Redaktor prowadzący: Anna Raciborska Redakcja: Zofia Domańska Korekta: Zespół Projekt okładki: Katarzyna Juras Copyright 2005, 2011 by Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa ISBN: 978-83-7383-166-7 Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o. ul. Krakowskie Przedmieście 62, 00-322 Warszawa tel. fax 22 828 93 91, 22 826 59 21, 22 828 95 63 dział handlowy: jak wyżej w. 105, 108 e-mail: info@scholar.com.pl www.scholar.com.pl Wydanie pierwsze, dodruk Skład i łamanie: WN Scholar (Stanisław Beczek) Druk i oprawa: Wrocławska Drukarnia Naukowa PAN, Wrocław
Spis treści Rozdział 1. Psychologia polityczna jako nauka. Czym się zajmuje i jak się rozwija... 11 1.1. Psychika i polityka: bliskie związki... 11 1.2. Psychologia polityczna: różne podejścia, ważniejsze dokonania i fazy rozwoju........... 13 1.3. Rozwój psychologii politycznej w Polsce.................... 19 1.4. Upolitycznienie psychologii politycznej czy jej apolityczność?... 20 Cele i struktura książki * * *... 23 Rozdział 2. Myślenie polityczne: podstawowe kategorie rozumienia i oceny zjawisk politycznych... 25 2.1. Relacje między jednostką a grupą: indywidualizm i kolektywizm... 26 2.1.1. Kolektywizm i indywidualizm jako przekonania normatywne teoria Janusza Reykowskiego....................... 28 2.1.2. Geneza orientacji kolektywistycznej i indywidualistycznej.... 31 2.1.3. Wartości i cele życiowe jako elementy orientacji kolektywistycznej i indywidualistycznej.............................. 33 Blok rozszerzaja cy 2a Orientacje indywidualistyczne i kolektywistyczne a postawy i zachowania polityczne w Polsce... 38 2.2. Relacje między jednostkami oraz między grupami: orientacja równościowa i hierarchiczna...................... 41 2.2.1. Normatywne przekonania........................... 41 2.2.2. Autorytaryzm................................... 43 Blok rozszerzaja cy 2b Autorytaryzm a orientacja kolektywistyczna badanie warszawskich studentów 47 2.2.3. Autorytaryzm a preferencje i postawy polityczne.......... 50 2.2.4. Orientacja na dominację społeczną... 52 2.2.5. Zagrożenie a autorytaryzm i orientacja na społeczną dominację 56 2.2.6. Autorytaryzm i wartości samokierowania a zmiana systemu politycznego...................... 57 2.3. Orientacja prawicowa i lewicowa......................... 58 Blok rozszerzaja cy 2c Jak widza lewicę i prawicę jej zwolennicy i przeciwnicy... 60 2.3.1. Lewica prawica jako wymiar osobowości: rola skryptów afektywnych......................... 63 2.4. Formalne cechy systemu przekonań... 65 2.4.1. Otwartość zamkniętość poznawcza, czyli poziom dogmatyzmu 65 2.4.2. Myślenie ideologiczne polaryzacja afektywna........... 68 2.5. Zaufanie do ludzi..................................... 70 2.6. Psychologiczne powody błędów w myśleniu politycznym......... 76 2.6.1. Nieostrość pojęć politycznych....................... 76 2.6.2. Złożoność i integracja w myśleniu.................... 77 2.6.3. Schematy atrybucyjne............................. 79 2.6.4. Atrybucja odpowiedzialności... 81 2.6.5. Atrybucja odpowiedzialności a schematy płci... 84 5
2.6.6. Błąd fałszywej powszechności, czyli złudzenie konsensusu... 85 2.7. Emocje w myśleniu politycznym.......................... 86 2.8. Myślenie grupowe.................................... 91 Rozdział 3. Sprawiedliwość... 94 3.1. Każdemu według zasług, czyli sprawiedliwość merytokratyczna... 95 3.1.1. Słuszna wymiana teoria słuszności (equity theory)... 96 3.1.2. Co jest zasługą, czyli co może być podstawą słusznych roszczeń... 98 3.2. Każdemu według potrzeb : jakie potrzeby i kiedy powinny być uwzględnione w sprawiedliwym podziale dóbr... 103 Blok rozszerzaja cy 3a Czy w Polsce zmieniaja się kryteria sprawiedliwego wynagradzania... 108 3.3. Każdemu tyle samo, czyli regułarówności... 109 Blok rozszerzaja cy 3b Kiedy względna równość i uwzględnianie potrzeb sa bardziej sprawiedliwe niż czyste uwzględnianie zasług. Nowe podejścia badawcze... 110 3.4. Sprawiedliwość proceduralna............................ 113 3.5. Poczucie niesprawiedliwości: powstawanie................... 114 3.6. Konsekwencje poczucia niesprawiedliwości... 117 3.7. Poczucie krzywdy odniesione do własnej grupy narodowej........ 119 3.8. Ocena sprawiedliwości systemu społecznego.................. 121 Rozdział 4. Socjalizacja polityczna. Rozwój zainteresowań, przekonań i zachowań politycznych... 126 4.1. Dzieciństwo jako okres kształtowania się trwałych postaw politycznych 126 Blok rozszerzaja cy 4a Postawy polityczne dorastaja cej młodzieży i jej rodziców w okresie ostrego konfliktu politycznego w Polsce... 131 4.2. Przekonania i postawy polityczne a rozwój jednostki w ciągu całego życia..................... 135 4.3. Przekonania i postawy polityczne jako efekt doświadczeń politycznych 137 Blok rozszerzaja cy 4b Polityczne dzieciństwo polskich polityków średniego pokolenia... 142 4.4. Nowe problemy i zaskakujące wyniki...................... 144 6 Rozdział 5. Zainteresowanie polityka i aktywność polityczna... 149 5.1. Systemowe i historyczno-kulturowe uwarunkowania zaangażowania politycznego................. 149 5.2. Formy aktywności politycznej............................ 157 5.2.1. Aktywność skierowana na wywieranie wpływu politycznego.. 160 Blok rozszerzaja cy 5a Posłowie sejmu kontraktowego (1989 1991). Typy ról poselskich... 162 5.2.2. Aktywność konwencjonalna i niekonwencjonalna.......... 163 5.2.3. Intensywność aktywności... 164 5.2.4. Kolektywność aktywności politycznej.................. 166 5.3. Psychologiczne uwarunkowania aktywności politycznej.......... 169 5.3.1. Wartości i motywy związane z aktywnością polityczną... 169
Blok rozszerzaja cy 5b Wartości młodej elity politycznej w Polsce... 171 5.3.2. Rozwój moralny a aktywność polityczna................ 173 5.3.3. Potrzeby realizowane poprzez aktywność polityczną a sposób działania w polityce........................ 175 Blok rozszerzaja cy 5c Motywy aktywności politycznej a zachowania i przekonania polityczne młodych aktywistów polskich partii... 179 5.3.4. Czynniki psychologiczne zwiększające subiektywne prawdopodobieństwo sukcesu w polityce: oczekiwania wpływu, skuteczność, odporność na stres i sposób funkcjonowania poznawczego.... 182 5.4. Aktywność polityczna jako efekt indywidualnej decyzji.......... 188 5.5. Procesy grupowe związane z aktywnością polityczną... 191 5.6. Konsekwencje partycypacji politycznej dla jednostki............ 194 5.7. Kobiety w polityce.................................... 198 Rozdział 6. Zachowania wyborcze... 204 6.1. Dlaczego ludzie głosują lub nie głosują?... 204 6.1.1. Tradycje kulturowe, historyczne i społeczne.............. 205 6.1.2. Cechy sytuacji wyborczej a frekwencja................. 208 6.1.3. Indywidualne cechy osób głosujących i niegłosujących: miejsce w strukturze społecznej, poglądy i cechy mentalności. 212 6.1.4. Zróżnicowanie osób niegłosujących.................... 218 6.2. Typy zaangażowania w wyborach a zagrożenia dla demokracji..... 220 6.3. Na kogo głosować? Czynniki wpływające na decyzje o poparciu wyborczym......... 220 6.4. Decyzje racjonalne, analityczne czy raczej heurystyczne?......... 221 6.5. Głosowanie tematyczne: postawa jako heurystyka.............. 223 Blok rozszerzaja cy 6a Stosunek do różnych problemów jako wyznacznik preferencji wyborczych młodych Polaków... 224 6.5.1. Dostępność postawy a jej wpływ na zachowania wyborcze... 225 6.6. Interes ekonomiczny czy zinternalizowane wartości?... 227 6.6.1. Portfel czy ideologia w wyborach Polaków?... 230 6.6.2. Identyfikacja ideologiczna a preferencje wyborcze w Polsce.. 232 6.7. Identyfikacja z partią jako podstawa zachowań wyborczych....... 233 6.7.1. Identyfikacja partyjna a ocena działań partii i jej programu... 235 6.8. Głosowanie skoncentrowane na osobie kandydata.............. 238 6.9. Sekwencyjne modele zachowań wyborczych.................. 247 Rozdział 7. Konflikty: przebieg i sposoby ich rozwia zywania... 249 7.1. Sytuacje konfliktowe w polityce i ich znaczenie............... 249 7.2. Orientacje wobec konfliktu politycznego.................... 255 7.3. Procesy prowadzące do destruktywnego przebiegu konfliktu....... 259 Blok rozszerzaja cy 7a Przekonania utrudniaja ce porozumienie izraelsko-palestyńskie: likwidowanie osiedli żydowskich w Strefie Gazy... 262 7.4. Sposoby rozwiązywania konfliktów politycznych............... 264 7.5. Kultura a stosunek do konfliktów i style ich rozwiązywania....... 269 7
Rozdział 8. Nacjonalizm, patriotyzm i relacje międzynarodowe... 272 8.1. Nacjonalizm jako ideologia.............................. 273 8.2. Nacjonalizm jako ruch polityczny......................... 274 Blok rozszerzaja cy 8a Postawy narodowe wśród członków polskich partii politycznych... 276 8.3. Nacjonalizm jako proces budowania państwowości... 277 8.4. Orientacje narodowe jednostek: nacjonalizm i patriotyzm......... 279 Blok rozszerzaja cy 8b Jak mierzyć patriotyzm i nacjonalizm... 282 8.5. Hierarchiczna struktura postaw narodowych: psychospołeczna geneza 285 Blok rozszerzaja cy 8c Rodzaje dumy narodowej a nacjonalizm i ksenofobia... 286 8.6. Postawy wobec własnego narodu a postawy wobec obcych........ 290 8.7. Typy postaw narodowych, spostrzeganie Unii Europejskiej a stosunek do integracji europejskiej....................... 296 8.8. Uprzedzenia i stereotypy narodowe (etniczne) jako zjawisko społecznie podzielane....................... 299 8 Rozdział 9. Media: czy i jak wpływaja na przekonania, postawy i zachowania polityczne. 306 9.1. Czy media mogą destabilizować i zmieniać systemy polityczne.... 306 9.2. Mechanizmy oddziaływania mediów na jednostki.............. 308 9.2.1. Wpływy informacyjne. Selektywność odbioru i selektywność nadawania.......... 308 9.2.2. Obraz świata użytkowników mediów: efekty kultywacji..... 310 9.2.3. Wpływy normatywne: nadawanie politycznego sensu bieżącym zdarzeniom tworzenie ram (framing) i ustalanie, co jest ważne (agenda setting)... 314 9.2.4. Media jako źródło społecznego dowodu słuszności... 319 Blok rozszerzaja cy 9a Efekty podawania rozkładu opinii na postawy widzów... 319 9.2.5. Wpływy emocjonalne: media wzbudzają emocje odbiorców... 321 Blok rozszerzaja cy 9b Negatywne reklamy polityczne: nielubiane, ale pamiętane... 323 9.2.6. Techniki wytwarzania emocji: kreowanie obrazów poruszających odbiorców... 324 Blok rozszerzaja cy 9c Jacy politycy sa medialni... 326 9.2.7. Peryferyjne droga oddziaływania mediów... 330 9.3. Iluzja odporności na oddziaływanie mediów: efekt osoby trzeciej... 334 Blok rozszerzaja cy 9d Spostrzegany wpływ telewizji na decyzje wyborcze różnych elektoratów: kampania prezydencka w Polsce roku 2000... 336 9.4 Zjawisko wrogich mediów... 339 Bibliografia... 342 Indeks nazwisk... 393 Indeks rzeczowy... 409
Niedostępne w wersji demonstracyjnej. Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki w serwisie