześnie zejść z pola, aby było dość czasu na właściwe przygotowanie roli. Bardzo dobrym przedplonem dla jęczmienia ozimego jest rzepak ozimy, wczesne ziemniaki, groch, mieszanka wyki z żytem, mieszanki roślin strączkowych uprawiane na zielonkę lub susz. W przypadku braku takiego stanowiska można uprawiać jęczmień po zbożach: żyto, owies. W przypadku uprawy jęczmienia na cele browarne należy wykluczyć stanowiska po motylkowych i strączkowych. Niewskazana jest uprawa po pszenicy, ponieważ uprawiane obecnie odmiany pszenicy należą do późnych i średnio późnych, co powoduje zbyt późny siew jęczmienia. Nie należy uprawiać jęczmienia po jęczmieniu, głównie ze względu na możliwość silnego porażenia chorobami, szczególnie podsuszkowymi. Bardzo ważną zaletą jęczmienia ozimego jest wczesność dojrzewania, co znacznie ułatwia rozłożenie prac żniwnych i jednocześnie jest on najlepszym przedplonem dla rzepaku ozimego, którego powierzchnia uprawy wzrasta. Ponadto wczesny zbiór jęczmienia umożliwia uprawę poplonów wysiewanych jako rośliny regenerujące w zmianowaniach z dużym udziałem zbóż. Rozmieszczenie uprawy jęczmienia ozimego koncentruje się głównie w rejonach zachodniej i południowej Polski, w których zimy mają łagodniejszy przebieg. Na terenie województwa mazowieckiego powierzchnia uprawy tego gatunku wynosi 1,0% w strukturze zasiewów. Z uwagi na niewątpliwe zalety tego gatunku warto dokładnie przeanalizować wyniki plonowania i inne cechy odmian jęczmienia ozimego, badanych w doświadczeniach w naszym rejonie i podjąć się uprawy tego gatunku. W roku 2012 zarejestrowano jedną nową odmianę typu pastewnego o kłosie wielorzędowym (Titus). Obecnie w krajowym rejestrze znajduje się 27 odmian jęczmienia ozimego, w tym 23 odmiany typu pastewnego o kłosie wielorzędowym, jedna typu pastewnego o kłosie dwurzędowym (Metaxa) oraz trzy typu browarnego o kłosie dwurzędowym. W roku 2013 nie zarejestrowano żadnej nowej odmiany. Udział odmian zagranicznych w krajowym rejestrze wynosi 85 %. W ostatnich latach zwiększył się znacznie w kraju udział odmian ze Wspólnotowego Katalogu Roślin Rolniczych (CCA). Należy jednak pamiętać, że odmiany te w większości nie są badane w naszych warunkach klimatycznych, co może zwiększać ryzyko uprawy, biorąc pod uwagę chociażby zimę 2011/2012. W sezonie 2011/2012 na terenie województwa mazowieckiego zostały założone 3 doświadczenia z 12 odmianami jęczmienia ozimego. Doświadczenia zlokalizowane były w następujących jednostkach: - Stacja Doświadczalna Oceny Odmian w Seroczynie - Zakład Doświadczalny Oceny Odmian w Kawęczynie* - Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin-PIB w Radzikowie * - doświadczenia zostały wcześniej zakończone i nie są ujęte w tym opracowaniu. - 1 -
Miniony sezon był niekorzystny do uprawy jęczmienia ozimego. Uzyskane plony były zdecydowanie niższe niż w latach poprzednich, szczególnie w Radzikowie. Najlepiej plonowały odmiany Maybrit i Fridericus. Najsłabiej plonowała odmiana Metaxa, która posiada najniższą mrozoodporność. W Seroczynie odnotowano duże nasilenie pleśni śniegowej. Mączniak prawdziwy wystąpił w dużym nasileniu w Radzikowie i to na obu poziomach agrotechniki, natomiast w Seroczynie na poziomie niechronionym rośliny w znacznym stopniu porażone były rdzą jęczmienia. Tabela 1 JĘCZMIEŃ OZIMY. Odmiany badane. Rok zbioru 2012 Odmiana Rok wpisania do Krajowego Rejestru Odmian w Polsce Adres jednostki zachowującej odmianę, a w przypadku odmiany zagranicznej- - pełnomocnika w Polsce 1 2 3 4 1 MAYBRIT 2006 2 FRIDERICUS 2007 KWS Lochow Polska sp. z o.o., Kondratowice, ul. Słowiańska 5, PL-57-150 Prusy 3 SCARPIA 2007 Saaten Union Polska sp. z o.o. 4 LAVERDA 2009 Saaten Union Polska sp. z o.o. 5 METAXA # 2010 6 SOULEYKA 2010 7 ANTONELLA 2011 8 HENRIETTE 2011 9 HOLMES 2011 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, PL-64-000 Kościan 10 KWS Polska sp. z o.o. KWS 2011 Kondratowice, MERIDIAN ul. Słowiańska 5, PL-57-150 Prusy 11 MATILDA 2011 12 WENDY 2011 # odmiana dwurzędowa - 2 -
Tabela 2 JĘCZMIEŃ OZIMY. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: 2012 Miejscowość SDOO IHAR Seroczyn Radzików Powiat Siedlce Błonie Kompleks rolniczej przydatności gleby 4 4 Klasa bonitacyjna gleby III b IIIa PH gleby w KCI 5,97 * Przedplon Gorczyca biała Rzepak ozimy Data siewu 17.09 26.09 Obsada nasion (szt./m 2 ) 400 400 Data zbioru 12.07 * N na poziomie a 1 (kg/ha) 80 52 N na poziomie a 2 (kg/ha) 120 82 P 2 O 5 (kg/ha) 40 60 K 2 O (kg/ha) 60 90 Nawożenie dolistne preparatami wieloskładnikowymi na poziomie a 2 Insol 3 1,0 l (l/ha) Insol 3 1,0 l - Zaprawa nasienna (nazwa) Oxafun T Vitavax 2000 FS Herbicyd (nazwa, dawka) Legato Plus 600SC 1,4 l Maraton 375 SC 4,0 l Mustang 306SE 0,4l Insektycyd (nazwa, dawka) - Bi58 1,0l Karate Zeon 050 CS 0,2 l Fungicyd Falcon460EC 0,60l - - pierwszy zabieg (nazwa, dawka) Fungicyd Amistar 250 SC+Artea 330 EC - - drugi zabieg (nazwa, dawka) 0,6+0,4 l Regulator wzrostu (nazwa, dawka) Cerone 480 SL 1,5 l - * brak danych _ nie zastosowano - 3 -
Tabela 3 JĘCZMIEŃ OZIMY. Wyniki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: 2012 Cecha Seroczyn Radzików a 1 a 2 a 1 a 2 1 Stan roślin przed zimą (skala 9 0 ) 8,7 * 2 Stan roślin po zimie (skala 9 0 ) 5,5 * 3 Martwe rośliny (%) 10,2 * 4 Termin kłoszenia (dzień m-c) 13.05 15.05 * * 5 Termin dojrzałości woskowej (dzień, m-c) 24.06 26.06 * * 6 Wysokość roślin (cm) 79,5 73,5 73,5 67,6 7 Wyleganie roślin w fazie dojrzałości mlecznej (skala 9 0 ) 9,0 9,0 9,0 9,0 8 Wyleganie roślin przed zbiorem (skala 9 o ) 5,6 6,8 * * Porażenie przez choroby (skala 9 0 ) 9 Pleśń śniegowa 5,1 * 10 Mączniak prawdziwy 7,0 8,8 5,3 5,8 11 Rdza jęczmienia 5,9 8,7 7,6 8,4 12 Rynchosporioza 9,0 9,0 9,0 9,0 13 Plamistość siatkowa 8,7 8,8 8,4 8,5 14 Czarna plamistość 8,6 8,8 9,0 9,0 15 Masa tysiąca ziarn (g) 52,9 53,2 * * 16 Wilgotność ziarna podczas zbioru ( %) 12,6 12,4 10,1 11,0 17 Plon ziarna (dt/ha) 69,4 85,8 58,9 67,2 Średnie wyniki ze wszystkich badanych odmian a 1 - przeciętny poziom agrotechniki; a 2 wysoki poziom agrotechniki Skala 9 o : 9 oznacza stan najkorzystniejszy, 1 oznacza stan najmniej korzystny * brak danych - 4 -
Tabela 4 JĘCZMIEŃ OZIMY. Plon ziarna w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru 2012 Odmiana Poziom a 1 Poziom a 2 Seroczyn Radzików Seroczyn Radzików Wzorzec dt/ha 69,4 58,9 85,8 67,2 1 Maybrit 113 129 110 132 2 Fridericus 106 134 108 128 3 Scarpia 98 98 102 100 4 Laverda 96 82 92 93 5 Metaxa 85 65 85 57 6 Souleyka 104 62 92 69 7 Antonella 108 120 103 113 8 Henriette 103 103 105 96 9 Holmes 88 115 97 113 10 KWS Meridian 92 104 100 105 11 Matilda 99 81 100 92 12 Wendy 108 106 108 103 Wzorzec: wszystkie badane odmiany - 5 -
Tabela 5 JĘCZMIEŃ OZIMY. Plon ziarna odmian (%wzorca). Lata zbioru: 2012, 2010-2012 Odmiana Mrozoodporność (skala 9 0 ) 2012 2011 2010 Poziom a 1 Poziom a 2 2011-2012 2010-2012 2012 2011 2010 2011-2012 2010-2012 Wzorzec dt/ha 64,1 77,4 69,1 70,8 70,2 76,5 91,8 85,4 84,2 84,6 1 Maybrit 5 120 107 94 113 107 119 109 103 114 110 2 Fridericus 5 119 101 111 109 110 117 98 107 107 107 3 Scarpia 5 98 105 107 102 103 101 104 103 103 103 4 Laverda 5 90 97 107 94 98 93 103 105 98 101 5 Metaxa 4,5 76 98-88 - 73 94-84 - 6 Souleyka 5 85 103-95 - 82 104-94 - 7 Antonella 5 113 - - - - 107 - - - - 8 Henriette 5,5 103 - - - - 101 - - - - 9 Holmes 5 100 - - - - 104 - - - - 10 KWS Meridian 5 98 - - - - 102 - - - - 11 Matilda 5,5 91 - - - - 97 - - - - 12 Wendy 5 107 - - - - 106 - - - - Liczba doświadczeń 2 3 3 5 8 2 3 3 5 8 Wzorzec: wszystkie badane odmiany Skala 9 0 wyższe stopnie oznaczają lepszą ocenę - 6 -
Tabela 6 JĘCZMIEŃ OZIMY. Porażenie przez ważniejsze choroby na przeciętnym poziomie agrotechniki a 1 (odchylenie od wzorca). Rok zbioru 2012, 2010-2012 Odmiana Rdza jęczmienia Mączniak prawdziwy Plamistość siatkowa 2012 2010,2012* 2012 2010-2012 2012 2010-2012 Wzorzec (skala 9 0 ) 6,7 7,4 6,1 7,1 8,5 7,8 1 Maybrit -0,2-1,1 0,9 0,4-0,8-0,7 2 Fridericus 1,3 0,6-0,6-0,4-0,3 0,2 3 Scarpia -1,2-1,0-2,1-1,1-0,8-0,1 4 Laverda 1,0 0,6-0,4-0,7 0,5 0,6 5 Metaxa -1,0-1,1 - -0,8-6 Souleyka 0,8-1,1-0,5-7 Antonella 0,3-2,1-0,0-8 Henriette 0,8-0,4-0,5-9 Holmes 0,0 - -0,1-0,2-10 KWS Meridian 0,0-0,6-0,5-11 Matilda -0,2 - -2,4-0,5-12 Wendy 0,3 - -0,6-0,2 - Liczba doświadczeń 2 4 2 6 2 6 Wzorzec: wszystkie badane odmiany Skala 9 o : 9 oznacza stan najkorzystniejszy, 1 oznacza stan najmniej korzystny * - dane za dwa lata - 7 -
Nie wystąpiło Nie wystąpiło Tabela 7. JĘCZMIEŃ OZIMY. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian. (odchylenia od wzorca). Rok zbioru: 2012,2010-2012 Odmiana Liczba lat badań Wyleganie (skala 9 0 ) Wysokość roślin (cm) Masa 1000 ziarn (g) w fazie dojrzałości przed zbiorem mlecznej 2012 2010-2012 2012 2010-2012 2012 2010-2012 2012 2010-2012 Poziom agrotechniki a 1 Wzorzec 5,6 6,9 73,1 90,0 52,9 47,0 1 Maybrit 3-0,6 0,5 3,1 3,8 1,1-1,8 2 Fridericus 3-0,6-0,4 4,6 1,9-2,3 1,5 3 Scarpia 3-0,1-0,4-1,6 5,2-0,8 0,3 4 Laverda 3-0,6 0,1 0,1-2,2 0,5-0,5 5 Metaxa 2 1,9 - -4,9 - -4,0-6 Souleyka 2 0,4-4,4-2,7-7 Antonella 1-0,1-1,1 - -1,8-8 Henriette 1-0,6-1,9 - -1,4-9 Holmes 1 0,4 - -4,1-0,1-10 KWS Meridian 1 0,9 - -2,6-1,0-11 Matilda 1-0,6-0,4-3,5-12 Wendy 1-0,6 - -2,1-1,0 - Poziom agrotechniki a 2 Wzorzec 7,3 8,1 70,6 86,1 53,2 49,4 1 Maybrit 3-0,8-0,4 8,2 6,5 1,4-1,2 2 Fridericus 3 0,2 0,3 6,7 2,8-2,2 1,9 3 Scarpia 3-1,3-0,5 4,4 7,0-1,4 0,7 4 Laverda 3-0,8-0,1-4,8-3,0 0,8-0,2 5 Metaxa 2 0,7 - -5,8 - -3,4-6 Souleyka 2 0,7-0,4-3,1-7 Antonella 1 0,7 - -0,6 - -0,7-8 Henriette 1-0,3 - -1,1 - -1,6-9 Holmes 1 0,7 - -3,1-0,7-10 KWS Meridian 1 0,7-2,9-1,2-11 Matilda 1-0,3 - -1,3-3,4-12 Wendy 1-0,3 - -5,8 - -1,1 - Liczba doświadczeń 1 7 2 8 1 6 Wzorzec: wszystkie badane odmiany Skala 9 o : 9 oznacza stan najkorzystniejszy, 1 oznacza stan najmniej korzystny - 8 -
JĘCZMIEŃ OZIMY CHARAKTERYSTYKA ODMIAN BADANYCH W ROKU 2012. (sporządzona na podstawie wieloletnich badań przeprowadzonych na terenie całego kraju) 1. MAYBRIT- Odmiana typu pastewnego, o przeciętnej mrozoodporności. Odporność na mączniaka - duża, na plamistość siatkową, rdzę jęczmienia, rynchosporiozę i czarną plamistość - dość duża, na plamistość siatkową - średnia. Rośliny o przeciętnej wysokości i dość małej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren mała, wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym dość mała. Zawartość białka w ziarnie mała. Tolerancja na niskie ph gleby przeciętna. Plenność bardzo dobra. 2. FRIDERICUS - Odmiana typu pastewnego, o przeciętnej mrozoodporności. Odporność na plamistość siatkową i rynchosporiozę duża, na mączniaka i rdzę jęczmienia- dość duża, a na czarną plamistość- średnia. Rośliny są przeciętnej wysokości, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania - średni. Masa 1000 ziaren duża, wyrównanie ziarna dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym- przeciętna. Zawartość białka w ziarnie średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby- przeciętna. Plenność- dobra do bardzo dobrej. 3. SCARPIA - Odmiana typu pastewnego, o przeciętnej mrozoodporności. Odporność na rynchosporiozę i czarną plamistość- dość duża, na plamistość siatkową średnia, na rdzę jęczmienia dość mała, a na mączniaka - mała. Rośliny są dość wysokie, o średniej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania-dość wczesny. Masa 1000 ziaren średnia, wyrównanie ziarna - dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym-przeciętna. Zawartość białka w ziarnie dość mała. Tolerancja na zakwaszenie gleby- przeciętna. Plenność- dobra do bardzo dobrej. 4. LAVERDA Odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Mrozoodporność - średnia. Odporność na mączniaka duża, na rdzę jęczmienia, rynchosporiozę i czarną plamistość dość duża, na plamistość siatkową średnia. Rośliny są dość niskie, przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia wczesny, dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren duża, wyrównanie ziarna dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym przeciętna. Zawartość białka w ziarnie dość duża. Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia. Plenność dobra do bardzo dobrej. 5. METAXA - Odmiana typu pastewnego, o kłosie dwurzędowym. Mrozoodporność prawie średnia. Odporność na mączniaka dość duża, na czarną plamistość, rdzę jęczmienia, rynchosporiozę i czarną plamistość- średnia. Rośliny niskie do bardzo niskich, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość wczesny, dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren duża do bardzo dużej, wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym dość duża. Zawartość białka w ziarnie dość duża. Tolerancja na niskie ph gleby przeciętna. Plenność dość dobra. 6. SOULEYKA - Odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Mrozoodporność - średnia. Odporność na mączniaka prawdziwego, plamistość siatkową, rdzę jęczmienia, i czarną plamistość duża, na rynchosporiozę dość duża. Rośliny o przeciętnej wysokości i dość dużej 9
odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren duża, wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym średnia. Zawartość białka w ziarnie dość mała. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. Plenność bardzo dobra. 7. ANTONELLA Odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Mrozoodporność średnia. Odporność na mączniaka prawdziwego i czarną plamistość duża do bardzo dużej, na plamistość siatkową i rynchosporiozę duża, na rdzę jęczmienia dość duża. Rośliny średniej wysokości, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia średni, dojrzewania dość późny. Masa 1000 ziaren dość duża, wyrównanie ziarna dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym mała. Zawartość białka w ziarnie średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. Plenność bardzo dobra. 8. HENRIETTE Odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Mrozoodporność średnia. Odporność na mączniaka prawdziwego, plamistość siatkową i rdzę jęczmienia dość duża, na rynchosporiozę i czarną plamistość średnia. Rośliny średniej wysokości, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia wczesny, dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren duża, wyrównanie ziarna dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym przeciętna. Zawartość białka w ziarnie średnia. 9. HOLMES - Odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Mrozoodporność średnia. Odporność na mączniaka prawdziwego, plamistość siatkową, rdzę jęczmienia i rynchosporiozę średnia, na czarną plamistość dość mała. Rośliny dość niskie, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość wczesny, dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren dość duża, wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym przeciętna. Zawartość białka w ziarnie dość mała. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. Plenność dobra do bardzo dobrej. 10. KWS MERIDIAN - Odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Mrozoodporność średnia. Odporność na rynchosporiozę dość duża, na plamistość siatkową, rdzę jęczmienia i czarną plamistość średnia, na mączniaka prawdziwego dość mała. Rośliny średniej wysokości, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren dość duża, wyrównanie ziarna dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym dość mała. Zawartość białka w ziarnie średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. Plenność bardzo dobra. 11.MATILDA Odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Mrozoodporność średnia. Odporność na plamistość siatkową, rdzę jęczmienia, rynchosporiozę i czarną plamistość dość duża, na mączniaka prawdziwego mała. Rośliny średniej wysokości i dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia wczesny, dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren duża, wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym dość mała. Zawartość białka w ziarnie średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. Plenność bardzo dobra. 12. WENDY - Odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Mrozoodporność średnia. Odporność na rynchosporiozę dość duża, na mączniaka prawdziwego, plamistość siatkową, rdzę jęczmienia i czarną plamistość średnia. Rośliny dość niskie, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia wczesny, dojrzewania dość wczesny. Masa 1000 ziaren i wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym dość mała. Zawartość białka w ziarnie średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. Plenność dobra do bardzo dobrej. 10