w interakcje ze stworzeniem, jest wiarygodna w naszej epoce, która jest epoką nauki. Nie byłaby ona wiarygodna gdybyśmy żyli we Wszechświecie rządzony

Podobne dokumenty
Nauka. i Opatrzność. Interakcja Boga ze światem JOHN C. POLKINGHORNE. Przekład: Marek Chojnacki. Wydawnictwo WAM. Kraków 2008

MIND-BODY PROBLEM. i nowe nadzieje dla chrześcijańskiej antropologii

Klasyfikacja światopoglądów

ARGUMENTY KOSMOLOGICZNE. Sformułowane na gruncie nauk przyrodniczych

UJĘCIE SYSTEMATYCZNE ARGUMENTY PRZECIWKO ISTNIENIU BOGA

Studium Katechetyczne Wychowując w Wierze tłumaczenie po Polsku. OBJAWIENIE W PIŚMIE ŚWIĘTYM I TRADYCJI

Św. Augustyn, Wyznania, przekład Z. Kubiak, Znak, Kraków 1997

Filozofia, Pedagogika, Wykład III - Filozofia archaiczna

BOŻE OBJAWIENIE tematy i wiedza Powtórzenie materiału o Objawieniu Bożym

EGZAMIN MATURALNY 2010 FILOZOFIA

Rodzaje argumentów za istnieniem Boga

Etyka Tożsamość i definicja. Ks. dr Artur Aleksiejuk

SPIS TREŚCI. Wstęp 3.

Czy możemy coś powiedzieć o istocie Boga?

Koncepcja Opatrzności w Platońskim Timajosie

MODLITWA MODLITWA. Dla ułatwienia poszczególne zadania oznaczone są symbolami. Legenda pozwoli Ci łatwo zorientować się w znaczeniu tych symboli:

Pielgrzymka wewnętrzna. Podróż medytacyjna

Czym jest zło? Materiały do lekcji z podstawowych zagadnieo z etyki

Kościół Boży w Chrystusie PODSTAWA PROGRAMOWA DLA SZKÓŁ PODSTAWOWYCH

KRYTERIUM WYMAGAŃ Z RELIGII. Uczeń otrzymujący ocenę wyższą spełnia wymagania na ocenę niższą.

Spis treści. Wstęp Wybrane zagadnienia z teorii i metodologii filozofii przyrody... 17

David Hume ( )

WYMAGANIA Z RELIGII. 1. Świadkowie Chrystusa

Wiesław M. Macek. Teologia nauki. według. księdza Michała Hellera. Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego

Piazza Soncino, Cinisello Balsamo (Milano) Wydawnictwo WAM, 2013

SPIS TREŚCI SŁOWO WSTĘPNE 9 WPROWADZENIE 13

Spór o poznawalność świata

i nowe życie w Chrystusie. W Obrzędzie chrztu dorosłych kapłan pyta katechumena: O co prosisz Kościół Boży?, a ten odpowiada: O wiarę.

Czy świat istnieje w umyśle?

I. Ty ścieżkę życia mi ukażesz

SPIS TREŚ CI KSIĘGA PIERWSZA

Ewangelizacja O co w tym chodzi?

7. Bóg daje ja wybieram

Kościół Boży w Chrystusie PODSTAWA PROGRAMOWA DLA SZKÓŁ PONADPODSTAWOWYCH

ROK SZKOLNY 2016/2017

Wymagania edukacyjne klasy I - III

Filozofia przyrody, Wykład V - Filozofia Arystotelesa

Wstęp. Historia Fizyki. dr Ewa Pawelec

Pięćdziesiątnica i Paruzja. 2. Jak być lojalnym wobec Pana i swego dziedzictwa kościelnego: proroctwo i instytucja

Proszę bardzo! ...książka z przesłaniem!

WYMAGANIA PROGRAMOWE I KRYTERIA WYMAGAŃ z KATECHEZY. w SZKOLE PODSTAWOWEJ w KOŃCZYCACH MAŁYCH. KLASY II i III

Wielcy rewolucjoniści nauki

go i dalej, aż po linię wyznaczającą kres. Jest ona wzrastaniem w miłości, a miłość nigdy nie jest ruchem liniowym. W Starym Testamencie czytamy, że

Przedmiotowy system oceniania z religii dla klasy drugiej szkoły podstawowej

Wymagania edukacyjne

Filozofia, Historia, Wykład IV - Platońska teoria idei

Wpisany przez Redaktor niedziela, 20 listopada :10 - Poprawiony niedziela, 20 listopada :24

O czym, dlaczego i dla kogo napisaliśmy Jak na dłoni. Genetyka Zwycięstwa

Filozofia, ISE, Wykład III - Klasyfikacja dyscyplin filozoficznych

Fizyka a fizykoteologia. Współczesne problemy.

Koncepcja etyki E. Levinasa

Filozofia, Historia, Wykład V - Filozofia Arystotelesa

Czy świat istnieje w umyśle?

ZESPÓŁ SZKÓŁ INTEGRACYJNYCH IM. POWSTAŃCÓW WIELKOPOLSKICH W INOWROCŁAWIU

WYMAGANIA PROGRAMOWE NA POSZCZEGÓLNE OCENY Z RELIGII DLA KLASY VI.

Wymagania programowe i kryteria oceniania z religii dla klasy IV

Jak mam uwielbiać Boga w moim życiu, aby modlitwa była skuteczna? Na czym polega uwielbienie?

Przedmiotowy system oceniania z religii dla klasy drugiej szkoły podstawowej Ad. 1. Cele oceniania Ad. 2. Zasady oceniania

1. Filozoficzna obrona wolnej woli. 2. Prezentacja Tomaszowej nauki o predestynacji. 3. Nierozwiązane aporie. Wnioski

Najpiękniejszy dar. Miłość jest najpiękniejszym darem, jaki Bóg wlał w nasze serca

WYMAGANIA Z RELIGII dla klasy drugiej szkoły podstawowej

BOŻE OBJAWIENIE tematy i wiedza Księga PŚ (Jak czytać Pismo Święte? Najważniejsze księgi historyczne Starego Testamentu i ich bohaterowie.

GWSP GIGI. Filozofia z aksjologią. dr Mieczysław Juda

Załącznik 2. Przedmioty wskazujące drogę zdjęcia.

Kryteria oceniania z religii dla klasy pierwszej liceum

Wymagania edukacyjne z religii dla klasy VIII

Profesora Mieczysława Gogacza ujęcie etyki. Dawid Lipski Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego

ŚWIATOPOGLĄD NEW AGE

Czy i jak możliwe jest rozstrzygnięcie sporu etycznego o IVF? Zbigniew Szawarski Komitet Bioetyki przy Prezydium PAN

POWTÓRZENIE IV LEKCJE

USPRAWIEDLIWIENIE WYŁĄCZNIE PRZEZ WIARĘ

WSHiG Karta przedmiotu/sylabus

Filozofia przyrody - Filozofia Eleatów i Demokryta

Tak określił mechanikę kwantową laureat nagrody Nobla Ryszard Feynman ( ) mechanika kwantowa opisuje naturę w sposób prawdziwy, jako absurd.

5 WSTĘP Co zabrać ze sobą? Po drugim tygodniu Ćwiczeń duchownych, który oddajemy do Państwa rąk, to kolejny trzeci już tom z minikolekcji rekolekcyjne

Oddanie się pod opiekę św. Franciszka

TOTUS TUUS Cały twój

Scenariusz lekcji języka polskiego dla klasy III gimnazjum

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z RELIGII

Wymagania edukacyjne niezbędne do otrzymania przez ucznia śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych. z przedmiotu etyka

G. Morgan, Obrazy organizacji, Warszawa 1997

Przedmiot: religia. Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z religii w kl. I liceum.

Filozofia, Historia, Wykład IX - Filozofia Kartezjusza

Czy i/lub w jakim sensie można uważać, że świat jest matematyczny? Wprowadzenie do dyskusji J. Lubacz, luty 2018

Program nauczania biblijnego uczniów klas gimnazjalnych. Program powstaje pod kierunkiem Elżbiety Bednarz

Filozofia, Pedagogika, Wykład I - Miejsce filozofii wśród innych nauk

ZAGADNIENIA NA KOLOKWIA

A sam Bóg pokoju niechaj was w zupełności poświęci, a cały duch wasz i dusza, i ciało niech będą zachowane bez nagany na przyjście Pana naszego,

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO - OCENIANIE BIEŻĄCE, SEMESTRALNE I ROCZNE (2015/2016)

Tadeusza Klimskiego rozważania na temat woli w ujęciu Mieczysława Dybowskiego

Wymagania edukacyjne i kryteria oceniania z religii uczniów klasy I w Szkole Podstawowej nr 4 w Poznaniu

Kryteria oceniania z religii dla klasy drugiej szkoły podstawowej

Klasa I OCENA BARDZO DOBRA (5) UCZEŃ: - systematycznie i starannie prowadzi zeszyt ćwiczeń. - jest zawsze przygotowany do zajęć

Wymagania programowe i kryteria oceniania - religia. Jest wzorem dla innych pod względem: pilności, odpowiedzialności, samodzielności.

BY STANĄĆ TWARZĄ W TWARZ

Wstęp i lista uproszczonych przykazań

SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA

1. Dyscypliny filozoficzne. Andrzej Wiśniewski Wstęp do filozofii Materiały do wykładu 2015/2016

Kryteria oceniania z religii klasa VII. Błogosławieni, którzy szukają Jezusa. Wydawnictwo Jedność. Ocena celująca:

Transkrypt:

Wstęp Książka ta stanowi trzecią część trylogii poświęconej zagadnieniom, które wyłaniają się w dialogu pomiędzy nauką i teologią. W części pierwszej (Jeden świat) dokonaliśmy przeglądu problematyki. Tematem drugiej (Nauka i stworzenie) był przede wszystkim wpływ, jaki na doktrynę o stworzeniu wywarły dokonane w XX wieku odkrycia dotyczące Wszechświata i jego historii; zawiera ona także pewne ujęcie teologii naturalnej. Zarówno część pierwsza, jak i druga z konieczności omawiały ogólne cechy procesów fizycznych. W rezultacie Bóg, o którym mówiły, mógł być równie dobrze Bogiem deizmu, jak i chrześcijaństwa. Bóg w tym drugim rozumieniu różni się od pierwszego osobistą, szczególną troską, jaką obejmuje historię swych stworzeń. Jednakże przede wszystkim prawdę o Nim odnaleźć można w osobowym spotkaniu, którego przebieg i treść odnotowuje Pismo Święte i o którym składa świadectwo Kościół. Jest to Bóg Abrahama, Izaaka i Jakuba, który jest także Bogiem i Ojcem naszego Pana Jezusa Chrystusa, Bogiem, o którym wierzymy, że nieustannie współdziała z całym swoim stworzeniem. Zwracamy się do Niego w modlitwie, gdyż sprawuje nad nami swą opatrznościową opiekę. Zamiarem tej książki jest próba odpowiedzi na pytanie czy idea takiego osobowego Boga, wchodzącego 15

w interakcje ze stworzeniem, jest wiarygodna w naszej epoce, która jest epoką nauki. Nie byłaby ona wiarygodna gdybyśmy żyli we Wszechświecie rządzonym wyłącznie prawami mechaniki. Jeśli przyszłość byłaby tylko skutkiem przeszłości, ujawniając jedynie to, co nieuchronnie kryło się w poprzednich stanach i układach, to najlepszą postacią Boga, do jakiej zachowując intelektualną rzetelność mogłaby się przyznać teologia, byłby Bóg deistów, który przygotował Wszechświat do samodzielnego ruchu, starannie kalkulując jego stan wyjściowy. W rzeczywistości przekonani jesteśmy o tym, że nie żyjemy w tego rodzaju Wszechświecie, stworzonym na kształt zegara, wiemy bowiem z całkowitą pewnością, że sami nie jesteśmy automatami. Jeśli my w istniejącym stanie rzeczy mamy pewne pole manewru, to byłoby czymś zupełnie zaskakującym, gdyby Bóg, utrzymując świat w istnieniu, nie pozostawiłby sam sobie takiej możliwości. Postęp w zrozumieniu biegu świata pozwala nam obecnie wyjść poza sformułowane powyżej proste stwierdzenie nieadekwatności jego czysto mechanistycznego obrazu. Zaczynamy dostrzegać skąd bierze się nasze doświadczenie otwartości procesów, które w nim zachodzą. Nauka nie skazuje nas już na obraz świata zastygłego w nieruchomym bycie; zaczynamy opisywać Wszechświat, który się staje. Procesy kosmiczne kryją w sobie możliwość wyłaniania się autentycznie nowych stanów i istnień; możliwość ta nie wyklucza ani naszej własnej prawdziwej wolności, ani wolnego działania Boga. Dezaktualizacja dziewiętnastowiecznego, czysto mechanicznego obrazu świata w XX wieku wiąże się z dwiema nowymi koncepcjami współczesnej fizyki. Pierwszą z nich jest teoria kwantów, dzięki której na pozór stabilny i przewidywalny świat codziennego doświadczenia okazał się u swych 16

podstaw kapryśnym tworem, rządzonym przez reguły rachunku prawdopodobieństwa. Druga koncepcja ważniejsza z naszego obecnego punktu widzenia, gdyż odnosi się do zjawisk i procesów zachodzących w tej samej skali co wydarzenia ze świata naszych codziennych doświadczeń wiąże się z odkryciem, że przewidywalne układy opisywane przez Newtona i jego następców stanowią w swej prostocie wyjątek. Gdy zbadamy zachowanie złożonych układów dynamicznych, okaże się, iż są one bardzo wrażliwe na drobne odchylenia, dzięki którym wspomniane układy przestają być nieuchronnie przewidywalne. Przyszłość nie zawiera się już bez reszty w przeszłości; pojawia się możliwość rzeczywistego procesu. Jeśli ideę tę odniesiemy do tego rodzaju superstruktur jak my sami (czy cały tworzący się Wszechświat), będziemy potrafili opisać świat, w którym i my jesteśmy w stanie działać w sposób wolny, i Bóg nie jest tej możliwości pozbawiony. W swych wcześniejszych rozważaniach (Nauka i stworzenie, rozdział 5) sugerowałem, że takie elastyczne ujęcie może stanowić podstawę komplementarnej koncepcji metafizycznej, wedle której umysł i materia stanowią dwa bieguny tworzywa, z jakiego powstaje świat. Tworzywo to charakteryzują różne poziomy organizacji, o różnym stopniu determinacji bądź jej braku. Koncepcję tę szkicuję w rozdziale pierwszym i drugim niniejszej książki. Omawiając ją, formułuję tezę, że obraz świata jaki przedstawia nam współczesna nauka w niczym nie kłóci się z wiarą w opatrznościowe działanie Boga w stworzeniu. Związek tego działania z elastycznością procesów zachodzących w świecie tłumaczy sensowność modlitwy o uzdrowienie, a może nawet modlitwy o deszcz, a zarazem neguje sens modlitwy o to by słońce stanęło nieruchomo nad horyzontem bądź by zima zmieniła się w lato. W tej części 17

rozważań sprzeciwiam się tezie Wilesa, że musimy ograniczyć się do pojmowania działania Boga na sposób deistyczny, przyznając jedynie, że w pojedynczym akcie stworzenia powołał On świat do istnienia takim, jakim jest. Odrzucam też wszelkie interpretacje, które tłumaczą związek Boga ze światem jakąś formą utożsamienia się Boga ze strukturą Wszechświata. Określiwszy w ten sposób naturę relacji Boga ze światem, możemy przejść do prób określenia czym jest boska Opatrzność, rozważając też niektóre związane z tym zagadnieniem paradoksy (rozdział 3). Jeśli odniesienie Boga do świata ma stały i niezmienny charakter, to cud trzeba uznać nie za akt pogwałcenia przez Boga stworzonych przez Niego praw, lecz za nieoczekiwany przejaw działania Opatrzności, oparty na niespotykanej dotąd odmianie porządku świata (rozdział 4). Istniejące w świecie zło moralne i fizyczne przypisać należy wolności, jaką Bóg obdarzył rodzaj ludzki oraz swobodzie, w którą wyposażył stający się Wszechświat. Przeprowadzaną na gruncie teodycei obronę wolnej woli, związaną z problemem zła moralnego, należy poszerzyć o obronę swobody rozwoju świata, związaną z istnieniem zła fizycznego (rozdział 5). Modlitwę należy rozumieć jako dostosowywanie naszej woli do woli Boga (jako wzmacniające zespolenie naszej swobody działania, w ramach procesu kosmicznego, z wolnością Boga) oraz jako przeżycie wartości poszczególnych zdarzeń i sytuacji (rozdział 6). Bóg działający w historii Wszechświata musi być Bogiem dwubiegunowym, istniejącym zarówno w czasie, jak i w wieczności (rozdział 7). Konsekwencje, jakie wynikają z tego poglądu dla rozumienia rzeczywistości Wcielenia oraz sakramentów (które wedle wspomnianego wyżej poglądu należy uznać za działania całej zebranej na modlitwie Wspólnoty chrześcijańskiej, obda- 18

rzonej darem łaski), omawia pokrótce rozdział 8. Przy końcu książki wykazuję, że koncepcja ostatecznej zasady antropicznej, z jej skłonnością do fizycznej eschatologii, nie stanowi wystarczającego uzasadnienia naszej nadziei. Realną nadzieję zarówno w historii, jak i poza jej zasięgiem pokładać można jedynie w Bogu (rozdział 9).