Wycofanie biopaliw pierwszej generacji - zagrożenia #NobiofuelNofood
Kluczowe fakty 1 Udział biopaliw w transporcie w UE wyniósł 4,9% w 2014 r. Całkowita ilość biopaliw wykorzystywanych w UE osiągnęła poziom 14 mln ton, z czego 11,4 mln ton to biodiesel (ok. 4% wszystkich paliw wykorzystywanych w transporcie) i 2,6 mln ton to etanol (ok. 0,9% wszystkich paliw wykorzystywanych w transporcie). W 2012 r., 79% biodiesla i 71% bioetanolu zużytych w UE zostało wyprodukowanych we Wspólnocie. Importowany biodiesel pochodził przede wszystkim z Argentyny i Indonezji, aczkolwiek, w 2013 r. UE nałożyła środki antydumpingowe na te dwa kraje. UE importuje bioetanol głównie ze Stanów Zjednoczonych i Brazylii. Rozwój pierwszej generacji biopaliw pozwolił na uniknięcie emisji ok. 35 mln ton CO2 brutto w 2013 r. Wprowadzenie energii ze źródeł odnawialnych do transportu doprowadziło do spadku zapotrzebowania na paliwa kopalne rzędu 116 mln ton w UE. Co ważniejsze dla bezpieczeństwa dostaw energii UE, wzrost zużycia energii ze źródeł odnawialnych pozwolił zaoszczędzić 30 mld rocznie dzięki uniknięciu kosztów związanych z importem paliwa. Całkowita powierzchnia gruntów rolnych niezbędna do wytworzenia surowców na produkcję biopaliw zużywanych w UE wyniosła 7,8 mln ha w 2012 r. Składa się na nią 4,4 mln ha w UE (3% wszystkich gruntów uprawnych) i 3,5 mln ha poza UE. Na dzień dzisiejszy, biopaliwa pierwszej generacji stworzyły rynek zbytu dla unijnych surowców rolnych. 2-3% zbóż dostępnych w UE, 4-8% dostępnego cukru/izoglukozy i 2/3 dostępnego oleju rzepakowego są wykorzystywane do produkcji biopaliw pierwszej generacji. 10 mln ton zbóż (pszenicy i kukurydzy), 13 mln ton buraków cukrowych i 14 mln ton rzepaku trafia na produkcję biopaliw pierwszej generacji w UE. Nie można dopuścić do zamknięcia tych rynków zbytu dla unijnych surowców rolnych. Z analizy Komisji wynika, że ziarna stosowane do produkcji bioetanolu stanowią 3% wszystkich zbóż zużytych w latach 2010/2011. Szacuje się, że wpływa to w niewielkim stopniu na ceny na globalnym rynku zbóż (1-2%). Zużycie biodiesla w UE osiągnęło wyższy poziom i szacunkowo doprowadziło do 4%-owej zmiany cen roślin oleistych produkowanych do celów spożywczych (rzepak, soja, olej palmowy) w 2008 i 2010 r. Wydaje się również, że popyt na biodiesel jest bardziej zależny od cen niż popyt na rynku żywnościowym, dlatego też popyt bardziej spada, gdy ceny rosną. Jedynie biopaliwa posiadające certyfikat zrównoważoności mogą być uwzględnione w celu UE. Zrównoważoność większości biopaliw wprowadzanych do obrotu w UE jest poświadczona dobrowolnymi systemami uznanymi przez Komisję. Konsultacje społeczne Komisji w sprawie RED II (2016 r.) ukazały, że dwie trzecie respondentów opowiedziały się za publicznym wsparciem dla pierwszej generacji biopaliw lub nie wyraził swojej opinii. Respondenci poparli obowiązek włączenia biopaliw do mieszanek paliwowych, który ma pozwolić na zwiększenie udziału odnawialnej energii w transporcie. 1 W oparciu o biofuel-barometer (barometr biopaliw), sprawozdanie w sprawie postępów w dziedzinie energii odnawialnej i sprawozdanie specjalne Trybunału Obrachunkowego nr 18/2016.
Komisja zaproponowała stopniowe wycofywanie biopaliw pierwszej generacji. Jaka jest stawka? Zaopatrzenie w białka roślinne w UE i przeniesienie produkcji zwierzęcej Zależność UE od białek roślinnych z importu w dalszym ciągu wpływa na wzrost cen pasz. Ponadto istnieje ryzyko przerwania zaopatrzenia, także z powodu braku harmonizacji zatwierdzeń dla organizmów genetycznie modyfikowanych (GMO). W związku z tym, ryzyko delokalizacji poza UE niektórych czynności związanych z chowem zwierząt mogłoby się jeszcze bardziej zwiększyć w przyszłości. Zrównoważona produkcja biopaliw z upraw żywnościowych w UE w znacznym stopniu przyczynia się do zmniejszenia tego deficytu, z korzyścią dla hodowców i rolników prowadzących uprawy wielkoobszarowe, a także bilansu handlowego UE i bezpieczeństwa żywnościowego jej mieszkańców. Kluczowe fakty Zapotrzebowanie UE na białka roślinne jest w 70% zaspokajane przez import, szczególnie przez pochodzącą z Ameryki Południowej śrutę i śrutę sojową przeznaczoną na pasze. Wartość tego importu rzędu ok. 35 mln ton ekwiwalentu śruty sojowej wzrosła z 9 do 12 mld między rokiem 2008 a 2015. Pojawianie się nowych klientów dla dostawców z Ameryki Południowej, m. in. Chin, o mniejszych niż Unia Europejska wymaganiach, jeżeli chodzi o warunki produkcji i mało przejrzystej strategii zaopatrzenia, może ostatecznie osłabić stabilność rynków, na których zaopatruje się UE w perspektywie długoterminowej. Zboża, szczególnie dobrze przystosowane do warunków glebowoklimatycznych w UE, są dzięki wydajności produkcji oraz zawartości białek ważnym lokalnym źródłem białek. Ponad 12 mln ton śruty powstaje w procesie tłoczenia ziarna rzepaku na produkcję biodiesla w UE. Współprodukty produkcji konwencjonalnego bioetanolu pozwalają uzyskać 5 mln ton paszy dla zwierząt gospodarskich. Z każdego litra bioetanolu wyprodukowanego w UE uzyskuje się od 1 do 1,2 kg współproduktów, z których wytwarza się pasze. Z każdego litra biodiesla uzyskuje się ponad 1,3 kg wysokobiałkowych współproduktów. Biopaliwa pierwszej generacji wytwarzane z roślin uprawnych w UE zastępują 4-5 mln ha soi, która w przeciwnym wypadku musiała by zostać sprowadzona z krajów trzecich, głównie z Ameryki Południowej. Doprowadziło to 10%-owego spadku poziomu importu w stosunku do poziomu konsumpcji w UE w porównaniu do początku 2010 r.
Stabilność rynków rolnych, dochody rolników i bezpieczeństwo żywnościowe w UE Nie chodzi tu o wybór między produkcją żywności a biopaliw konwencjonalnych, ale o uzyskanie jak największych korzyści z zasobów, którymi dysponujemy, by produkować żywność i energię odnawialną, a także inne produkty, często w oparciu o te same uprawy. Biopaliwa konwencjonalne nie oznaczają automatycznie konfliktu rynkowego. Wręcz przeciwnie, ułatwiają one zarządzanie rynkami podstawowych towarów rolnych i mogą odegrać stabilizującą rolę na tych rynkach i doprowadzić do stabilizacji cen przy jednoczesnym zapewnieniu większego bezpieczeństwa dla konsumentów i rolników. Stabilne rynki rolne prowadzą do wzrostu inwestycji i poprawy produktywności, co jest korzystne zarówno dla produkcji żywności jak i biopaliw. Kluczowe fakty Niestabilność rynków rolnych znacznie wzrosła w ostatnich latach z wielu powodów. Należą do nich, między innymi, następujące po sobie reform polityki rolnej przeprowadzone od czasu rundy urugwajskiej, co sprawiło, że rynki rolne UE stały się bardziej podatne na fluktuacje na rynkach światowych, tak jak ma to miejsce w przypadku rynków towarów innych niż towary rolne; na ekstremalne zdarzenia pogodowe (powodzie, susze, burze wywołane zmianami klimatu); na zakazy eksportu; i spekulacje finansowe. Przewiduje się, że ta niestabilność rynków utrzyma się w przyszłości. Równocześnie przyznaje się, że trzeba będzie podwoić światową produkcję żywności do roku 2050 i że koszty środków produkcji wzrastają. Ceny rynkowe zbóż spadły o 40% w ciągu ostatnich trzech lat w związku z wyjątkowo wysokim poziomem produkcji na całym świecie, co nie jest szczególnie związane z produkcją biopaliw pierwszej generacji w UE. Pełne wykorzystanie zdolności produkcyjnej w UE i zielonego wzrostu na obszarach wiejskich Produkcja biopaliw z upraw żywnościowych w UE otworzyła nowe rynki towarów rolnych przed unijnymi rolnikami. Produkcja biopaliw przyciągnęła inwestycje w gospodarstwa i w badania naukowe w zakresie rolnictwa, co z kolei umożliwiło zwiększenie plonów dzięki lepszym praktykom i nowym odmianom roślin. Jest to korzystne dla produkcji żywności, pasz i biopaliw. Przypadek rzepaku oleistego dobrze pokazuje, w jakim stopniu sektor rolnictwa skorzystał na lepszym zrozumieniu rotacji upraw: nowe rynki doprowadziły do inwestycji w tę uprawę, jako że popyt na nią jest większy, a więcej pieniędzy jest dostępnych w łańcuchu żywnościowym dzięki biodieslowi. Uprawa rzepaku oleistego w płodozmianie zbożowym stwarza liczne korzyści dla rolników: jest to skuteczny międzyplon, umożliwiający uzyskanie wyższych plonów pierwszego wysianego zboża; umożliwia kontrolę odpornych chwastów dzięki alternatywnym metodom kontroli; pozwala na wczesne zasiewy i zbiory; pozwala na lepsze rozłożenie nakładu pracy; i redukcję inwestycji kapitałowych.
Uprawa kukurydzy w monokulturze okazuje się czasem najlepiej dostosowanym systemem upraw w przypadku pewnych rodzajów gruntów i nie prowadzi do degradacji gleby. Zboża stanowią również zapomniane zasoby różnorodności biologicznej, czy to w przypadku pszenicy czy kukurydzy. Ta ostatnia jest schronieniem dla wielu gatunków letnich owadów i ssaków, dzięki zielonej, wilgotnej i świeżej wegetacji. Jest zarazem pożywieniem i schronieniem na upalne dni. Zimą kłosy lub ziarno pozostałe na polu są pożywieniem dla migrujących ptaków, takich jak żurawie. Słoma jest pożywieniem, a zarazem otoczeniem do reprodukcji dla małych zwierząt na równinach. Uprawa buraków cukrowych jest świetnym przykładem zrównoważoności środowiskowej. Dzięki obracającemu się korzeniowi, buraki cukrowe poprawiają strukturę gleby i redukują zagęszczanie i erozję gleby. Często stosuje się niewielkie dawki nawozów i pestycydów. Bilans energetyczny buraków jest bardzo korzystny: buraki wytwarzają 15 do 16 razy więcej energii niż potrzeba do ich produkcji. Biopaliwa konwencjonalne z roślin oleistych, zbóż i buraków cukrowych mogłyby pobudzić rozwój tych upraw, generując dodatkowe pozostałości upraw dostępne do produkcji biopaliw zaawansowanych. Klucz ow e fakt y 1,5 do 2 milionów hektarów gruntów ornych w UE nie jest uprawianych od czasu zakończenia obowiązkowego odłogowania w roku 2009. Całkowita powierzchnia upraw rzepaku w płodozmianie zwiększyła się z 2 do 6,7 mln ha od początku lat 2000. 6,5 mln ton oleju rzepakowego przeznaczonego na biodiesel nie wytwarza nadmiernego napięcia na światowym rynku olejów i tłuszczów. Można je przyrównać do rocznego przyrostu produkcji, który od co najmniej 10 lat wynosi 5 do 7 mln ton rocznie. W roku 2010 produkcja wynosiła 175 mln ton, natomiast w roku 2000-110 mln ton. Przewiduje się, że w 2020 r. wyniesie 240 mln ton. Jedynie 10 mln ton zbóż z dostępnych w UE 335 mln ton jest przeznaczonych na produkcję bioetanolu. Gdyby nie to przeznaczenie to pojawiłaby się nadwyżka zapasów ze względu na brak rynków zbytu dla tych 10 mln ton. UE generuje wystarczające nadwyżki zbóż, które są eksportowane. Szacuje się, że ok. 150 000 ha buraka cukrowego jest aktualnie przeznaczonych do celów energetycznych (bioetanol, biogaz). Powierzchnia gruntów wykorzystywanych do produkcji biopaliw konwencjonalnych stanowi około 2,5% wykorzystywanych użytków rolnych w UE. Mimo to instrument obszarów proekologicznych mógłby doprowadzić do wycofania z produkcji około 5 mln hektarów gruntów ornych. Istnieją możliwości promocji zielonego wzrostu poprzez nowe technologie (genomikę roślin, rolnictwo precyzyjne, gospodarkę wodną i glebową itd.)
Jakie byłyby reperkusje wycofania biopaliw pierwszej generacji? Rynki rolne Ponad dwie trzecie oleju rzepakowego wytwarzanego w UE (ok. 6-7 mln ton) jest wykorzystywane do rodzimej produkcji biodiesla FAME. Myślenie, że UE mogłaby dwudziestokrotnie zwiększyć eksport oleju rzepakowego do krajów trzecich, by zastąpić wewnętrzny rynek biodiesla FAME lub, że mogłaby zastąpić olejem rzepakowym inne oleje i tłuszcze obecne na unijnym rynku w razie wycofania tych paliw jest nierealistyczne. Rolnicy mogą zdecydować się na podjęcie uprawy innych zbóż, np. pszenicy miękkiej, która stanowi alternatywę dla rzepaku. Porzucenie produkcji 15 mln ton rzepaku, którego średnie plony wynoszą 3,1 tony z hektara wiązałoby się z uwolnieniem 4,84 mln ha gruntów uprawnych. Średnie plony pszenicy miękkiej to 5,5 ton z hektara, więc jeśli wszystkie hektary uprzednio wykorzystywane do uprawy rzepaku na produkcję biodiesla FAME zostałyby obsiane pszenicą miękką, jej dostępność mogłaby zwiększyć się o 27 mln ton, co odpowiada 15% aktualnej całkowitej ilości pszenicy dostępnej w UE. Mogłoby to doprowadzić do pojawienia się zakłóceń na rynku zbóż, jeśli UE nie znajdzie nowych rynków eksportowych. Wygaśnięcie kwot cukrowych po 2017 r. wiąże się z ryzykiem wzrostu niepewności i wahań na rynkach cukru i skrobi. Nie można pozbawić branży buraków cukrowych rynku zbytu jakim jest etanol produkowany do celów paliwowych. Rynek ten odgrywa bardzo ważną rolę w dostosowywaniu cen cukru w innych regionach, np. w Brazylii. Rolnicy i zatrudnienie na obszarach wiejskich Zniesienie unijnego wsparcia dla biopaliw konwencjonalnych doprowadziłoby do zaniechania produkcji rzepaku ze względu na zniknięcie rynku zbytu dla oleju rzepakowego. Powiązane straty gospodarcza nie znalazłyby pokrycia w wyższych cenach śruty rzepakowej. Producenci rzepaku straciliby dochody rzędu 300 na hektar. Co więcej, możliwość wycofania wsparcia dla biopaliw konwencjonalnych ograniczyłaby swobodę rolników w momencie realizacji środka dywersyfikacji upraw. Branża biopaliwowa musiałaby również zostać poddana restrukturyzacji, gdyż jej zdolność produkcyjna nie byłaby w pełni wykorzystana. Unijne cele w zakresie odnawialnej energii i biopaliw doprowadziły do podjęcia inwestycji rzędu 16 mld, odpowiedzialnych za powstanie 220 000 miejsc pracy, które są teraz zagrożone. Ciągłe zmiany proponowane przez Komisję są źródłem braku pewności wśród inwestorów w branży energii ze źródeł odnawialnych w sektorze transportu. Mimo że pochwalamy wyraźne wsparcie dla biopaliw zaawansowanych wyrażone w komunikacie na temat mobilności niskoemisyjnej z 20 lipca, wizja przedstawiona przez Komisję związana z rozwojem branży biopaliw zaawansowanych kosztem biopaliw konwencjonalnych wpływa negatywnie na poziom zaufania inwestorów i ich możliwość korzystania z usług bankowych, co z kolej prowadzi do podkopania zaufania do całego rynku biopaliw, co negatywnie wpływa na unijne cele w zakresie klimatu i energii do 2030 r.
Środowisko Trudniej będzie osiągnąć ambitne cele UE w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych do 2030 r. ze względu na częstsze wykorzystywanie w transporcie paliw kopalnych zamiast biopaliw pierwszej generacji, do momentu rozwoju na szeroką skalę e-mobilności. Usunięcie możliwości stosowania biopaliw konwencjonalnych - sprawdzonej technologii dostępnej w skali umożliwiającej obniżenie emisyjności paliw w sektorze transportu, będzie źródłem dodatkowych obciążeń w pozostałych sektorach nieobjętych ETS. Wiązałoby się do więc z koniecznością jeszcze większego ograniczenia emisji w sektorze rolnym, budowlanym i odpadów. Mogłoby to uniemożliwić państwom członkowskim wywiązanie się z obowiązków związanych ze wspólnym wysiłkiem redukcyjnym. Obszary w UE obsiane uprawami okrywowymi zmniejszyłyby się, co wpłynęłoby negatywnie na różnorodność biologiczną upraw. Co więcej, dostępność zużytego oleju w UE jest zbyt ograniczona, by mógł on zastąpić cały olej rzepakowy wykorzystywany do produkcji biodiesla FAME, w związku z tym UE byłaby zmuszona do importu większej ilości odpadów. Bezpieczeństwo energetyczne UE byłaby jeszcze bardziej zależna od importu paliw kopalnych dla sektora transportu. Duże znaczenie ma co najmniej utrzymanie zdolności produkcyjnej biopaliw pierwszej generacji, by stawić czoła ekstremalnym wahaniom na rynku paliw kopalnych, związanym z brakiem stabilności geopolitycznej na całym świecie. Nie zawsze możliwe jest wytwarzanie biopaliw zaawansowanych w zakładach produkcji biopaliw pierwszej generacji ze względu na pewne ograniczenia instalacji. Marnotrawienie funduszy publicznych Przemysł biopaliw pierwszej generacji rozwinął się dzięki wsparciu dla ugorowania w celach niespożywczych przyznawanym w ramach wspólnej polityki rolnej, krajowej pomocy państwa i programom ulg podatkowych, które obowiązywały przez ostatnie 25 lat. Wycofanie wsparcia dla pierwszej generacji biopaliw doprowadziłoby do przemysłowej restrukturyzacji i byłoby wyrzuceniem środków publicznych w błoto. Biogospodarka Biopaliwa pierwszej generacji stanowią ważną gałąź biogospodarki. Rozwój i dystrybucja biopaliw pierwszej generacji oraz biopaliw zaawansowanych może stać się pierwszym krokiem w stronę stworzenia gospodarki w mniejszym stopniu zależnej od paliw kopalnych. Masowa produkcja biopaliw jest warunkiem wstępnym do zwiększenia inwestycji w biogospodarkę i opracowania rozwiązań dla sektorów rolnego, żywnościowego i leśnego pozwalających na łagodzenie zmian klimatu.
Propozycje Zdecydowanie sprzeciwiamy się zniesieniu wsparcia UE dla konwencjonalnych biopaliw po 2020 r. Potrzebujemy długofalowej, stabilnej polityki i więcej spójności pomiędzy poszczególnymi dziedzinami polityk UE, w tym polityki energetycznej, klimatycznej, rolnej, przemysłowej i handlowej, by osiągnąć ambitne cele ustanowione w strategii na rzecz klimatu i energii. Proponujemy, aby: Pierwsza generacja biopaliw odpowiedzialna również za produkcję pasz i białek na potrzeby europejskiego rynku stała się priorytetem. Musi to znaleźć odzwierciedlenie w odpowiednim wiążącym unijnym celu dla pierwszej generacji biopaliw wytwarzanych z roślin uprawnych w UE. Wprowadzono obowiązek uwzględnienia biopaliw pierwszej generacji i biopaliw zaawansowanych w mieszankach paliwowych, w oparciu o wyniki konsultacji społecznych w sprawie RED II. Dolny obowiązkowy pułap biopaliw pierwszej generacji w mieszankach paliwowych wyniósł co najmniej 7% do 2030 r. W celu utrzymania zdolności produkcyjnej na aktualnym poziomie, obowiązkowy udział biopaliw w mieszankach paliwowych musi przekroczyć 7% ze względu na rozwój transportu elektrycznego, który doprowadzi do spadku zapotrzebowania na paliwo w transporcie drogowym. Unijne wiążące cele ustanowione w RED i FQD obowiązywały również po 2020 r., gdyż są najbardziej opłacalnym sposobem na zapewnienie redukcji emisji gazów cieplarnianych w sektorze. Nie dopuszczono do ponownego włączenia do kompetencji krajowych rynku biopaliw pierwszej generacji, gdyż wywrze to negatywne skutki dla wewnętrznego rynku UE. Zasada neutralności technologicznej została utrzymana w FQD. Równolegle, koncesje przyznane na import etanolu i biodiesla z krajów trzecich w ramach dwustronnych, wielostronnych i ogólnych planów preferencji taryfowych muszą zostać wycofane. Co więcej, należy utrzymać unijny sprzeciw prawny wobec zróżnicowanych podatków wywozowych w Argentynie i Indonezji i uzyskać wsparcie zarówno WTO jak i Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. 61, Rue de Trèves B - 1040 Bruxelles Telephone : 00 32 (0) 2 287 27 11 Telefax : 00 32 (0) 2 287 27 00 www.copa-cogeca.eu BI(16)9769