Przedsiębiorczość jako element wychowania do pracy we współczesnej szkole

Wioleta Duda Daniel Kukla Przedsiębiorczość jako element wychowania do pracy we współczesnej szkole Wstęp W ostatnich latach dużo uwagi poświęca się procesowi wychowywania do pracy młodych ludzi, począwszy od etapu edukacji. Młody człowiek po skończeniu szkoły, studiów wkracza na rynek pracy, który nie jest dla niego przyjazny. Wychowanie do pracy wymaga wszechstronnego kształtowania osobowości człowieka. Najpierw czynią to rodzice, którzy są pierwszymi i głównymi wychowawcami, późnej równolegle nauczyciele. Przygotowanie do pracy ma szczególne znaczenie wychowawcze, gdy staje się samorzutną formą działania, wypływająca z poziomu uspołecznienia i uświadomienia wynikających potrzeb. (Solak 2003: 26) Szeroko dostrzegalne są zmiany na zarówno na polskim, jak i europejskim rynku pracy, a co się z tym wiąże również zmiany dotyczące pozycji i roli pracownika. Proces postępu technicznego, rozwój technologii informatycznych, procesy globalizacji, przekraczanie barier geograficznych i politycznych w działalności gospodarczej wszystkie te zjawiska powodują deregulacje gospodarki i rynku pracy oraz wyznaczają nowe wyzwania dla osób podejmujących pracę. Rolą współczesnej edukacji na wszystkich poziomach nauczania jest kreowanie społeczeństwa przedsiębiorczego, potrafiącego twórczo przeobrażać zdobytą informację w kreatywną postawę na konkurencyjnym i globalnym rynku. Celem edukacji powinno być wyposażenie w podstawy wiedzy ogólnej, umożliwiające sprawne funkcjonowanie we współczesnym globalnym społeczeństwie, ale również w kompetencje związane z byciem człowiekiem kreatywnym i przedsiębiorczym. Dlatego też szkoła, nauczyciele coraz częściej skupiają się nie tylko na przekazaniu odpowiedniego zasobu wiedzy jednostce, ale także na ukształtowaniu człowieka przedsiębiorczego, który będzie potrafił poradzić sobie w świecie pracy. Służą temu lekcje z zakresu podstaw przedsiębiorczości, prowadzone na etapie kształcenia średniego. Młodzież ucząca się w liceach ogólnokształcących lub też technikach po ukończeniu edukacji wkroczy na rynek pracy lub też będzie podejmować dalszą naukę. Jest to etap niezwykle ważny i decydujący o przyszłości młodego człowieka. Warto zwrócić w tym momencie uwagę na jego kompetencje związane z przedsiębiorczością oraz w szerokim ujęciu wychowanie do pracy. 86

Przedsiębiorczość istota zagadnienia Dokonując analizy źródeł i publikacji dotyczących przedsiębiorczości można napotkać wielość definicji tego pojęcia. Wszystkie one jednak zawierają element wspólny aktywność jednostki. Czym jest zatem przedsiębiorczość i dlaczego jej wprowadzenie do systemu edukacji jest tak istotne. Przedsiębiorczość to chęć i zdolność do podejmowania różnych zadań, zwłaszcza w dziedzinie przemysłu i handlu; pomysłowość, zaradność, obrotność, operatywność czytamy w Nowym słowniku poprawnej polszczyzny. Zatem przedsiębiorczość to pewnie sposób działania i myślenie, coś co możemy nabyć w procesie nauki i wychowania lub odkryć poprzez aktywność. Według jednej z definicji przedsiębiorczość to cecha lub sposób zachowania się, które sprowadzają się do zdolności oraz gotowości do rozwiązywania problemów w sposób twórczy, umiejętność dostrzegania i wykorzystywania nadarzających się okazji i szans, stosowania pomysłowych i nowatorskich rozwiązań w tworzeniu i rozwiązywaniu elastycznego podejścia do zmieniającej się sytuacji i warunków gospodarczych, środowiskowych, posiadania wysokich zdolności przystosowawczych. 2 Analizując tą definicję nie sposób uniknąć skojarzeń z opisem sylwetki współczesnego i pożądanego przez pracodawców pracownika. Coraz częściej, oprócz fachowej wiedzy, poszukuje się u jednostek takich umiejętności jak: samodzielność w podejmowaniu decyzji, chęć podnoszenia kwalifikacji, kreatywność, podejmowanie ryzyka umiejętność współpracy, optymizm, umiejętność organizowania sobie pracy, pomysłowość, umiejętność adaptacji, pewność siebie. Warto przytoczyć jeszcze kilka definicji przedsiębiorczości, aby ukazać jak bardzo istotne jest uczestnictwo uczniów w lekcjach z zakresu podstaw przedsiębiorczości. Przedsiębiorczość to postawa człowieka wobec sytuacji decyzyjnych, z którymi się spotyka. Przedsiębiorczość to proces tworzenia czegoś nowego i wartościowego, który jest związany z podejmowaniem ryzyka finansowego, zawodowego, psychologicznego i społecznego. Nowy słownik poprawnej polszczyzny, red. A. Markowski, Warszawa 1999, s. 769 2 Por. E. Pielak, Przedsiębiorczość w edukacji szkolnej [w:] W kręgu wychowania i pracy, red. L. Marszałek, A. Solak, Wyd. LABOR, Warszawa 2010, s. 151; Szerzej: B. Stańda, B. Wierzbowska, Bądź przedsiębiorczy, Wyd. PWN, Warszawa 2004. 87

Przedsiębiorczość jest umiejętnością dostrzeżenia i wykorzystania nowych możliwości produkcyjnych, usługowych, organizacyjnych, dających szanse na relatywnie duże korzyści w warunkach braku pewności co do sukcesu całego przedsięwzięcia. Przedsiębiorczość jest ideą, która ma doprowadzić do istotnych zmian w działalności gospodarczej. Jest to kierunek myślenia przyjęty w rozwiązywaniu problemów przede wszystkim ekonomicznych, przyznający ludziom prawo do tworzenia i przekształcania gospodarki, w której nie są jedynie biernymi wykonawcami, ale inicjatorami działań. Przedsiębiorczość to zdolność i umiejętność zorganizowania czynników wytwórczych i zarządzania nimi oraz uruchamianie nowych dziedzin działalności na bazie autentycznych innowacji lub ich twórczego naśladownictwa. Przedsiębiorczość zachowanie człowieka lub organizacji polegające na poszukiwaniu i stosowaniu nowych rozwiązań wymagających więcej energii, inicjatywy i pomysłowości oraz umiejętnego oszacowania koniecznych nakładów (czasu, wysiłku, środków) i możliwych do osiągnięcia korzyści w obszarze występujących ograniczeń i możliwości, a także skłonność do brania na siebie ryzyka i odpowiedzialności za swoje decyzje i działania (por. Gmerek: www.odn.poznan.pl). Zwrócenie uwagi na zagadnienie przedsiębiorczości i jej odkrywanie w uczniach wiąże się nie tylko z kształtowaniem odpowiednich umiejętności u młodych ludzi, ale również pośrednio stanowi łącze z: bezrobociem, wykluczeniem społecznym, wyrównywaniem szans na rynku pracy, wkraczaniem młodzieży na rynek pracy, sukcesem zawodowym, rozwojem zawodowym, bogactwem, satysfakcją. Przedsiębiorczość to nie tylko aktywność w sferze gospodarczej, to pewien sposób funkcjonowania jednostki w życiu społecznym i zawodowym, a przede wszystkim umiejętność przystosowania się do zmian. Przedmiot Podstawy przedsiębiorczości idea i założenia Wprowadzony od 2002 r. do wszystkich typów szkół ponadgimnazjalnych nowy przedmiot podstawy przedsiębiorczości, zgodnie z założeniami, ma na celu nie tylko wyposażenie uczniów w wiedzę z zakresu funkcjonowania gospodarki rynkowej w warunkach nasilających się procesów globalizacji i integracji europejskiej, ale także ma służyć rozwijaniu umiejętności, które będą niezbędne uczniom w dorosłym, aktywnym życiu zawodowym. W głównych założeniach jest to przedmiot wychowujący jednostkę kreatywną, która szanuje własna pracę i pracę innych ludzi, chce pracować dla rozwoju, satysfakcji, aktywności. Podstawa programowa podstaw przedsiębiorczości, która ukazała się w Rozporządzeniu Ministra Edukacji i Sportu z dnia 26 lutego 2002 roku w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół, szczegółowo określa cele edukacyjne podstaw przedsiębiorczości: 88

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Przygotowanie do aktywnego i świadomego uczestnictwa w życiu gospodarczym. Kształcenie postawy rzetelnej pracy i przedsiębiorczości. Kształtowanie umiejętności pracy w zespole i skutecznego komunikowania się. Kształtowanie umiejętności aktywnego poszukiwania pracy i świadomego jej wyboru. Poznanie mechanizmów funkcjonowania gospodarki rynkowej. Rozwijanie zainteresowania podejmowaniem i prowadzeniem działalności gospodarczej. Poznanie podstawowych zasad podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej w różnych formach. Poznanie roli państwa i prawa w gospodarce rynkowej. Poznanie zasad funkcjonowania gospodarki europejskiej i światowej. 3 8. Podstawy przedsiębiorczości rozwijają zatem ucznia zarówno jako uczestnika życia społecznego - pracownika, pracodawcę, przedsiębiorcę, wyborcę oraz dają możliwość zdobycia określonych kompetencji i wiedzy niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania na rynku pracy czy też w gospodarce. Ważnym elementem zawartym w podstawie programowej są osiągnięcia ucznia, które powinien uzyskać w procesie kształcenia z zakresu podstaw przedsiębiorczości. Ministerstwo określiło je w kontekście umiejętności, które powinny być efektem uczestniczenia w zajęciach z podstaw przedsiębiorczości. Zaliczono do nich: umiejętność dokonywania trafnej samooceny, autoprezentacji, pracy w zespole, prowadzenia negocjacji, planowania budżetu gospodarstwa domowego, rozróżniania form inwestowania oraz umiejętności z zakresu funkcjonowania przedsiębiorstw w gospodarce rynkowej. Należą do nich: identyfikowanie podstawowych form przedsiębiorstw, stosowanie procedur w celu podjęcia działalności gospodarczej czy oceny opłacalności przedsięwzięć gospodarczych. Ponadto określono, iż uczeń powinien umieć przygotować podstawowe dokumenty związane z procesem ubiegania się o pracę, znać podstawowe przepisy prawa związane z podjęciem pracy i jej trwaniem, identyfikować podstawowe wskaźniki makroekonomiczne, rozumieć wpływ polityki fiskalnej i monetarnej na życie gospodarcze kraju oraz wskazać korzyści i zagrożenia wynikające ze współpracy Polski z innymi krajami, zwłaszcza w kontekście obecności Polski w strukturach europejskich oraz procesu globalizacji (por. Gmerek: www.odn.poznan.pl). Zakres wiedzy zdobyty dzięki uczestnictwu w zajęciach z podstaw przedsiębiorczości stanowi przede wszystkim podłoże do kształtowania jednostki pragnącej ciągle się samodoskonalić, będącej otwartą na wszelkie zmiany wynikające z postępu wiedzy i techniki. Nauczanie przedsiębiorczości sprzyja lepszemu przygotowaniu młodzieży do wejścia na rynek pracy, jak również do aktywnego i świadomego udziału w życiu gospodarczym. 3 Dziennik Ustaw z 2002 Nr 51, poz. 458. 89

Przedsiębiorczość to sposób patrzenia na świat i umiejętność znalezienia w nim odpowiedniego miejsca dla siebie. To innowacyjność i kreatywność w myśleniu i działaniu. To odwaga w realizacji własnych pomysłów i marzeń, to z jednej strony zdolność do wykorzystania nadarzających sie okazji a z drugiej umiejętność przystosowania sie do zmieniających sie warunków. To gotowość do podejmowania ryzyka. To odpowiedzialność za podjęte decyzje, za ludzi, za siebie, za rodzinę. To pewien sposób realizacji własnych planów, sposób patrzenia na rozwój kariery zawodowej. Postawy przedsiębiorczej wymaga się od każdej jednostki, tak ważne zatem jest jej ukształtowania już na etapie edukacji. Szkoła wobec wychowania człowieka przedsiębiorczego Wprowadzenie do programu szkół lekcji z zakresu podstaw przedsiębiorczości czy też coraz szerszy dostęp uczniów do usług doradcy zawodowego to tylko część metod wychowywania człowieka przedsiębiorczego. Od bardzo dawna w pedagogice doceniano bowiem pracę jako środek wychowawczy. Chociaż zmieniały się teorie wychowawcze, metody czy szkoły w podejściu do wychowania, to jednak od samego początku dużą rolę wychowawczą przypisywano pracy. Przez całe życie człowiekowi towarzyszą w odpowiednich proporcjach, trzy podstawowe formy działalności: zabawa, nauka, praca. Kolejność ta odpowiada porządkowi pojawiania się, a głównie dominowania poszczególnych form działalności w życiu człowieka. Bardzo wiele cech osobowości można poprawnie kształtować tylko w procesie pracy, w konkretnych sytuacjach życiowych, w czasie wykonywania określonych zadań. Wychowanie tylko za pośrednictwem treści werbalnych, ideowych, z niedocenianiem lub lekceważeniem pracy, wysiłku i płynącej z tego satysfakcji prędzej czy później musi zakończyć się niepowodzeniem, kiedy młodzież staje się dorosła, a szanse wychowania do pracy i przez pracę zostały bezpowrotnie stracone w dzieciństwie. Praca jest jedną z podstawowych form aktywności każdego człowieka. Stosunek do pracy oraz umiejętności jej wykonywania kształtuje w człowieku jego rodzina i najbliższe otoczenie. Rolę wychowawczą pracy dostrzegali już starożytni. Tak więc refleksję nad rolą pracy w wychowaniu znajdujemy w Kodeksie Hammurabiego, w egipskich przekazach czy w Biblii. W wiekach późniejszych rolę tę doceniali utopiści a także reformatorzy wychowania w Anglii, Francji, jak chociażby Samuel Hartlib, czy Jan Jakub Roussau. Później moglibyśmy wymieniać całą plejadę ludzi którzy doceniali pracę jako środek wychowawczy. Nic nie może obyć się bez Polaków a w każdej dziedzinie zaznaczyli swoją obecność nasi rodacy. Tak należy tu wymienić chociażby Grzegorza Piramowicza, Adolfa Kamińskiego, Hugona Kołłątaja, Andrzeja Frycza Modrzewskiego czy Mikołaja Reja. (Nowacki 1982: 4647) 90

Główne zadania wychowawcze jakie winne być realizowane poprzez pracę: kształtowanie i utrwalanie w wychowankach nawyków i zamiłowania dla pracy, dokładności, oszczędności materiałów i narzędzi, utrzymania porządku, czystości i punktualności, nauka umiejętności pracy w zespole, planowania, podziału zadań i ról, odpowiedzialności za innych, kształtowanie zamiłowania do pracy, poczucia odpowiedzialności za podjęte zadania, wyniki pracy, szacunek dla pracy innych, wdrażanie do myślenia w kategoriach poszanowania dobra wspólnego, ogólnospołecznego, kształtowanie w procesie pracy norm moralnych wobec innych ludzi. (por. Muszyński 1980: 474475) Wychowanie przez pracę jest systemem działań wychowawczych opartych na filozofii pracy i uznających decydujące znaczenie pracy dla rozwoju społeczeństwa, jego kultury i gospodarki, organizacji i funkcjonowania oraz osobno twórczą wartość pracy w rozwoju jednostek. System ten ma na celu rozwinięcie u dzieci pozytywnych postaw wobec pracy, umiejętności pracy i współdziałania przez szereg środków, prowadzących do harmonijnego wprowadzania jednostek w świat ludzkiej pracy jako aktywnych uczestników. Z linii rozwoju jednostki wynika, iż wychowanie przez pracę jest sprawą aktualną w każdym okresie życia człowieka. Stąd też w procesie wychowania przez pracę możemy mówić o różnych środowiskach oddziaływujących w procesie wychowania. Oto one: wychowanie przez pracę w rodzinie, wychowanie przez pracę w przedszkolu, wychowanie przez pracę w szkole, wychowanie przez pracę w placówkach opiekuńczo wychowawczych, wychowanie przez pracę w organizacjach młodzieżowych. (Cichoń 1996: 35) Pomiędzy pracą a życiem ludzkim zachodzi najściślejszy związek. Już w średniowieczu wielki filozof św. Tomasz z Akwenu stwierdził, że praca jest istotą życia ludzkiego, że przez nią człowiek urzeczywistnia sens swojego istnienia. Zdobywanie nowych wartości, czyli postęp cywilizacji, może się odbywać tylko przez pracę i dzięki pracy pokoleń. (Tamże: 12) Miejsce i rolę pracy w wychowaniu można pojmować dwojako. Jest ona sposobem, metodą wychowania, ale może być także i jest jednym z celów i rezultatów wychowania. Takie jej rozumienie znajduje wyraz w przyjętym w języku potocznym sformułowaniu: wychowanie do pracy i przez pracę. W codziennym obcowaniu z dzieckiem, dostarczaniu mu przykładów zachowań, udzielaniu rad, wydawaniu poleceń, organizowaniu jego czynności, nagradzaniu i karaniu, ta podwójna rola pracy uchodzi często uwadze. Rozróżnienie takie jest jednak szczególnie użyteczne 91

wówczas, gdy chcemy świadomie kierować rozwojem i wychowaniem dziecka. Dziecko, które od najmłodszych lat nie jest wdrażane do pracy, do wykonywania różnych czynności dla innych, w przyszłości, gdy już dorośnie, trudno mu będzie znaleźć zadowolenie w pracy zawodowej czy każdej innej. Będzie to ze szkodą dla samego dziecka jak też jego otoczenia. Praca kształtuje osobowość dziecka jest to naukowo udowodniona prawda. Z taką samą pewnością można stwierdzić, że kształtując osobowość dziecka, przygotowujemy je do wypełnienia roli w życiu dorosłym i jego uczestnictwa w życiu społecznym i samym procesie pracy. W procesie wychowywania przez pracę wyróżnia się następujące rodzaje czynności dominujące w danym okresie kształcenia i realizowane przez różne środowiska: czynności samoobsługowe, czynności porządkowe, czynności usługowe z myślą o innych, czynności wytwórcze, czynności badawcze i twórcze. Praca jest niezaprzeczalną wartością, dziełem osobowym, które w równym stopniu należy się każdej osobie, bez względu na płeć, rasę, pochodzenie społeczne, miejsce zamieszkania, wykształcenie czy sytuację materialną, o czym mówił i czemu oddał najwyższy szacunek Jan Paweł II w przemówieniu na sesji Międzynarodowej Organizacji Pracy w Genewie w 1982 roku: Praca zmienia wykonującego ją, stwarza nowe umiejętności, przysparza nowej wiedzy i stwarza nowe potrzeby, zmienia zależności socjalne, samoświadomość i tożsamość. Praca staje się środkiem służącym realizacji potrzeb, dokonania czegoś i samorealizacji. Konsekwencją takiego sposobu widzenia ludzkiej pracy będzie twierdzenie, że brak pracy spowoduje obciążenia psychiczne i powstanie stanów kryzysowych. (Jan Paweł II 1983: 155) Współpraca szkoły z rodzicami Rodzina jest bezsprzecznie podstawowym środowiskiem, które stwarza warunki do ukształtowania podstawa wszystkich najważniejszych cech osobowości człowieka w ogóle, a więc także człowieka członka społeczeństwa i człowieka pracownika. Specjalne możliwości w tym zakresie ma zwłaszcza rodzina nowoczesna, otwarta, wmontowana mocno w sprawy społeczne. Jednak ze względu na wieloaspektowość współczesnego życia społecznego, na najrozmaitsze powiązania i zależności, w którym znajduje się człowiek pracujący zawodowo, nawet najbardziej nowoczesna rodzina nie może sama, bez współudziału z innymi grupami społecznymi, środowiskiem, także odpowiednimi instytucjami, ukształtować pełnowartościowego członka społeczeństwa. Szkoła jest jedna z najważniejszych instytucji wychowawczych.(rachalska 1984: 136) 92

Zdaniem J. Szczepańskiego, szkoła w swej działalności musi osiągnąć następujące cele: pedagogiczne wychowanie i kształtowanie osobowości wychowanków, przekazywanie im wiedzy itp., społeczne lokowanie przygotowanych absolwentów w określonych zawodach, warunkujących im pozycje społeczne, przygotowanie ich do wykonywania ról i funkcji związanych z tymi pozycjami, ekonomiczne praca absolwentów powinna przynosić określone efekty ekonomiczne, polityczne przygotowanie absolwentów do uczestnictwa w życiu politycznym, kulturalne przygotowanie absolwentów do uczestnictwa w kulturze i do pomnażania wartości kultury. Współdziałając z innymi ogniwami systemu, szkoła może wpływać decydująco na postanowienia swoich uczniów dotyczące wyboru zawodu oraz kierunku i poziomu kształcenia. Zdaniem S. Szajka szkoła ma możliwości planowanego i systematycznego rozpoznawania oraz rozbudzania, rozwijania i ukierunkowywania, od lat najmłodszych zainteresowań, uzdolnień, talentów swych uczniów, zgodnie z posiadanymi przez nich warunkami zdrowotnymi i psychofizycznymi oraz zapotrzebowaniem społecznym. Powinna kształtować człowieka aktywnego, z inicjatywą, umiejącego podejmować poprawne decyzje w różnych dziedzinach swego życia, zdającego sobie sprawę z ewentualnych konsekwencji tych decyzji i własnej, osobistej za nie odpowiedzialności. Szkoła realizując cele wychowawcze i dydaktyczne, przy ścisłej współpracy z rodzicami, lekarzem, pedagogiem szkolnym i innymi partnerami ma możliwości dokonywania negatywnej i pozytywnej selekcji zawodowej i szkolnej.(tamże) Mieczysław Łobocki wyraźnie podkreśla, ze z właściwej zorganizowanej współpracy nauczycieli z rodzicami wynikają następujące korzyści: lepsze poznanie i zrozumienie uczniów przez nauczycieli i rodziców, przewartościowanie wzajemnych postaw uwzględnianie działań wychowawczych udzielanie sobie wzajemnej pomocy stworzenie właściwej atmosfery wychowawczej w szkole i w domu. Nauczyciele, zorientowani na bieżące wyniki, będące najbardziej widocznym, uchwytnym wynikiem ich pracy, wykorzystują kontakty z rodzicami w znacznym stopniu na informacje o nauce ich dzieci i trudnościach wychowawczych. Rodzice natomiast, pochłonięci codziennymi problemami i obowiązkami, często rozliczani prze szkołę z niezadowalających wyników ich dzieci, nie pala się do kontaktu ze szkołą. Przychodzą rzadko, niesystematycznie, czasem niechętnie. Systematyczna współpraca szkoły z rodzicami rozwija się korzystnie, zwłaszcza gdy rozpoczyna się zaraz na początku nauki w pierwszej klasie. Jest to okres bardzo odpowiedni, bowiem rodzice pierwszoklasistów są na ogół bardziej zainteresowani nowymi obo- 93

wiązkami swoich dzieci i chętniej nawiązują kontakt z wychowawczyni i szkoła. Wczesne i rytmiczne kontakty rodziców i szkoły sprzyjały będą wymianie informacji i spostrzeżeń oraz organizowaniu na systematycznych spotkaniach dyskusji i wymiany poglądów, pogłębiających wiedzę i doświadczenia obu stron. Tam, gdzie istnieją ku temu warunki, bardzo cenna metodą dostarczania rodzicom informacji o różnych zawodach jest organizowanie spotkań z uczniami czy nauczycielami szkół zawodowych, wycieczek do zakładu pracy. (Rachalska 1984: 146148) Szkoła i rodzice powinni stwarzać warunki do obustronnego wpływu na ucznia. Szkoła powinna służyć poradą nie tylko uczniowi, ale i rodzicom. To szkoła powinna informować rodziców nie tylko o postępach w nauce ich dzieci, ale także o własnych obserwacjach dzieci pod kątem określenia predyspozycji zawodowych, uzdolnień, temperamentu, zainteresowań, mocnych i słabych stron w aspekcie wyboru zawodu uczniów. Szkoła powinna się starać podnosić poziom wiedzy rodziców z zakresu orientacji i poradnictwa zawodowego, aby tym samym przygotować rodziców do efektywnego wspierania swoich dzieci w wyborze dalszego kierunku kształcenia czy przyszłego zawodu (www.kowez.edu.pl). Współpraca szkoły z rodzicami nie jest łatwa, wymaga ogromnego zaangażowania i poświęcenia się obu stron. Jednak jeśli rodzice i nauczyciele będą wzajemnie się wspierać, szybciej osiągną cel, jakim jest wykształcenie i wychowanie młodego pokolenia. Zakończenie We współczesnej edukacji coraz więcej mówi się o potrzebie wszechstronnego rozwijania uczniów i przygotowywania ich do wypełniania przyszłych obowiązków i sprawnego funkcjonowania w społeczeństwie. Wprowadzenie przedmiotu, jakim są podstawy przedsiębiorczości, duży nacisk na wychowywanie młodego człowieka do pracy i poprzez pracę, w tym doradztwo zawodowe, to udoskonalanie systemu szkolnictwa tak, aby jak najlepiej spełniał swoje funkcje. Nie ma wątpliwości, że dobra szkoła powinna promować i wdrażać holistyczną koncepcję edukacji jednostki, w wyniku której młodzi ludzie wejdą w dorosłe życie wyposażeni w wiele kompetencji oraz praktycznych, intelektualnych narzędzi, które umożliwią im sprawne funkcjonowanie we wszystkich obszarach życia. Bibliografia: 1. Cichoń W., Wartość, człowiek, wychowanie, Kraków: Wyd. UJ. 1996. 2. Dziennik Ustaw z 2002 Nr 51, poz. 458. 3. Gmerek R., Podstawy przedsiębiorczości w szkole ponadgimnazjalnej, strona internetowa www.odn.poznan.pl/doradcy/warsztat, stan na dzień 24.07.2011. 4. Jan Paweł II, Nauczanie społeczne, Wyd. Odess, Warszawa 1983. 5. Muszyński H., Wychowanie moralne, Wyd. PWN, Warszawa 1980. 94

6. Nowacki T.W., Pedagogika pracy, problemy i przegląd badań, Wyd. PWN, Warszawa 1982. 7. Nowy słownik poprawnej polszczyzny, red. A. Markowski, Warszawa 1999 8. Pielak E., Przedsiębiorczość w edukacji szkolnej [w:] W kregu wychowania i pracy, red. Marszałek L., Solak A., Wyd. LABOR, Warszawa 2010. 9. Rachalska W., Wybór zawodu a wychowanie przez prace w rodzinie, Instytut wydawniczy Związków Zawodowych, Warszaw 1984. 10. Solak A., Wychowanie chrześcijańskie i praca ludzka. Studium współzależności, Tuchów 2003. 11. Stańda B., Wierzbowska B., Bądź przedsiębiorczy, Wyd. PWN, Warszawa 2004. 12. www.kowez.edu.pl, stan na dzień 28.07.2011. Streszczenie Współcześnie dużo uwagi poświęca się procesowi wychowywania do pracy młodych ludzi, począwszy już od edukacji przedszkolnej. Młody człowiek po skończeniu szkoły, studiów wkracza na rynek pracy, który nie jest dla niego przyjazny. Wychowanie do pracy wymaga wszechstronnego kształtowania osobowości człowieka. Celem edukacji powinno być wyposażenie w podstawy wiedzy ogólnej, umożliwiające sprawne funkcjonowanie we współczesnym globalnym społeczeństwie, ale również w kompetencje związane z byciem człowiekiem kreatywnym i przedsiębiorczym. Wprowadzenie przedmiotu, jakim są podstawy przedsiębiorczości, to udoskonalanie systemu szkolnictwa, tak aby jak najlepiej spełniał swoje funkcje. Nie ma wątpliwości, że dobra szkoła powinna promować i wdrażać holistyczną koncepcję edukacji jednostki, w wyniku której młodzi ludzie wejdą w dorosłe życie wyposażeni w wiele kompetencji oraz praktycznych narzędzi, które umożliwią im sprawne funkcjonowanie we wszystkich obszarach życia. Summary Nowadays a lot of attention is paid to the process of young people s education, starting from the kindergarten. A young person after finishing school and graduating studies enters the job market which is not friendly for him. Preparation for work requires comprehensive shaping of the personality of a young man. Aim of education should be equipping in basics of general knowledge, enabling efficient functioning in contemporary global society, as well as in competencies connected with being a creative and enterprising person. Introducing a subject like the basics of enterprise education improves the system of education to perform its functions in the way possible. There are no doubts that a good school should promote and implement holistic concept of education of individual as a result of which young people enter adult life equipped with many competencies and practical tools, which enable efficient functioning in all areas of life. 95