OCENIANIE KSZTAŁTUJĄCE W PRAKTYCE SZKOLNEJ Opracowanie: Michał Bartz
1. Rzeczywistość szkolna i ocenianie uczniów Uczniowie nie są głupi, nauczyciele nie są leniwi, a nasze szkoły nie są do niczego. Ale od jakiegoś czasu wszyscy podejrzewamy, że coś jest nie tak. (Manfred Spitzer)
1. Rzeczywistość szkolna i ocenianie uczniów 1. Nauczyciel - urzędnik Podporządkowujemy działania (w tym) ocenianie zbieraniu informacji. Biurokratyczny pęd ku statystykom (zapominamy o przeniesieniu informacji w perspektywę komunikacji). Brak przełożenia na działanie (nie osiągniemy tego wydaniem kolejnych rozporządzeń). Chaos informacyjny (nauczyciele chcą osiągnąć porównywalność). Ułuda ucieczki od subiektywizmu oceniania.
1. Rzeczywistość szkolna i ocenianie uczniów 2. Kult oceny Oszukiwanie się, że uczeń zna kryteria oceniania (zapisy czytelne dla nauczyciela). Ocena: narzędzie nieczytelne dla ucznia. Wybiórcze traktowanie aktywności uczniowskich. Wiara w to, że ocena motywuje uczniów, choć nie motywuje (podporządkowujemy się kultowi oceny i presji rodziców, by przygotować do egzaminów zewnętrznych).
1. Rzeczywistość szkolna i ocenianie uczniów 3. Demotywatory Utożsamienie ucznia z oceną szkolną i demotywowanie; zaniżanie samooceny ucznia. Etykietowanie. Utrwalanie poczucia klęski (rzadko poczucia sukcesu). Wystawienie oceny zamyka chęć poprawienia i doskonalenia (zakuć, zdać, zapomnieć).
1. Wykorzystywanie motywacji do osiągania celów Błędny model motywacji wewnętrznej motywowanie Nauczyciel Zadanie Uczeń Prawidłowy model motywacji wewnętrznej motywowanie Nauczyciel Zadanie Uczeń motywowanie
1. Rzeczywistość szkolna i ocenianie uczniów Cele lekcji (założone a zrealizowane) Pomylenie sytuacji egzaminacyjnej i codziennej (rola aktywności, poszerzenie aspektu oceny o kwestie nieporównywalne, ale czytelne dla ucznia) Nauczanie na etapie przedszkola i I etapu edukacyjnego bez sprawdzianów, bez ocen, a dzieci uczą się. Uczymy, żeby oceniać czy oceniamy, żeby uczyć?
1. Rzeczywistość szkolna i ocenianie uczniów (...) nauczyciele zazwyczaj oceniają, lecz nie diagnozują, przede wszystkim z powodu presji czasu i nacisku, jaki kładzie się na wyniki dzieci, a nie na procesy i strategie, które są przyczyną takich wyników. (...) Ocena bez diagnozy ma ograniczoną wartość i może być w rzeczywistości bezproduktywna, jeżeli jej wyrazem są słabe stopnie i niechętne komentarze nauczyciela, a nie uświadomienie dziecku przyczyn takich wyników i podanie sposobów zapobieżenia podobnej sytuacji w przyszłości. (D. Fontana)
2. Ocenianie kształtujące założenia i zasady Celem jest motywacja i stymulowanie uczniów. Uwzględnienie samooceny i oceny koleżeńskiej (nauczyciel nie jest sędzią, ale wymaga, pobudza, stymuluje rola mistrza). Odroczenie oceny w czasie. Komentarz ważniejszy od samej oceny wyrażonej w przyjętej skali. Dokumentacja: teczki z pracami uczniów w szkole. Portfolio do wglądu dla ucznia, rodzica, nauczyciela.
2. Ocenianie kształtujące założenia i zasady Lekcja: nauczyciel elastyczny, otwarty na dialog. Założenie, że uczeń coś wie (przedwiedza); umiejętność reagowania; dynamizm. Stymulująca i strukturalizująca rola pytania kluczowego. Cele wyrażone w języku zrozumiałym dla ucznia. Kryteria oceniania wywiedzione z celów (czytelność dla ucznia i nauczyciela). Język informacji zwrotnej dostosowany do ucznia.
3. Podsumowanie Działanie zgodne z Rozporządzeniem w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania. Nieoddzielanie sytuacji nauczania i oceniania. Poszerzenie aspektów oceniania i jednoczesna czytelność kryteriów. Nadzór powinien dotyczyć nie tylko zgodności w dokumentacji, ale przede wszystkim czytelności działań nauczycieli i uczniów. Prawdziwa indywidualizacja (ta się dokonuje zawsze, gdy nauczyciel wyraża gotowość dyrektor powinien skupić się na umiejętnościach psychologicznych i pedagogicznych nauczycieli). Ocenianie kształtujące wymaga rzetelnego przygotowania, zmiany warsztatu pracy, nakładu sił.
3. Podsumowanie Najlepszy nauczyciel nie włoży w biernego ucznia ani wiedzy, ani rozwoju umysłowego, ani wykształcenia. Żadnego z tych dóbr nie można otrzymać z zewnątrz. Każde z nich trzeba zdobywać własną pracą. O wynikach nauczania, jednym słowem, rozstrzyga przede wszystkim praca ucznia. Nauczanie może stworzyć tylko pomyślne warunki dla tego procesu rozwojowego, który odbywa się w uczniu. Może nim do pewnego stopnia pokierować, ale nigdy nie zdoła go zastąpić. Bogdan Nawroczyński, Zasady nauczania