PROBLEMY EKOROZWOJU 2007, vol. 2, Nr 2, str. 95-100 Aleksandra Kuzior Politechnika lska, Katedra Stosowanych Nauk Społecznych, ul. Roosevelta 26, 41-800 Zabrze Streszczenie Artykuł zawiera rozwaania wyrastajce z filozoficzno-socjologicznych przesłanek dotyczcych relacji człowiek-technika-rodowisko, ujtych w paradygmat odpowiedzialnoci. Tak zdefiniowana odpowiedzialno ogniskuje si w koncepcji zrównowaonego rozwoju, która oceniana jest jako jedyna koncepcja dajca perspektywy przetrwania człowieka na Ziemi. W artykule zwraca si take uwag na konieczno poszerzenia pola wiadomoci społecznej o wiadomo zrównowaonego rozwoju, aby postulaty zawarte w koncepcji mogły by skutecznie realizowane. Temu celowi ma słuy m.in. najnowsze medium informacyjne Internet. Wykorzystanie reklamy internetowej (bannery, GIF-y, pop-up, pop-under, sky-scrapper, interstitials) moe przyczyni si do spopularyzowania wiedzy na temat koncepcji zrównowaonego rozwoju i skłoni indywidualnych mieszkaców Ziemi do przejcia czstki odpowiedzialnoci za teraniejszo i przyszło. Słowa kluczowe: Internet, zrównowaony rozwój, wiadomo zrównowaonego rozwoju, odpowiedzialno, reklama internetowa Abstract The article considers philosophical and sociological premises referring to the relationship of people within their technical and natural environment, enclosed in a paradigm of responsibility. Responsibility, in this context, bears in mind the concept of sustainable development, which is valued by experts from different fields as the only concept that provides the possibility of humans survival on the Earth while ensuring a good way of life for both present and future generations. This article also points out the need for society to encompass sustainable development thinking in order for it to be successfully realized. This purpose is served inter alia by the newest informative medium the Internet. Internet advertisements (such as banners, pop-ups, pop-unders, sky-scrapers, and interstitials) may help to spread knowledge about the concept of sustainable development and inspire the individual occupants of the planet to take some responsibility for the present and future. Key words: Internet, the concept of sustainable development, awareness of sustainable development, responsibility, internet advertisement Wprowadzenie Niniejsze rozwaania wyrastaj z filozoficznosocjologicznych przesłanek dotyczcych relacji człowiek technika rodowisko, ujtych w paradygmat odpowiedzialnoci. Zagadnieniami rozwoju i wpływu techniki na ycie człowieka i jego funkcjonowanie w rodowisku przyrodniczym i społecznym zajmowało si wielu naukowców: filozofów techniki, ekofilozofów, etyków rodowiskowych, ekologów, sozologów i socjologów. Wikszo z nich zgodnie podkrela, i rozwój techniki niesie ze sob zarówno skutki pozytywne, jak i negatywne. Zadaniem wartociowania i prognozowania skutków rozwoju techniki jest zminimalizowanie jej negatywnego oddziaływania (okrelenie i zminimalizowanie czynnika ryzyka) i rozwijanie tych dziedzin, które słuy bd podwyszaniu jako-
Aleksandra Kuzior/Problemy Ekorozwoju nr 2 (2007), 95-100 95 ci ycia człowieka, jednak nie kosztem degradacji rodowiska naturalnego. Nie jest to zadanie łatwe, m.in. ze wzgldu na problem nieprzejrzystoci intencjonalnoci działa zwizanych z rozwojem techniki i brakiem moliwoci całkowitego przewidzenia skutków tych działa (Kiepas, 2000, s. 408). Tak jest w przypadku Internetu, jednego z podstawowych mediów społeczestwa informacyjnego, które z jednej strony jest pomocne w wyszukiwaniu i szybkim przekazywaniu informacji, a z drugiej implikuje niebezpieczestwo uzalenienia, dezintegracj osobowoci, zachwianie tosamoci, niemono oddzielenia realnej rzeczywistoci od wirtualnej, promocj patologii, np. pedofilii, itp. Konieczna jest zatem właciwa edukacja w zakresie umiejtnoci korzystania z zasobów Internetu, wyszukiwania i selekcjonowania informacji oraz przetwarzania danych, by stał si on pomocnym narzdziem w kształtowaniu odpowiedzialnych postaw uytkowników i kształtowaniu nowego typu wiadomoci wiadomoci zrównowaonego rozwoju. Powstanie Internetu INTERNET jako wiatowa sie informacyjna powstał w wyniku przeobrae wewntrznych sieci ARPANET (ang. Advanced Research Project Agency Network) w latach 80. XX wieku. Wówczas to ARPANET podzielił si na dwie czci: wojskow oraz publiczn, łczc najwaniejsze uniwersytety w USA. Z biegiem czasu sie zaczła si rozrasta i obejmowa swoim zasigiem coraz wiksze obszary globu. Znacznie rozszerzył si take zakres proponowanych usług. Obecnie poprzez Internet mona przesła prawie kady rodzaj informacji, wykorzystujc do tego celu wiadomoci tekstowe, grafik, animacj i dwik. Szybko transmisji danych zaley od zdolnoci przepustowych łczy internetowych (Juszczyk, 1998, s. 211-257). XXI wiek to ju wiek Internetu, sieci łczcej komputery na całym wiecie. To wiek, który rozwinł i udoskonalił nowe sposoby komunikowania si społeczestw. Sprawił, e bariery zwizane z odległoci midzy nadawc i odbiorc przestały si liczy. Dziki elektronicznej poczcie, forom dyskusyjnym oraz informacyjnym zasobom Internetu mona zdoby informacje i przekaza wiadomoci do niemal kadego zaktka globu, nie ruszajc si z miejsca. Powszechna stała si edukacja na odległo, w której stosowane s róne techniki kształcenia: synchronicznego, asynchronicznego i on-line (Juszczyk 2002). Usługi internetowe s bardzo rozbudowane. Oprócz wymienionych Internet oferuje take: elektroniczne wiadomoci (newsy) odpowiedniki tradycyjnej tablicy ogłosze, FTP (File Transfer Protocol) przesyłanie plików, SFTP (Secure File Transfer Protocol) rozszerzenie FTP, ICQ program ułatwiajcy kontakt internautom, Telnet moliwo zdalnej pracy w trybie tekstowym, SSH (Secure Shell) - zdalne logowanie do innych komputerów, WAIS (Wide Area Information Service) wyszukiwanie informacji, IRC (Internet Realy Chat) komunikowanie si przez Internet, Gopher sie informacyjna, poprzednik www., Hyper G system hipermedialny, np. do prezentacji filmów (Kłopotek, 2001, s. 5-6). Najpopularniejsz usług Internetu i bardzo zasobnym ródłem informacji s strony www (World Wide Web). Owa pajczyna oplatajca wiat, mimo e coraz bardziej si rozprzestrzenia, gsto spltana w Ameryce i Europie, pozostawia jednak jeszcze puste miejsca na mapie globu, głównie w Afryce i Azji (cho obserwujc gwałtowny rozwój technik komputerowych w ostatnim pidziesicioleciu mona prognozowa, e taki stan rzeczy nie bdzie utrzymywał si zbyt długo). Reasumujc wstpne rozwaania na temat Internetu mona stwierdzi, e w wysoko i rednio rozwinitych pastwach wiata stał si on podstaw szybkiego wyszukiwania, przekazywania i przetwarzania informacji, ułatwiajc człowiekowi jego codzienn egzystencj. Jak pisze S. Juszczyk, Internet wszystkich fascynuje swym zasigiem, lawinowo rosnc liczb uytkowników oraz potencjalnymi moliwo- ciami. Z sondau diagnostycznego(...), wynika, e Internet stał si (...) ródłem wielu ciekawych i poytecznych informacji oraz ródłem przyjemnoci, jak daje poznanie nowych ludzi. Dziki sieci mona nawizywa kontakty na całym wiecie, wypowiada swoje sdy, bra udział w dyskusjach, spdza aktywnie czas wolny. Zmniejsza si dystans midzy ludmi i kulturami (Juszczyk, 1998, s. 121). Negatywne strony rozwoju Internetu Niech powysze stwierdzenia, w gruncie rzeczy troch apologetyczne, stan si podstaw kolejnych rozwaa, mniej łaskawych dla komputerów i Internetu. Stwierdzenie, e dziki Internetowi mona aktywnie spdza czas jest lekko przesadzone - co to bowiem znaczy aktywnie? Nie chodzi tu o fizyczn stron aktywnoci człowieka, lecz o aktywno intelektualn. Ale jest ona moliwa tylko wówczas, kiedy otwiera si strony z odpowiednio pod wzgldem merytorycznym przygotowanymi informacjami i prowadzi si dyskusje z odpowiednimi partnerami. Jednak Internet zawiera niezliczon ilo pseudoinformacji, które, midzy innymi ze wzgldu na anonimowo twórców, stanowi zwykłe intelektualne mietnisko i nie mog sta si podłoem aktywnoci intelektualnej. Jeszcze groniejsze staje si zjawisko wyobcowania człowieka ze wiata realnego i zagłbienie si w rzeczywistoci wirtualnej 1. Computerman w gruncie rzeczy staje 1 Dla rzeczywistoci wirtualnej (virtual reality) istnieje wiele innych okrele uywanych zamiennie, jak: sztuczna rzeczywisto (artificial reality), sztuczne rodowiska (virtual environments), wiaty wirtualne (virtual worlds).
96 Aleksandra Kuzior/Problemy Ekorozwoju nr 2 (2007), 95-100 si wyizolowany, oderwany od wiata realnego i kontaktów interpersonalnych, zamknity w swoim komputerowym wiecie (Kuzior, 1998, s. 140-141). Nie poznaje przecie adnych nowych ludzi, tylko anonimowych uytkowników sieci, internautów, którzy nawet jeli przedstawiaj si w Internecie, niekoniecznie podaj prawdziwe dane osobowe, a jeli dyskutuj - niekoniecznie przedstawiaj własne pogldy, czsto nawet przekazuj treci negatywne z moralnego punktu widzenia. Computerman skazany na obcowanie z komputerem podlega symbiotycznemu zwizkowi uzalenienia, które moe prowadzi do nieodwracalnych zmian w sferze psychicznej człowieka. Na fakt negatywnego wpływu rozwoju techniki na psychik człowieka przed laty zwracał uwag Józef Baka, proponujc terapi cywilizacyjn zwan eutyfronik, która w załoeniach powinna wnie w ycie człowieka jedno-pojawieniowego odpowiednie wartoci. Jak pisze J. Baka: Eutyfronika prowadzi do zagadnienia rozdwiku (nanofonii) midzy bytem pro nano człowieka przebiegłego (czyli phronesis łe-człowieka) a powinnoci sfery thymos człowieka prostomylnego. Napicie wirtualne midzy phronesis (wartociami realizowanymi pro nano) a thymos (wartociami, które emituje a recentiori intuicja) wyraa sprzeczno midzy prostomylnoci wartoci a nieprostomylnoci ycia (Baka, 1997, s. 110). Rozdwik midzy sfer thymos i phronesis człowieka doprowadza do jego degradacji osobowociowej oraz atrofii uczu i zaniku wizi midzyludzkich. Zjawisko, na które zwraca uwag J. Baka, jest szczególnie niebezpieczne w erze mikroelektronicznej rewolucji naukowo-technicznej, budujcej rzeczywisto wirtualn, w której człowiek przestaje by sob i staje si aktorem w teatrze wirtualnego ycia. Wirtualny wiat, dziki rozwojowi elektronicznych mediów, staje si dostpny dla kadego, kto posiada komputer i łcze internetowe. Wirtualn rzeczywisto (virtual reality) mona okreli jako obraz, zjawisko, sytuacj, która wyglda realistycznie, ale realistyczn nie jest. Uytkownik komputera uczestniczy w wirtualnych sytuacjach, wykorzystujc do tego celu swoje wirtualne wcielenie tj. avatara, który porusza si w wirtualnej przestrzeni i moe si komunikowa z innymi wirtualnymi postaciami, w zalenoci od upodoba uytkownika sieci. Dla wzmocnienia dozna wirtualnych uytkownik moe zastosowa specjalnie skonstruowane hełmy - ich zalet jest to, e mona w kadej chwili przerwa wirtualn podró i inaczej zaprogramowa virtual reality. wiata rzeczywistego nie mona zaprogramowa tak, jak rzeczywistoci wirtualnej wic poru- Czasem take zamiennie uywane s okrelenia rzeczywisto wirtualna i cyberprzestrze, co nie jest prawidłowe. Por. Sitarski P., Rozmowa z cyfrowym cieniem, Model komunikacyjny rzeczywistoci wirtualnej, Rabid, Kraków 2002, s. 11. szanie si w realnym wiecie wymaga od człowieka duo wicej odwagi i liczenia si z konsekwencjami własnych decyzji i wyborów. Jednak rezygnacja ze wiata rzeczywistego i naturalnych kontaktów interpersonalnych moe doprowadzi do powanych konsekwencji psychologicznych ( autyzm z wyboru Kuzior, 1998, s. 140-141) i wyprodukowa chore społeczestwo 2 - niestety na negatywne efekty tego zjawiska nie trzeba bdzie długo czeka, tym bardziej, e pierwsze symptomy ju s obserwowalne, a psychologowie bij na alarm. Z wagi prezentowanego problemu zdaj sobie spraw take filozofowie techniki, którzy wczeniej skłonni byli absolutyzowa negatywne bd pozytywne strony rozwoju techniki (stanowiska katastroficzne i triumfalistyczne), co w gruncie rzeczy czyniło technik aksjologicznie i etycznie neutraln. A. Kiepas w swoich rozwaaniach dotyczcych rozwoju i wartociowania techniki zwraca uwag na zwrot normatywny w pojmowaniu techniki, który nastpił w latach 60. XX wieku. Sygnalizuje take konieczno wartociowania nauki i techniki w obliczu negatywnych nastpstw i globalnego zagroenia, spowodowanego gwałtownym, czsto niekontrolowanym rozwojem naukowo-technicznym (Kiepas, 1987, s. 70-83; Kiepas, 1990, s. 113). Aksjologiczna ocena potrzebna jest przede wszystkim przy rozwoju mikroelektroniki. Wydaje si, e to włanie ten kierunek rozwoju naukowo-technicznego moe przynie zarówno wielkie dobrodziejstwa dla ludzkoci, jak i wielkie szkody. Poniewa mikroelektronika ogarnła niemal wszystkie dziedziny ycia społecznego, poczwszy od ekonomii i polityki, a skoczywszy na medycynie i przemianach kulturowych, dyskusje na temat wartociowania nauki i techniki, i to nie tylko w aspekcie filozoficznym, powinny stanowi priorytet dla naukowców. Internet mieci si w obszarze rozwoju mikroelektroniki i wobec niego take powinny by zastosowane odpowiednie kryteria etyczne. Nie mona oczywicie arbitralnie stwierdzi, e Internet jest dobry lub zły. Mona natomiast z cał stanowczoci powiedzie, e wywiera ogromne pitno na kształtowanie si nowego typu społeczestwa zwanego społeczestwem informacyjnym czy infospołeczestwem i stanowi jeden z zasadniczych czynników wpływajcych na globalizacj kultury. Stwierdzenie Marshala McLuhana, e wiat staje si globaln wiosk (Sztompka, 2003, s. 582) w dobie rozwoju i ekspansji czwartego z mass mediów, jakim jest Internet, staje si coraz bardziej powszechne w społecznej recepcji. Powrómy jeszcze do rozwaa aksjologicznych dotyczcych Internetu i jego wpływu na kształtowanie nowego typu kultury globalnej. Waldemar Kuligowski w artykule o do przewrotnym 2 Termin chore społeczestwo został uyty przez Ericha Fromma dla okrelenia cech charakterystycznych społeczestwa technotronicznego. Patrz. Fromm E., Rewolucja nadziei. Ku uczłowieczonej technologii, Rebis, Pozna 1996.
Aleksandra Kuzior/Problemy Ekorozwoju nr 2 (2007), 95-100 97 tytule: Internet: Ziemia obiecana czy post coitum triste stwierdza, e Internet jest (...) centraln przestrzeni najistotniejszych zmian, które dotykaj nasz teraniejszo (Kuligowski, 2002, s. 91). Fenomen Internetu, jak twierdzi autor, wymaga wielostronnej, wieloaspektowej analizy, która ukae zarówno pozytywy, jak i negatywy tego zjawiska. Powszechnie uwaa si, e Internet jest ródłem demokratyzacji stosunków społecznych i sprawia, e to, co dotychczas było elitarne, staje si egalitarne. W. Kuligowski wymienia 10 aspektów owej demokratyzacji (przestrze, czas, wiedza, informacje, sztuka, seks, płe oryginał, autorstwo, naród), jednoczenie podkrelajc, e uytkownicy sieci tylko w sposób iluzoryczny powikszaj zakres wolnoci obywatelskich, maj fałszywe wyobraenie o pogłbianiu relacji midzyludzkich i bliskoci internautów, która w rzeczywistoci nie istnieje (Kuligowski, 2002, s. 91). Chodzi tutaj nie tylko o blisko czysto fizyczn, ale take wi emocjonaln, która nie moe by nawizana w atmosferze powszechnej anonimowoci. Tak wic, uywajc metaforycznego sformułowania autora, jasna strona Internetu - na podobiestwo Ksiyca - jest nierozerwalnie zronita ze stron ciemn (Kuligowski, 2002, s. 101) 3. Nie sposób zastosowa tutaj skrajnych, antonimowych kryteriów aksjologicznych przy ocenie tego fenomenu współczesnoci. Nie naley zatem zastanawia si nad tym czy Internet jest dobry czy zły (jest taki i taki), ale podj problem minimalizacji lub wrcz eliminacji negatywnych skutków oddziaływania Internetu, takich jak: izolacja osobowociowa, ucieczka od realnej rzeczywistoci, przekazywanie zafałszowanych, nieprawdziwych informacji, brak rzetelnoci opracowa, uywanie cudzych sformułowa bez powoływania si na ródło i autora, przekazywanie treci nieetycznych, itp. Naley si take skupi na rzetelnym przygotowaniu młodych uytkowników sieci do umiejtnego, selektywnego i krytycznego odbioru treci przekazywanych przez Internet. Właciwa edukacja w tym zakresie sprawi, e Internet stanie si ródłem najistotniejszych dla współczesnego człowieka informacji, które dziki szybkoci transmisji i atrakcyjnoci przekazu mog kształtowa odpowiednie postawy i by pomocne w rozumieniu zalenoci wynikajcych z rónych płaszczyzn funkcjonowania człowieka w wiecie. Zrównowaony rozwój w Internecie Dua dostpno w krajach wysoko i rednio rozwinitych do tego popularnego medium informacyjnego pozwala przypuszcza, e Internet moe i powinien sta si podstawowym narzdziem 3 Ciekawe spostrzeenia na temat Internetu i budowania wirtualnych wiatów zawiera artykuł I. Fiuta, por. Fiut I., 2006, Zrównowaony rozwój aspekt filozoficzny i medialny, w: Problemy Ekorozwoju vol. 1, no 2, s. 34-45. kształtowania nowej wiadomoci społecznej, poszerzonej o wiadomo zrównowaonego rozwoju. 4 Moe by pomocny w kształtowaniu nowego społeczestwa humanistycznego, które jako ycia wiza bdzie nie tylko z pomnaaniem dóbr materialnych i skrajnym konsumpcjonizmem, ale zrozumie konieczno równowaenia rozwoju ekonomicznego (postawa mie ) i społecznego (postawa by odpowiedzialno i sprawiedliwo pokoleniowa i midzypokoleniowa, budowanie relacji społecznych opartych na tolerancji i wzajemnym poszanowaniu, postawa pomocniczoci i dostpnoci) przy jednoczesnym dbaniu o rodowisko naturalne, które wydaje si by najwaniejszym czynnikiem wpływajcym na podnoszenie jakoci ycia mieszkaców globu, stanowi bowiem podstaw budowania ładu ekonomicznego i społecznego. Obecnie na stronach internetowych znajdziemy wiele informacji o zrównowaonym rozwoju, nie znaczy to jednak, e spełniaj one zadanie kształtowania wiadomoci zrównowaonego rozwoju. A. Pawłowski, analizujc sukces medialny tej koncepcji, zwraca uwag, e miliony stron internetowych powiconych temu zagadnieniu w wikszoci nie daj całociowej analizy i oceny tej idei, skupiajc si jedynie na wybranych aspektach, najczciej ekonomicznych bd ekologicznych (Pawłowski, 2007, s. 60) 5. By Internet w znaczcy sposób wpłynł na kształtowanie si nowego typu wiadomoci wiadomoci zrównowaonego rozwoju - konieczne jest rzetelne i odpowiedzialne przekazywanie informacji, uwzgldniajcych i korelujcych wszystkie aspekty tej koncepcji, a wic ekonomiczny, społeczny i ekologiczny. Internet moe sta si jednym z narzdzi wspomagajcych wielokierunkowe działania, zmierzajce do budowania społeczestwa zrównowao- 4 wiadomo społeczna to zbiór szeroko rozpowszechnionych i akceptowanych w danej zbiorowoci pogldów, idei i przekona, które staj si wzorcami czy schematami mylenia wpajanymi jej członkom i egzekwowanymi przez społeczny nacisk (Sztompka P., Socjologia. Analiza społeczestwa, Znak, Kraków 2003, s. 307). Mylenie i postpowanie zgodne z załoeniami koncepcji zrównowaonego rozwoju bdzie poszerzeniem pola wiadomoci społecznej (por. Kuzior A., Zrównowaony rozwój w edukacji ekologicznej, w: Zrównowaony rozwój. Od utopii do praw człowieka., red. Papuziski A., Branta, Bydgoszcz 2005, s.279-293; Kuzior A., 2006, Człowiek jako racjonalny podmiot działa w wietle załoe koncepcji zrównowaonego rozwoju, w: Problemy Ekorozwoju. Studia sozologiczno-filozoficzne, vol. 1, no 2, s. 67-72. 5 Obecnie korzystajc z popularnej przegldarki Google w przecigu kilku setnych sekundy mona znale 992 ty. stron z hasłem zrównowaony rozwój w katalogu stron polskich, a dla hasła rozwój zrównowaony jeszcze wicej - 1mln. 20 ty. W sieci globalnej dla zapytania sustainable development 79 ml. 600 ty. stan na dzie 29.04.2007 (trzeba pamita, e w zalenoci od dnia i godziny poszukiwa ilo stron z danym hasłem moe si zmienia. Poza tym czasem zawarto niektórych stron jest wtpliwej jakoci.
98 Aleksandra Kuzior/Problemy Ekorozwoju nr 2 (2007), 95-100 nego rozwoju. Jakie działania naley podj, by zbudowa cywilizacj zrównowaonego rozwoju, w swoich rozwaaniach konkretyzuje Z. Hull wyszczególniajc: zmian kierunku rozwoju cywilizacyjnego, rezygnacj z konsumpcyjnego modelu ycia opartego na racjonalnoci instrumentalnej na rzecz racjonalnoci społecznej i ekohumanistycznej, opierajcej si na warto- ciach etycznych, ekologicznych i społecznych zmian wzorców zachowa, poprzez przekształcenie sposobu ludzkiego mylenia i postpowania wobec przyrody i społeczestwa, wypracowanie teorii zrównowaonego rozwoju, która we właciwych proporcjach uwzgldniałaby wszystkie płaszczyzny działa ludzkich: ekonomiczn, społeczn i ekologiczn wypracowanie kompleksowych instrumentów prawnych, ułatwiajcych realizacj zada wynikajcych z koncepcji, zapewnienie prymatu wartoci ekologicznych nad ekonomicznymi, w planach działa na poziomie mikro i makro uwzgldnianie priorytetu dobra wspólnego (Hull, 2003, s. 23-24). Szereg z tych działa ju zostało podjtych, jednak w dalszym cigu brak kompleksowego, systemowego podejcia do realizacji załoe koncepcji zrównowaonego rozwoju. Jak dotd koncepcja ta nie znalazła społecznego ugruntowania. Wielu naukowców z rónych dziedzin (Z. Pitek, S. Kozłowski, W. Tyburski, J. M. Dołga, A. Papuziski, A. Kiepas, F. Piontek i in.) wskazuje, e jest to jedyna na obecn chwil koncepcja, która wdroona i właciwie realizowana moe zahamowa postpujc degradacj rodowiska naturalnego, nie pogarszajc w zasadniczy sposób jakoci ycia ludzi. Niestety, społeczestwo jej nie zna wic nie ma drogowskazu, w którym kierunku poda. Reklama internetowa Pocztek reklamy internetowej przypada na rok 1994. Wówczas to na stronach serwisu HotWired pojawił si banner firmy AT&T, który sprawił, e reklamodawcy zaczli widzie w reklamie internetowej wiksze moliwoci ni w innych mediach. Z biegiem czasu powstały specjalistyczne sieci reklamowe, oferujce usługi w zakresie tworzenia i obsługi reklamy internetowej. W Polsce pocztek reklamy internetowej przypada na rok 1999 (Czajkowski, 2002, s. 524). Reklama internetowa przybiera róne formy. Na stronach www najczciej pojawiaj si tzw. bannery (okna umieszczone w widocznej czci strony). Oferta reklamowa w tym zakresie cigle si poszerza. Pierwsze bannery miały posta statycznych okien, pojawiajcych si zazwyczaj u góry strony. Bardziej efektywn form stały si animowane GIF-y, które skutecznoci znacznie przewyszały swoich protoplastów. Obecnie dostpne s m.in. reklamy typu pop-up, pop-under, sky-scrapper, interstitials. Reklama internetowa moe mie istotne znaczenie dla budowania wiadomoci zrównowa- onego rozwoju. Spoty reklamowe promujce zrównowaony styl ycia, zachowania proekologiczne i wiedz na temat zrównowaonego rozwoju powinny sta si integraln czci reklamy internetowej. Komercyjne medium informacyjne mogłoby niekomercyjnie przej czstk odpowiedzialnoci za kształtowanie społeczestwa jutra, wszak ley to w interesie nas wszystkich. Skuteczno reklamy społecznej online została potwierdzona badaniami. Dziki staraniom firm Genius S.A., stat.pl oraz spółki Polskie Badania Internetu od 02.02.2005 do 22.01.2006. zrealizowano bezpłatnie 22 kampanie społeczne, z których kada dotarła do ok. 1,2 mln odbiorców ( cookies ). Nie wiadomo jak przełoyły si na zmian postaw i podjcie konkretnych działa prospołecznych odbiorców reklam, ale wiadomo, e bardzo wielu uytkowników Internetu reklam odebrało. Najwaniejsze jest to, e dziki reklamie internetowej zwrócono uwag na istnienie pewnych problemów społecznych, np. depresji, ucieczek z domu, itp. (Korczyski, 2003). Podobne kampanie i spoty reklamowe mogłyby przyblia społeczestwu koncepcj zrównowaonego rozwoju. Degradacja rodowiska naturalnego 6, nierównoci społeczne i patologie, recesja niektórych gałzi gospodarki i zwizane z tym bezrobocie, to palce problemy społeczne. Koncepcja zrównowaonego rozwoju wytycza kierunki rozwizywania tych problemów. Szkoda tylko, e jest tak mało powszechna w społeczestwie. Badania pilotaowe z 2004 roku wykazały nikł wiedz na ten temat wród rónych grup wiekowych młodziey szkolnej i studenckiej (Kuzior, 2005, s. 279-293), a przecie s to ludzie, którzy bd tworzy przyszło. Sonda diagnostyczny 7 przeprowadzony na pocztku 2007 roku potwierdził wyniki bada pilotaowych. Nie mona realizowa postulatów na sił, wprowadza koncepcji, która nie zdobyła społecznej 6 Degradacj rodowiska naturalnego mona uzna nie tylko za problem ekologiczny, ale take i problem społeczny. Obszernie na ten temat pisze A. Papuziski. Por. Papuziski A., Zrównowaony rozwój a współczesny problem ekologiczny: ontologia polityki ochrony rodowiska, w: Zrównowaony rozwój. Od utopii do praw człowieka, red, Papuziski A., Branta, Bydgoszcz 2005, s. 30-51. 7 Pytania w formie kwestionariusza ankiety zostały skierowane do przypadkowo spotkanych młodych ludzi (od 15-28 lat) w dwóch miastach Górnego lska (Katowice, Gliwice). Respondenci mieli odpowiedzie na pytanie czy znaj koncepcj zrównowaonego rozwoju, i jeli tak to w kilku zdaniach wyjani, jakie s jej załoenia.
Aleksandra Kuzior/Problemy Ekorozwoju nr 2 (2007), 95-100 99 aprobaty, a nie zdobyła jej, poniewa wiedza na ten temat w społeczestwie jest bardzo nikła. Sukces mona uzyska tylko wówczas, gdy całe społeczestwo, przejmujc czstk odpowiedzialnoci za Ziemi i drugiego człowieka włczy si w działanie. Nawet drobne czynnoci typu segregowanie mieci, racjonalna konsumpcja, oszczdzanie wody i energii 8 przyczyni si do sukcesu. Aby koncepcja zrównowaonego rozwoju zakorzeniła si w wiadomoci społecznej, konieczne jest wielokierunkowe działanie: edukacja szkolna, szkolenia pracownicze, reklama społeczna w mediach (prasa, radio, telewizja, Internet), audycje i filmy edukacyjne, programy publicystyczne. Wiele akcji podejmuje si ju obecnie, ale brak kompleksowego, systemowego działania w celu równowaenia rónych płaszczyzn ycia człowieka i jego współistnienia z przyrod. Wane jest, by kampania uwzgldniała wszystkie aspekty zrównowaonego rozwoju: ekonomiczny, społeczny i ekologiczny. Najskuteczniejsz form mogłaby si okaza reklama internetowa w formie GIF-ów czy Fleshy oraz SPAM. Wprawdzie w internetowej etykiecie (netykiecie) e-mailing uznaje si za powane wykroczenie, jednak powszechno SPAM-u pozwala przypuszcza, e mógłby si sta wanym elementem budowania nowego typu wiadomoci. Codziennie na skrzynki e-mailowe przychodzi co najmniej kilka reklam, w zalenoci od tego z jakiego portalu korzystamy. S to głównie reklamy komercyjne. Mimo obwarowa prawnych i programów filtrujcych, SPAM wkrada si na nasz poczt internetow rónymi drogami (Korczyski, 2003). Istnieje zatem prawdopodobiestwo, e zostanie przeczytany i zwróci uwag odbiorcy. Badania wykazuj, e korzystanie z poczty elektronicznej ma najwikszy udział (prawie osiemdziesicioprocentowy) sporód wszystkich zastosowa Internetu. Na pozostałe usługi internetowe (np. korzystanie ze stron www. czy chatu) przypada tylko dwadziecia procent (Castells, 2003, s. 137). Dlatego mona przypuszcza, e spoty reklamowe przekazywane e-mailingiem w znaczcy sposób wpłynłyby na kształtowanie wiadomoci zrównowaonego rozwoju. Skuteczno reklamy internetowej w budowaniu wiadomoci zrównowaonego rozwoju moe by nieoceniona. Jeli zainteresuje swoj oryginalnoci, by moe wzbudzi take potrzeb poszukania szerszych informacji. Koncepcja zrównowaonego rozwoju zakorzeniona w wiadomoci społecznej moe pomóc w rozwizaniu wakiego 8 Niektóre zachowania instytucji i indywidualnych uytkowników wymuszane s aktami legislacyjnymi. Na Szczycie UE (9.03.2007) ustalono, e Komisja Europejska, przygotuje projekty legislacyjne, regulujace kwestie wymiany arówek na energooszczdne. Regulacje dla instytucji i owietlenia ulicznego powinny by opracowane i przyjte do 2008 roku, a do 2009 roku dla prywatnych domostw. Por. serwis http:// www.money.pl [stan z 1 VI 2007 r.]. problemu kryzysu wartoci i braku wizji przyszłoci, moe sta si podstaw budowania lepszego jutra. Z bada wynika, e 37% uytkowników Internetu to ludzie młodzi w przedziale wiekowym od 15-24 lat (Korczyski, 2003). Właciwe ukształtowanie ich postaw to przepustka do przyszłoci zbudowanej na paradygmacie odpowiedzialnoci za siebie, za drugiego człowieka i za przyrod. Podsumowanie Postulatywny charakter tych rozwaa eksponuje trosk o przyszło naszej planety i gatunku homo sapiens. Budowanie wiadomoci zrównowaonego rozwoju wydaje si by jedynym właciwym kierunkiem działa, by upowszechni koncepcj, która daje człowiekowi nadziej na dalsze bytowanie na Ziemi. Poziom wiadomoci bdzie zaleał od jako- ci i iloci dostpnych informacji. Czwarte, najbardziej popularne współczenie (szczególnie wród młodych ludzi) medium informacyjne mogłoby w zasadniczy sposób wpłyn na poszerzenie pola wiadomoci społecznej i umieszczenie w nim koncepcji zrównowaonego rozwoju. Internet ma przewag nad innymi mediami ze wzgldu na funkcj interaktywnoci, dlatego te jego atrakcyjno jest wiksza. To stanowi podstawowy atut, który moe by wykorzystany w promowaniu nowego stylu ycia wynikajcego z omawianej koncepcji. Edukacja, dostp do informacji, budowanie wiadomoci zrównowaonego rozwoju powinny by take pogłbione refleksj filozoficzn. Filozofia w gruncie rzeczy stanowi podstaw rozumienia wiata i zachodzcych w nim procesów. Z. Pitek uwaa, e filozoficzn podstaw zrównowaonego rozwoju powinna by nowa filozofia rodowiskowa i nowa filozofia moralnoci. Za przykład podaje biocentryzm, który jednak jest koncepcj jeszcze nie do koca ukształtowan (Pitek, 2007, s. 5-8). Z kolei Z. Hull mówic o filozofii(ach) zrównowaonego rozwoju, okrela je jako pewien sposób mylenia o rzeczywistoci nazwany przez autora Filozofii zrównowaonego rozwoju myleniem integralnym, które cechuje si m.in. holistycznym i systemowym podejciem do wzajemnych interakcji biosfery i antroposfery. Podobnie jak Z. Pitek Z, Hull uwaa, e rozwaania dotyczce społeczestwa zrównowa- onego rozwoju powinny uwzgldnia przede wszystkim problematyk aksjologiczn i etyczn (Hull, 2003, s. 19-21). Jedynie na takich podstawach mona budowa społeczestwo jutra. W zwizku z powyszym Internet powinien take sta si forum upowszechniania filozofii zrównowaonego rozwoju, która wyjani młodym ludziom na czym polega odpowiedzialno i za kogo lub co człowiek t odpowiedzialno musi przej.
100 Aleksandra Kuzior/Problemy Ekorozwoju nr 2 (2007), 95-100 Literatura 1. BA KA J., Metafizyka wirtualna. Traktat o strukturach chwilowych, Wydawnictwo Uniwersytetu lskiego, Katowice 1997. 2. CASTELLS M., Galaktyka Internetu. Refleksje nad Internetem, biznesem i społeczestwem, Rebis, Pozna 2003. 3. CZAJKOWSKI M., Wielka encyklopedia Internetu, Edition 2000, Kraków 2002. 4. FIUT I., 2006, Zrównowaony rozwój aspekt filozoficzny i medialny, w: Problemy Ekorozwoju. Studia filozoficzno-sozologiczne, vol. 1, no. 2, s. 34-45. 5. FROMM E., Rewolucja nadziei. Ku uczłowieczonej technologii, Rebis, Pozna 1996. 6. HULL Z., Filozofia zrównowaonego rozwoju, w: Filozoficzne i społeczne uwarunkowania zrównowaonego rozwoju, red. Pawłowski A., Politechnika Lubelska, Lublin 2003, s. 15-25. 7. JUSZCZYK S., Komunikacja człowieka z mediami, Wydawnictwo lsk, Katowice 1998. 8. JUSZCZYK S., Edukacja na odległo, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toru 2002. 9. KIEPAS A., 1990, Problem neutralnoci techniki, w: Folia Philosophica nr 7. 10. KIEPAS A., Technika a idea zrównowaonego rozwoju, w: Polityka ekologiczna III Rzeczypospolitej, red. Papuziski A., Akademia Bydgoska, Bydgoszcz 2000, s. 403-418. 11. KIEPAS A., Wprowadzenie do filozofii techniki, Wydawnictwo Uniwersytetu lskiego, Katowice 1987. 12. KORCZY SKI A., 2003, Prawne aspekty walki ze spamem. W: Chip nr 4. 13. KŁOPOTEK M. A., Inteligentne wyszukiwarki internetowe, Exit, Warszawa 2001. 14. KULIGOWSKI, 2002, Internet: Ziemia obiecana czy post coitum triste, w: Kultura i Społeczestwo nr 1. 15. KUZIOR A., 2006, Człowiek jako racjonalny podmiot działa w wietle załoe koncepcji zrównowaonego rozwoju, w: Problemy Ekorozwoju vol. 1. nr 2, s. 67-72. 16. KUZIOR A., Kategoria nadziei we współczesnej antropologii filozoficznej, w: Aporie sensu. Emotywizm i racjonalizm, red. Baka J., Kiepas A., Wydawnictwo Uniwersytetu lskiego, Katowice 1998, s. 137-145. 17. KUZIOR A., Zrównowaony rozwój w edukacji ekologicznej, w: Zrównowaony rozwój. Od utopii do praw człowieka, red. Papuziski A., Branta, Bydgoszcz 2005, s.279-293. 18. PAPUZI SKI A., Zrównowaony rozwój a współczesny problem ekologiczny: ontologia polityki ochrony rodowiska, w: Zrównowaony rozwój. Od utopii do praw człowieka, red. Papuziski A., Branta, Bydgoszcz 2005, s. 30-51. 19. PAWŁOWSKI A., 2007, Bariery we wdraaniu rozwoju zrównowaonego spojrzenie ekofilozofa, w: Problemy Ekorozwoju. Studia filozoficzno-sozologiczne, vol. 2, no 1, s. 59-65. 20. PITEK Z, 2007, Filozoficzne podłoe zrównowaonego rozwoju, w: Problemy Ekorozwoju. Studia filozoficzno-sozologiczne, vol. 2, no 1, s. 5-18. 21. SITARSKI P., Rozmowa z cyfrowym cieniem, Model komunikacyjny rzeczywistoci wirtualnej, Rabid, Kraków 2002. 22. SZTOMPKA P., Socjologia. Analiza społeczestwa, Znak, Kraków 2003. 23. http://newsroom.chip.pl/nb_167195.html [stan na 1 VI 2007 r.]. 24. http://www.money.pl [stan na 1 VI 2007 r.].