Polska Raport kredytowy Ratingi Międzynarodowy w walucie zagranicznej Długoterminowy BBB+ Międzynarodowy w walucie krajowej Długoterminowy BBB+ Krajowy Długoterminowy Perspektywa ratingów Długoterminowego ratingu w walucie zagranicznej Długoterminowego ratingu w walucie krajowej Długoterminowego ratingu krajowego Wybrane dane 31.12. 211 A+ (pol) Stabilna Stabilna Stabilna 31.12. 21 Dochody operacyjne 727,2 78,4 (mln zł) ZadłuŜenie (mln zł) 114,4 7,7 NadwyŜka operacyjna/ 11,46 11,12 Dochody operacyjne (%) Obsługa długu/,34,52 Dochody bieŝące (%) ZadłuŜenie/ NadwyŜka 1,4,1 bieŝąca (lata) NadwyŜka operacyjna/ 312,46 254,54 Odsetki zapłacone (razy) Wydatki majątkowe/ 25,75 18,66 Wydatki ogółem (%) NadwyŜka (Deficyt) -9,5-1,12 przed obsługą zadłuŝenia/ Dochody ogółem (bez nowego zadłuŝenia) (%) NadwyŜka bieŝąca / Wydatki majątkowe (%) 37,44 55,58 Raporty specjalne IPF Otoczenie prawne samorządów w Polsce (październik 21) Interpretacja wskaźników finansowych w analizach kredytowych samorządów (lipiec 21) Analitycy Maurycy Michalski +48 22 33 67 1 maurycy.michalski@fitchratings.com ElŜbieta Kamińska +48 22 338 62 84 elzbieta.kaminska@fitchratings.com NajwaŜniejsze czynniki ratingu Podniesienie ratingu: Podniesienie ratingów odzwierciedla dobre wyniki budŝetowe Miasta na poziomie operacyjnym, bardzo dobre zarządzanie strategiczne i finansowe, które w połączeniu ze znacznymi dochodami majątkowymi i dobrą płynnością, zapewniają Gliwicom wysoką zdolność do samofinansowania wydatków majątkowych. Ratingi biorą równieŝ pod uwagę presję na wydatki majątkowe i spodziewany wzrost zadłuŝenia bezpośredniego. Stabilna perspektywa ratingów odzwierciedla oczekiwania Fitch, Ŝe w średnim okresie wyniki operacyjne Gliwic pozostaną dobre, a wskaźniki obsługi zadłuŝenia będą bezpieczne, pomimo prognozowanego wzrostu długu. Dobre zarządzanie finansami: Polityka finansowa Miasta jest ostroŝna, co w połączeniu ze ścisłą kontrolą wydatków zmniejsza presję na wzrost wydatków operacyjnych, która wynika głównie z przekazywania samorządom przez rząd nowych zadań, często bez odpowiednich środków finansowych. Polityka zadłuŝania oraz zarządzanie płynnością umoŝliwia Miastu ograniczanie wydatków związanych z obsługą zadłuŝenia. Fitch liczy, Ŝe powyŝsze działania będą kontynuowane przez Miasto. Bardzo dobre wyniki operacyjne: W latach 212-214 nadwyŝka operacyjna Gliwic powinna wynieść średnio ok. 9 mln zł (tj. ponad 11% dochodów operacyjnych), jeŝeli Władze Miasta będą kontynuowały działania w zakresie racjonalizacji wydatków bieŝących, w tym zwłaszcza w sektorach, zdominowanych przez wydatki sztywne (tj. w oświacie i pomocy społecznej). Dobrze rozwinięta gospodarka lokalna powinna przyczynić się do dalszego wzrostu dochodów podatkowych Miasta. NadwyŜka operacyjna na poziomie 11% dochodów operacyjnych powinna być wystarczająca do obsługi zadłuŝenia Miasta, pomimo jego planowanego wzrostu. Wysokie wydatki majątkowe: Fitch szacuje, Ŝe w latach 212-214 wydatki majątkowe Gliwic mogą wynieść łącznie ok. 1,1 mld zł, tj. ok. 35% wydatków budŝetowych rocznie. Zdolność Gliwic do finansowania wydatków majątkowych jest wysoka, poniewaŝ ok. 65% wydatków majątkowych moŝe zostać sfinansowanych z dotacji z budŝetu państwa i UE oraz z nadwyŝki operacyjnej. Wysoka zdolność do samofinansowania inwestycji pozwoli Miastu na ograniczenie zapotrzebowania na finansowanie długiem. Ponadto, Gliwice mają pewną elastyczność w zakresie kształtowania wydatków majątkowych, co w przypadku trudnej sytuacji finansowej, pozwala na odłoŝenie w czasie realizacji niektórych projektów. Umiarkowana presja na wzrost długu: ZadłuŜenie Gliwic wzrośnie z 114,4 mln zł na koniec 211r. (ok. 16% dochodów bieŝących) do ok. 32 mln zł w 214r. Jednak pozostanie ono umiarkowane, tj. ok. 4% dochodów bieŝących. Fitch przewiduje, Ŝe w latach 212-214 wskaźnik spłaty długu, liczony jako zadłuŝenie do nadwyŝki bieŝącej, nie powinien przekroczyć 5 lat i będzie kształtował się znacznie poniŝej średniej zapadalności długu, którą na podstawie zawartych przez Miasto umów kredytowych Fitch szacuje na ok. 1 lat. Kredyty długoterminowe: Inwestycje Miasta będą finansowane głównie długoterminowymi kredytami z Europejskiego Banku Inwestycyjnego lub poŝyczkami preferencyjnymi udzielanymi przez Fundusze Ochrony Środowiska, co zapewnia stosunkowo niski koszt finansowania, dłuŝszy okres spłaty oraz równomierne rozłoŝenie spłat długu. Czynniki zmiany ratingu Dalsza poprawa wyników operacyjnych: Ratingi Gliwic mogą zostać podniesione, jeŝeli nadwyŝka operacyjna ustabilizuje się na poziomie co najmniej 15% dochodów operacyjnych. Znaczące pogorszenie wyników operacyjnych: ObniŜenie ratingów moŝe nastąpić, gdy wskaźnik spłaty długu przekroczy 8 lat. www.fitchratings.com
Historia ratingów Data Długoterminowy w walucie zagranicznej w walucie krajowej 11.12.28 BBB BBB 11.12.28 A (pol) Długoterminowy rating krajowy Główne czynniki ratingu Władze lokalne Organem stanowiącym Gliwic jest Rada Miasta, składająca się z 25 radnych. W ostatnich wyborach samorządowych, w listopadzie 21r., Platforma Obywatelska (PO) uzyskała 1 miejsc w Radzie Miasta, ugrupowanie lokalne popierające Prezydenta Miasta - Klub Radnych Koalicja dla Gliwic Zygmunta Frankiewicza - 9 miejsc, Prawo i Sprawiedliwość (PiS) 4 miejsca i Sojusz Lewicy Demokratycznej (SLD) 2 miejsca. W tych samych wyborach obecny Prezydent Miasta - Pan Zygmunt Frankiewicz - został wybrany na czwartą kadencję. Prezydent nie posiada większości w Radzie Miasta, jak równieŝ nie utworzył formalnej koalicji. Priorytety władz lokalnych Fitch spodziewa się, Ŝe Władze Gliwic będą kontynuowały dotychczasową politykę rozwoju Miasta, która koncentruje się na tworzeniu korzystnych warunków dla rozwoju przedsiębiorczości i pozyskiwaniu inwestorów, szczególnie z sektorów nowoczesnych technologii. Nowe inwestycje sektora prywatnego powinny przyczynić się do dalszej dywersyfikacji gospodarki lokalnej oraz zapewnić nowe miejsca pracy, m. in. dla absolwentów Politechniki Śląskiej. Władze Miasta koncentrują się na tworzeniu dobrych warunków dla rozwoju przedsiębiorczości. Gliwice z sukcesem pozyskują inwestorów. Tabela 1 Ludność 29 21 Ludność ogółem 196,167 195,472 Przyrost naturalny (na 1. mieszkańców) -,3 -,5 Saldo migracji ( na 1. mieszkańców ) -2,5-3,1 Ludność w wieku poprodukcyjnym (%) 18,1 18,7 Ludność w wieku produkcyjnym (%) 66,3 65,9 Ludność w wieku przed produkcyjnym (%) 15,6 15,4 Łącznie (%) 1, 1, Źródło: Główny Urząd Statystyczny. Metodyki Tax-Supported Rating Criteria (sierpień 211) International Local and Regional Governments Rating Criteria Outside the United States (kwiecień 211) Władze Miasta wykorzystują dotacje unijne w celu modernizacji infrastruktury lokalnej. Największe inwestycje Gliwic obejmują budowę i modernizację dróg miejskich, obiektów sportowych (łącznie z halą widowiskowo-sportową PODIUM), rewitalizację starego miasta oraz szereg innych mniejszych projektów. Fitch spodziewa się, Ŝe dobre wyniki budŝetowe zostaną utrzymane, jeŝeli Władze Miasta będą kontynuowały dotychczasową ostroŝną politykę finansową. Jest to istotne, aby Gliwice zachowały wysoką zdolność do samofinansowania wydatków majątkowych i osiągnęły załoŝone cele strategiczne. Gospodarka Gliwice, liczące ok. 195.4 mieszkańców, naleŝą do miast średniej wielkości. Lokalizacja Miasta na skrzyŝowaniu głównych połączeń kolejowych i drogowych oraz dobrze wykwalifikowani pracownicy sprzyjają rozwojowi gospodarki Gliwic. Miasto jest atrakcyjne dla inwestorów. Liczba firm zarejestrowanych w Gliwicach rośnie. Na koniec 21r. wyniosła 23.255 (21.687 na koniec 28r.), co stanowiło 48% wszystkich podmiotów zarejestrowanych w podregionie. Wskaźnik firm na 1. mieszkańców w Gliwicach wynosi 119 i jest wyŝszy od średniej krajowej (12). Około 99% firm zarejestrowanych w Mieście to małe i średnie przedsiębiorstwa zatrudniające mniej niŝ 5 pracowników. W 29r. PKB na mieszkańca dla podregionu gliwickiego, który obejmuje Gliwice, Zabrze ( BB+ /Perspektywa Stabilna) oraz okoliczne miasta i gminy, stanowił 113,1% średniej krajowej. Wskaźniki gospodarcze Gliwic powinny być jeszcze wyŝsze, poniewaŝ jest to najsilniejszy ośrodek gospodarczy w tym podregionie. W 21r. średnia płaca w Gliwicach stanowiła 11,3% średniej krajowej i była wyŝsza niŝ w duŝych miastach, takich jak Wrocław ( BBB+ /Perspektywa Stabilna; 17%), czy Szczecin ( BBB+ /Perspektywa Stabilna; 14,4%). W wyniku spowolnienia gospodarczego stopa bezrobocia w Mieście wzrosła z 4,5% na koniec 28r. do 6,6% na koniec 211r. Jest jednak znacznie niŝsza niŝ średnia krajowa (12,5%). WaŜną rolę w gospodarce Gliwic odgrywają przemysł i budownictwo. W 29r. udział tych dwóch sektorów w wytworzonej Wartości Dodanej Brutto (WDB) wynosił 4%. Łącznie oba sektory zatrudniały ok. 44% ogółu pracujących. Wskaźniki te są o wiele wyŝsze niŝ średnie dla Polski, które wynoszą odpowiednio: 32% i 28%. Sektor usług w Gliwicach wygenerował 6% WDB i zatrudniał 56% ogółu pracujących. W Gliwicach przemysł zatrudnia ponad 28. osób i jest reprezentowany przez firmy z branŝy samochodowej, budowlanej, hutniczej, chemicznej oraz metalurgicznej. Największym 2
pracodawcą w Mieście jest spółka General Motors Manufacturing Poland, naleŝąca do Grupy General Motors i zatrudniająca ok. 2.9 pracowników. Dobrze rozwinięta gospodarka lokalna. Rosnąca baza podatkowa. Dobrze wykwalifikowani pracownicy. W Gliwicach działają takŝe podmioty z branŝy IT (oprogramowanie komputerowe), elektromechanicznej oraz zbrojeniowej. Korzystne połoŝenie Miasta sprawia, Ŝe jest ono atrakcyjne takŝe dla firm logistycznych (centra logistyczne) oraz firm deweloperskich specjalizujących się w budowie powierzchni biurowych oraz handlowych. Perspektywy Gospodarka Gliwic będzie rosła wraz ze wzrostem gospodarki krajowej. Fitch prognozuje, Ŝe w średnim okresie PKB Polski będzie rosnąć w tempie 3% rocznie. Modernizowana infrastruktura lokalna oraz nowe inwestycje sektora prywatnego na terenie Gliwic i w jego okolicach, przyczynią się do wzrostu dochodów podatkowych Miasta. Wyniki budŝetowe i perspektywy Dochody operacyjne Wykonanie za rok 211 wykazuje, Ŝe dochody operacyjne Miasta wzrosły o 2,6% i wyniosły 727 mln zł. W 21r. Miasto otrzymało jednorazową wpłatę w wysokości 22,3 mln zł od spółki komunalnej po otrzymaniu przez nią zwrotu podatku VAT. Uprzednio, w 29r. Miasto zapłaciło podatek do Urzędu Skarbowego od wniesionego aportu. Po wyłączeniu tego dochodu, wzrost dochodów operacyjnych w 211r. wyniosłyby 6%. Wzrost ten wynikał przede wszystkim z wyŝszych dochodów z podatków oraz rosnących transferów bieŝących. Udział podatków dochodowych (PIT i CIT) w dochodach operacyjnych Gliwic jest wysoki (29%), co sprawia, Ŝe budŝet Miasta jest naraŝony na zmiany koniunktury gospodarczej. JednakŜe, dobrze rozwinięta gospodarka lokalna ograniczyła negatywne skutki spowolnienia gospodarczego oraz decyzji rządu dotyczącej obniŝenia stawek PIT od 29r., o czym świadczy wzrost dochodów z podatków dochodowych w 211r. Z tytułu udziału w PIT i CIT dochody Miasta wzrosły o 6%, z 199 mln zł w 21r. do 212 mln zł. W 211r. dochody z podatku od nieruchomości wzrosły o 15%, z 15 mln zł w 21r. do 121 mln zł i stanowiły 17% dochodów operacyjnych ogółem. Wzrost dochodów z tego źródła był spowodowany głównie rozwojem bazy podatkowej na skutek inwestycji sektora prywatnego, gdyŝ Władze Miasta nie podnosiły stawek podatku od nieruchomości na rok 211. Tabela 2 Dochody operacyjne (mln zł) 29 21 211 PIT 185,1 183,4 194,5 CIT 17,8 15,8 17, Podatek od nieruch. 19,7 14,7 12,8 Pozostałe podatki i 37,3 42, 42,5 opłaty BieŜące transfery 231,7 243,6 257,7 Pozostałe 86,5 119, 94,7 Razem 668,1 78,5 727,2 Źródło: Obliczenia Fitch na podstawie danych Miasta W 211r. wpływy z transferów bieŝących (dotacje i subwencje) wzrosły o 6% i wyniosły 258 mln zł (ok. 35% dochodów operacyjnych ogółem). W transferach bieŝących dominuje subwencja oświatowa, która stanowi około 63% transferów ogółem. Wzrost wpływów z tytułu transferów bieŝących nie zwiększa znacząco elastyczności finansowej Miasta, gdyŝ obejmują one dotacje celowe z budŝetu państwa i z UE. Perspektywy Fitch spodziewa się, Ŝe w latach 212-214 dochody operacyjne Miasta będą rosły, o co najmniej 4% rocznie. Powinien temu sprzyjać wzrost gospodarczy, wzrost zatrudnienia i poszerzenie bazy podatkowej w wyniku inwestycji sektora prywatnego, które przyczynią się do wzrostu wpływów z podatków. W roku 212 oraz następnych, polityka podatkowa Miasta polegać będzie na podnoszeniu stawek podatków i opłat lokalnych. JednakŜe, w celu zachowania konkurencyjności w regionie stawki podatków lokalnych Gliwic będą niŝsze niŝ limity ustalane przez Ministerstwo Finansów. Wzrost dochodów operacyjnych będzie równieŝ wynikał ze wzrostu transferów bieŝących (głównie subwencji oświatowej). Wydatki operacyjne W 211r. wydatki operacyjne Gliwic wzrosły o 2,2% (1,5% w 21r.) i wyniosły 644 mln zł. W wydatkach operacyjnych Miasta dominowały wydatki na wynagrodzenia i pochodne, które stanowiły około 47% wydatków operacyjnych. Wydatki na zakup dóbr i usług stanowiły około 3
3%, a z tytułu dotacji bieŝących-11%. Wzrost wydatków operacyjnych był niŝszy od stopy inflacji, głównie w wyniku wprowadzonych przez Miasto działań oszczędnościowych oraz racjonalizujących wydatki. Władze Miasta wdraŝają programy racjonalizacji wydatków. Tabela 3 Wydatki operacyjne wg działów w 211r. (mln zł) Struktura (%) Oświata 224,9 34,9 Pomoc 98,5 15,3 społeczna Gospodarka 84,8 13,2 mieszkaniowa Administracja 52,2 8,1 publiczna Transport i 49,3 7,7 łączność Gospodarka 36,2 5,6 komunalna i ochrona środowiska Bezpieczeństwo 23,9 3,7 publiczne Kultura 22,8 3,5 Pozostałe 51,2 8, Razem 643,8 1, Źródło: Obliczenia Fitch na podstawie danych Miasta Wg działów największym elementem wydatków operacyjnych Gliwic są wydatki na oświatę, które stanowią 35% wydatków operacyjnych ogółem (patrz Tabela 3). W 211r. wydatki w tym sektorze wyniosły 225 mln zł, z czego 75% to wydatki na wynagrodzenia i pochodne. Sposób wynagradzania nauczycieli określa Karta Nauczyciela, natomiast poziom wynagrodzeń jest negocjowany pomiędzy związkami zawodowymi i rządem. W ostatnich kilku latach płace nauczycieli był podwyŝszane kilkukrotnie. Ostatnia podwyŝka miała miejsce we wrześniu 211r. i wyniosła 7%. Karta Nauczyciela zobowiązuje dodatkowo samorządy do utrzymywania płac nauczycieli w kaŝdej grupie zaszeregowania na poziomie nie niŝszym niŝ średni poziom określony przez rząd. Wymogi te powodują silną presję na budŝet Miasta, poniewaŝ subwencja oświatowa rośnie wolniej niŝ wynagrodzenia w oświacie. W wyniku wdraŝanych działań racjonalizujących wydatki, udział Gliwic w finansowaniu sektora oświaty, powyŝej subwencji oświatowej otrzymywanej z budŝetu państwa w latach 28-211 był niŝszy niŝ w wielu miastach ocenianych przez Fitch i utrzymywał się na stabilnym poziomie ok. 25% wydatków operacyjnych na oświatę. W 211r. wydatki na pomoc społeczną stanowiły 15% ogółu wydatków operacyjnych. Wydatki w tym dziale są kolejnym sztywnym elementem budŝetu Miasta. W latach 28-211 wydatki Gliwic na pomoc społeczną rosły o około 3% rocznie. Jednak ok. 5% wydatków operacyjnych w tym dziale finansowanych jest przez dotacje z budŝetu państwa i z UE, co ogranicza presję na budŝet Miasta. Wydatki w działach: gospodarka mieszkaniowa, administracja publiczna oraz transport i łączność stanowią łącznie ok. 29% wydatków operacyjnych Gliwic. W 211r. łączne wydatki bieŝące w tych trzech działach pozostały na poziomie 21r. i wyniosły ok. 186 mln zł, z czego prawie 49 mln zł dotyczyło remontów. Perspektywy Fitch spodziewa się, Ŝe polityka ograniczania tempa wzrostu wydatków będzie kontynuowana przez Miasto. Władze Gliwic posiadają pewną elastyczność w zakresie niektórych wydatków, np. wydatki o charakterze jednorazowym na promocję Miasta lub na prace remontowe mogą zostać ograniczone. Z drugiej strony, nie moŝna wykluczyć utrzymującej się presji na wydatki operacyjne w wyniku przekazywania samorządom przez rząd nowych zadań, często bez odpowiednich środków finansowych oraz konieczności utrzymania nowopowstałej infrastruktury, w tym dróg oraz obiektów sportowych. Ponadto, brak większości w Radzie Miasta, moŝe utrudniać proces dalszej racjonalizacji wydatków. Miasto będzie kontynuowało sprzedaŝ majątku. Transfery z UE przyczynią się do podwojenia dochodów majątkowych Gliwic. Dochody i wydatki majątkowe Wydatki majątkowe Miasta w 211r. wyniosły 224 mln zł i stanowiły ok. 26% wydatków ogółem. Były wyŝsze niŝ w latach 27-21, kiedy wynosiły ok. 16 mln zł rocznie. Wydatki majątkowe w ok. 3% zostały sfinansowane z dochodów majątkowych (68 mln zł) oraz w 37% z nadwyŝki bieŝącej (83 mln zł). Pozostałe 73 mln zł zostało sfinansowane długiem oraz skumulowaną nadwyŝką z lat ubiegłych. Wydatki majątkowe Gliwic zostały przeznaczone głównie na budowę dróg, mieszkań komunalnych, obiektów sportowych oraz realizację projektów związanych z ochroną środowiska. Jedną z największych inwestycji Miasta jest wybudowanie hali widowiskowo-sportowej PODIUM. Łączny koszt tego projektu ma wynieść 295 mln zł i w ok. 48% zostanie sfinansowany z dotacji unijnych. Przewidywany termin realizacji tej inwestycji to rok 214. Fitch spodziewa się, Ŝe w latach 212-214, w związku z realizacją inwestycji 4
współfinansowanych ze środków unijnych (m.in. hali PODIUM), wydatki majątkowe Gliwic pozostaną wysokie i będą wynosiły około 37 mln zł rocznie. Dzięki uzyskanemu dofinansowaniu ze środków UE na niektóre projekty oraz wpływom ze sprzedaŝy majątku, dochody majątkowe Miasta równieŝ powinny być wysokie i wyniosą ok. 22 mln zł rocznie. Ponadto, Gliwice mają pewną elastyczność w zakresie kształtowania wydatków majątkowych (ok. 5 mln zł rocznie), co w przypadku trudnej sytuacji finansowej, umoŝliwi odłoŝenie w czasie realizację niektórych projektów. Wyniki budŝetowe W latach 21-211 Miasto podjęło działania mające na celu kontrolę wydatków operacyjnych oraz zwiększenie dochodów, co wpłynęło na istotną poprawę wyników operacyjnych. NadwyŜka operacyjna wzrosła z 47,7 mln zł w 29r. do 83,3 mln zł w 211r. i stanowiła 11,5% dochodów operacyjnych (7,1% w 29r.). Wyniki operacyjne Miasta były lepsze niŝ w większości miast stanowiących grupę porównawczą dla Gliwic. Pomimo utrzymującej się silnej presji na wydatki operacyjne, Władze Gliwic prowadzą politykę ich racjonalizacji. Fitch uwaŝa, Ŝe dotychczasowa polityka finansowa będzie kontynuowana w tej kadencji. Tabela 4 Dochody majątkowe 29 21 211 Dotacje na 16,1 16,1 22,1 inwestycje (w tym z UE) SprzedaŜ 35,8 37,8 44, majątku Inwestycje 3,4 2, 2,1 finansowe Razem 55,3 55,9 68,2 Źródło: Obliczenia Fitch na podstawie danych Miasta Wyniki operacyjne NadwyŜka operacyjna (lewa oś) MarŜa operacyjna (prawa oś) (mln zł) (%) 12 1 8 6 4 2 27 28 29 21 211 212p 213p 214p Źródło: Fitch na podstawie budŝetów Miasta, p - prognozy Fitch OstroŜna polityka finansowa Miasta stanowi pozytywny czynnik ratingu Gliwic. Polityka ta zakłada utrzymanie dobrych wyników operacyjnych z nadwyŝką operacyjną powyŝej 1%, co umoŝliwi Gliwicom nie tylko bezpieczną obsługę zadłuŝenia, ale równieŝ finansowanie dalszego rozwoju Miasta ze środków własnych. 18 15 12 9 6 3 Zdaniem Fitch, w latach 212-214 nadwyŝka operacyjna Gliwic powinna utrzymać się powyŝej 11% dochodów operacyjnych (wyłączając wydatki i dochody o jednorazowym charakterze). Będzie to moŝliwe dzięki spodziewanemu wzrostowi dochodów podatkowych oraz powadzonym przez Miasto działaniom racjonalizującym wydatki. Osiągnięcie przez Gliwice wyników operacyjnych na poziomie z lat 27-28 (tj. 15%-17%) moŝe być trudne w wyniku decyzji podejmowanych przez rząd (np. podniesienie płac nauczycieli w sektorze oświaty - o 3,8% od września 212r., czy podniesienie składki rentowej płaconej przez pracodawców począwszy od 212r.). Presja na wzrost zadłuŝenia. OstroŜna polityka dotycząca zadłuŝenia. Bezpieczne wskaźniki długu. ZadłuŜenie, płynność i zobowiązania pośrednie ZadłuŜenie bezpośrednie Do końca 21r. zadłuŝenie Gliwic było niewielkie i ograniczało się do poŝyczek preferencyjnych z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFOŚiGW), przeznaczonych na finansowanie projektów z zakresu ochrony środowiska naturalnego. Oprocentowanie tych poŝyczek jest niŝsze, niŝ kredytów bankowych oraz dodatkowo, po spełnieniu określonych warunków poŝyczki te mogą zostać umorzone przez WFOŚiGW w 5%. W 211r. Gliwice zaciągnęły 11 mln zł nowego zadłuŝenia w celu częściowego sfinansowania 5
wysokich wydatków majątkowych (224 mln zł). ZadłuŜenie bezpośrednie Miasta na koniec 211r. wyniosło 114,4 mln zł, ale stanowiło tylko 15,7% dochodów bieŝących. Cały dług Gliwic jest denominowany w złotych, posiada zmienne oprocentowanie oraz równomierną strukturę spłaty. Tabela 5 Struktura zadłuŝenia bezpośredniego (mln zł) (%) 31 XII 21 poŝyczki preferencyjne 7,7 1, Razem 7,7 1, 31 XII 211 kredyty EBI 69, 6,3 kredyt pomostowy 4, 34,9 poŝyczki preferencyjne 5,4 4,8 Razem 114,4 1, Źródło: obliczenia Fitch na podstawie danych Miasta W celu sfinansowania swoich inwestycji Gliwice planują zaciągnąć dwa kredyty w Europejskim Banku Inwestycyjnym (EBI). Jeden z tych kredytów jest przeznaczony na finansowanie budowy hali PODIUM (182 mln zł), a drugi głównie na inwestycje drogowe i budowę szkolnych hal sportowych (15 mln zł). Kredyty mają być uruchamiane w transzach do 214r. Pierwsza transza w wysokości 69 mln zł została uruchomiona w czwartym kwartale 211r. Okres karencji dla kaŝdej transzy moŝe wynosić od trzech do pięciu lat, natomiast ostateczny termin spłaty tych kredytów będzie wynosił od 15 do 25 lat. ZadłuŜenie i jego obsługa (mln zł) 35 28 ZadłuŜenie (lewa oś) Obsługa zadłuŝenia (prawa oś) (lata) 5 4 21 14 7 27 28 29 21 211 212p 213p 214p Źródło: Fitch na podstawie budŝetów Miasta, p - prognozy Fitch 3 2 1 Perspektywy Fitch prognozuje, Ŝe do 214r. zadłuŝenie Gliwic wzrośnie do 32 mln zł. Z uwagi, na dobrą zdolność Miasta do samofinansowania wydatków majątkowych oraz na typowe opóźnienia w rozliczeniu finansowym zakończonych inwestycji, zadłuŝenie Gliwic powinno rosnąć wolnej niŝ wskazują na to prognozy zawarte w wieloletniej prognozie finansowej (WPF) Miasta. Długoterminowe finansowanie pochodzące z EBI spowoduje wydłuŝenie średniego okresu zapadalności zadłuŝenia Gliwic z 2 lat na koniec 21r. do ponad 1 lat w latach 212-214. Pomimo wzrostu zadłuŝenia Miasta, Fitch spodziewa się, Ŝe wskaźniki zadłuŝenia będą bezpieczne. Fitch przewiduje, Ŝe w średnim okresie zadłuŝenie Gliwic moŝe wzrosnąć do ok. 4% dochodów bieŝących. Wskaźnik spłaty zadłuŝenia (dług do nadwyŝki bieŝącej) nie powinien przekroczyć średnio pięciu lat, a obsługa zadłuŝenia powinna utrzymać się znacznie poniŝej prognozowanej nadwyŝki operacyjnej (średnio ok. 35%), o ile nadwyŝka operacyjna nie spadnie poniŝej 1% dochodów operacyjnych. Dobre zarządzanie płynnością. Bardzo dobra płynność Miasta. Umiarkowane ryzyko pośrednie. Płynność W ostatnich latach płynność Gliwic była bardzo dobra. Na koniec 211r. stan środków na rachunkach Miasta wyniósł 56 mln zł. Stany na rachunkach Gliwic na koniec poszczególnych miesięcy w 21r. oraz w pierwszej połowie 211r. wynosiły średnio ok. 5 mln zł. W drugiej połowie 211r., w miarę finansowania inwestycji, Miasto regularnie korzystało z kredytu w rachunku bieŝącym do wysokości 6 mln zł. Wynikało to z przyjętej przez Miasto polityki, która zakłada finansowanie wydatków majątkowych w pierwszej kolejności kredytem w rachunku bieŝącym, z uwagi na jego bardzo korzystne oprocentowanie, a dopiero później droŝszymi kredytami inwestycyjnymi. Ponadto, Gliwice korzystają ze skonsolidowanego rachunku bankowego, który zapewnia lepszą płynność oraz niŝsze koszty obsługi bankowej. Zobowiązania pośrednie i poręczenia Zobowiązania pośrednie Miasta dotyczą głównie długoterminowego zadłuŝenia spółek komunalnych. Sektor spółek komunalnych Gliwic jest nieduŝy (patrz Tabela 6). ZadłuŜenie spółek jest umiarkowane (ok. 134 mln zł na koniec 21r.) i nie stanowi duŝego ryzyka dla 6
budŝetu Miasta, gdyŝ spółki samodzielnie obsługują swoje zadłuŝenie. Spółkom realizującym projekty inwestycyjne, Miasto zapewnia wsparcie finansowe w formie dopłat do ich kapitału. W 211r. Gliwice wydały na ten cel ok. 13 mln zł, natomiast w budŝecie na rok 212r. Miasto zaplanowało 9,5 mln zł. Zdaniem Fitch, Gliwice w kolejnych latach będą prowadziły podobną politykę. ZadłuŜenie towarzystw budownictwa społecznego (ZBM TBS I i II) wynika z charakteru ich działalności. Spółki te do tej pory budowały mieszkania finansowane głównie z poŝyczek preferencyjnych spłacanych z czynszów płaconych przez lokatorów. Obecnie spółki budują nieruchomości takŝe w systemie deweloperskim. Zdaniem Fitch, zadłuŝenie spółki wodno-kanalizacyjnej PWiK będzie rosło w latach 212-213, poniewaŝ spółka kontynuuje realizację kolejnego etapu modernizacji systemu oczyszczania ścieków. Koszt projektu jest szacowany na 95 mln zł, z czego 35 mln zł będzie współfinansowane ze środków unijnych. Pozostała część będzie pochodzić z poŝyczek preferencyjnych z WFOŚiGW. Dzięki dobrym wynikom finansowym spółki oraz taryfom pokrywającym koszty świadczonych przez nią usług, spółka będzie w stanie obsługiwać swoje zadłuŝenie samodzielnie, co minimalizuje ryzyko dla budŝetu Miasta. Szpital miejski działa w formie spółki, w której Gliwice mają 99,6% udziałów. Jego sytuacja finansowa jest lepsza, niŝ w wielu innych szpitalach w Polsce. JednakŜe, w przypadku wystąpienia problemów finansowych, zdaniem Fitch, Miasto zapewni szpitalowi dodatkowe wsparcie, np. w formie dopłat do kapitału, poręczeń czy poŝyczek z budŝetu Miasta. Na koniec 211r. wartość poręczeń udzielonych przez Miasto wynosiła 7,2 mln zł. Poręczenia te dotyczyły zadłuŝenia długoterminowego spółek miejskich ZBM TBS I i II (2,8 mln zł) oraz kredytu obrotowego Gliwickiej WyŜszej Szkoły Przedsiębiorczości (4,3 mln zł; instytucja niepubliczna utworzona przez spółkę naleŝącą do Miasta - Agencję Rozwoju Lokalnego sp. z o.o.). Władze Miasta negocjują z bankiem, który udzielił kredytów dla ZBM TBS I i II, wycofanie poręczeń, gdyŝ spółki spłacają swoje zadłuŝenie z czynszów otrzymywanych od lokatorów. Dotychczas, Miasto nie musiało dokonywać Ŝadnych płatności z tytułu udzielonych poręczeń, poniewaŝ wszyscy dłuŝnicy regulują swoje zobowiązania w terminie. Miasto nie planuje udzielać Ŝadnych nowych poręczeń w najbliŝszym czasie. Tabela 6 Spółki z udziałem Miasta (mln zł) 21 Zysk/Strat a netto ZadłuŜenie długoterminowe Spółka Udział Kapitał Aktywa Miasta (%) podst. ogółem 21 29 21 Przedsiębiorstwo Remontów Ulic i Mostów Sp. z o.o. 1 29, 29, 3,1,, Zarząd Budynków Miejskich I Towarzystwo Budownictwa Społecznego Sp. z o.o. 1 62, 137,2 1,2 51,7 5,6 Zarząd Budynków Miejskich II Towarzystwo Budownictwa Społecznego Sp. z o.o. 1 51,2 113,4,7 36,1 35,9 Przedsiębiorstwo Składowania i Utylizacji Odpadów Sp. z o.o. 1 25,4 26,3 2,3, 2,7 Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej PEC - Gliwice Sp. z o.o. 1 93,2 115,2,9 6,, Śląska Sieć Metropolitalna Sp. z o.o. 1 1,3,7,,, Szpital Miejski Sp. z o.o. 1 4,2 11,8 -,5,, Agencja Rozwoju Lokalnego Sp. z o.o. 99 111,2 131,3 2,9,, Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. 91 263,1 362,7 9,6 53,6 41,8 Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej Sp. z o.o. 88 45, 48,2 5,1,, Śląskie Centrum Logistyki S.A. 76 42,7 49,2, 3,9 3,1 Park Naukowo-Technologiczny TECHNOPARK GLIWICE Sp. z o.o. 53 8,2 21,9,2,, Razem 151,3 134,2 Źródło: 7
Załącznik A (mln zł) 27 28 29 21 211 Podatki 327,8 332,4 33,1 321,4 347,9 Transfery otrzymane (dotacje i subwencje) 21,5 216,7 231,7 243,6 257,7 Opłaty i pozostałe dochody operacyjne 1,7 111,8 16,3 143,4 121,6 Dochody operacyjne 63, 66,9 668,1 78,4 727,2 Wydatki operacyjne -52,9-561,2-62,3-629,7-643,8 NadwyŜka operacyjna 19,1 99,7 47,7 78,7 83,3 Dochody finansowe 4,3 6,3 4,3 2,3,8 Odsetki zapłacone -,9-1,1 -,4 -,3 -,3 NadwyŜka bieŝąca 112,5 14,9 51,7 8,8 83,9 Dochody majątkowe 86,5 6,7 55,4 55,9 68,2 Wydatki majątkowe -199,2-175,8-124,9-145,3-224,1 Bilans majątkowy -112,7-115,1-69,9-89,4-155,9 NadwyŜka (Deficyt) przed obsługą zadłuŝenia -,2-1,2-17,9-8,6-72, Nowe zadłuŝenie 5,5 3, 5,6,7 19,9 Spłata zadłuŝenia -1,6-3, -2,8-3,4-2,2 Zmiana zadłuŝenia netto 3,9, 2,7-2,7 17,7 Wynik budŝetu ogółem 3,7-1,2-15,1-11,3 35,7 ZADŁUśENIE Krótkoterminowe,,,, 4, Długoterminowe 11,3 11,3 12,1 7,7 74,4 ZadłuŜenie bezpośrednie 11,3 11,3 12,1 7,7 114,4 + Inne zobowiązania dłuŝne 17,6 2,5,,, ZadłuŜenie ogółem 28,9 13,8 12,1 7,7 114,4 - Wolne środki 74,5 49,3 31,7 2,4 56,1 ZadłuŜeniem ogółem netto -45,6-35,5-19,6-23,3 58,3 + Udzielone poręczenia 49,6 36,7 7,2 7,2 7,2 + ZadłuŜenie spółek komunalnych oraz SPZOZ-ów 25, 12,9 144,2 131,4 b.d. (bez poręczeń) Ogółem zadłuŝenie i zobowiązania pośrednie netto 29, 122,1 131,8 115,3 b.d. Memo udział zadłuŝenia w walutach obcych (%),,,,, udział emisji w zadłuŝeniu ogółem (%),,,,, udział zadłuŝenia o oprocentowaniu stałym (%),,,,, Źródło: Obliczenia Fitch na podstawie budŝetów Miasta 8
Załącznik B 27 28 29 21 211 Wskaźniki budŝetowe NadwyŜka operacyjna/ Dochody operacyjne (%) 17,32 15,9 7,15 11,12 11,46 NadwyŜka bieŝąca/ Dochody bieŝące a (%) 17,74 15,72 7,69 11,36 11,53 NadwyŜka (deficyt) przed obsługą zadłuŝenia/ Dochody -,3-1,4-2,46-1,12-9,5 ogółem b (%) Wynik budŝetu ogółem/ Dochody ogółem (%),51-1,39-2,8-1,47 4,48 Wzrost dochodów operacyjnych (% zmiana w ciągu roku) b.d. 4,92 1,8 6,4 2,64 Wzrost wydatków operacyjnych (% zmiana w ciągu roku) b.d. 7,74 1,55 1,51 2,24 Wzrost nadwyŝki bieŝącej (% zmiana w ciągu roku) b.d. -6,76-5,72 56,11 3,92 Wskaźniki zadłuŝenia Wzrost zadłuŝenia bezpośredniego (% zmiana w ciągu roku) b.d.,12 6,96-4,38 1,486,7 Odsetki zapłacone/ Dochody operacyjne (%),14,17,5,4,4 NadwyŜka operacyjna/ Odsetki zapłacone (wielokrotność) 121,22 9,64 132,17 254,54 312,46 Obsługa zadłuŝenia bezpośredniego/ Dochody bieŝące (%),39,61,47,52,34 Obsługa zadłuŝenia bezpośredniego/ NadwyŜka operacyjna 2,29 4,11 6,67 4,66 3,1 (%) ZadłuŜenie bezpośrednie/ Dochody bieŝące (%) 1,78 1,69 1,8 1,8 15,72 ZadłuŜenie ogółem/ Dochody bieŝące (%) 4,56 2,7 1,8 1,8 15,72 ZadłuŜenie bezpośrednie/ NadwyŜka bieŝąca (lata),1,11,23,1 1,36 Ogółem zadłuŝenie i zobowiązania pośrednie netto/ Dochody 4,57 18,3 19,59 17,7 b.d. bieŝące (%) ZadłuŜenie ogółem/ NadwyŜka bieŝąca (lata),26,13,23,1 1,36 ZadłuŜenie bezpośrednie/ PKB (%),17,15,15 - - ZadłuŜenia bezpośrednie na mieszkańca (PLN) 57 57 62 39 586 Wskaźniki dochodów Dochody operacyjne/ Planowane dochody operacyjne (%) 111,62 12,88 1,34 11,34 11,81 Dochody podatkowe/ Dochody operacyjne (%) 52,3 5,3 49,41 45,37 47,84 Podatki lokalne/ Dochody podatkowe ogółem 39,72 36,88 38,53 38,6 39,2 Otrzymane transfery bieŝące/ Dochody operacyjne (%) 31,98 32,79 34,67 34,38 35,44 Dochody operacyjne/ Dochody ogółem (%) 87,4 9,8 91,8 92,4 91,33 Dochody na mieszkańca (PLN) 3.659 3.695 3.71 3.922 4.73 Wskaźniki wydatków Wydatki operacyjne/ Planowane wydatki operacyjne (%) 99,66 1,52 16,75 1,93 99,52 Wydatki na wynagrodzenia/ Wydatki operacyjne (%) 39,61 4,97 4,62 42,11 47,15 Transfery bieŝące/ Wydatki operacyjne (%) 11,17 12,19 12,35 13,69 11,27 Wydatki majątkowe/ Planowane wydatki majątkowe (%) 93,26 98,21 63,13 69,82 63,9 Wydatki majątkowe/ Wydatki ogółem (%) 27,57 23,72 16,69 18,66 25,75 Wydatki majątkowe/ Lokalny PKB (%) 2,97 2,41 1,6 - - Wydatki na mieszkańca (PLN) 3.668 3.762 3.816 3.983 4.453 Finansowanie wydatków majątkowych NadwyŜka bieŝąca/ Wydatki majątkowe (%) 56,48 59,67 41,4 55,58 37,44 Dochody majątkowe/ Wydatki majątkowe (%) 43,42 34,53 44,3 38,49 3,42 Zmiana zadłuŝenia netto/ Wydatki majątkowe (%) 1,96,1 2,19-1,83 47,6 a wraz z dochodami finansowym b bez nowego zadłuŝenia b.d. brak danych Źródło: Obliczenia Fitch na podstawie budŝetów Miasta 9
Załącznik C Grupa porównawcza NadwyŜka operacyjna % dochodów operacyjnych NadwyŜka (Deficyt) % dochodów ogółem 2 2 15-2 1-4 5-6 -8-1 26 27 28 29 21 26 27 28 29 21 Podatki % dochodów operacyjnych Wydatki majątkowe % wydatków ogółem 7 6 5 4 3 2 1 3 25 2 15 1 5 26 27 28 29 21 26 27 28 29 21 ZadłuŜenie do nadwyŝki bieŝącej (w latach) 21 Carrara (BBB+) Wrocław (BBB+) Neapol (BBB+) Płock (BBB) Szczecin (BBB+) Mediana (BBB) Gliwice (BBB+) 5 1 15 2 25 Obsługa zadłuŝenia do nadwyŝki operacyjnej (%) 21 Wrocław (BBB+) Mediana (BBB) Carrara (BBB+) Neapol (BBB+) Płock (BBB) Szczecin (BBB+) Gliwice (BBB+) 5 1 15 2 25 Mediana dla grupy posiadającej rating na poziomie BBB 1
PowyŜsze ratingi zostały nadane na zlecenie emitenta, i w związku z tym Fitch otrzymał wynagrodzenie za ich nadanie. WSZYSTKIE RATINGI FITCH PODLEGAJĄ PEWNYM OGRANICZENIOM ORAZ WYŁĄCZENIOM ODPOWIEDZIALNOŚCI. PROSIMY O ZAPOZNANIE SIĘ Z TYMI OGRANICZENIAMI I WYŁĄCZENIAMI ODPOWIEDZIALNOŚCI NA STRONIE FITCH: HTTP://FITCHRATINGS.COM/UNDERSTANDINGCREDITRATINGS. PONADTO, NA STRONIE AGENCJI WWW.FITCHRATINGS.COM ZNAJDUJĄ SIĘ PUBLICZNIE DOSTĘPNE DEFINICJE RATINGÓW ORAZ ZASADY ICH STOSOWANIA. OPUBLIKOWANE TAM RATINGI, KRYTERIA ORAZ METODYKI SĄ W KAśDEJ CHWILI DOSTĘPNE. NA STRONIE AGENCJI W SEKCJI CODE OF CONDUCT ZNAJDUJĄ SIĘ DOKUMENTY: CODE OF CONDUCT, CONFIDENTIALITY, CONFLICTS OF INTEREST, AFFILIATE FIREWALL, COMPLIANCE, A TAKśE INNE ODPOWIEDNIE DOKUMENTY DOTYCZĄCE POLITYK I PROCEDUR STOSOWANYCH PRZEZ FITCH. Copyright 211 Fitch, Inc., Fitch Ratings Ltd. i jego podmioty zaleŝne. One State Street Plaza, NY, NY 14. Telefon: 1-8-753-4824, (212) 98-5. Fax: (212) 48-4435. Kopiowanie lub wykorzystywanie w całości lub w części bez zgody jest zabronione. Wszelkie prawa zastrzeŝone. Wszystkie informacje zamieszczone w tym raporcie opierają się na informacjach od emitentów, innych dłuŝników i organizatorów, lub innych źródłach, które Fitch uwaŝa za wiarygodne. Fitch nie przeprowadza audytu ani nie weryfikuje prawdziwości i dokładności tych informacji. W związku z tym informacje zawarte w tym raporcie są prezentowane w oryginalnej postaci, bez Ŝadnych gwarancji. Rating nadany przez Fitch jest opinią o wiarygodności kredytowej papieru wartościowego. Rating nie odzwierciedla ryzyka poniesienia strat na skutek innych ryzyk niŝ ryzyko kredytowe chyba, Ŝe ryzyka takie zostały dokładnie przedstawione. Fitch nie jest zaangaŝowany w oferowanie lub sprzedaŝ jakichkolwiek papierów wartościowych. Raport prezentujący rating nadany przez Fitch nie jest prospektem ani nie zastępuje informacji zebranych, sprawdzonych i przedstawianych inwestorom przez emitenta i jego agenta w związku ze sprzedaŝą papierów dłuŝnych. Ratingi mogą być zmienione, zawieszone lub wycofane w kaŝdej chwili z róŝnych powodów i jest to suwerenna decyzja Fitch a. Fitch nie oferuje Ŝadnego doradztwa inwestycyjnego. Ratingi nie stanowią rekomendacji kupna, sprzedaŝy lub trzymania jakichkolwiek papierów wartościowych. Ratingi nie komentują poprawności cen rynkowych, przydatności jakiegokolwiek papieru wartościowego dla danego inwestora, charakterystyki zwolnień podatkowych lub zobowiązań podatkowych związanych z płatnościami z danym papierem wartościowym. Fitch otrzymuje wynagrodzenie od emitentów, ubezpieczycieli, gwarantów, innych instytucji oraz organizatorów za usługi ratingowe. Opłaty te zazwyczaj zamykają się w przedziale od 1. USD do 75. USD (lub równowartości tej kwoty w innych walutach) za emisję. W niektórych wypadkach Fitch ocenia wszystkie lub duŝą część emisji danego emitenta, lub ubezpieczonych lub gwarantowanych przez danego ubezpieczyciela lub gwaranta, w ramach jednej opłaty rocznej. Taka opłata kształtuje się w przedziale od 1. USD do 1.5. USD (lub równowartość tej kwoty w innych walutach). Nadanie, publikacja i dystrybucja ratingu przez Fitch nie stanowi zgody Fitch a do uŝywania jego nazwy w roli eksperta w związku z jakąkolwiek rejestracją w ramach przepisów o publicznym obrocie papierów wartościowych w USA, ustawy Financial Services and Markets Act z 2 roku w Wielkiej Brytanii lub podobnych praw i regulacji w kaŝdym innym państwie. Z powodu relatywnej efektywności elektronicznej publikacji i dystrybucji, analizy Fitch mogą być dostępne dla prenumeratorów tych wersji do 3 dni wcześniej niŝ dla prenumeratorów wersji drukowanej. 11