DZIENNIK USTAW ROZPORZDZENIE MINISTRA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ 1) z dnia 13 lutego 2004 r. w sprawie wymaga metrologicznych, którym powinny odpowiada ciepłomierze do wody i ich elementy (Dz. U. Nr 37, poz. 332) Na podstawie art. 9 pkt 3 ustawy z dnia 11 maja 2001 r. - Prawo o miarach (Dz. U. Nr 63, poz. 636, z pón. zm. 2) ) zarzdza si, co nastpuje: Rozdział 1 Przepisy ogólne 1. Rozporzdzenie okrela wymagania metrologiczne, którym powinny odpowiada: 1) ciepłomierze do wody, zwane dalej "ciepłomierzami"; 2) nastpujce elementy ciepłomierzy do wody: a) przeliczniki wskazujce, b) pary czujników temperatury, c) przetworniki przepływu - zwane dalej "elementami". 2. Uyte w rozporzdzeniu okrelenia oznaczaj: 1) ciepłomierz - przyrzd pomiarowy słucy do pomiaru ciepła oddanego przez przepływajc wod, bdc ciekłym nonikiem ciepła w obiegu wymiany ciepła; 2) przelicznik wskazujcy - przyrzd pomiarowy odbierajcy sygnały pary czujników temperatury i przetwornika przepływu, przetwarzajcy je oraz obliczajcy i wskazujcy warto liczbow ciepła przekazanego w obiegu wymiany ciepła; 3) para czujników temperatury - przyrzd pomiarowy wytwarzajcy sygnały wyjciowe, bdce funkcj temperatury nonika ciepła na wejciu i na wyjciu obiegu wymiany ciepła; 4) przetwornik przepływu - przyrzd pomiarowy wytwarzajcy sygnał wyjciowy, bdcy funkcj objtoci, masy, strumienia objtoci lub strumienia masy nonika ciepła, mierzonych na wejciu lub na wyjciu obiegu wymiany ciepła; 5) górna granica zakresu temperatury t max - najwiksz warto temperatury nonika ciepła, przy której ciepłomierz i jego element moe działa bez przekroczenia błdów granicznych dopuszczalnych; 6) dolna granica zakresu temperatury t min - najmniejsz warto temperatury nonika ciepła, przy której ciepłomierz i jego element moe działa bez przekroczenia błdów granicznych dopuszczalnych; 7) rónica temperatury t - rónic temperatury nonika ciepła na wejciu obiegu wymiany ciepła i temperatury nonika ciepła na wyjciu obiegu wymiany ciepła;
8) minimalna rónica temperatury t min - najmniejsz warto rónicy temperatury, przy której błdy ciepłomierza i jego elementu nie mog przekracza błdów granicznych dopuszczalnych; 9) maksymalna rónica temperatury t max - najwiksz warto rónicy temperatury wystpujc przy maksymalnej mocy cieplnej, przy której błdy ciepłomierza i jego elementu nie mog przekracza błdów granicznych dopuszczalnych; 10) przepływ q - strumie objtoci lub strumie masy nonika ciepła; 11) przepływ minimalny q i - najmniejsz warto przepływu, przy której błdy ciepłomierza i jego elementu nie mog przekracza błdów granicznych dopuszczalnych; 12) przepływ nominalny q p - najwiksz warto przepływu, dopuszczaln podczas działania cigłego, przy której błdy ciepłomierza i jego elementu nie mog przekracza błdów granicznych dopuszczalnych; 13) przepływ maksymalny q s - najwiksz warto przepływu, dopuszczaln w krótkich okresach czasu, nieprzekraczajcych w sumie 1 godziny na dob i 200 godzin rocznie, przy której błdy ciepłomierza i jego elementu nie mog przekracza błdów granicznych dopuszczalnych; 14) maksymalna moc cieplna P s - najwiksz warto mocy cieplnej, przy której błdy ciepłomierza nie mog przekracza błdów granicznych dopuszczalnych. Rozdział 2 Wymagania metrologiczne w zakresie konstrukcji, materiałów i wykonania ciepłomierzy oraz ich elementów 3. W zalenoci od konstrukcji rozrónia si nastpujce rodzaje ciepłomierzy: 1) zespolone, niemajce oddzielnych elementów; 2) składane, bdce rozdzielnymi zestawami elementów; 3) hybrydowe, bdce zespołami elementów, rozdzielnymi w sposób okrelony przez producenta. 4. 1. Ciepłomierz i przelicznik wskazujcy powinien zawiera liczydło ciepła wskazujce warto ciepła w dulach albo watogodzinach, albo ich wielokrotnociach dziesitnych. 2. Nazwa lub oznaczenie jednostki miary ciepła powinny by umieszczone w taki sposób, aby warto liczbowa wskazywana na liczydle ciepła i jednostka mogły by odczytywane jednoczenie. 3. Cyfry wskazujce czci całkowite wartoci liczbowej ciepła powinny mie te same wymiary. 4. Cyfry wskazujce czci dziesitne wartoci liczbowej ciepła powinny by: 1) oddzielone od innych przecinkiem lub kropk; 2) wyranie wyrónione, w szczególnoci: ramk, wymiarami lub kolorem. 5. Wysoko cyfr liczydła ciepła nie powinna by mniejsza ni 4 mm. 5. 1. Liczydło ciepła powinno by tak skonstruowane, aby cigła praca ciepłomierza i przelicznika wskazujcego, w czasie 3.000 godzin przy maksymalnej mocy cieplnej P s, nie powodowała powtórzenia si wskazania tego liczydła. 2. Ciepło zmierzone przez ciepłomierz przy maksymalnej mocy cieplnej P s, w czasie 1 godziny, powinno powodowa zmian wskazania liczydła ciepła co najmniej o warto 1 działki elementarnej, rozumianej jako najmniejszy przyrost wskazania tego liczydła, który mona odczyta bez interpolacji. 6. 1. Liczydło ciepła powinno by: 1) elektroniczne - wywietlacz albo
2) elektromechaniczne o konstrukcji bbenkowej, z podziałk cyfrow lub cyfrowokreskow, o zakresie od 0 do 9. 2. W liczydłach ciepła elektronicznych wskazanie wartoci ciepła powinno by widoczne w sposób cigły albo powraca samoczynnie po przełczeniu wywietlacza na inne wskazanie lub pojawia si jako pierwsze po wywołaniu wskazania na samoczynnie wygaszonym wywietlaczu. 3. W liczydłach ciepła elektromechanicznych o konstrukcji bbenkowej: 1) ostatni bbenek powinien si porusza w sposób cigły, w kierunku od dołu ku górze, natomiast pozostałe bbenki powinny si porusza skokowo; 2) zmiana wskazania bbenka powinna si dokona całkowicie, podczas gdy nastpny bbenek zmienia wskazanie z "9" na "0". 7. 1. Konstrukcja ciepłomierza i przelicznika wskazujcego powinna uniemoliwia zmian wskazania liczydła ciepła przez osoby nieuprawnione. 2. W przypadku przerwy w zasilaniu elektrycznym ostatnie wskazanie liczydła ciepła i czas jego zapisu powinny by przechowywane w pamici ciepłomierza i przelicznika wskazujcego w czasie nie krótszym ni 1 rok i dostpne po ponownym podłczeniu zasilania. 8. Ciepłomierz i jego elementy powinny by tak skonstruowane i wykonane, aby moliwe było nałoenie cech zabezpieczajcych uniemoliwiajcych: 1) dostp do zespołów pomiarowych i elementów adiustacji - przed zamontowaniem ciepłomierza; 2) dostp do zasilania elektrycznego i połcze elektrycznych midzy elementami ciepłomierza składanego i hybrydowego - po zamontowaniu ciepłomierza; 3) demonta ciepłomierza z rurocigu. 9. Ciepłomierze i przeliczniki wskazujce, których parametry majce wpływ na wynik pomiaru s programowane po zamontowaniu, powinny spełnia nastpujce warunki: 1) moliwo zmiany parametrów powinna by zabezpieczona kodem cyfrowym lub kluczem do zamka mechanicznego; 2) co najmniej ostatnia operacja zmiany parametrów powinna by przechowywana w pamici ciepłomierza lub przelicznika wskazujcego; 3) zapis w pamici powinien zawiera wartoci wprowadzonych parametrów, dat i znak identyfikujcy osob dokonujc zmiany; 4) czas przechowywania w pamici ostatniego zapisu nie powinien by krótszy ni 5 lat. 10. W przelicznikach wskazujcych, które mog by stosowane do jednoczesnego pomiaru ciepła w kilku obiegach wymiany ciepła, przy współdziałaniu z przetwornikami przepływu i parami czujników temperatury, zamontowanymi w kadym z tych obiegów, wskazania ciepła oddanego w kadym z obiegów powinny by wyranie wyrónione. 11. W miejscu zamontowania ciepłomierza ruch cieplny cieczy w rurocigu za zamknitym zaworem lub przepływ przez sprawny, zamknity zawór, nie powinny powodowa zmiany wskazania ciepłomierza. 12. Ciepłomierz, przelicznik wskazujcy i przetwornik przepływu powinny mie sygnał testowy, wykorzystywany podczas sprawdzania tego przyrzdu pomiarowego, bdcy: 1) wskazaniem cyfrowym ciepła, objtoci lub masy; 2) wskazaniem cyfrowym, którego warto poprawn oblicza si według wzoru podanego przez producenta;
3) wyjciem elektrycznych impulsów o okrelonej wartoci, wyraonej w liczbie impulsów na jednostk ciepła, objtoci lub masy, lub 4) wyjciem sygnału cyfrowego do dalszego przetwarzania. 13. W ciepłomierzu składanym para czujników temperatury powinna: 1) mie charakterystyk termometryczn platynowych czujników termometrów rezystancyjnych Pt 100, Pt 500 lub Pt 1.000; czujniki temperatury o innej charakterystyce termometrycznej mog by zastosowane jedynie w ciepłomierzach zespolonych i w ciepłomierzach hybrydowych, w których czujniki s trwale połczone z przelicznikiem wskazujcym; 2) by typu: a) głowicowego, z zaciskami do podłczenia elektrycznych przewodów zewntrznych, albo b) bezgłowicowego, z trwale podłczonymi elektrycznymi kablami zewntrznymi, o jednakowej dla obu czujników długoci i powierzchni przekroju przewodów, które powinny by zakoczone zaciskanymi, nielutowanymi kocówkami; 3) by przeznaczona do montau w osłonach lub bez osłon - w zalenoci od konstrukcji czujnika; 4) mie okrelon przez producenta minimaln głboko zanurzenia, rozumian jako taka głboko zanurzenia w cieczy termostatycznej o temperaturze (80 ± 5) C, przy temperaturze otoczenia (25 ± 5) C, e dalsze zanurzanie czujnika w cieczy nie powoduje wzrostu jego rezystancji o warto wiksz od odpowiadajcej 0,1 C; 5) mie okrelony przez producenta czas odpowiedzi, rozumiany jako czas potrzebny do osignicia przez czujnik 50% wartoci całkowitej zmiany rezystancji, spowodowanej skokow zmian temperatury; 6) mie rezystancj izolacji midzy obudow kadego z czujników, bez osłony, i kadym z jego przyłczy, zacisków w czujniku głowicowym lub przewodów zewntrznych w czujniku bezgłowicowym, przy obu polaryzacjach napicia probierczego, nie mniejsz ni: a) 100 M w temperaturze od 15 C do 35 C, przy wilgotnoci wzgldnej od 25% do 75% i przy napiciu probierczym stałym 100 V, b) 10 M przy górnej granicy zakresu temperatury t max i przy napiciu probierczym stałym 10 V. 14. W parze czujników temperatury typu bezgłowicowego dla czujników: 1) Pt 100, podłczonych dwuprzewodowo - warto długoci kabli zewntrznych nie powinna przekracza dla kabli o powierzchni przekroju przewodów zewntrznych wynoszcej: a) 0,22 mm 2-2,5 m, b) 0,25 mm 2-3,0 m, c) 0,50 mm 2-5,0 m, d) 0,75 mm 2-7,5 m, e) 1,50 mm 2-15,0 m; 2) Pt 500, podłczonych dwuprzewodowo - warto długoci kabli zewntrznych, w zalenoci od powierzchni przekroju przewodów zewntrznych, powinna by 5 razy wiksza od odpowiednich wartoci, o których mowa w pkt 1; 3) Pt 1.000, podłczonych dwuprzewodowo - warto długoci kabli zewntrznych, w zalenoci od powierzchni przekroju przewodów zewntrznych, powinna by odpowiednio 10 razy wiksza od wartoci, o których mowa w pkt 1;
4) podłczonych czteroprzewodowo - warto powierzchni przekroju przewodów zewntrznych nie powinna by mniejsza ni 0,14 mm 2. 15. Dla ciepłomierzy i przetworników przepływu o rednicach nominalnych DN nie wikszych ni 250 mm wartoci przepływu nominalnego q p, w zalenoci od rednicy nominalnej DN ciepłomierza i przetwornika przepływu, nie powinny przekracza nastpujcych wartoci: 1) 0,6 m 3 /h, 1,0 m 3 /h lub 1,5 m 3 /h dla DN 15; 2) 2,5 m 3 /h dla DN 20; 3) 3,5 m 3 /h dla DN 25; 4) 6,0 m 3 /h dla DN 32; 5) 10 m 3 /h dla DN 40; 6) 15 m 3 /h dla DN 50; 7) 25 m 3 /h dla DN 65; 8) 40 m 3 /h dla DN 80; 9) 60 m 3 /h dla DN 100; 10) 100 m 3 /h dla DN 125; 11) 150 m 3 /h dla DN 150; 12) 250 m 3 /h dla DN 200; 13) 400 m 3 /h dla DN 250. 16. Dla ciepłomierzy i przetworników przepływu o rednicach nominalnych DN wikszych ni 250 mm wartoci przepływu nominalnego q p powinny by tak dobrane, aby prdko przepływu wody nie przekraczała 3 m/s. 17. Warto maksymalnej mocy cieplnej P s powinna by podana przez producenta, jeeli nie odpowiada ona rónicy temperatury t max i przepływowi q s. 18. Cinienie nominalne, bdce najwikszym nadcinieniem nonika ciepła w miejscu zainstalowania ciepłomierza, przy którym moe on działa w sposób cigły, nie powinno by mniejsze od 10 barów. 19. Maksymalna strata cinienia p max, bdca wartoci straty cinienia nonika ciepła wystpujc przy przepływie nominalnym q p tego nonika przez ciepłomierz i przetwornik przepływu, nie powinna by wiksza od 0,25 bara. 20. Zespoły ciepłomierza i jego elementu powinny by wykonane z materiałów odpornych na korozj w warunkach właciwego uytkowania i transportu, z uwzgldnieniem zarówno wpływu czynników zewntrznych, jak i wpływu nonika ciepła. 21. Obudowa ciepłomierza i jego elementu powinna zabezpiecza układy elektroniczne przed przedostaniem si nonika ciepła oraz wody i pyłu z otoczenia. 22. 1. Na ciepłomierzu zespolonym i hybrydowym powinny by zamieszczone w sposób trwały i czytelny w szczególnoci: 1) nazwa lub znak producenta; 2) znak fabryczny; 3) rok produkcji i numer fabryczny; 4) wartoci graniczne zakresu temperatury, oznaczonej symbolem t lub i wyraonej w C: a) t min i t max dla ciepłomierza i przelicznika wskazujcego, b) t min i t max lub t max dla przetwornika przepływu;
5) wartoci graniczne zakresu rónicy temperatury, oznaczonej symbolem t lub i wyraonej w K lub C: t min i t max ; 6) wartoci graniczne przepływu: q i, q p i q s ; jeeli q s = q p, to wartoci q s nie podaje si; 7) miejsce pomiaru objtoci, masy lub przepływu nonika ciepła; wejcie obiegu wymiany ciepła powinno si oznacza wyrazem "zasilanie", a wyjcie obiegu wymiany ciepła - wyrazem "powrót"; 8) warto cinienia nominalnego, jeeli jest ona wiksza ni 10 barów; 9) oznaczenie kierunku przepływu nonika ciepła w postaci strzałki. 2. Na przeliczniku wskazujcym powinny by zamieszczone w sposób trwały i czytelny w szczególnoci oznaczenia, o których mowa w ust. 1 pkt 1-3, 5 i 7, oraz: 1) wartoci graniczne zakresu temperatury, oznaczonej symbolem t lub i wyraonej w C: t min i t max ; 2) rodzaj czujników temperatury: Pt 100, Pt 500 lub Pt 1.000; 3) charakterystyka wyjcia przetwornika przepływu, rozumiana jako zaleno sygnału wyjciowego przetwornika przepływu od objtoci, masy, strumienia objtoci lub strumienia masy nonika ciepła. 3. Na obu czujnikach wchodzcych w skład pary czujników temperatury powinny by zamieszczone w sposób trwały i czytelny oznaczenia, o których mowa w ust. 1 pkt 1-3, 5 i w ust. 2 pkt 1, oraz oznaczenia rodzaju czujników temperatury: Pt 100, Pt 500 lub Pt 1.000, jeeli znak fabryczny nie zawiera oznaczenia rodzaju czujnika. 4. Na przetworniku przepływu powinny by zamieszczone w sposób trwały i czytelny oznaczenia, o których mowa w ust. 1 pkt 1-3, 6, 8, 9 i w ust. 2 pkt 3, oraz wartoci graniczne zakresu temperatury dopuszczalnej dla przetwornika przepływu, oznaczonej symbolem t lub i wyraonej w C: t min i t max lub t max. Rozdział 3 Charakterystyki metrologiczne ciepłomierzy i ich elementów 23. 1. Zakres obcie pomiarowych ciepłomierza okrelaj wartoci graniczne: 1) temperatury: t min i t max ; 2) rónicy temperatury: t min i t max ; 3) przepływu: q i, q p i q s ; 4) mocy cieplnej: P s. 2. Zakresy obcie pomiarowych elementów ciepłomierza s okrelone nastpujco: 1) dla przelicznika wskazujcego - przez wartoci graniczne, o których mowa w ust. 1 pkt 1, 2 i 4; 2) dla pary czujników temperatury - przez wartoci graniczne, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2; 3) dla przetwornika przepływu - przez wartoci graniczne, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 3. 3. Zakresy obcie pomiarowych ciepłomierza zespolonego i hybrydowego oraz przetwornika przepływu powinny by tak dobrane, aby były spełnione wymagania, o których mowa w ust. 13 i 17 załcznika do rozporzdzenia. 4. Zakres obcie pomiarowych ciepłomierza składanego i hybrydowego okrela si jako cz wspóln zakresów obcie pomiarowych jego elementów. 5. Dolna granica zakresu temperatury t min nie powinna by wiksza ni 30 C. 6. Górna granica zakresu temperatury t max nie powinna by mniejsza ni 90 C. 7. Minimalna rónica temperatury t min powinna przyjmowa wartoci: 3 K, 5 K lub 10 K. 8. Stosunek maksymalnej rónicy temperatury t max do minimalnej rónicy temperatury t min nie powinien by mniejszy od 10.
9. Stosunek przepływu nominalnego q p do przepływu minimalnego q i nie powinien by mniejszy od 10. 24. Błdy wzgldne procentowe oraz błdy graniczne dopuszczalne wzgldne ciepłomierza i jego elementów oraz wzory, według których oblicza si te błdy, okrela załcznik do rozporzdzenia. 25. 1. Dla ciepłomierzy i ich elementów, których typy zostały zatwierdzone od dnia 1 stycznia 1994 r. do dnia 15 maja 1999 r., podczas legalizacji: 1) błdy graniczne dopuszczalne wzgldne przelicznika wskazujcego E Ld, wyraone w procentach, w zalenoci od rónicy temperatury t, wynosz: a) E Ld = ± 1,5% dla t min t < 20 C, b) E Ld = ± 0,75% dla 20 C t t max ; 2) błdy graniczne dopuszczalne wzgldne pary czujników temperatury E Td, wyraone w procentach, w zalenoci od rónicy temperatury t, wynosz: a) E Td = ± 3,5% dla t min t < 10 C, b) E Td = ± 2,5% dla 10 C t < 20 C, c) E Td = ± 1,25% dla 20 C t t max ; 3) błdy graniczne dopuszczalne wzgldne przetwornika przepływu E Pd, wyraone w procentach, w zalenoci od przepływu q, wynosz: a) E Pd = ± 5% dla q min q < q t, gdzie q min - przepływ minimalny, rozumiany jako najmniejsza warto przepływu, przy której błdy ciepłomierza i jego elementu nie powinny przekracza błdów granicznych dopuszczalnych, q t - przepływ poredni, rozumiany jako najmniejsza warto przepływu, przy której warto błdu E Pd nie przekracza ± 3%, b) E Pd = ± 3% dla q t q q max, gdzie q max - przepływ maksymalny, rozumiany jako najwiksza warto przepływu, dopuszczalna w krótkich okresach czasu (nieprzekraczajcych w sumie 1 godziny na dob i 200 godzin rocznie), przy której błdy ciepłomierza i jego elementu nie powinny przekracza błdów granicznych dopuszczalnych; 4) błd graniczny dopuszczalny bezwzgldny pojedynczego czujnika temperatury, wchodzcego w skład pary czujników temperatury, wynosi ± 2 C. 2. Błdy graniczne dopuszczalne wzgldne ciepłomierza składanego i hybrydowego, w którym typ przynajmniej jednego z elementów został zatwierdzony od dnia 1 stycznia 1994 r. do dnia 15 maja 1999 r., ustala si zgodnie z ust. 1. 3. Wartoci błdów wzgldnych procentowych ciepłomierzy i ich elementów, których typy zostały zatwierdzone od dnia 1 stycznia 1994 r. do dnia 15 maja 1999 r., wyznaczone podczas legalizacji, nie powinny przekracza wartoci odpowiednich błdów granicznych dopuszczalnych, o których mowa w ust. 1. Rozdział 4 Przepis kocowy 26. Rozporzdzenie wchodzi w ycie po upływie 7 dni od dnia ogłoszenia. Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej: J. Hausner Załcznik do rozporzdzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 13 lutego 2004 r. (poz. 332)
BŁDY WZGLDNE PROCENTOWE ORAZ BŁDY GRANICZNE DOPUSZCZALNE WZGLDNE CIEPŁOMIERZA I JEGO ELEMENTÓW ORAZ WZORY, WEDŁUG KTÓRYCH OBLICZA SI TE BŁDY 1. Błd wzgldny procentowy ciepłomierza E Q okrela si według wzoru: Q i - Q c E Q = -------- 100 % Q c gdzie: Q i - warto wskazana ciepła, Q c - warto poprawna ciepła. 2. Warto poprawna ciepła Q c wynosi: gdzie: q m - strumie masy nonika ciepła, h - warto rónicy entalpii właciwej nonika ciepła w temperaturze na wejciu i w temperaturze na wyjciu obiegu wymiany ciepła, pod odpowiadajcym im cinieniem, τ - czas, τ 0 - czas pocztku pomiaru, τ 1 - czas koca pomiaru. 3. W warunkach ustalonych, w szczególnoci przy sprawdzaniu ciepłomierza, warto poprawn ciepła oblicza si według wzoru: Q c = m h lub Q c = k Vt gdzie: m - masa nonika ciepła, V - objto nonika ciepła, t - rónica temperatury, k - współczynnik cieplny, bdcy funkcj właciwoci fizycznych nonika ciepła, zalen od temperatury na wejciu i temperatury na wyjciu obiegu wymiany ciepła, cinienia nonika ciepła oraz miejsca pomiaru objtoci, masy lub przepływu nonika ciepła; współczynnik cieplny powinien by wyznaczany według wzorów podanych w ust. 15-18. 4. Wartoci błdu wzgldnego procentowego ciepłomierza, o którym mowa w ust. 1, wyznaczone podczas zatwierdzenia typu i legalizacji, nie powinny przekracza wartoci błdów granicznych dopuszczalnych wzgldnych ciepłomierza, o których mowa w ust. 7-8. 5. Błdy wzgldne procentowe elementów ciepłomierza E N oblicza si według wzoru: X i - X c E N = -------- 100 % X c
gdzie: X i - warto wskazana lub zmierzona wielkoci wyjciowej (sygnału bdcego funkcj objtoci, masy, przepływu, rónicy temperatury lub ciepła), X c - warto poprawna wskazania lub wyniku pomiaru wielkoci wyjciowej, N - symbol elementu ciepłomierza, przyjmujcy oznaczenia: L - przelicznik wskazujcy, T - para czujników temperatury, P - przetwornik przepływu. 6. Wartoci błdów wzgldnych procentowych, o których mowa w ust. 5, wyznaczone podczas zatwierdzenia typu i legalizacji, nie powinny przekracza wartoci odpowiednich błdów granicznych dopuszczalnych wzgldnych, o których mowa w ust. 9-12. 7. Błdy graniczne dopuszczalne wzgldne ciepłomierza E Qd, wyraone w procentach, w zalenoci od rónicy temperatury t i przepływu q, oblicza si według wzoru: E Qd = ± (4 + 4 t min /t + 0,05 q p /q) 8. Warto E Qd nie powinna przekracza ± 10%. 9. Błdy graniczne dopuszczalne wzgldne przelicznika wskazujcego E Ld, wyraone w procentach, w zalenoci od rónicy temperatury t, oblicza si według wzoru: E Ld = ± (0,5 + t min /t) 10. Błdy graniczne dopuszczalne wzgldne pary czujników temperatury E Td, wyraone w procentach, w zalenoci od rónicy temperatury t, oblicza si według wzoru: E Td = ± (0,5 + 3 t min /t) 11. Błdy graniczne dopuszczalne wzgldne przetwornika przepływu E Pd, wyraone w procentach, w zalenoci od przepływu q, oblicza si według wzoru: E Pd = ± (3 + 0,05 q p /q) 12. Warto E Pd nie powinna przekracza ± 5%. 13. Błdy graniczne dopuszczalne wzgldne ciepłomierza składanego i hybrydowego oblicza si według wzoru: E Qd = E Ld + E Td + E Pd 14. Błd graniczny dopuszczalny bezwzgldny pojedynczego czujnika temperatury, wchodzcego w skład pary czujników temperatury, wynosi ± 2 C. 15. Wartoci współczynnika cieplnego k dla wody, wyraone w MJ/(m 3 K), dla cinienia p = 16 bar, w zalenoci od wartoci temperatury na wejciu obiegu wymiany ciepła t 1, wyraonej w C, i temperatury na wyjciu obiegu wymiany ciepła t 2, wyraonej w C, oraz miejsca montau przetwornika przepływu, oblicza si według wzoru: h 1 - h 2 k(p, t 1, t 2 ) = ----------------- 1.000 v (t 1 - t 2 )
gdzie: v - objto właciwa wody, wyraona w m 3 /kg, w temperaturze t 1 lub t 2, w zalenoci od miejsca montau przetwornika przepływu, h 1 - entalpia właciwa wody, wyraona w kj/kg, w temperaturze t 1, h 2 - entalpia właciwa wody, wyraona w kj/kg, w temperaturze t 2. 16. Warto v oblicza si według wzoru: RT v(π, τ) = ---- πγ π p gdzie: R - stała równa 461,526 J/(kg K), T - temperatura bezwzgldna, wyraona w K i obliczona według wzoru: T = t + 273,15, gdzie: t = t 1 w przypadku zamontowania przetwornika przepływu na wejciu obiegu wymiany ciepła (w temperaturze t 1 ) lub t = t 2 w przypadku zamontowania przetwornika przepływu na wyjciu obiegu wymiany ciepła (w temperaturze t 2 ), p - cinienie przyjte jako stałe i równe 1,6 10 6 Pa (16 barów), π - cinienie zredukowane, obliczone według wzoru: = p/p *, gdzie p * = 16,53 10 6 Pa, τ - temperatura zredukowana, obliczona według wzoru: = T * /T, gdzie T * = 1.386 K, γ π - współczynnik obliczony według wzoru: gdzie: n i, I i i J i - współczynniki, których wartoci okrela tabela nr 1. 17. Wartoci h 1 i h 2 w temperaturach, odpowiednio, t 1 i t 2, oblicza si według wzoru: h (π, τ)= 0,001 RT τ γ τ gdzie: R, T, π i τ - parametry zdefiniowane w ust. 16, z tym e do obliczenia wartoci h 1 przyjmuje si, i T = t 1 + 273,15, a do obliczenia wartoci h 2 - i T = t 2 + 273,15, γ τ - współczynnik obliczony według wzoru: gdzie: n i, I i i J i - współczynniki, których wartoci okrela tabela nr 1. 18. Wartoci temperatury T i cinienia p powinny spełnia nastpujce warunki: 273,15 K T 623,15 K, p s (T) p 100 MPa, gdzie p s (T) - cinienie nasycenia pary wodnej w temperaturze T. 19. Wartoci odniesienia k, h 1, h 2 i v dla p = 16 bar, t 1 = 70 C i t 2 = 30 C, w zalenoci od temperatury w miejscu montau przetwornika przepływu, okrela tabela nr 2. Tabela nr 1. Współczynniki i wykładniki równa definiujcych współczynniki γ π i γ τ i I i J i n i i I i J i n i 1 0-2 0,146 329 712 131 67 18 2 3-0,441 418 453 308 46 10-5 2 0-1 -0,845 481 871 691 14 19 2 17-0,726 949 962 975 94 10-15 3 0 0-0,375 636 036 720 40 10 1 20 3-4 -0,316 796 448 450 54 10-4 4 0 1 0,338 551 691 683 85 10 1 21 3 0-0,282 707 979 853 12 10-5
5 0 2-0,957 919 633 878 72 22 3 6-0,852 051 281 201 03 10-9 6 0 3 0,157 720 385 132 28 23 4-5 -0,224 252 819 080 00 10-5 7 0 4-0,166 164 171 995 01 10-1 24 4-2 -0,651 712 228 956 01 10-6 8 0 5 0,812 146 299 835 68 10-3 25 4 10-0,143 417 299 379 24 10-12 9 1-9 0,283 190 801 238 04 10-3 26 5-8 -0,405 169 968 601 17 10-6 10 1-7 -0,607 063 015 658 74 10-3 27 8-11 -0,127 343 017 416 41 10-8 11 1-1 -0,189 900 682 184 19 10-1 28 8-6 -0,174 248 712 306 34 10-9 12 1 0-0,325 297 487 705 05 10-1 29 21-29 -0,687 621 312 955 31 10-18 13 1 1-0,218 417 171 754 14 10-1 30 23-31 0,144 783 078 285 21 10-19 14 1 3-0,528 383 579 699 30 10-4 31 29-38 0,263 357 816 627 95 10-22 15 2-3 -0,471 843 210 732 67 10-3 32 30-39 -0,119 476 226 400 71 10-22 16 2 0-0,300 017 807 930 26 10-3 33 31-40 0,182 280 945 814 04 10-23 17 2 1 0,476 613 939 069 87 10-4 34 32-41 -0,935 370 872 924 58 10-25 Tabela nr 2. Wartoci odniesienia k, h i v dla p = 16 bar, t 1 = 70 C i t 2 = 30 C, w zalenoci od miejsca montau przetwornika przepływu Symbol wielkoci k Jedno stka MJ/( m 3 K) Przetwornik przepływu zamontowany w temperaturze t 1 4,0874 4,1621 Przetwornik przepływu zamontowany w temperaturze t 2 h 1 kj/kg 0,294301 10 3 0,294301 10 3 h 2 kj/kg 0,127200 10 3 0,127200 10 3 v m 3 /kg 0,102204 10-2 0,100370 10-2 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 1) Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej kieruje działem administracji rzdowej - gospodarka, na podstawie 1 ust. 2 pkt 1 rozporzdzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej (Dz. U. Nr 1, poz. 5). 2) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2001 r. Nr 154, poz. 1800, z 2002 r. Nr 155, poz. 1286 i Nr 166, poz. 1360 oraz z 2003 r. Nr 170, poz. 1652.