Spis treści 1 Profesorowi Wacławowi Strykowskiemu w 70. rocznicę urodzin oraz na jubileusz 45-lecia pracy naukowej i dydaktycznej
2 Spis treści
Spis treści 3 UNIWERSYTET IM. ADAMA MICKIEWICZA W POZNANIU UNIWERSYTET RZESZOWSKI GNIEŹNIEŃSKA SZKOŁA WYŻSZA MILENIUM POLSKIE TOWARZYSTWO TECHNOLOGII I MEDIÓW EDUKACYJNYCH MEDIA EDUKACJA KULTURA W STRONĘ EDUKACJI MEDIALNEJ MEDIA EDUCATION CULTURE TOWARDS MEDIA EDUCATION REDAKCJA NAUKOWA EDITED BY WOJCIECH SKRZYDLEWSKI STANISŁAW DYLAK POZNAŃ RZESZÓW 2012
4 Spis treści Wojciech Skrzydlewski, Stanisław Dylak redakcja naukowa Media edukacja kultura: W stronę edukacji medialnej Recenzował Prof. dr hab. Eugeniusz Piotrowski Opracowanie redakcyjne i korekta: Katarzyna Muzia, Stanisław Ubermanowicz, Natalia Walter, Agnieszka Iwanicka, Paweł Topol Opracowanie techniczne i łamanie: Eugeniusz Strykowski Projekt okładki: Rafał Jasionowicz Copyright PPTiME 2012 ISBN 978-83-924173-0-9 Wydanie: Polskie Towarzystwo Technologii i Mediów Edukacyjnych Poznań Druk i oprawa:.. (Rzeszów)
Spis treści 5 SPIS TREŚCI CONTENTS Wprowadzenie Introduction... 9 Część I. TEORETYCZNE ASPEKTY EDUKACJI MEDIALNEJ Part I. THEORETICAL ASPECTS OF MEDIA EDUCATION KAZIMIERZ DENEK: Wacław Strykowski uczony i wychowawca Wacław Strykowski scholar and educator... 13 BRONISŁAW SIEMIENIECKI: Pedagogika medialna w myśli teoretycznej Wacława Strykowskiego Media pedagogy according to Wacław Strykowski... 25 ZBYSZKO MELOSIK: Mass media, tożsamość i rekonstrukcje kultury współczesnej Mass media, identity and reconstructions of contemporary culture.... 31 KAZIMIERZ DENEK: Transformacja systemowa szkolnictwa wyższego System transformation of higher education... 51 WOJCIECH CELLARY: Przekazywanie wiedzy drogami elektronicznymi Transfer of knowledge by electronic means... 63 KRZYSZTOF KUŹMICZ, WOJCIECH SKRZYDLEWSKI: Metodologiczny kontekst badania e-learningu Methodological context of e-learning research... 81 JÓZEF BEDNAREK: Nowe kompetencje medialne społeczeństwa wiedzy New media competences of knowledge society... 103 STANISŁAW DYLAK: Alfabetyzacja wizualna jako kompetencja współczesnego człowieka Visual literacy as the competency of a modern man... 119 JANUSZ GAJDA: Granice wolności i odpowiedzialności mediów aspekt moralny i edukacyjny Limits of freedom and responsibility of media moral and educational aspects... 133 HANNA KRAUZE-SIKORSKA: Net Art nowa przestrzeń artystycznej kreacji młodzieży Net Art the new expanse of adolescent s artistic creation... 143 ROBERTO MUFFOLETTO: The End of Learning As We know It Zmierzch uczenia się, jakie znamy... 157
6 Spis treści KAZIMIERZ WENTA: Teoria chaosu w dyskusji nad technologią informacyjno-komunikacyjną w szkole wyższej Chaos theory in the discussion on ICT in high school... 165 KRYSTYNA DE MEZER-BRELIŃSKA, JÓZEF SKRZYPCZAK: Ewolucja podręczników szkolnych The evolution of school textbooks... 179 RYSZARD PĘCZKOWSKI: Proces kształcenia w świetle teorii optymalnego znaku Education process in the context of optimum sign theory... 191 MARTA WROŃSKA: Nowoczesność wieloznaczna edukacji współczesnego adolescenta wieloznaczność nowoczesna pracy nauczyciela Ambiguous modernity of educating the contemporary adolescent modern ambiguity of the teacher s work... 209 GRAŻYNA BARABASZ, ANNA WIŚNIEWSKA: W poszukiwaniu Modelu Kompetencji e-nauczyciela różnice między podejściem ilościowym i jakościowym Developing e-teacher Competency Model differences between quantitative and qualitative approach... 223 ANTONI ZAJĄC: Świat współczesny należy odczytać, rozpoznać i wymyślić od nowa The modern world should be read, recognized and reinvented anew... 235 AGNIESZKA IWANICKA: Cyberprzestrzeń jako miejsce nowej edukacji medialnej Cyberspace as a new media education place... 251 MARIA KOZIELSKA: Technologie informacyjne w nowym ujęciu kształcenia technicznego Information technology in the new learning approach of technical education... 261 TOMASZ MARKOWSKI, MAREK SOKOŁOWSKI: ACTAwiści a subkultury rozważania na marginesie społecznej mobilizacji przeciwko ACTA ACTAvists and subcultures reflections on mass protests against ACTA... 275 STANISŁAW UBERMANOWICZ: Strategia Wolnych i Otwartych Implementacji w formowaniu kompetencji InfoTechnicznych Free and Open Implementations Strategy in the formation of InfoTechnological competences... 287 Część II. EDUKACYJNE ZASTOSOWANIA MEDIÓW Part II. EDUCATIONAL APPLICATIONS OF MEDIA PAWEŁ TOPOL: Szkoła 3D School 3D... 307 JUSTYNA STRYKOWSKA: Znaczenie mediów społecznościowych w procesie komunikowania i uczenia się The role of the social media in learning and communicative processes... 321 JACEK ZBIGNIEW GÓRNIKIEWICZ: Internet dla rodziny portale wspierające wiedzę o krewnych Internet for the family the portals supporting knowledge about kin... 331 SZYMON NOŻYŃSKI: Radio Przyjazne Medium Radio friendly medium... 343 MARIA KUJAWSKA: Internet w pracy naukowo-badawczej historyka Applications of the Internet for a historian s scientific research... 359 PIOTR JAGODZIŃSKI, ROBERT WOLSKI: Współczesne media i eksperyment chemiczny Modern media and chemical experiment... 371 ŻANETTA KACZMAREK: Strategie uczenia się studentów fizjoterapii Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu Learning strategies of physiotherapy students at Medical University in Wroclaw... 387
Spis treści 7 JACEK JĘDRYCZKOWSKI: Interaktywny system pomocy w multimedialnym module edukacyjnym Interactive Help System in multimedia educational module... 403 EWA CZERWIŃSKA, JANUSZ STERZEL: Specyficzne formy reedukacji Special forms of reeducation... 415 NATALIA WALTER: Komputer w edukacji przedszkolnej Computer at preschool education... 427 WŁODZIMIERZ OLSZEWSKI: Media w aspekcie pedagogicznej funkcji czasu wolnego ludzi dorosłych Media in the aspect of educational function of adult s free time... 435 RAFAŁ M. SOCHA: Wikimedia w edukacji Wikimedia in education... 447 ROBERT SZYMIEC: Edukacja medialna w perspektywie ekologicznej Media education from the ecological perspective... 453 WIESŁAW BESTRZYŃSKI: Kanadyjski model immersyjnej edukacji medialnej The Canadian model of immersive media education... 467 MATEUSZ LESZKOWICZ: Projektowanie graficzne a proces czytania i tworzenia wizualnych znaczeń Graphic design in reading and visual meaning-making... 475 ILONA NOWAKOWSKA-BURYŁA, TOMASZ JOŃSKI: Eyetrackingowe badania prezentacji multimedialnych konstruowanych dla wspomagania edukacji wczesnoszkolnej Eye tracking research of multimedia presentations constructed as the support of early-school education... 485 MICHAŁ ADAMCZAK, DOBROCHNA HILDEBRANDT-WYPYCH, PIOTR CYPLIK: Platforma lot4eng.com jako narzędzie wspierające kształcenie ustawiczne Lot4eng.com platform as a tool supporting lifelong learning... 501 EWA NOWICKA: Działania profilaktyczne wobec zagrożeń medialnych Preventive measures against media risks... 513
8 Wprowadzenie
Wprowadzenie 9 WPROWADZENIE Człowiek rozwijał swą intelektualną tożsamość dzięki twórczemu podejściu do pośredników w kontaktach z rzeczywistością fizyczną, czyli do narzędzi, które wykorzystywał najpierw do zdobywania pożywienia, a później w procesie masowego wytwarzania. Można powiedzieć, że to właśnie używanie narzędzi rozwinęło mózg i intelekt człowieczy. Po relatywnie długim czasie narzędzi fizycznych, pozwalających na efektywniejsze zmaganie się ze światem fizycznym, nastąpiła era narzędzi intelektualnych, narzucających nowe perspektywy radzenia sobie ze światem idei, światem wyobrażanym, wyobrażonym i wytworzonym. Od tego czasu nastąpiło, i następuje, potęgowanie intelektualnych możliwości człowieka, a co więcej rozszerzanie świata idei, jego rozpychanie do kosmicznych bezwymiarów. W tym też świecie człowiek stopniowo coraz bardziej się zadomowia ze swoją produkcją i konsumpcją. Współczesne media to najbardziej rozwinięte narzędzia intelektualne, tworzące także nowe środowisko dla funkcjonowania człowieka. Jest to środowisko niemal bezczasowe, pozwalające na przekraczanie wymiaru czasu, nadto ma charakter bezmiejscowy, gdyż dla podmiotu obcującego z mediami cyfrowymi miejsce przebywania staje się bez znaczenia. Można tu mówić o zdolności współczesnych mediów do alokalizacji czy lepiej odmiejscowienia. Dwa powyższe wymiary tego medialnego środowiska czas i miejsce zostały zredukowane. Zaś zgoła nowego znaczenia nabiera wyobraźnia pozwalająca na podróże w czasie, przestrzeni, ale i na grę z własną tożsamością. Nigdy dotąd wyobraźnia nie miała takiego zaplecza sprawczego, jakim jest obecnie środowisko cyfrowe. Zrealizowane możliwości mediów prowadzą do zamazywania granic między rzeczywistością a ułudą, a w konsekwencji do zamazywania granic między Ja realnym a Ja replikowanym, kreowanym. Media tworzą nieznaną dotąd cyfrową przestrzeń kosmiczną, przestrzeń w której prawa nie są dane, a zadane. To już nie jest subkultura ani popkultura, to po prostu kultura medialna, cyfrowa, kultura tworzenia i odwiedzania świata wirtualnego, mającego coraz wyraźniejsze znamiona świata realnego. Jest to kultura realnego nierealnego.
10 Wprowadzenie Opisana wyżej sytuacja oczywiście nakłada się na jedną z rudymentarnych aktywności człowieka wobec człowieka, jaką jest edukacja, czyli w istocie działanie na rzecz utrzymania status quo i/lub na rzecz zmiany tego stanu. Ci najbardziej zaangażowani, obecni i aktywni w tej wirtualnej (jeszcze) przestrzeni, tzw. digital natives, zostali przez nią pochłonięci bez reszty z trudem podejmują refleksje nad swoją sytuacją. To wszystko prowadzi do intensyfikowania prastarego konfliktu między pokoleniami. Pokolenie tych już życiowo zaawansowanych pragnie nieco ukierunkowywać ten pęd młodego pokolenia ku nowemu, najczęściej nieznanemu. Ważnym środkiem w realizacji tych zamiarów wydają się być właśnie media jak dotąd najpotężniejsze narzędzia intelektualne człowieka. Media w sprawnych rękach i umysłach digital natives mogą odgrywać ważną rolę w społeczeństwie, w efektywnym radzeniu sobie z nadchodzącym NOWYM, w znalezieniu się w tej płynnej, bezczasowej oraz bezmiejscowej przestrzeni cyfrowej, a także w funkcjonowaniu w kulturze definiowanej w znacznym stopniu przez przekazy medialne. Tę właśnie medialną sprawność może zapewnić pokoleniom cyfrowców edukacja medialna oraz osiągnięte dzięki niej kompetencje medialne. Zgadzamy się z tezą, zgodnie z którą wśród kompetencji charakteryzujących współczesnego wykształconego człowieka znajomość mediów wybija się na plan pierwszy, pozwala mu bowiem nie tylko zdobyć najlepsze wykształcenie, ale lepiej funkcjonować na rynku pracy oraz uczestniczyć w życiu społecznym. Innymi słowy, ludzie sprawnie uczą się, funkcjonują na rynku pracy i pełnią role społeczne, gdy posiadają wysokie kompetencje medialne. Idąc tropem tej ogólnej myśli, można sformułować trzy tezy szczegółowe: (1) to potrzeby edukacyjne są kołem zamachowym rozwoju mediów, (2) mobilność zawodowa, tak charakterystyczna dla przełomu wieków, nie jest możliwa do zrealizowania bez wykorzystania edukacyjnych właściwości mediów, (3) najnowsze media elektroniczne umożliwiają rozwój demokracji i funkcjonowania państwa (e-democracy oraz e-government). W Polsce ma miejsce coraz większe zainteresowanie mediami, rozszerza się interdyscyplinarność badań nad mediami, stąd liczba publikacji o tematyce medialnej wykazuje wciąż tendencje rosnące. W tym kontekście na uwagę zasługuje imponująca aktywność naukowa Profesora Wacława Strykowskiego, ściśle związana z badaniami w obszarze pedagogiki i edukacji medialnej. Książka, którą oddajemy do rąk Czytelników jest dobrym przykładem eksploracji tej problematyki w kontekście edukacyjnych zastosowań mediów i jak sądzimy będzie stanowiła inspirującą lekturę. Poznań, sierpień 2012 r. Wojciech Skrzydlewski Stanisław Dylak