Marta Klasura Studia podyplomowe: doradztwo zawodowe Konspekt lekcji wychowawczej Temat: Problem stereotypów. Grupa docelowa: uczniowie szkoły ponadgimnazjalnej Czas trwania: 45 min. Cele lekcji: Uświadomienie młodzieży, w jaki sposób stereotypy, często nieświadomie, kierują naszym zachowaniem Poznanie mechanizmów warunkujących nietolerancję Pogłębianie wiedzy na temat szkodliwego działania stereotypów Kształtowanie umiejętności uczestnictwa w dyskusji i wypowiadania sie na forum grupy Materiały: długopisy, kartki z niedokończonymi zdaniami do uzupełnienia, pisaki, przygotowane opaski na głowę, tablica, Metody: dyskusja, burza mózgów, metoda zadaniowa, technika niedokończonych zdań, psychodrama Efekty: Uczeń: potrafi zdefiniować pojęcia: stereotyp, uprzedzenie, dyskryminacja, potrafi rozróżnić postawy tolerancyjne i nietolerancyjne i ocenić własną postawę Formy dydaktyczne: praca z cała klasa, praca indywidualna i w grupach PRZEBIEG ZAJĘĆ: Zadania organizacyjne: 5 minut WPROWADZENIE (5 minut): Stereotyp przyjęty może być przez jednostkę w wyniku własnych obserwacji, przejmowania poglądów innych osób, wzorców przekazywanych przez społeczeństwo. Może być także wynikiem procesów emocjonalnych (na przykład przeniesienia agresji). Stereotypy mogą być negatywne, neutralne lub pozytywne, chociaż najczęściej spotyka się wyobrażenia negatywne. Stereotyp jest przekonaniem zbiorowym jest to przekonanie żywione przez pewna grupę ludzi: mianem stereotypu nie można określić przekonania spełniającego wszelkie pozostałe kryteria żywionego wyłącznie przez jedną osobę. Jest wyrażany w zdaniu ogólnym (na przykład (Wszyscy) Polacy są nieporządni ). Nie będzie stereotypem przekonanie ogólne, lecz prawdziwe lub ogólne, fałszywe, ale uzasadnione. Stereotyp to fałszywe i niedostatecznie uzasadnione a dotyczące pewnej grupy osób (nadgeneralizacja) przekonanie zbiorowe, zwykle niewrażliwe na argumentację. Tworzenie stereotypów jest spontaniczną ludzką skłonnością i takiemu upraszczaniu przekazu podlegają wszelkie ludzkie wyobrażenia o otaczających ich świecie, zarówno
przyrody, jak i społeczeństwa. Ma to związek między innymi z takimi sposobami porządkowania rzeczywistości, jak kategoryzacja, generalizacja. Jeśli fałszywe, zbiorowe, niedostatecznie uzasadnione i uparcie żywione przekonanie na temat jakiegoś wycinka rzeczywistości odnosi się do wszystkich ludzi określonej grupy, wtedy nazywane jest stereotypem. Stereotypy często oparte są na niepełnej wiedzy oraz fałszywych przekonaniach o świecie, utrwalone są przez tradycję i trudno podlegają zmianom, a w szczególności odrzuceniu. Liczni badacze doszukiwali się jednak ziarna prawdy w stereotypach, powstało nawet określenie trafność stereotypu. W przypadku pojawienia się faktów obalających stereotyp ludzie mają skłonność do traktowania go jako wyjątku wyjątek potwierdza regułę lub do tworzenia subkategorii bez naruszenia kategorii podstawowej. Ćwiczenia: Zad. 1. Stereotypowe myślenie (załącznik nr 1.) Czas: 10 minut Celem zadania jest pokazanie młodym ludziom mechanizmów stereotypowego myślenia o różnych kategoriach społecznych. Człowiek postrzegając innych ludzi, klasyfikuje ich jako członków określonych grup osób, którym przypisuje pewne cechy. Uczestnicy wypisują skojarzenia dotyczące osób posiadających określone cechy, czy reprezentujących różne kategorie społeczne. Ludzie starzy są.. Kobiety są... Mężczyźni są.. Niemcy są... Polacy są. Osoba, która nie chce mieć dziecka jest. Otyli ludzie są. Ludzie urodzeni w bogatych rodzinach są.. Osoby, które wybierają życie w pojedynkę są Czy było to trudne zadanie? Dlaczego takie zadanie nie sprawia nam trudności? Co to znaczy myśleć stereotypowo? Co to jest stereotyp? wspólne tworzenie definicji w mniejszych grupach Dlaczego posługujemy sie stereotypami? Zalety i wady stereotypowego myślenia. Zad. 2. Etykiety (załącznik nr 2.) Czas: 15 minut Celem zadania jest uświadomienie sobie przez uczniów stereotypowego postrzegania i traktowania osób posiadających określone cechy, czy reprezentujących różne kategorie społeczne. Część uczestników otrzymuje etykiety z cechami lub rolami, które determinują zachowania wobec nich reszty grupy. Uczestnicy z etykietami mają odgadnąć kim są na
podstawie sposobu traktowania ich przez innych. Przykładowe etykiety: Jestem głupia blondynka Jestem ekspertem Jestem szefem Jestem nieśmiała Jestem gejem Jestem staruszką / staruszkiem Jestem chory psychicznie Jestem niepełnosprawny Jestem tu jedynym Murzynem Jestem alkoholikiem W jaki sposób udało sie uczestnikom odgadnąć, co znajduje sie na ich opaskach? Co czuli podczas zabawy? Jak oceniliby zachowanie innych wobec siebie (pozytywne/negatywne)? Zad. 3. Stereotypy płciowe (załącznik nr 3.) Czas: 10 minut Celem zadania jest uświadomienie sobie stereotypowego postrzegania i traktowania kobiet i mężczyzn. Uczestnicy otrzymują karteczki i mają dokończyć następujące zdania, nie zastanawiając się zbyt długo i odwołując się do pierwszych skojarzeń. Kobieta jest Kobieta powinna być Mężczyzna jest. Mężczyzna powinien być. Z czym kojarzona jest kobiecość, a z czym męskość? Czego oczekuje sie od kobiet, a czego od mężczyzn? Załącznik nr 1. Zadanie nr 1. Stereotypowe myślenie Streszczenie: Uczestnicy wypisują skojarzenia dotyczące osób posiadających określone cechy, czy reprezentujących różne kategorie społeczne. Cele: Pokazanie młodym ludziom mechanizmów stereotypowego myślenia o różnych kategoriach społecznych. Materiały: Długopisy oraz kartki z niedokończonymi zdaniami do uzupełnienia: Ludzie starzy są.. Kobiety są... Mężczyźni są.. Niemcy są... Polacy są. Osoba, która nie chce mieć dziecka jest. Otyli ludzie są.
Ludzie urodzeni w bogatych rodzinach są. Osoby, które wybierają życie w pojedynkę są... Czas trwania: 10 minut 1. Każdy z uczniów otrzymuje kartkę z niedokończonymi zdaniami do uzupełnienia. W grupach porównują wypisane przez siebie określenia. 2. Następnie uczestnicy zastanawiają sie wspólnie nad definicja stereotypów, ich funkcjami oraz zaletami i wadami stereotypowego myślenia Załącznik nr 2. Zadanie nr 2 Etykiety 1 Streszczenie: Identyfikacja etykietek poprzez reakcje, jakie one wywołują. Cele: Uświadomienie sobie stereotypowego postrzegania i traktowania osób posiadających określone cechy, reprezentujących różne kategorie społeczne. Materiały: Pisaki. Przygotowane opaski na głowę. Sklejone dwa paski odcięte wzdłuż kartki formatu A4 powinny pasować na każdą głowę. Czas trwania: 15 minut. 1. Uczestnicy siadają w kręgu. Wyjaśnij, że każdemu uczestnikowi założysz na głowę opaskę, na której znajduje sie etykieta będącą instrukcją, jak pozostali uczestnicy mają go traktować. Instrukcje będą w postaci hasła określającego daną osobę. Osoba nosząca opaskę nie wie, co jest na niej napisane. Z zachowań innych osób wobec niej ma odgadnąć, jaka ma etykietę. 2. Poproś uczestników, aby w ciągu 5-10 minut znaleźli sobie temat do dyskusji (lub wymysł jakiś określony temat np. zorganizowanie wycieczki lub zorganizowanie jakiejś kampanii społecznej). Zadaniem uczestników będzie odnoszenie sie do siebie zgodnie z instrukcjami umieszczonymi na opaskach. 3. Po dziesięciu minutach przerwij dyskusje. Uczestnicy noszący opaski odgadują kim są w zabawie. w jaki sposób udało sie uczestnikom odgadnąć, co znajduje sie na ich opaskach? Co czuli podczas zabawy? Jak oceniliby zachowanie innych wobec siebie (pozytywne/negatywne)? Czy wcześniej zdarzały im sie sytuacje, w których z zachowania drugiej osoby mogli wywnioskować, jakie jest jej nastawienie do nich? Przykładowe etykiety: Jestem głupia blondynka Jestem ekspertem Jestem szefem Jestem nieśmiała Jestem gejem Jestem staruszka / staruszkiem Jestem chory psychicznie Jestem niepełnosprawny Jestem tu jedynym Murzynem Jestem alkoholikiem Załącznik nr 3. Zadanie nr 3. Stereotypy płciowe Streszczenie: Uczestnicy wypisują skojarzenia dotyczące cech i/lub ról kobiecych i męskich. Cele: Uświadomienie sobie stereotypowego postrzegania i traktowania kobiet i mężczyzn.
Materiały: Tablica, długopisy oraz kartki z niedokończonymi zdaniami do uzupełnienia: Kobieta jest... Kobieta powinna być Mężczyzna jest. Mężczyzna powinien być. Czas trwania: 10 minut 1. Każdy z uczniów otrzymuje kartkę z niedokończonymi zdaniami do uzupełnienia. 2. Po zebraniu kartek od wszystkich i ich przemieszaniu, żeby niemożliwa była identyfikacja autorów, jedna osoba odczytuje wypisane zdania (najpierw te dotyczące kobiecości, następnie męskości), a druga osoba wypisuje dokończenia zdań na tablicy, następnie wspólnie z uczestnikami grupuje je w kategorie (np. obejmujące cechy, obejmujące role) 3. z czym kojarzona jest kobiecość, a z czym męskość? Czego oczekuje sie od kobiet, a czego od mężczyzn? Z jakimi reakcjami społecznymi mogą spotkać się osoby, których cechy i zachowania odbiegają od stereotypów?