Ćwiczenie nr 8 Rzutnie, arkusze wydruku

Ćwiczenie nr 8 Rzutnie, arkusze wydruku Materiały do kursu Skrypt CAD AutoCAD 2D strony: 111-134. Wprowadzenie Końcowym etapem projektowania modelu w systemach CAD jest wydruk w postaci klasycznego rysunku technicznego (wykonawczego, złożeniowego). Przygotowanie takiego rysunku może być zrealizowane na dwa sposoby albo na zakładce Model (dorysowanie w modelu wszystkich elementów standardowego rysunku technicznego) nie zalecane, albo na zakładkach arkusza wskazane. Przygotowanie wydruku za pomocą arkusza polega na wykonywaniu samego tylko modelu bez opisów na zakładce Model, a następnie skomponowanie rysunków na zakładkach Układ z wykorzystaniem rzutni. Zaletą tego sposobu jest to, że na podstawie jednego modelu można utworzyć wiele rysunków różnego typu odwołujących się to tej samej konstrukcji. Zmiany w modelu automatycznie przeniosą się na poszczególne rysunki i tylko w niektórych przypadkach konieczna będzie większa ingerencja użytkownika. Prawidłowa procedura przygotowania rysunków obejmuje: 1. Przygotowanie modelu bez wymiarów i innych opisów. 2. Przygotowanie arkusza wydruku (wybór urządzenia drukującego, formatki itp.). 3. Utworzenie na arkuszu wydruku tzw. rzutni umożliwiających pokazanie elementów modelu z żądanej strony z wybranymi szczegółami i określenie sposobu wyświetlania poszczególnych elementów modelu. 4. Ustawienie podziałki w poszczególnych rzutniach oraz wyrównanie rzutów 5. Dodanie wymiarów i innych potrzebnych opisów w tzw. przestrzeni papieru (dla każdego arkusza wydruku osobno). 6. Przypisanie do każdego z przygotowanych arkuszy wydruku zdefiniowanej tablicy stylów wydruku, określającej sposób drukowania poszczególnych elementów rysunku. 7. Wydruk. W kolejnych podrozdziałach będą omawiane poszczególne zagadnienia związane z przygotowaniem wydruku Rzutnie, arkusze, obszar modelu i papieru AutoCAD służy do tworzenia geometrycznych modeli projektowanych urządzeń w przestrzeni wirtualnej zwanej obszarem modelu. Należy odróżnić model od jego widoku. Widokiem modelu jest wyświetlony na ekranie rysunek, przedstawiający fragment lub całość modelu. Rzutnia jest to rodzaj okna, które służy do wyświetlania widoku modelu oraz do udostępniania obszaru modelu. Widoczne w oknie edytora zakładki są przeznaczone na model (Model) i na rysunki (arkusze - Układ1, Układ2 itd.). W zakładce Model może być wiele rzutni, ale nie mniej niż jedna i ponadto wszystkie są prostokątne i szczelnie wypełniają okno zakładki. Te ograniczenia nie dotyczą rzutni na arkuszach. Każda rzutnia może pokazywać inną część modelu w innej skali i pod innym kątem. W każdej rzutni mogą być widoczne różne warstwy. W danym momencie jest aktywna tylko jedna rzutnia i to za jej pośrednictwem możliwe jest tworzenie modelu. Zakładki arkuszy UkładN są przeznaczone na tworzenie dokumentacji technicznej a każda z nich reprezentuje tzw. obszar papieru odpowiednik powierzchni kartki. Obszar modelu jest tylko jeden i stanowi przestrzeń trójwymiarową, w której obowiązują jednostki rysunkowe. Obszarów papieru jest wiele, są one dwuwymiarowe, a stosowaną jednostką jest mm lub cal. Każda zakładka arkusza jest przypisana do kartki papieru o konkretnych wymiarach. W obszarze papieru można rysować niezależnie od obszaru modelu, ale tylko elementy dwuwymiarowe. To, co będzie narysowane w obszarze papieru, nie jest widziane w obszarze modelu oraz w innych obszarach papieru. Zakładka modelu służy do projektowania, zaś za- 1

kładki arkuszy są elementem dokumentacji technicznej. Konfiguracja arkusza wydruku Pierwszym krokiem jest powiązanie arkusza z określonym urządzeniem. Służy do tego celu polecenie ustawieniastr (_pagesetup) lub menu kontekstowe arkusza Menedżer ustawień strony). Przyciskiem Zmień przechodzi się do okna Ustawienia strony-..., w którym dokonywane są zmiany. Parametry określające sposób wydruku pogrupowane są w panelach o intuicyjnie jasnych nazwach. Najważniejsze z nich to: Drukarka/Ploter wybór urządzenia drukującego, np. wybór Defautl Windows System Printer, Rozmiar papieru wybór rozmiaru kartki z listy dostępnych formatek, Skala wydruku skala z listy standardowych skali lub według własnego przelicznika (zalecany wybór dla arkusza to 1:1), Obszar wydruku umożliwia wskazanie części arkusza lub modelu, która ma być na kratce (zaleca się drukować arkusz/układ), Odsunięcie wydruku umożliwia wskazanie sposobu umieszczenia rysunku na kartce, Tablica stylów wydruku (przypisanie pisaków) umożliwia wybór tablicy stylu wydruku i edycję stylów. Tworzenie rzutni Rzutnie tworzy się poleceniem rzutnie (_vports). Polecenie to jest dostępne w karcie Układ panel Rzutnie układu dotyczy to rzutni na arkuszach. Rzutnie w zakładce model wykonuje się z karty Widok panel Rzutnie modelu. W starszych wersjach (do wersji 2012) brak jest karty Układ i rzutnie dla obu obszarów wykonuje się z karty Widok. Rzutnie wykonuje się w dowolnej liczbie według pewnego schematu. W oknie dialogowym polecenia na zakładce Nowe rzutnie można wybrać właściwą konfigurację rzutni. W obszarze modelu rzutnie muszą wypełniać całkowicie obszar zakładki i nie mogą też na siebie zachodzić, co ogranicza jej kształt do prostokąta. W obszarze papieru rzutnie mogą mieć kształt dowolnej figury zamkniętej, mogą zachodzić na siebie, a obszar między nimi może być niewypełniony (rys.1). Rzutnie o kształcie zdefiniowanym, zamkniętym łańcuchem odcinków i łuków tworzy się poleceniem rzutnie opcja wielobok (_-vports opcja _p), po którego wydaniu postępuje się dalej jak przy rysowaniu polilinii. Kształt istniejącej rzutni można zmienić poleceniem przytrzut (_vpclip), ale najpierw trzeba narysować zamknięty obiekt, który wyznaczy zarysy rzutni. Można też przekształcić istniejący zamknięty obiekt w rzutnię poleceniem rzutnie i opcją Obiekt (_-vports opcja _O). Własności rzutni a) b) Rys. 1. Przykłady rzutni: a) zakładka modelu, b) zakładka arkusza Każda rzutnia może przedstawiać widok innego fragmentu modelu w różnym powiększeniu oraz pod różnym kątem. Ponadto w każdej rzutni można niezależnie ustawić widoczność warstw z obszaru modelu, dzięki czemu jest możliwe generowanie zróżnicowanych widoków modelu. Jeżeli w danej zakładce jest więcej niż jedna rzutnia, to w trybie pracy w obszarze modelu tylko jedna z nich jest rzutnią aktywną (aktualną). Kursor myszy umieszczony nad tą rzutnią ma standardową postać krzyżyka nitkowego z celownikiem wyboru, zaś umieszczony nad rzutniami nieaktywnymi ma postać 2

strzałki. Wyboru rzutni aktualnej dokonuje się klikając lewym przyciskiem myszy nad daną rzutnią. Wyboru właściwego fragmentu modelu do wyświetlania w aktywnej rzutni dokonuje się dowolnym poleceniem zmieniającym widok, np. zoom, nfragm. Jeśli w zakładce Model jest więcej niż jedna rzutnia lub jeśli jesteśmy w obszarze papieru, to w oknie Menedżera cech warstw w panelu z listą warstw pojawiają się dodatkowe kolumny o nazwach Zablokuj w nowej rzutni oraz Zablokuj w rzutni (aktywnej). (rys. 2) Rys. 2. Dodatkowe kolumny sterowania widokiem warstw Pierwsza kolumna (Zablokuj w nowej rzutni) umożliwia sterowanie widocznością warstw w nowo utworzonych rzutniach, druga zaś (Zablokuj w rzutni) zablokowanie warstwy w aktywnej (bieżącej) rzutni lub w obszarze papieru danej zakładki arkusza. Należy odróżnić skutki manipulowania stanem widoczności za pomocą tej kolumny oraz kolumn Widoczność i Blokada. Te ostatnie odnoszą się do wszystkich rzutni oraz obszarów papieru, zaś te w kolumnach dodatkowych tylko do rzutni aktywnej lub do obszaru papieru w aktualnie wybranej zakładce arkusza. Opcja Zablokuj w rzutni (aktywnej) jest też dostępna z paska warstw. W obszarze papieru rzutnie są traktowane jak zwykłe elementy rysunkowe i można je przesuwać, rozciągać lub powiększać tak jak inne elementy. Umożliwiają one nie tylko umieszczanie widoków modelu w arkuszu, ale także uzyskanie dostępu do obszaru modelu, a tym samym manipulowanie modelem z poziomu zakładki arkusza. Własności obszaru papieru Obszar papieru stanowi dwuwymiarową przestrzeń. Można w nim rysować tak jak w obszarze modelu, ale tylko elementy dwuwymiarowe. Umieszczenie rzutni w obszarze papieru daje dostęp do modelu oraz jego widoków. Obszary papieru są całkowicie niezależne zarówno od obszaru modelu, jak od siebie nawzajem. To, co jest narysowane w obszarze papieru, nie jest widziane w obszarze modelu oraz w innych obszarach papieru. To, co znajduje się w obszarze modelu, może być widziane na obszarze papieru tylko poprzez umieszczenie w nim rzutni. Pracując w arkuszu, należy mieć świadomość tego, czy w danej chwili rysunek jest wykonywany w obszarze papieru, czy w obszarze modelu, albowiem polecenia wydane w zakładce UkładN podczas pracy w obszarze modelu udostępnionego przez rzutnię odnoszą się do modelu. O pracy w obszarze papieru świadczy jedna trójkątna ikona układu współrzędnych i napis PAPIER w pasku stanu, zaś o pracy w obszarze modelu napis MODEL i ikona układu współrzędnych w postaci triady osi w każdej rzutni. Obszary papieru są dostępne tylko poprzez zakładki arkuszy, z których każdy jest skojarzony z określoną formatką papieru w ustalonej skali. W zakładce tej pokazany jest kształt kartki papieru oraz linią przerywaną zaznaczony obszar, który może być wydrukowany (rys. 3) ustawienia te zależą od wybranego urządzenia drukującego. Nie ogranicza to obszaru rysowania do rozmiarów tej formatki, ale wszystko, co znajdzie się poza prostokątem wyznaczającym granice obszaru drukowania, nie będzie wydrukowane na papierze. 3

Rys. 3. Przykład arkusza z rzutniami Przełączanie między obszarami modelu i papieru Obszar modelu jest zawsze dostępny przez zakładkę Model. Natomiast jeśli pracujemy w zakładce Układ, to model jest dostępny tylko przez rzutnie. Aby w zakładce arkusza uaktywnić dostęp do modelu przez istniejącą rzutnię, należy wydać polecenie model (_mspace) lub kliknąć wewnątrz rzutni dwukrotnie lewym przyciskiem myszy. Przełączenie do obszaru papieru odbywa się po wydaniu polecenia papier (_pspace). Jeśli pracujemy w obszarze modelu udostępnionym w rzutni na zakładce arkusza, to powrót do obszaru papieru uzyskamy podwójnym kliknięciem lewego przycisku myszy poza obszarem rzutni (o ile będzie on dostępny, zbyt duże powiększenie widoku papieru mogą to uniemożliwić). Do przełączania pomiędzy obszarami modelu i papieru służy też dwustanowy przycisk ze zmienną treścią MODEL/PAPIER na pasku stanu (tekst na przycisku informuje o rodzaju obszaru obszarze). W najnowszych wersjach słowo MODEL zastąpiono słowem MOBSZAR. Pracę w obszarze modelu udostępnionym w rzutni w zakładce arkusza może ułatwić polecenie rzutniamaks (_vpmax). Powoduje ono chwilowe powiększenie rzutni do całego okna zakładki i pozwala pracować tak, jak w zakładce Model. Dodatkowym atutem jest to, że jakiekolwiek zmiany widoku dokonane w tym stanie nie wpłyną na ustalony wcześniej dla tej rzutni widok modelu po powrocie do obszaru papieru poleceniem rzutniamin (_vpmin). Przygotowanie arkusza do wydruku Przygotowanie rzutni Pierwszym krokiem jest utworzenie na arkuszu rzutni metodami omówionymi wcześniej. Rzutnie będą przedstawiały wymagane widoki modelu. Rzutnie najlepiej tworzyć na osobnych warstwach. Jeśli ramka danej rzutni (brzeg) ma być niewidoczna, to należy w menedżerze cech warstw wyłączyć daną warstwę z drukowania. To spowoduje, że widok modelu znajdzie się na wydruku, ale bez okalającej go ramki. Rzutnie, których ramki mają być widoczne na tym samym arkuszu, należy utworzyć na innej warstwie, która będzie pozostawiona do wydruku. Kolejnym krokiem jest ustawianie widoczności warstw (metody omówione są w podrozdziale dotyczącym własności rzutni) w tych rzutniach tak, aby w każdej z rzutni nie było widać elementów przeznaczonych dla innych rzutni. Następny etap dotyczy wyboru podziałki w rzutniach (polecenie zoom opcja xp ) i odpowiednie wykadrowanie modelu (polecenie nfragm). Oba polecenia wydane dla każdej rzutni z osobna po przełączeniu do obszaru Modelu. Widok w każdej z rzutni może być pokazany w określonej podziałce. Ostateczna skala detalu po wydruku na papierze wynika z iloczynu skali widoku (podziałki w rzutni) oraz skali wydruku ustawionej w oknie Ustawienia strony-... Aby uniknąć kłopotów, najlepiej jest ustalić skalę wydruku w ustawieniach strony na 1:1 i wypadkową skalę elementu ustawiać tylko podziałką w rzutniach. Robi się to poleceniem zoom w aktywnej rzutni, wpisując w odpowiedzi współczynnik skali zakończony literami xp. Na przykład, jeśli detal ma być wydrukowany w podziałce 1:2,5 to współczynnik skali wyniesie 0,4 bo 1/2,5 = 0,4 i po wywołaniu polecenia zoom wpisuje się 0.4xp. Podobnie dla podziałki 1:2 wprowadza 0.5xp, dla 2:1 wprowadza 2xp itd. Wartość podziałki w rzutniach można zmienić, zmieniając własności rzutni za pomocą polecenia właściwości. 4

Istnieje też możliwość zmiany podziałki (skali) z paska stanu (rys. 4). Kolejne ikony umożliwiają: 1. maksymalizację aktywnej rzutni lub jej powrót do wielkości wyjściowej, 2. blokadę możliwości zmiany podziałki w rzutni, 3. wybór podziałki z listy 4. dopasowanie podziałki rzutni do deklarowanej (v. 2016) 1 2 3... 2 1 3 4 Rys. 4. Fragment paska stanu w czasie pracy na arkuszu (wersja starsza z lewej, v.2016 z prawej) Należy zwrócić szczególną uwagę na możliwość przypadkowej zmiany podziałki w rzutni z uwagi na powiązanie zmiany powiększenia z rolką myszki. Dlatego ustaloną raz skalę należy zablokować (przycisk z wizerunkiem kłódki rys.4). Jeżeli z powodu rozmiaru elementów, model nie mieści się w rzutni/rzutniach, to do wyboru są dwa rozwiązania: powiększyć rozmiary rzutni (przez przejście na obszar papieru i rozciągnięcie rzutni) lub zmniejszenie podziałki w rzutni. W niektórych przypadkach konieczne może być zwiększenie rozmiaru arkusza. Wyrównywanie rzutni na arkuszu Poszczególne widoki w rzutniach powinny być ze sobą wyrównane. Chodzi o to, aby odpowiednie krawędzie, osie czy punkty jednego widoku pasowały do odpowiednich krawędzi, osi lub punktów innego widoku. Program nie posiada narzędzi realizujących wyrównywanie samodzielnie (automatycznie). Istnieje polecenie mvsetup (opcja Dopasuj) umożliwiające wykonanie wyrównania przez użytkownika. Opcja ta oferuje pionowe lub poziome dopasowanie widoków albo pod określonym kątem. Wymiarowanie i dodawanie innych opisów Kolejnym etapem przed wydrukowaniem rysunku jest umieszczenie na arkuszu (w obszarze papieru, a nie modelu) elementów opisowych: tabelek, tekstów, ramek oraz wymiarowania. Wymiarowanie oraz inne elementy opisowe powinno się wykonywać wyłącznie w obszarze papieru a nie modelu, choć można je wykonywać w obu obszarach. Jednak z uwagi na przeznaczenie obszaru modelu głównie do konstrukcji zaleca się, aby wymiarowanie i opisy umieszczać w obszarze papieru. Wymiarując w obszarze papieru, koniecznie należy stosować uchwyty. AutoCAD pamięta, do jakich punktów i których obiektów odnosiło się wymiarowanie, tak że jakiekolwiek zmiany w widoku przenoszą się automatycznie na linie wymiarowe. Istnieje możliwość stosowania opisów, tzn. tekstów, wymiarów, tolerancji, oraz kreskowania z własnością opisowy. Stosowanie tej własności jest przydatne głównie w przypadku kreskowania. Jeżeli istnieje konieczność pokazania tego samego fragmentu elementu z kreskowaniem w kilku rzutniach o różnej podziałce, to warto użyć tej cechy dla danego kreskowania. 5

Ćwiczenie nr 8 Zadania do wykonania Zadanie A 1. Celem ćwiczenia jest przygotowanie arkusza wydruku rysunku wałka. Wałek ma być pokazany zgodnie z rysunkiem widoku całości elementu i dwóch szczegółów. Model został utworzony w oparciu o standardowy szablon acadiso.dwt 2. Wczytaj plik z modelem wałka ze strony z dokumentacją 3. Wykonaj kreskowanie z opcją opisowy. Dodaj do kreskowania dwie dodatkowe skale obiektu opisowego 1:2 i 2:1. 4. Utwórz/sprawdź czy istnieją dwie dodatkowe warstwy przeznaczone na rzutnie (rzutnie1 i rzutnie_kol). 5. Przejdź na zakładkę Arkusz1/Układ1. W menedżerze ustawień strony (kliknij prawy przycisk myszy na zakładce lub przycisk w chwilowej karcie Układ) zmień ustawienia dla tego arkusza, tzn. wybierz urządzenie drukujące (np. PDF Creator) oraz ustaw format arkusza na A4. 6. Ustaw warstwę Rzutnie1 jako aktualną. Poleceniem rzutnie (z klawiatury lub z karty układ/panel Rzutnie układu) utwórz 1 rzutnię prostokątną tak jak pokazano na rysunku (Etap I). Następnie na warstwie Rzutnie_kol narysuj dwa okręgi (Etap II) i poleceniem rzutnie oraz opcją obiekt/utwórz z obiektu zamień kolejno okręgi na rzutnie o kształcie koła (Etap III). Etap I tworzenie rzutni prostokątnej Etap II rysowanie dwóch okręgów Etap III zamiana okręgów na rzutnie kołowe 7. Przejdź do obszaru modelu w rzutni prostokątnej, klikając dwukrotnie w rzutnię prostokątną. Ustaw podziałkę 1:2, wywołując polecenie zoom z opcją xp, tj. zoom 0.5xp lub z paska stanu. 8. Przejdź do pierwszej rzutni kołowej i ustaw widok na lewy koniec wałka (poleceniem zoom z opcją okno). Ustaw podziałkę w skali 2:1 (poleceniem zoom 2xp lub z paska stanu). Poleceniem nfragm ustaw dokładny widok szczegółu w rzutni 9. Powtórz procedurę ustawienia powiększenia dla drugiej rzutni kołowej szczegółu dla fragmentu środkowego wałka (zoom 5xp lub wybór z paska stanu oraz polecenie nfragm). W przypadku, gdy brak jest podziałki 5:1 w pasku stanu, można utworzyć własną podziałkę przez wybór opcji niestandardowe i wprowadzając odpowiednie wielkości dla podziałki (okno Edytuj skale rysunku opcja dodaj). Dla realizowanego przypadku należy wprowadzić Nazwa skali 5:1; Właściwości skali 5 Jednostki papieru =1 Jednostki rysunku. 10. W przypadku konieczności korekty wymiarów rzutni przejdź do obszaru papieru Arkusza1/Układu1 (przełącznik Model/Papier na dolnym pasku) i rozciągnij/przesuń lub zmniejsz wybrane rzutnie, korzystając z edycji uchwytowej. 11. W obszarze papieru na warstwie opis dodaj potrzebne napisy i elementy określające szczegóły, na warstwie wymiar dodaj wymiary, pamiętając o wymiarowaniu z wykorzystaniem punktów charakterystycznych obiektu. 12. Ukryj warstwę rzutnie 1 lub wyłącz ją z drukowania. 6

Końcowy widok arkusza po zwymiarowaniu i dodaniu opisów 7

Zadanie B 1. Celem zadania jest wykonanie rysunku łącznika pokazanego obok (dokładne wymiary znajdują się na rysunku umieszczonym na kolejnej stronie). Do utworzenia nowego rysunku użyć szablonu acadiso_named_plot_styles.dwt. (szablon korzystający ze styli nazwanych ) 2. Wykonanie zadania rozpocznij od założenia koniecznych warstw oraz modyfikacji stylu tekstu (użyj czcionki simplex lub romans). Załóż dwie warstwy dla rzutni. Jedna warstwa jest przeznaczona na rzutnie w kształcie prostokąta i będzie wyłączona z drukowania, druga natomiast na rzutnie w kształcie koła. Również dla kreskowania można utworzyć dwie warstwy z uwagi na konieczność pokazania kreskowania w dwóch różnych skalach (na szczegółach skala kreskowania może być mniejsza) lub użyć kreskowania z własnością opisowy. 3. Oba widoki elementu narysuj w obszarze modelu na wspólnej osi (widok w lewym dolnym narożniku ma się znaleźć po lewej stronie widoku górnego jak na schemacie poniżej). Rysunek rozpocznij od rzutu pokazanego z lewej strony. Odpowiednie wymiary przenieś na drugi rzut. 4. Przejdź na zakładkę Układ1 i usuń widoczną rzutnię. Przejdź na warstwę przeznaczoną do rysowania rzutni niewidocznych na wydruku (rzutnie prostokątne). Utwórz na tej warstwie kolejno dwie rzutnie: jedną na widok górny i drugą na dolny (od czoła elementu). Przejdź na warstwę przeznaczoną na rzutnie widoczne na wydruku, narysuj okrąg i przekształć go w rzutnię kołową przeznaczoną na szczegół. Podobnie wykonaj drugą rzutnię kołową. Rzutnie rozmieść w sposób pokazany na poniższym rysunku. 5. Wykonaj kreskowanie, wykorzystując własność opisowy lub wykonując kreskowanie na dwóch warstwach i odpowiednio blokując warstwy z kreskowaniem w rzutniach (przez opcję Zablokuj w aktywnej rzutni). Jedno kreskowanie w widoku górnym powinno być ze skalą pasującą do tego widoku i drugie dla szczegółu ze skalą pasującą do widoków A i B. 6. Warstwę ze spawami pokaż tylko w rzutni zawierającej szczegół. 7. W rzutniach przeznaczonych na widok górny i dolny ustawić podziałkę 1:2 za pomocą paska stanu lub polecenia Zoom ze skalą 0.5xp (co odpowiada podziałce rysunku 1:2). Dla rzutni okrągłych uzyskać podziałkę 1:1 oraz 2:1. 8. Wykonaj wymiarowanie na arkuszu poszczególnych widoków. Zmodyfikuj styl wymiarowania, tzn. wielkość strzałek i tekstu powinna wynosić 3 mm. 9. Na arkuszu w obszarze papieru umieść teksty oraz okręgi z opisem przedstawiającym szczegóły na widoku górnym. Aby uzyskać końcowy efekt wizualny jak na rysunku na stronie następnej, wyłącz (do wydruku lub całkowicie) warstwę zawierającą rzutnie przeznaczone dla prostokątnego widoku górnego i dolnego. 8

Widok końcowy arkusza z zadania B 9