Dlaczego zespoły są ważne? Grupa Całość większa niż suma jej pojedynczych członków Mniejszy nakład kosztów przy zachowaniu wysokiej jakości pracy Skuteczniejsze uczenie się Zysk na czasie, czynności wykonywane sekwencyjnie mogą być wykonywane równocześnie Wymiana poglądów i pomysłów sprzyja innowacyjności Integrowanie informacji w sposób niedostępny dla jednostki Czym jest dla Ciebie grupa? Wypisz, członkiem jakich grup jesteś? Zastanów się, które grupy są dla ciebie najważniejsze i dlaczego? W jakich grupach czujesz się najlepiej a w jakich najgorzej? Dlaczego? Co ci przeszkadza a co pomaga w pracy zespołowej? Czego oczekujesz od prowadzącego grupę? Definicje grupy Wzajemne oddziaływanie: przynajmniej dwie lub trzy osoby, które są zaangażowane w interakcję, tak że każda z nich wpływa na pozostałe i podlega ich wpływowi Wspólny los: najczęściej muszą na sobie polegać w zaspokajaniu potrzeb i osiąganiu celów Struktura społeczna: w grupie istnieje złożony system relacji, który można opisać na wymiarach: władzy, sympatii i pełnionych ról Kategoryzacja: ludzie określają siebie jako członków grupy, a jej istnienie uznane jest przez co najmniej jedna inną grupę Jak można opisać grupy? Interakcje Jak członkowie grupy oddziaływają nawzajem na siebie? Percepcja Jak spostrzegają siebie jako członków grupy? Cele Jakie mają zamiary i cele? Normy Jakie sposoby postępowania są akceptowane i przestrzegane przez jej członków? Role Co kto robi w grupie? Relacje uczuciowe Kto kogo lubi? Opisz grupy, których jesteś członkiem interakcje percepcja cele normy role relacje uczuciowe niskie wysokie C B A 1
Fazy rozwoju grupy wg. Tuckmana i Worchela Formowanie: okres niepewności i chaosu Burza: okres konfliktu wynikającego z podejścia do zadania i wrogości miedzy członkami Normowanie: okres, w którym tworzy się spójność grupy wynikająca ze zgodności w odniesieniu do zadania Wykonanie: okres, w którym grupa może skutecznie działać Rozpad: zakończenie zadania i pożegnanie ze współuczestnikami Formowanie zależność i włączenie Co się dzieje? Orientacja na zadanie członkowie starają się określić zadanie i sposób podejścia do niego. Grupa decyduje jakich potrzebuje informacji i jak je zdobędzie. Członkowie starają się wypracować reguły podstawowe Proces Testowanie i zależność członkowie starają się określić jakie zachowania interpersonalne akceptowane są w grupie. Są bardzo zależni od przywódcy i jego reakcji na innych członków Komunikacja bardzo nieobowiązująca i grzeczna Członkowie są niespokojni i pełni lęku Członkowie unikają zadania Formowanie rady praktyczne Co powinni robić przywódcy Umożliwić otwartą rozmowę na temat wartości, celów zadań i przywództwa Umożliwić poznanie się ludzi przez stwarzanie od początku okazji do współdziałania poszczególnych osób z innymi w całej grupie Co powinni robić członkowie Domagać się informacji na temat celów Burza przeciwstawianie się i ucieczka Co się dzieje? Reakcja emocjonalna na wymogi zadania forma sprzeciwu wobec wymogów stawianych jednostce przez zadanie Proces Konflikt wewnątrzgrupowy Członkowie odczuwają wrogość wobec przywódcy i siebie nawzajem Członkowie nadal unikają zadania Jednostki starają się określić swoje role Burza rady praktyczne Co powinni robić przywódcy Upewnić się, że kwestie konfliktowe są rozwiązywane w sposób konstruktywny Nie dopuścić do przyklepania konfliktu Co powinni robić członkowie Pracować na rzecz konstruktywnego rozwiązywania konfliktów Normowanie zaufanie i struktura Co się dzieje? Otwarta wymiana istotnych informacji Proces Rozwój spójności grupowej Członkowie grupy zaczynają akceptować się nawzajem konflikt jest szczęśliwie rozwiązany Tworzą się normy grupowe. Nacisk na harmonię Grupa unika konfliktów i kłótni mniej walk o władzę Członkowie czują się bezpieczniej Więcej otwartej komunikacji Zadanie: organizowanie grupy, by mogła być produktywna 2
Wykonanie Co się dzieje? Wyłonienie się rozwiązań Proces Funkcjonalne dopasowanie ról Członkowie grupy przyjmują rolę, które pozwala im zakończyć zadanie Grupa pracuje efektywnie Zadanie: Od czasu do czasu szacować, czy grupa ma możliwość dostosowywania się do zmian Rozpoznawanie etapu rozwoju grupy Cecha Podstawowe pytanie Wskaźnik problemu Produktywność Empatia Role i cele Elastyczność Czy grupa dobrze sobie radzi? Czy członkowie czują się dobrze w swoim towarzystwie? Czy członkowie wiedzą, czego się od nich wymaga? Czy członkowie są otwarci na wpływy i wsparcie z zewnątrz Kłótliwy szef Napięta atmosfera na zebraniach Zamieszanie w kwestii priorytetów Narzekania z zewnątrz Rozpoznawanie etapu rozwoju grupy Cecha Podstawowe pytanie Wskaźnik problemu Otwartość Czy wszyscy mówią, co naprawdę myślą? Brak dyskusji Docenianie Morale Czy członkowie chwalą się nawzajem i mówią o swoich osiągnięciach? Czy ludzie chcą być w tym zespole? Plotki i sarkazm Gdzie są wszyscy? Role w zespole wg. Belbina K - Koordynator Koordynator Poganiacz Innowator Monitorująco - oceniający Dusza zespołu Skrupulatny Wykonawca Realizator Poszukiwacz Kontaktów Specjalista Zachowania członków grupy ograniczają się do pewnej liczby ról zespołowych Menadżerowie mają tendencje do konsekwentnego przyjmowania jednej lub dwóch ról Wybrane role wiążą się z cechami osobowości Efektywność zespołu zależy od kombinacji ról przyjmowanych przez ich członków Rola i jej opis: wspomaga podejmowanie decyzji, precyzuje cele, zna mocne strony członków grupy, deleguje uprawnienia Pozytywny wkład w pracę grupy: Duża świadomość celów, umiejętność przewodzenia Zalety: dojrzałość, pewność Dopuszczalne słabości: Zdarza się, że inni spostrzegają go jako manipulatora ponieważ nie obciąża siebie konkretną pracą 3
P - Poganiacz Rola i jej opis: bardzo wymagający, analizuje problemy, promuje racjonalne rozwiązania Pozytywny wkład w pracę grupy: Racjonalność myślenia, spostrzegawczość, motywacja do przełamywania nieefektywności Zalety: dynamiczny, odporny na stres, ambitny Dopuszczalne słabości: Skłonny do prowokacji, łatwo się niecierpliwi i irytuje, zdarza mu się urażać innych I - Innowator Rola i jej opis: nastawiony na rozwiązywanie różnych, nawet trudnych problemów innowacyjnych, proponuje alternatywne rozwiązania Pozytywny wkład w pracę grupy: Duża wyobraźnia, kreatywność, elastyczność myślenia Zalety: pomysłowy, oryginalny Dopuszczalne słabości: Zdarza się, że nie zwraca uwagi na szczegóły, lekceważy wcześniejsze ustalenia, co może być powodem konfliktów w grupie, zbyt przejęty swoimi pomysłami aby poprawnie komunikować MO - Monitorujący Oceniający Rola i jej opis: analityczny, ostrożny w działaniu Pozytywny wkład w pracę grupy: Rozważa wszystkie opcje, prawidłowo ocenia Zalety: wnikliwy, realista Dopuszczalne słabości: Brak mu zapału, słabsze umiejętności związane z inspirowaniem innych DZ - Dusza Zespołu Rola i jej opis: nastawiony na współpracę, łagodzący konflikty, wrażliwy na uczucia innych Pozytywny wkład w pracę grupy: Umiejętność słuchania, mediacji, budowania pozytywnej atmosfery w grupie Zalety: współpracujący, dyplomatyczny Dopuszczalne słabości: Trudności związane z podejmowaniem decyzji, szczególnie w sytuacjach trudnych SW - Skrupulatny Wykonawca Rola i jej opis: stara się zapewnić wysoką jakość realizowanego zadania, skupiony na błędach i niedociągnięciach, uporządkowany Pozytywny wkład w pracę grupy: Umiejętność doprowadzania spraw do końca, czujność Zalety: sumienny, staranny Dopuszczalne słabości: Niechęć do delegowania uprawnień, tendencja do martwienia się na zapas, nadmierny perfekcjonizm R - Realizator Rola i jej opis: efektywny w działaniach, konsekwentny Pozytywny wkład w pracę grupy: Zdolności organizacyjne, pracowitość, zmysł praktyczny Zalety: odpowiedzialny, zdyscyplinowany Dopuszczalne słabości: Mała elastyczność, nowe sytuacje spostrzega jako zagrażające 4
PK - Poszukiwacz Kontaktów Rola i jej opis: przedsiębiorczy, komunikatywny, sprawdzający różne możliwe rozwiązania Pozytywny wkład w pracę grupy: Nawiązywanie kontaktów, badanie nowych możliwości, Zalety: entuzjazm, ekstrawersja, otwartość Dopuszczalne słabości: Zdarza się, że jest nadmiernie optymistycznym, czasami cechuje go słomiany zapał Specjalista Rola i jej opis: skupiony na jednym celu, znawca zagadnienia Pozytywny wkład w pracę grupy: Dostarcza specjalistycznej wiedzy i umiejętności Zalety: zaangażowanie, samodzielność Dopuszczalne słabości: współpracuje w wąskiej dziedzinie, skupia się na specjalistycznych szczegółach Procesy leżące u podstaw zachowania typowego dla ról pełnionych w zespole Pytania sprawdzające Zdolności umysłowe Osobowość Bieżące wartości i motywacje Zachowanie Uczenie się ról Ograniczenia zewnętrzne.doświadczenie 1. Wymień cztery najistotniejsze cechy grupy pojawiające się w definicjach 2. Jak zmienia się rola przywódcy w poszczególnych (5) fazach rozwoju grupy 3. Jakie jest znaczenie konfliktu w rozwoju grupy? 4. Jakie kryteria bierze się pod uwagę przy ocenie etapu rozwoju grupy 5. Jakie role w zespole opisał Belbin? Jakie role zwykle pełnisz w grupach, których jesteś członkiem 6. Wymień pozytywy i słabości każdej z ról Literatura Hartley, P. (2000) Komunikacja w grupie. Poznań; Zysk i S-ka Chmiel, N. (2003). Psychologia pracy i organizacji. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne 5