I. Promowanie wykorzystania biomasy pochodzenia rolniczego na cele energetyczne

Transkrypt

1 Informacja w sprawie promowania wykorzystania biomasy pochodzenia rolniczego dla celów energetycznych oraz zmian powierzchni gruntów wykorzystywanych pod uprawy energetyczne Zgodnie z przyjętym przez UE w 2008 roku pakietem energetyczno- klimatycznym, Polska zobowiązana jest do zapewnienia 15% udziału energii ze źródeł odnawialnych w całkowitym zużyciu energii w kraju do 2020 r.. a udział energii ze źródeł odnawialnych w transporcie ma wynieść 10%. Ze względu na uwarunkowania klimatyczne, w Polsce największym potencjalnym źródłem tej energii jest biomasa. Realizując unijne zobowiązania w zakresie odnawialnych źródeł energii, szczególnie istotne jest promowanie zrównoważonego wykorzystania rolniczej przestrzeni produkcyjnej. W tym celu, aby nie dopuścić do sytuacji, w której zagrożona byłaby produkcja żywności, konieczne jest monitorowanie wykorzystania biomasy pochodzenia rolniczego oraz powierzchni gruntów przeznaczanych pod uprawy energetyczne. I. Promowanie wykorzystania biomasy pochodzenia rolniczego na cele energetyczne 1. Wsparcie do upraw roślin W latach do upraw roślin na gruntach rolnych przeznaczanych na cele energetyczne, w tym do produkcji biopaliw, przysługiwało wsparcie finansowe w ramach jednolitej płatności obszarowej. Wsparcie to, przysługiwało do wszystkich gruntów uprawnych utrzymywanych w dobrej kulturze rolnej i nie było uzależnione od sposobu zagospodarowania zbiorów. Do jednolitej płatności obszarowej kwalifikowały się również uprawy zagajników o krótkiej rotacji tj. jednolite gatunkowo uprawy drzew z rodzaju brzoza, topola oraz wierzba o powierzchni co najmniej 0,1 ha, w których zbiór plonu dokonywany jest w cyklu nie dłuższym niż 8 lat w przypadku upraw brzozy i 6 lat w przypadku pozostałych upraw. Ogólne zasady wsparcia dostępne dla wszystkich producentów rolnych sprawiały, że rolnicy uprawiający zboża oraz rzepak wykorzystywane do produkcji biopaliw oprócz wsparcia w ramach jednolitej płatności obszarowej, do 2013 r. mogli również uzyskać uzupełniającą płatność podstawową, która przysługiwała w okresie przejściowym (wyrównywania dopłat z budżetu krajowego). Tabela 1. Stawki jednolitej płatności obszarowej oraz uzupełniającej płatności podstawowej w latach Rok Jednolita płatność obszarowa [zł/ha] Uzupełniająca płatność podstawowa [zł/ha] ,57 274, ,06 211,80

2 ,30 139, ,87 - Źródło: Rozporządzenia MRiRW wydawane na podstawie ustawy z dnia 26 stycznia 2007 r. o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego. 2. Wsparcie rozwoju odnawialnych źródeł energii w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Rozwój energetyki odnawialnej był bezpośrednio i pośrednio wspierany w ramach PROW Działanie: Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej, adresowane do jednostek samorządu terytorialnego uwzględniało w swym zakresie wsparcie inwestycji związanych z wytwarzaniem lub dystrybucją energii ze źródeł odnawialnych (wiatru, wody, energii geotermalnej, słońca, biogazu albo biomasy). Do końca roku 2014 zatwierdzono do realizacji łącznie 124 projekty, których dofinansowanie wyniesie ponad 50 mln zł. Działania: Różnicowanie działalności rolniczej, adresowane do rolników i członków ich rodzin oraz Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw przeznaczone dla przedsiębiorców z obszarów wiejskich, uwzględniały wsparcie inwestycji dotyczących wytwarzania produktów energetycznych z biomasy. Do końca roku 2014 zrealizowano 181 projekty, które uzyskały łącznie dofinansowanie w wysokości ponad 16 mln zł. Uwzględniając projekty znajdujące się w trakcie realizacji należy stwierdzić, że łącznie w ramach ww. działań PROW w omawianym zakresie zrealizowanych będzie ponad 240 projektów. Wykorzystanie energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych w celu poprawienia warunków prowadzenia działalności kulturalnej lub gospodarczej stanowiło jeden z obszarów wsparcia w ramach podejścia Leader. W tym zakresie zrealizowanych będzie prawie 290 projektów, których dofinansowanie wyniesie ponad 8,4 mln zł. 3. Opracowania i ekspertyzy W celu promowania wykorzystania biomasy pochodzenia rolniczego na cele energetyczne, w latach zostały przygotowane następujące opracowania: Ekspertyza pt.: Poziom emisji gazów cieplarnianych (CO2, N2O i CH4) dla upraw pszenicy, pszenżyta, kukurydzy i żyta przeznaczonych do produkcji bioetanolu oraz upraw rzepaku przeznaczonych do produkcji biodiesla, wykonana przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy Puławy 2011 r. Publikacja pt.: Budowa i eksploatacja biogazowni rolniczych - poradnik dla inwestorów zainteresowanych budową biogazowni rolniczych, opracowana przez Instytut Technologiczno - Przyrodniczy w Falentach Oddział w Poznaniu Poznań 2011r. Ekspertyza pt.: Odnawialne źródła energii - ekspertyza dotycząca ekonomicznych uwarunkowań rozwoju poszczególnych rodzajów źródeł energii odnawialnej na obszarach wiejskich oraz ich wpływu na poprawę opłacalności 2

3 produkcji rolniczej w Polsce w kontekście WPR, wykonana przez Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - Państwowy Instytut Badawczy Warszawa 2012 r. Powyższe opracowania dostępne są na stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w dziale Opracowania i publikacje. 4. Kształcenie certyfikowanych instalatorów mikro i małych instalacji odnawialnych źródeł energii Od 2014 r. w szkołach rolniczych nadzorowanych przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi wprowadzono możliwość kształcenia w zawodzie technik urządzeń i systemów energetyki odnawialnej. Absolwenci, którzy uzyskają dyplom potwierdzający kwalifikacje w tym zawodzie, mogą uzyskać certyfikat instalatora mikro i małych instalacji odnawialnych źródeł energii wydawany przez Prezesa Urzędu Dozoru Technicznego na podstawie przepisów rozdziału 7 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz. U z 2015 r. poz. 478). Certyfikat uprawnia do instalowania następujących rodzajów instalacji odnawialnego źródła energii: kotłów i pieców na biomasę, systemów fotowoltaicznych, słonecznych systemów grzewczych, pomp ciepła, płytkich systemów geotermalnych. W roku szkolnym 2014/2015 kształcenie w tym zawodzie rozpoczęto po raz pierwszy w 4 szkołach rolniczych. II. Monitorowanie zmian powierzchni gruntów przeznaczanych pod uprawy wykorzystywane na cele energetyczne Wykorzystanie surowców rolniczych do produkcji biopaliw ciekłych i paliw ciekłych, biogazu oraz ciepła może skutkować przeznaczeniem części powierzchni uprawnej pod produkcję biomasy do celów energetycznych. W przypadku upraw takich jak rzepak i zboża, służących do wytwarzania biokomponentów stosowanych w paliwach transportowych, powstające produkty uboczne mogą być wykorzystane do produkcji pasz dla zwierząt. W ten sposób rozwój sektora biopaliw ciekłych w Polsce zwiększa możliwości pozyskania cennych komponentów białkowych w postaci śruty rzepakowej lub suszonego wywaru gorzelnianego zbożowego (ang. Dried Distillers Grains with Solubles DDGS). Ocenia się, że powierzchnia przeznaczana pod uprawy surowców wykorzystywanych do produkcji biopaliw wynosi około tys. ha. Należy jednakże uwzględniać fakt, iż w przypadku rzepaku około 60% pozyskiwanej masy surowca w postaci śruty rzepakowej jest zagospodarowywanej na pasze. Zatem znaczna część z powierzchni gruntów jest faktycznie wykorzystywana w produkcji zwierzęcej a nie wyłącznie dla produkcji biopaliw. 3

4 Niewielka część gruntów przeznaczana jest pod uprawy kukurydzy i traw, na kiszonki stanowiące uzupełnienie substratów do produkcji biogazu rolniczego. Szacuje się, że w 2014 r. pod tego rodzaju uprawy przeznaczono niewiele ponad 9 tys. ha. Część gruntów przeznaczana jest pod uprawy wieloletnie takie jak zagajniki krótkiej rotacji (brzoza, wierzba i topola), które potencjalnie mogą być wykorzystane jako surowiec energetyczny. W 2014 r. pod tego rodzaju uprawy zajęte było około 13,5 tys. ha. Tabela 2. Szacunkowa powierzchnia uprawy surowców rolnych wykorzystywanych do produkcji biokomponentów (bioetanol i estry) [w ha] kukurydza rzepak pszenica jęczmień pszenżyto żyto ziemniaki RAZEM Źródło: oszacowania własne MRiRW Tabela 3. Szacunkowa powierzchnia uprawy surowców rolnych wykorzystywanych w biogazowniach rolniczych [w ha] kiszonka z kukurydzy kiszonka z traw RAZEM Źródło: Obliczenia własne MRiRW na podstawie danych ARR i GUS Tabela 4. Powierzchnie zagajników o krótkiej rotacji [w ha] Województwo 2011r. 2012r. 2013r. 2014r. Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie RAZEM Źródło: dane ARiMR 4

5 Tabela 5. Powierzchnia użytków rolnych w dobrej kulturze oraz szacunkowa powierzchnia gruntów wykorzystywanych pod uprawy na cele energetyczne [w tys. ha] Wyszczególnienie 2011r. 2012r. 2013r. 2014r. Użytki rolnych będące w dobrej kulturze rolnej Szacunkowa powierzchnia gruntów pod uprawami wykorzystywanymi na cele energetyczne 459,2 630,8 618,8 576,6 Udział gruntów rolnych wykorzystywanych do celów energetycznych w powierzchni użytków rolnych w dobrej kulturze rolnej Źródło: dane GUS oraz oszacowania MRiRW 3,1% 4,3% 4,3% 4,0% Szacunki dotyczące powierzchni gruntów rolnych przeznaczanych pod uprawy na cele energetyczne wskazują, że wykorzystanie rolniczej przestrzeni produkcyjnej w Polsce odbywa się w sposób zrównoważony, bez zagrożenia dla produkcji żywności. III. Monitorowanie zużycia surowców rolnych do produkcji biokomponentów stosowanych w paliwach ciekłych i biopaliwach ciekłych oraz biogazu rolniczego 1. Ilości i rodzaje surowców wykorzystywanych do wytwarzania biokomponentów stosowanych w paliwach transportowych Podstawowymi biokomponentami wykorzystywanymi w produkcji paliw silnikowych są: estry wykorzystywane jako składnik oleju napędowego, wytwarzane głównie z oleju rzepakowego, bioetanol - stanowiący składnik benzyn, produkowany przede wszystkim ze zbóż (kukurydzy) i produktów ich przetwarzania. Tabela 6. Podstawowe surowce pochodzenia rolniczego oraz produkty ich przetwórstwa użyte do wytworzenia estrów [tony] olej rzepakowy olej sojowy kwasy tłuszczowe rzepak tłuszcze zwierzęce biomasa olejowa 501 olej zużyty pofryturowy olej roślinny oleina palmowa olej słonecznikowy RAZEM Źródło: dane ARR 5

6 Tabela 7. Podstawowe surowce pochodzenia rolniczego oraz produkty ich przetwórstwa użyte do wytworzenia bioetanolu [tony] kukurydza destylat rolniczy porektyfikat melas ziemniaki żyto syrop cukrowy 280 zlewki alkoholowe alkohol rektyfikowany 74 orkisz 26 otręby cukier spirytus odwodniony 23 pszenica jęczmień fuzle 295 pszenżyto 71 przedgon 65 zlewki wódek 17 RAZEM Źródło: dane ARR 2. Ilości i rodzaje surowców wykorzystywanych do wytwarzania energii z biogazu rolniczego Do produkcji biogazu rolniczego w Polsce wykorzystywane są głównie produkty uboczne rolnictwa i pozostałości z przemysłu rolno-spożywczego (80% wszystkich surowców), które nie stanowią konkurencji dla rynku żywnościowego, w szczególności jeśli chodzi o wykorzystanie gruntów rolnych. Tabela 8. Surowce wykorzystywane do produkcji biogazu rolniczego [tony] Rodzaj surowca 2011 r r r. 2014r. gnojowica kiszonka z kukurydzy pozostałości z warzyw i owoców wywar pogorzelniany wysłodki obornik pulpa ziemniaczana serwatka osady technologiczne z przemysłu spożywczego odpady, szlamy i osady białkowo tłuszczowe odpad zbożowy pomiot kurzy / pomiot ptasi kiszonka z traw odpady czekoladowe odpadowa masa roślinna

7 zboże pasza zielonka odpady z przetwórstwa spożywczego kiszonka ze zbóż odpady poubojowe treści żołądkowe jabłka przeterminowana żywność osady z przetwórstwa produktów roślinnych słoma płynne resztki pszenne osady drożdżowe ciasto odpadowe hydrolizat białkowy gliceryna poferment 619 mieszanina lecytyny i mydeł odpady z produkcji lodów odpady gastronomiczne 205 wytłoki poekstrakcyjne kawa mąka, bułka, panierka osad mleczarski 282 RAZEM Źródło: dane ARR 7