Henryk Jafernik Radosław Fellner. Prawo i procedury lotnicze

Henryk Jafernik Radosław Fellner Prawo i procedury lotnicze WYDAWNICTWO POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ GLIWICE 2015

Gdy już posmakowałeś lotu, zawsze będziesz chodzić po ziemi z oczami utkwionymi w niebo, bo tam właśnie byłeś i tam zawsze będziesz pragnął powrócić Leonardo da Vinci

SPIS TREŚCI WSTĘP 10 WYKAZ SKRÓTÓW I OZNACZEŃ 12 1. WSTĘP DO MIĘDZYNARODOWEGO PRAWA LOTNICZEGO 14 1.1. Definicje prawa lotniczego 14 1.2. Źródła prawa lotniczego 15 1.3. Początki prawa lotniczego 16 1.4. Kształtowanie reżimów prawnych 16 1.5. Rozwój europejskiego prawa lotniczego 20 1.6. Prawo lotnicze Unii Europejskiej 21 1.6.1. Security i safety 21 1.6.2. Unijny trójkąt decyzyjny kompetencje organów 23 1.6.3. Kompetencje komitetów 25 2. MIĘDZYNARODOWE KONWENCJE PRAWA LOTNICZEGO 26 2.1. Konwencja Paryska 26 2.2. Konwencja Iberoamerykańska 28 2.3. Konwencja Hawańska 28 2.4. Konwencja Warszawska i system warszawsko-montrealski 29 2.4.1. Protokół haski i konwencja guadalajarska 31 2.4.2. Konwencja Montrealska z 1999 r. 31 2.5. Konwencja sanitarna 32 2.6. System rzymsko-montrealski 32 2.6.1. Konwencje Rzymskie 32 2.6.2. Konwencje Montrealskie z 2009 r. 34 2.7. Konwencja Chicagowska 34 2.7.1. Żegluga powietrzna 36 2.7.2. Organizacja międzynarodowego lotnictwa cywilnego 37 2.7.3. Międzynarodowy przewóz lotniczy 37 2.7.4. Postanowienia końcowe 37

2.8. Umowy dwustronne 38 2.9. Konwencje antyterrorystyczne 38 2.9.1. Konwencja Tokijska 39 2.9.2. Konwencja Haska 39 2.9.3. Konwencja Montrealska z 1971 r. 40 2.9.4. Konwencja Pekińska 41 3. MIĘDZYNARODOWE ORGANIZACJE LOTNICZE 43 3.1. ICAO 44 3.2. EUROCONTROL 47 3.3. EASA 48 3.3.1. ECR 50 3.3.2. ESSI 51 3.4. ECAC 51 3.5. JAA 52 3.6. CANSO 54 3.7. IATA 55 3.8. ACI 56 3.9. Stowarzyszenia linii lotniczych 57 3.9.1. AEA 57 3.9.2. IBAC 57 3.9.3. ELFAA 57 3.9.4. IACA 58 3.10. Zrzeszenia zawodowe personelu lotniczego 58 3.10.1. IAOPA 58 3.10.2. IFALPA 58 3.10.3. IFATCA 59 3.10.4. IFALDA 60 3.11. IAF 60 4. POLSKIE PRAWO LOTNICZE 61

4.1. Rys historyczny 61 4.2. Przestrzeń powietrzna 64 4.2.1. Przestrzeń powietrzna kontrolowana 67 4.2.2. Przestrzeń powietrzna niekontrolowana 68 4.2.3. Zasady użytkowania przestrzeni powietrznej 69 4.2.4. Pozostałe elementy przestrzeni powietrznej 70 4.2.5. Drogi lotnicze 71 4.2.6. Przestrzeń RVSM 73 4.2.7. Funkcjonalny Blok Przestrzeni 73 4.3. Administracja lotnictwa cywilnego 73 4.3.1. Minister właściwy do spraw transportu 74 4.3.2. Państwowa Komisja Badania Wypadków Lotniczych 74 4.3.3. Komisja Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego 74 4.3.4. Rada Ochrony i Ułatwień Lotnictwa Cywilnego 75 4.3.5. Komitet Zarządzania Przestrzenią Powietrzną 75 4.3.6. Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego 76 4.3.7. Polska Agencja Żeglugi Powietrznej 77 4.3.7.1. AMC Polska 79 4.4. Statki powietrzne 79 4.4.1. Klasyfikacja statków powietrznych 80 4.4.2. Dopuszczenie do lotu 82 4.4.3. Znaki przynależności państwowej 82 4.5. Lotniska i lądowiska 87 4.5.1. Lotniska 87 4.5.2. Klasyfikacja lotnisk 88 4.5.3. Zakładanie lotniska 91 4.5.4. Lądowiska 92 4.6. Kwalifikacje personelu 93 4.7. Badanie wypadków i incydentów lotniczych 95 5. PODSTAWOWE DOKUMENTY LOTNICZE 97

5.1. Zbiór Informacji Lotniczych (AIP) 97 5.2. Regulacja i Kontrola Rozpowszechniania Informacji Lotniczych (AIRAC) 100 5.3. Biuletyn Informacji Lotniczych AIC 101 5.4. Plan Użytkowania Przestrzeni Powietrznej AUP 102 5.5. Depesze lotnicze 104 5.5.1. NOTAM 104 5.5.1.1. Podział NOTAM 104 5.5.1.2. Typy NOTAM 105 5.5.1.3. Instrukcja wypełniania formularza NOTAM 105 5.5.1.4. SNOWTAM 110 5.5.2. METAR 114 5.5.3. TREND 118 5.5.4. SPECI 119 5.5.5. TAF 120 5.5.6. GAMET 120 5.5.7. SIGMET i AIRMET 123 5.5.8. SIGNIFICANT 123 5.6. Operacyjny plan lotu 124 5.7. Plan lotu 126 5.8. Mapy lotnicze 128 5.8.1. Rys historyczny 128 5.8.2. Cywilne mapy lotnicze 131 5.8.3. Inne mapy lotnicze 159 6. DOKUMENTACJA NIEZBĘDNA DO WYKONANIA LOTU 161 6.1. Dokumentacja pilota 161 6.1.1. Zlecenie na wykonanie lotu 161 6.1.2. Mapa lotnicza 162 6.1.3. Licencja członka załogi latającej 162 6.1.4. Orzeczenie lotniczo-lekarskie 163 6.1.5. Świadectwo operatora w służbie radiokomunikacyjnej lotniczej 164

6.1.6. Książka pilota samolotowego 165 6.2. Dokumentacja samolotu 165 6.2.1.Świadectwo rejestracji 165 6.2.2. Świadectwo zdatności do lotu 166 6.2.3. Świadectwo zdatności w zakresie hałasu 166 6.2.4. Pozwolenie radiowe 167 6.2.5. Protokół ważenia samolotu 168 6.2.6. Ubezpieczenie OC 168 6.2.7. Instrukcja użytkowania w locie 168 6.2.8. Pokładowy dziennik techniczny 169 7. SŁUŻBY RUCHU LOTNICZEGO 170 7.1. Czas w służbach ruchu lotniczego 170 7.2. Podział służb ruchu lotniczego 171 7.3. Organy służby ruchu lotniczego 171 7.3.1. Oznaczenie organów służb ruchu lotniczego 172 7.4. Służba informacji powietrznej 174 7.4.1. Organizacja i główne zadania służby informacji powietrznej 175 7.4.2. Zakres stosowania służby informacji powietrznej 175 7.4.3. Rodzaje informacji przekazywanych w ramach FIS 176 7.4.4. Lotniskowa służba informacji powietrznej 176 7.4.5. Radarowa służba informacji powietrznej 177 7.5. Służba automatycznej informacji lotniskowej 177 7.6. Służba alarmowa 178 7.6.1. Przeznaczenie i zakres stosowania służby alarmowej 179 7.6.2. Działanie służby alarmowej w czasie zagrożenia 179 7.6.3. Statki powietrzne w stanie zagrożenia 181 7.6.4. Błądzące statki powietrzne 181 7.6.5. Niezidentyfikowane statki powietrzne 182 7.7. Radary w służbie ruchu lotniczego 182 7.7.1. Możliwości i wymagania dla systemów dozorowania wykorzystywanych w

służbach ruchu lotniczego 186 7.7.2. Zobrazowanie sytuacji 188 7.7.3. Zasady użytkowania transpondera i zarządzania kodami SSR 189 7.7.4. Zasady przydziału kodów SSR 191 7.7.5. Zasady użytkowania transponderów SSR w służbach ATC 192 7.7.6. Przekazywanie informacji o poziomie 194 7.7.7. Poziom statku powietrznego 195 7.8. Ogólne procedury dozorowania ATS 195 7.8.1. Identyfikacja statków powietrznych 196 7.8.2. Informowanie o pozycji 198 7.8.3. Wektorowanie statku powietrznego 199 7.8.4. Pomoc w prowadzeniu nawigacji 200 7.8.5. Przerwanie lub zakończenie służby dozorowania ATS 201 7.8.6. Informowanie o złej pogodzie 201 7.9. System dozorowania ATS w służbach kontroli ruchu lotniczego 202 7.9.1. Stosowanie separacji ogólne procedury 202 7.9.2. Minima separacji opartej na systemie dozorowania ATS 204 7.9.3. Przekazanie kontroli 206 7.9.4. Informacja o ryzyku kolizji 207 7.9.5. Stosowanie systemu dozorowania ATS w służbie kontroli zbliżania 208 7.10. Systemu dozorowania ATS w służbie kontroli lotniska 209 7.10.1. Wykorzystanie radaru kontroli ruchu naziemnego (SMR) 209 7.10.2. System dozorowania ATS w służbie informacji powietrznej 210 7.10.3. Procedury dozorowania w FIR Warszawa 211 7.10.4. Procedury na wypadek utraty łączności w czasie lotu w FIR EPWW 212 7.11. Ogólne procedury kontroli podejścia przy wykorzystaniu systemu dozorowania ATS 214 7.11.1 Wektorowanie na pomoc podejścia końcowego i dla podejścia z widocznością 215 7.11.2. Podejścia radarowe 216 7.11.3. Procedury podejścia końcowego 217

7.11.4. Podejście za pomocą radaru precyzyjnego 218 7.12. Przechwytywanie cywilnych statków powietrznych 221 7.12.1. Procedury przy przechwytywaniu statków powietrznych 222 7.12.2. Niezastosowanie się statku powietrznego do poleceń 225 7.12.3. Zniszczenie statku powietrznego o statusie RENEGADE 226 8. PODSTAWOWE DOKUMENTY NORMUJĄCE PRZEWOZY LOTNICZE I TWORZENIE LINII LOTNICZYCH 228 8.1. Certyfikat Operatora Lotniczego AOC 228 8.2. Koncesja na wykonywanie przewozu lotniczego 231 8.3. Zarys różnic pomiędzy tanimi liniami lotniczymi a tradycyjnymi przewoźnikami lotniczymi 232 8.4. Siatka połączeń linii lotniczych 236 8.5. Tworzenie nowego połączenia w liniach lotniczych 240 8.6. Zezwolenie na przelot 244 8.7. Umowy z portem lotniczym 246 8.8. Pozostałe umowy i procedury 247 8.9. Powstanie produktu. Reklama i sprzedaż połączenia 248 9. NIEPRAWIDŁOWOŚCI W RUCHU LOTNICZYM 250 9.1. Zdarzenia i incydenty lotnicze 251 9.2. Niesprawność naziemnego wyposażenia radiowego 254 9.3. Blokada częstotliwości 255 9.4. Zmiana radiotelefonicznego znaku wywoławczego statku powietrznego 256 9.5. Utrata łączności powietrze-ziemia 257 9.6. Niesprawność nadajnika radiowego statku powietrznego 259 9.7. Całkowita utrata łączności ze statkiem powietrznym 260 9.8. Niesprawność transpondera i systemu dozorowania ATS 261 9.9. Procedury w razie odchyleń od trasy spowodowane warunkami meteorologicznymi 261

9.10. Ostrzeżenia o minimalnej bezpiecznej wysokości bezwzględnej 263 9.11. Procedury dotyczące krótkoterminowych ostrzeżeń o sytuacji konfliktowej 264 10. RATOWNICTWO LOTNICZE 266 10.1. Podstawy prawne istnienia służby SAR 271 10.2. Organizacja służby SAR w Polsce 272 10.3. Siły i środki systemu SAR w Polsce 277 PODSUMOWANIE 283 BIBLIOGRAFIA 284 WYKAZ ZAŁĄCZNIKÓW NA PŁYCIE Załącznik nr 1. Stan ratyfikacji międzynarodowych konwencji lotniczych w wybranych państwach i organizacjach Załącznik nr 2. Konwencja Warszawska z 1929 r. Załącznik nr 3. Konwencja Chicagowska z 1944 r. Załącznik nr 4. Konwencja Tokijska z 1963 r. Załącznik nr 5. Konwencja Montrealska z 1971 r. Załącznik nr 6. Marsz Lotników

WSTĘP Gdy już posmakowałeś lotu, zawsze będziesz chodzić po ziemi z oczami utkwionymi w niebo, bo tam właśnie byłeś i tam zawsze będziesz pragnął powrócić - te słowa Leonarda da Vinci towarzyszą autorom niniejszej publikacji przez cały czas 1. Chcąc zachęcić Czytelnika do posmakowania tego niezwykłego podniebnego świata, postanowiliśmy oddać w jego ręce książkę na temat podstaw funkcjonowania lotnictwa cywilnego prawa i procedur. Zdaniem autorów, istotnym walorem publikacji jest właśnie szczegółowy opis procedur lotniczych stanowiący doskonałe źródło wiedzy dla osób przygotowujących się do uzyskania lotniczych licencji i świadectw, jak również dla prawników czy pracowników przedsiębiorstw lotniczych. W rozdziale 1 zaprezentowano genezę i krótki rys historyczny międzynarodowego prawa lotniczego. Uwzględniono jego podstawowe źródła oraz poszczególne reżimy i systemy prawne. Przedstawiono rozwój prawa lotniczego Unii Europejskiej, będącego w istocie jednym z najistotniejszych dla funkcjonowania polskiego transportu lotniczego. Opisano zarówno kompetencje unijnych organów, jak i jeden z efektów ich działalności, czyli rodzaje wydawanych aktów prawnych. Rozdział 2 zawiera charakterystyki najważniejszych konwencji lotniczych, zaś rozdział 3 międzynarodowych rządowych i pozarządowych organizacji lotniczych. Część 4 poświęcono polskiemu prawu lotniczemu: ustawie oraz stosownym rozporządzeniom. W kolejnych rozdziałach przedstawiono niezbędne w procesie przygotowania do lotu, podstawowe dokumenty lotnicze, takie jak m.in.: Zbiór Informacji Lotniczej, Biuletyn Informacji Lotniczych, plan lotu, mapy, wiele depeszy meteorologicznych czy książkę pilota. Służby ruchu lotniczego, ich podział, strukturę, a także związane z nimi procedury opisano w rozdziale 7. Rozdział 8 z kolei poświęcono dokumentom normującym tworzenie linii lotniczych i świadczenie usług przewozów lotniczych. Ostatnie rozdziały obejmują swym zakresem nieprawidłowości w ruchu lotniczym oraz podstawy funkcjonowania służb SAR. Całość wieńczy krótkie podsumowanie. Uzupełnieniem opracowania jest zestaw załączników bazujący na dokumentach Organizacji Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (International Civil Aviation Organization - ICAO) stan ratyfikacji międzynarodowych konwencji lotniczych w wybranych państwach i organizacjach (stan na 31.10.2014 r.), wybrane konwencje lotnicze oraz tzw. marsz lotników będący hymnem polskiego lotnictwa. Reasumując, publikacja zawiera przegląd najważniejszych międzynarodowych dokumentów prawa lotniczego i ich modyfikacji, krajowych aktów prawnych 1 Zob. www.washingtontimes.com/news/2013/sep/12/the-da-vinci-codex-treasured-sketches-of-flighton/?page=all [data dostępu: 29.11.2014].

regulujących funkcjonowanie lotnictwa cywilnego oraz dokumentów operacyjnych międzynarodowych organizacji lotniczych. Uwzględnia ponadto kolejne nowelizacje ustawy Prawo lotnicze oraz jej tekst jednolity z 2014 r., co czyni ją najbardziej aktualną pozycją wydawniczą poświęconą tematyce prawno-lotniczej na rynku. Autorzy nie ukrywają, że ze względu na szczegółowe omówienie w literaturze naukowej problematyki świadczenia przez porty lotnicze usług, inwestycji w infrastrukturę czy uwarunkowań antymonopolowo-prawnych 2, powyższe kwestie zostały pominięte w niniejszym opracowaniu. Niektóre aspekty prawa lotniczego i wynikające z niego procedury zostały natomiast omówione skrótowo, by zachęcić czytelnika do samodzielnego studiowania materiałów źródłowych ustaw, rozporządzeń i konwencji. Autorzy 2 Trzepacz P., Boruta T., Marada M, Quodomine R.: Sto lat doświadczeń portów lotniczych w przestrzeni Europy, Prace geograficzne, zeszyt 131, s. 35-53. Czernicki F., Skoczny T. (red.): Usługi portów lotniczych w Unii Europejskiej i w Polsce a prawo konkurencji i regulacje lotniskowe, Warszawa 2010. Czernicki F., Skoczny T. (red.): Usługi portów lotniczych w Unii Europejskiej i Polsce II wybrane zagadnienia, Warszawa 2011.

WYKAZ SKRÓTÓW I OZNACZEŃ ACI Airports Council International AIP Aeronautical Information Publication AIRAC Aeronautical Information Regulation and Control AIS Aeronautical Information Service ATC Air Traffic Control ATS Air Traffic Service ASM Airspace Management ATFM Air Traffic Flow Management AOC Air Operator s Certifi cate CFMU Central Flow Management Unit CINA Conférence Internationale de Navigation Aérienne CITEJA Comité International Technique d'experts Juridiques Aériens CRCO Central Route Charges Office Dz.U. Dziennik Ustaw EASA European Aviation Safety Agency EATCHIP European Air Traffic Control Harmonisation and Integration Programme EATMP European Air Traffic Management Programme EEC EUROCONTROL Experimental Centre EGAST European General Aviation Safety Team ECAC European Civil Aviation Conference ECAST European Commercial Aviation Safety Team ECR European Central Repository ELT Emergency Locator Transmitters EPIRB Emergency Position Indicating Radio Beacons ESARR EUROCONTROL Safety Regulatory Requirement ETS Europejski Trybunał Sprawiedliwości, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej ESSI European Strategic Safety Initiative EUROCONTROL European Organization for the Safety of Air Navigation FAB Functional Block of Airspace IANS Institute of Air Navigation Services ICAO International Civil Aviation Organization IATA International Air Transport Association IFALPA International Federation of Air Line Pilot's Associations IAPA International Foundation of Airline Passengers Associations JAA Joint Aviation Authorities

JAR Joint Aviation Requirements MIR Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju MON Ministerstwo Obrony Narodowej MTOM - Maksymalna Masa Startowa PAŻP Polska Agencja Żeglugi Powietrznej (ang. PANSA) PKBWL Państwowa Komisja Badania Wypadków Lotniczych PLB Personal Locator Beacons PP Porty Lotnicze Przedsiębiorstwo Państwowe Porty Lotnicze RNAV nawigacja obszarowa SARPs Standards And Recommended Practices SKT Software Team Karlsruhe SP Statek Powietrzny UAC Maastricht Upper Area Control Centre UE Unia Europejska ULC Urząd Lotnictwa Cywilnego WE Wspólnota Europejska

1. WSTĘP DO MIĘDZYNARODOWEGO PRAWA LOTNICZEGO 1.1. Definicje prawa lotniczego Przez międzynarodowe prawo lotnicze należy rozumieć zespół przepisów regulujących stosunki międzynarodowe w przestrzeni innej niż przestrzeń lądowa lub wodna. Już w 1933 r. Antonio Ambrosini w swej pracy Corso di diritto aeronautico uznał prawo lotnicze jako odrębną gałąź prawa, dotyczącą wszelkich (publicznych i prywatnych, krajowych i międzynarodowych)stosunków, które wynikają z żeglugi powietrznej. Z kolei holenderski badacz Daniel Goedhuis definiował prawo lotnicze jako całość przepisów regulujących zasady użytkowania przestrzeni powietrznej i jej wykorzystanie na potrzeby lotnictwa. Cezary Berezowski stosując definicję negatywną pod pojęciem międzynarodowego prawa lotniczego rozumiał zespół przepisów regulujących stosunki międzynarodowe w przestrzeni innej niż przestrzeń lądowa lub wodna 3. Z kolei Marek Żylicz definiuje Prawo lotnicze jako ogół norm prawnych zawierających elementy różnych gałęzi prawa publicznego, prywatnego i międzynarodowego, a dotyczących stosunków prawnych związanych z wykonywaniem lotów statków powietrznych 4. Według Wojciecha Góralczyka Prawem lotniczym, można nazwać zespół norm dotyczących przestrzeni powietrznej i jej wykorzystania dla lotnictwa 5. Izabella Szymajda pisze zaś o Prawie lotniczym, jako o szczególnym reżymie prawnym w odniesieniu do lotnictwa cywilnego 6. Należy także przytoczyć zapis obowiązującej polskiej ustawy, zgodnie z którą Prawo lotnicze reguluje stosunki prawne z zakresu lotnictwa cywilnego 7. Reasumując prawem lotniczym można nazwać zespół norm prawnych regulujących fakty związane z żeglugą powietrzną. Wyróżnia się przy tym lotnictwo cywilne i państwowe. To ostatnie dotyczy statków powietrznych używanych w służbie: wojskowej, celnej i policyjnej. Natomiast w obrębie lotnictwa cywilnego wyróżniamy operacje: 1) lotnictwa zarobkowego, handlowego obejmującego transport drogą powietrzną pasażerów, ładunku lub poczty za wynagrodzeniem lub na zasadzie innego 3 Berezowski C.: Międzynarodowe prawo lotnicze, Warszawa 1964, s. 14. 4 Żylicz M.: Prawo lotnicze międzynarodowe, europejskie i krajowe, Warszawa 2011, s. 23, 31. 5 Góralczyk W.: Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 1998, s. 247. 6 Szymajda I.: Prawo lotnicze Unii Europejskiej charakterystyka systemu, [w:] D. Milczarek (red.), Studia Europejskie, nr 1 (21), Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2002, s. 83-106. 7 Art. 1., ust 1. ustawy Prawo Lotnicze z dnia 3 lipca 2002 r. (Dz.U. Nr 130, poz. 1112 z późn. zm.).

świadczenia wzajemnego 8, w celu uzyskania zapłaty albo do wynajęcia 9 ; transport zarobkowy można podzielić na regularny i nieregularny, zaś ten ostatni na czarterowy i na żądanie (loty biznesowe, taksówki powietrzne) 10, 2) lotnictwa ogólnego obejmującego wykorzystanie statków powietrznych, inne niż te wykonywane w ramach regularnego i nieregularnego zarobkowego transportu lotniczego lub w ramach usług lotniczych 11 ; działający w ramach inicjatywy ESSI Zespół do spraw Bezpieczeństwa w zakresie Lotnictwa Ogólnego EGAST do lotnictwa ogólnego zalicza: lotnictwo biznesowe, prace napowietrzne, lotnictwo sportowe wyczynowe i latanie rekreacyjne (loty balonami, szybowcami, ultralekkimi samolotami, lotniach) 12. W załączniku VII do Part-NCO 13, lotnictwo ogóle obejmuje operacje niezarobkowe wykonywane z wykorzystaniem statków powietrznych innych niż skomplikowane technicznie statki powietrzne z napędem silnikowym, takie jak: loty zapoznawcze, akrobatyczne i zawodnicze/pokazowe; zrzuty skoczków spadochronowych, holowanie szybowców, loty motoszybowcami turystycznymi. 1.2. Źródła prawa lotniczego Wyszczególnia się następujące źródła prawa lotniczego: 1) Krajowe akty prawne (ustawa Prawo lotnicze) i przepisy wykonawcze (rozporządzenia ministra właściwego ds. transportu, obwieszczenia prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego). 2) Akty prawne i nielegislacyjne organizacji międzynarodowych. 3) Dwustronne umowy międzynarodowe. 4) Zwyczaje prawne 14. 5) Orzeczenia sądów i trybunałów (w wybranych państwach i organizacjach). 6) Międzynarodowe konwencje sygnowane przez poszczególne państwa. W tym ostatnim przypadku, na sygnatariuszy konwencji nałożony jest obowiązek stanowienia prawa zgodnego z prawem międzynarodowym lub dostosowania już obowiązujących przepisów do międzynarodowych norm. 8 Art. 2, ust. 1 rozporządzenia nr 965/2012 z dnia 5 października 2012 r. ustanawiające wymagania techniczne i procedury administracyjne odnoszące się do operacji lotniczych zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 216/2008. 9 Załącznik 6, Eksploatacja statków powietrznych, część I Międzynarodowy zarobkowy transport lotniczy samoloty, wydanie dziewiąte, ICAO, 1-3. 10 Review of the classification and definitions used for civil aviation, ICAO Working Paper, STA/10-WP/7, Appendix A. 11 Doc 9161, Manual on Air Navigation Services Economics, wydanie piąte 2013, Glossary, (xii). 12 www.easa.europa.eu/essi/egast/about/egast-pl [data dostępu: 29.11.2014]. 13 Rozporządzenie nr 965/2012 z dnia 5 października 2012 r. ustanawiające wymagania techniczne i procedury administracyjne odnoszące się do operacji lotniczych zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 216/2008, Dz.U. L 296, 25.10.2012, p.1 z późn. zm. 14 Stelmach A., Novák A., Novák Sedláčková A.: Międzynarodowe regulacje prawno-organizacyjne w lotnictwie cywilnym, Radom 2012, s. 19.