Na egzamin! POSTĘPOWANIE CYWILNE w pigułce 2. wydanie szybko zwięźle i na temat Wydawnictwo C.H.Beck
POSTĘPOWANIE CYWILNE w pigułce
Inne w tej serii: Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych w pigułce Prawo cywilne w pigułce Prawo karne w pigułce Postępowanie karne w pigułce Prawo i postępowanie administracyjne w pigułce Prawo handlowe w pigułce Prawo gospodarcze publiczne w pigułce Prawo finansowe w pigułce Prawo rodzinne i nieletnich w pigułce Prawo konstytucyjne w pigułce Prawo rzymskie w pigułce Logika w pigułce Historia ustroju i prawa Polski w pigułce Powszechna historia państwa i prawa w pigułce Prawo Unii Europejskiej w pigułce Polecamy inne nasze publikacje: J. Ablewicz, A. Gacka-Asiewicz TERMINY USTAWOWE CYWILNE i KARNE Terminy Becka A. Zieliński POSTĘPOWANIE CYWILNE. KOMPENDIUM, wyd. 13 Skrypty Becka www.ksiegarnia.beck.pl
POSTĘPOWANIE CYWILNE w pigułce 2. wydanie WYDAWNICTWO C.H.BECK WARSZAWA 2014
Stan prawny: maj 2014 Darmowe aktualizacje dostępne na www.testy-prawnicze.pl! Redaktor prowadzący: Aneta Gacka-Asiewicz Wydawnictwo C.H.Beck 2014 Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Skład i łamanie: IDENTIA Druk i oprawa: Drukarnia Perfekt S.A. ISBN 978-83-255-6271-7 ISBN e-book 978-83-255-6272-4
Spis treści Wstęp... Wykaz skrótów... IX XI Rozdział I. Postępowanie cywilne uwagi ogólne... 1 Część I. Uwagi ogólne... 1 Część II. Podstawowe zasady postępowania cywilnego... 6 Część III. Przesłanki postępowania cywilnego... 9 Rozdział II. Sąd... 12 Część I. Właściwość sądu zagadnienia ogólne... 12 Część II. Organizacja i skład sądu... 15 Część III. Właściwość rzeczowa... 20 Część IV. Właściwość miejscowa... 21 Część V. Właściwość ogólna... 22 Część VI. Właściwość szczególna... 23 Część VII. Zagadnienia szczegółowe... 25 Część VIII. Wartość przedmiotu sporu... 26 Część IX. Wyłączenie sędziego... 27 Rozdział III. Prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich, organizacje pozarządowe, Inspektor Pracy, Rzecznik konsumentów... 30 Część I. Prokurator... 30 Część II. Rzecznik Praw Obywatelskich... 31 Część III. Organizacje pozarządowe... 32 Część IV. Inspektor pracy... 33 Część V. Powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów... 33 Rozdział IV. Strony... 34 Część I. Zdolność sądowa... 34 Część II. Zdolność procesowa... 35 Część III. Współuczestnictwo w sporze... 37 Część IV. Interwencja procesowa... 40 Rozdział V. Pełnomocnicy procesowi... 43
VI Spis treści Rozdział VI. Koszty procesu... 46 Część I. Koszty procesu pojęcie i podział... 46 Część II. Zasady ponoszenia kosztów procesu... 51 Część III. Zwolnienie od kosztów sądowych... 56 Część IV. Pomoc prawna z urzędu... 63 Rozdział VII. Postępowanie... 67 Część I. Pisma procesowe... 67 Część II. Doręczenia... 71 Część III. Posiedzenia sądowe... 75 Część IV. Terminy w postępowaniu cywilnym... 79 Część V. Zawieszenie postępowania... 81 Rozdział VIII. Postępowanie przed sądami I instancji... 85 Część I. Mediacja... 85 Część II. Postępowanie pojednawcze... 88 Część III. Ugoda sądowa... 90 Część IV. Pozew... 91 Część V. Rozprawa... 98 Rozdział IX. Dowody... 104 Część I. Przedmiot i ocena dowodów... 104 Część II. Postępowanie dowodowe... 109 Część III. Dowód z dokumentu... 110 Część IV. Dowód z zeznań świadków... 115 Część V. Dowód z opinii biegłych... 118 Część VI. Dowód z oględzin... 120 Część VII. Dowód z przesłuchania stron... 121 Część VIII. Inne środki dowodowe... 123 Część IX. Zabezpieczenie dowodów... 123 Rozdział X. Orzeczenia... 126 Część I. Wyroki... 126 Część II. Natychmiastowa wykonalność wyroków... 131 Część III. Wyrok zaoczny... 134 Część IV. Rektyfikacja wyroków... 136 Część V. Nakaz zapłaty... 138 Część VI. Postanowienia... 138 Część VII. Prawomocność orzeczeń... 140
Spis treści VII Rozdział XI. Środki odwoławcze... 141 Część I. Apelacja zagadnienia ogólne... 141 Część II. Podstawy wniesienia apelacji... 142 Część III. Postępowanie apelacyjne... 148 Część IV. Wyrokowanie przez sąd II instancji... 151 Część V. Nieważność postępowania... 155 Część VI. Zażalenie... 155 Część VII. Skarga kasacyjna... 158 Część VIII. Skarga na orzeczenie referendarza sądowego... 164 Część IX. Wznowienie postępowania... 165 Część X. Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia... 170 Rozdział XII. Postępowania odrębne... 174 Część I. Postępowanie w sprawach małżeńskich uwagi ogólne... 174 Część II. Sprawy o rozwód i separację... 176 Część III. Inne sprawy... 179 Część IV. Postępowanie w sprawach ze stosunków między rodzicami a dziećmi... 180 Część V. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych uwagi wprowadzające... 183 Część VI. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy... 184 Część VII. Postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych... 185 Część VIII. Postępowanie w sprawach z zakresu konkurencji... 187 Część IX. Postępowanie w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone... 188 Część X. Postępowanie uproszczone... 190 Część XI. Postępowanie nakazowe... 191 Część XII. Postępowanie upominawcze... 194 Część XIII. Elektroniczne postępowanie upominawcze... 196 Rozdział XIII. Postępowanie nieprocesowe... 198 Część I. Uwagi ogólne... 198 Część II. Sprawy z zakresu prawa osobowego... 205 Część III. Sprawy z zakresu prawa rodzinnego, opiekuńczego i kurateli... 209 Część IV. Sprawy z zakresu prawa rzeczowego... 215 Część V. Sprawy z zakresu prawa spadkowego... 219 Część VI. Postępowanie rejestrowe... 226
VIII Spis treści Rozdział XIV. Postępowanie zabezpieczające... 228 Część I. Uwagi ogólne... 228 Część II. Przedmiot i warunki zabezpieczenia... 229 Część III. Właściwość sądu i przebieg postępowania zabezpieczającego... 230 Część IV. Rodzaje zabezpieczeń... 232 Część V. Ustanie zabezpieczenia... 234 Rozdział XV. Postępowanie egzekucyjne... 235 Część I. Uwagi ogólne... 235 Część II. Tytuł egzekucyjny... 240 Część III. Klauzula wykonalności... 242 Część IV. Wszczęcie egzekucji... 246 Część V. Prowadzenie egzekucji... 247 Część VI. Umorzenie postępowania egzekucyjnego... 250 Część VII. Ograniczenia egzekucji... 251 Część VIII. Powództwa przeciwegzekucyjne... 253 Część IX. Środki zaskarżenia... 256 Część X. Rodzaje i sposoby egzekucji... 258 Rozdział XVI. Sąd polubowny... 274 Część I. Uwagi ogólne... 274 Część II. Zapis na sąd polubowny... 277 Część III. Skład sądu polubownego... 280 Część IV. Właściwość sądu polubownego... 283 Część V. Postępowanie przed sądem polubownym... 284 Część VI. Wyrok sądu polubownego i zakończenie postępowania... 288 Część VII. Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego... 290 Część VIII. Uznanie i stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej... 293
Wstęp Zapewne czujesz presję przed zbliżającym się egzaminem i zastanawiasz się jak przebrnąć przez setki stron tekstu tak, aby wiadomości zostały w Twojej głowie. Konieczne są notatki, zakreślacze itp., których zadaniem jest pomóc Ci w uporządkowaniu wiedzy. Co jednak jeśli czasu jest coraz mniej, a po przeczytaniu tych setek stron nie starczyło go już na notatki i rysowanie tabel? Rozwiązanie stanowi właśnie ta publikacja. To kompaktowe opracowanie wszystkich najważniejszych zagadnień, których znajomość pomoże w zdaniu egzaminu. Przedstawiamy Ci idealne narzędzie zarówno do nauki, jak i do powtórki przed egzaminem. Dzięki zwięzłemu ujęciu tematu, tabelom, wykresom i wyróżnieniom szybko przyswoisz i powtórzysz wiedzę, a podejście do egzaminu stanie się mniej stresującym przeżyciem. Korzystaj także z testów, do których odeśle Cię QR Code z okładki. Powodzenia! Redakcja
Wykaz skrótów 1. Akty prawne EgzAdmU... ustawa z 17.6.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 1015 ze zm.) KC... ustawa z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121) KK... ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) Konstytucja RP... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm. i sprost.) KP... ustawa z 26.6.1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) KPC... ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101) KPK... ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) KRO... ustawa z 25.2.1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 788 ze zm.) KSCU... ustawa z 28.7.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.) KSH... ustawa z 15.9.2000 r. Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1030 ze zm.) PrBank... ustawa z 29.8.1997 r. Prawo bankowe (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 1376 ze zm.) PrSpółdz... ustawa z 16.9.1982 r. Prawo spółdzielcze (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1443 ze zm.) PrUpadNapr... ustawa z 28.2.2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 1112 ze zm.) PrUSP... ustawa z 27.7.2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 427 ze zm.) RPOU... ustawa z 15.7.1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 14, poz. 147 ze zm.) SNU... ustawa z 23.11.2002 r. o Sądzie Najwyższym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 499 ze zm.)
XII Wykaz skrótów 2. Publikatory OSNC... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna OSNCPiUS... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 3. Inne skróty Dz.U..... Dziennik Ustaw KRS... Krajowy Rejestr Sądowy n.... następny (-a, -e) post.... postanowienie SN... Sąd Najwyższy SN (7)... Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów t.j.... tekst jednolity tj.... to jest TK... Trybunał Konstytucyjny tzn.... to znaczy tzw.... tak zwany (-a, -e) uchw.... uchwała wyr.... wyrok
Rozdział I. Postępowanie cywilne uwagi ogólne Część I. Uwagi ogólne 1. Definicja postępowania cywilnego. Postępowanie cywilne jest to zespół norm prawnych regulujących postępowanie sądowe w sprawach ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy, jak również w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz w innych sprawach, do których przepisy KPC stosuje się z mocy ustaw szczególnych (sprawy cywilne). 2. Zadania postępowania cywilnego. Najistotniejszym zadaniem postępowania cywilnego jest realizacja norm prawa materialnego w zakresie spraw cywilnych na drodze ich przymusowego wykonania. Funkcje postępowania cywilnego koncentrują się na następujących zagadnieniach: konkretyzowaniu i realizowaniu norm prawnych z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, wydawaniu zarządzeń, zwolnień i zezwoleń mających znaczenie prawne, dokonywaniu czynności dokumentacyjno-rejestrowych, dokonywaniu innych czynności przekazanych sądom na drodze ustawy. 3. Pojęcie sprawy cywilnej. Zgodnie z art. 1 KPC sprawy cywilne to sprawy z zakresu: prawa cywilnego, prawa rodzinnego i opiekuńczego, prawa pracy, ubezpieczeń społecznych oraz inne sprawy, do których przepisy KPC stosuje się z mocy ustaw szczególnych. Sprawy cywilne określane są za pomocą kryteriów materialnych lub formalnych.
2 Rozdział I. Postępowanie cywilne uwagi ogólne SPRAWY CYWILNE KRYTERIA MATERIALNE Są to sprawy normowane przepisami prawa cywilnego. Do tej grupy należą sprawy z zakresu: prawa cywilnego, prawa rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy. Sprawy należące do tej grupy pozostają zawsze sprawami cywilnym, bez względu na organ właściwy do ich rozpoznawania. KRYTERIA FORMALNE Są to sprawy poddane właściwości sądów powszechnych. Do tej grupy należą sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz inne sprawy, do których przepisy KPC stosuje się z mocy ustaw szczególnych, np.: zaskarżanie uchwał walnego zgromadzenia spółdzielni (art. 42 2 PrSpółdz), czy sprawy rejestrowe. 4. Rodzaje postępowania cywilnego. Postępowanie cywilne swoim zakresem obejmuje różne rodzaje postępowań sądowych, których celem i zadaniem jest rozpoznawanie spraw cywilnych. RODZAJE POSTĘPOWANIA CYWILNEGO PROCES POSTĘPOWANIE POZASĄDOWE POSTĘPOWANIE NIEPROCESOWE 5. Proces. Proces stanowi zasadniczy tryb postępowania rozpoznawczego w sprawach cywilnych. Kodeks postępowania cywilnego w art. 13 1 stwierdza bowiem, że sąd rozpoznaje sprawy w procesie, chyba że ustawa stanowi inaczej. W wypadkach przewidzianych w ustawie, sąd rozpatruje sprawy według przepisów o postępowaniach odrębnych. Oznacza to, że ustawodawca wprowadza jako zasadę rozpoznawanie spraw cywilnych w procesie, ustanawiając swoiste domniemanie w tym zakresie. Proces to postępowanie, w którym sąd rozpoznaje istniejący między stronami procesowymi spór prawny w drodze rozstrzygnięcia o będącym przedmiotem tego sporu stosunku prawnym i wynikających z niego prawach i obowiązkach. Procesem cywilnym nazywa się tylko taki spór prawny, który poddany został jurysdykcji sądownictwa cywilnego. Proces cywilny stanowi postępowanie modelowe (postępowanie sporne proces, Część I Księga I KPC), którego zasady, instytucje i formy stosuje się w dużej mierze także do innych rodzajów postępowań unormowanych w KPC. Ustawodawca określając dla pozostałych rodzajów postępowań odrębne zasady, instytucje i formy, czyni to tylko w zakresie niezbędnym
Część I. Uwagi ogólne 3 do wprowadzenia odrębności tych postępowań, natomiast w kwestiach nieunormowanych inaczej przez przepisy szczególne nakazuje stosować wprost, ewentualnie odpowiednio przepisy o procesie, które mają znaczenie subsydiarne (zob. art. 13 2 KPC). 6. Zasady procesu. Do najistotniejszych zasad procesu cywilnego należą m.in.: zasada prawdy, zgodnie z którą strony i uczestnicy postępowania są zobowiązani dokonywać czynności procesowych zgodnie z dobrymi obyczajami, dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek oraz przedstawiać dowody (art. 3 KPC); zasada kontradyktoryjności (tj. sporności), której założeniem jest istniejący w każdym procesie cywilnym spór prawny (albo spór o prawo) zakładający istnienie dwóch przeciwstawnych stron procesowych (zasada dwustronności) oraz zasada dyspozytywności, stanowiąca przejaw zasady rozporządzalności formalnej, tj. rozporządzania przez strony czynnościami procesowymi oraz całym tokiem postępowania. Dyspozycyjność formalna polega na rozporządzaniu przez strony wszelkimi środkami procesowymi i korzystaniu z wszelkich instytucji procesowych przewidzianych do obrony ich praw oraz na dokonywaniu w tym zakresie odpowiednich czynności procesowych. Z zasadą dyspozytywności koresponduje ograniczony w procesie cywilnym zakres ingerencji sądu w czynności dyspozytywne stron procesowych (np. cofnięcie pozwu, ugoda sądowa). Wskazane zasady są ściśle związane z samą istotą procesu cywilnego, polegającą na prowadzeniu przez strony sporu o prawo przed sądem jako bezstronnym rozjemcą, co skutkuje z kolei tym, że proces cywilny nie może być wszczęty z inicjatywy sądu, a jedynie na wniosek strony. Jednak w razie uzasadnionej potrzeby sąd może udzielić stronom i uczestnikom postępowania występującym w sprawie bez adwokata, radcy prawnego, rzecznika patentowego lub radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa niezbędnych pouczeń co do czynności procesowych. 7. Postępowanie nieprocesowe. Postępowanie nieprocesowe to drugi obok procesu równorzędny tryb postępowania rozpoznawczego w sprawach cywilnych. Rozgraniczenie spraw rozpoznawanych i rozstrzyganych w tych dwóch głównych trybach postępowania rozpoznawczego oparte jest na kryterium charakteru spraw jakie są w nich rozpoznawane, a mianowicie na ich pro
4 Rozdział I. Postępowanie cywilne uwagi ogólne cesowym lub nieprocesowym charakterze. W trybie procesu rozpoznawane są sprawy, w których wyraźnie wyodrębnić można dwa podmioty o przeciwstawnych interesach i stanowiskach prawnych, do postępowania nieprocesowego (zwanego także postępowaniem niespornym) przekazane zostały natomiast przez ustawodawcę przede wszystkim te sprawy, w których chodzi raczej o współdziałanie sądu przy nawiązywaniu, zmianie lub zniesieniu stosunków prawnych oraz sprawy, w których brak jest strony przeciwnej. Postępowanie nieprocesowe odmiennie niż proces oparte jest na zasadzie uczestnictwa, co oznacza, że liczba uczestników tego postępowania, z których każdy zajmuje stanowisko samodzielnie i niezależnie, może być różna w zależności od tego ile podmiotów prawnych zainteresowanych jest wynikiem tego postępowania. Zasadniczo nie występuje tu przeciwstawność stanowisk i interesów prawnych między poszczególnymi uczestnikami (w praktyce nie wyłącza to możliwości wystąpienia takich sprzeczności, jak również zaistnienia sporu, który będzie musiał zostać rozstrzygnięty, jednak spór ten nie należy do istoty danej sprawy). W postępowaniu nieprocesowym rozpoznawane mogą być tylko te sprawy, które zostały do tego trybu wyraźnie przekazane przez ustawodawcę. Decydują w tym zakresie przede wszystkim przepisy KPC (postępowanie nieprocesowe, Część I, Księga II KPC), jak również liczne przepisy szczególne przewidujące dla różnego rodzaju spraw tryb postępowania nieprocesowego. a. Sprawy rozpoznawane w postępowaniu nieprocesowym. Zgodnie z KPC (zob. Część I, Księga II Tytuł II) w postępowaniu nieprocesowym rozpoznawane są sprawy z zakresu: prawa osobowego obejmujące postępowanie w sprawach o: uznanie za zmarłego, stwierdzenie zgonu, ubezwłasnowolnienie; prawa rodzinnego, opiekuńczego i kurateli, obejmujące postępowania w sprawach: małżeńskich, z zakresu stosunków między rodzicami i dziećmi, o przysposobienie, z zakresu opieki i kurateli, o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką;
Część I. Uwagi ogólne 5 prawa rzeczowego dotyczące: spraw o stwierdzenie zasiedzenia, spraw zarządu związanego ze współwłasnością i użytkowaniem, zniesienia współwłasności, ustanowienia drogi koniecznej, przepadku rzeczy, postępowania wieczystoksięgowego; prawa spadkowego dotyczące przede wszystkim: zabezpieczenia spadku i spisu inwentarza, przyjęcia lub odrzucenia spadku, zarządu spadkiem nieobjętym, stwierdzenia nabycia spadku i działu spadku; przepisów o przedsiębiorstwach państwowych i o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego; o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego; postępowania rejestrowego. b. Zasada postępowania nieprocesowego. W postępowaniu nieprocesowym zasadą jest, że sąd wszczyna postępowanie na wniosek, jednak, odmiennie niż ma to miejsce w procesie, możliwe jest także w wypadkach wskazanych w ustawie wszczęcie postępowania z urzędu. 8. Postępowania pozasądowe. Do postępowań pozasądowych, czyli toczących się poza sądami powszechnymi, należy zaliczyć: postępowanie przed sądami polubownymi, postępowanie pojednawcze przed komisjami pojednawczymi w sprawach ze stosunku pracy.
6 Rozdział I. Postępowanie cywilne uwagi ogólne POSTĘPOWANIA POZASĄDOWE POSTĘPOWANIE PRZED SĄDAMI POLUBOWNYMI Mimo tego, że postępowanie polubowne unormowane jest w przepisach KPC (art. 1154 1217), nie toczy się ono przed sądem powszechnym, ale przed sądem polubownym, powołanym przez strony. W myśl art. 1158 2 KPC, w Polsce mogą działać zarówno sądy polubowne stałe (np. Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej), jak i sądy polubowne powoływane ad hoc. Te ostatnie powoływane są przez strony (osoby fizyczne, prawne oraz inne jednostki organizacyjne posiadające zdolność sądową) w drodze umowy (zapis na sąd polubowny). Po rozstrzygnięciu konkretnej sprawy tego rodzaju sądy polubowne ulegają rozwiązaniu. Postępowanie przed sądem polubownym ma charakter rozpoznawczy. Wynika on z tego, że wykonanie orzeczeń sądu polubownego oraz ugód zawartych przed tym sądem następuje według przepisów KPC o postępowaniu egzekucyjnym. POSTĘPOWANIE POJEDNAWCZE PRZED KOMISJAMI POJEDNAWCZYMI W SPRAWACH ZE STOSUNKU PRACY W celu polubownego załatwiania sporów o roszczenia pracownika ze stosunku pracy mogą być powoływane komisje pojednawcze (art. 244 KP). Komisje te wszczynają postępowania na wniosek pracownika zgłoszony na piśmie lub ustnie do protokołu. Komisję pojednawczą powołują wspólnie pracodawca i zakładowa organizacja związkowa, a jeżeli u danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa pracodawca, po uzyskaniu pozytywnej opinii pracowników. Przed komisjami toczy się wyłącznie postępowanie rozpoznawcze. W razie niewykonania ugody przez zakład pracy, podlega ona wykonaniu według przepisów KPC, po stwierdzeniu przez sąd jej wykonalności. 9. Droga sądowa. Do rozpoznawania spraw cywilnych powołane są: sądy powszechne, o ile sprawy te nie należą do właściwości sądów szczególnych oraz Sąd Najwyższy. Część II. Podstawowe zasady postępowania cywilnego 1. Uwagi ogólne. Zasady procesowe uznawane są za centralne i przewodnie idee systemu prawa procesowego o ogólnym charakterze, kształtujące treść i formę postępowania cywilnego. Można określać je także mianem dyrektyw sprawności postępowania cywilnego (W. Broniewicz, Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 1978, s. 229 i n.). Katalog zasad postępowania jest otwarty, a wśród nich możemy wyróżnić te najważniejsze, opisane poniżej. 2. Zasada prawdy. Wyraża się w dwóch formach jako prawda materialna, czyli zgodność ustaleń sądu z rzeczywistym stanem faktycznym i prawnym istniejącym pomiędzy stronami, oraz jako prawda formalna,
Część II. Podstawowe zasady postępowania cywilnego 7 czyli zgodność ustaleń sądu z materiałem faktycznym i dowodowym przedstawionym przez strony procesu (H. Dolecki, Postępowanie cywilne. Zarys wykładu, Warszawa 2006, s. 51). Powyższa zasada wyrażona została w art. 3 KPC, zgodnie z którym strony i uczestnicy postępowania mają obowiązek dokonywać czynności procesowych zgodnie z dobrymi obyczajami, dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek oraz przedstawiać dowody. NACZELNE ZASADY POSTĘPOWANIA CYWILNEGO ZASADA PRAWDY ZASADA DYSPOZYCYJNOŚCI ZASADA KONTRADYKTORYJNOŚCI ZASADA KONCENTRACJI MATERIAŁU DOWODOWEGO ZASADA RÓWNOŚCI STRON ZASADA BEZPOŚREDNIOŚCI ZASADA SWOBODNEJ OCENY DOWODÓW ZASADA USTNOŚCI I PISEMNOŚCI ZASADA JAWNOŚCI ZASADA FORMALIZMU DOWODOWEGO 3. Zasada dyspozycyjności. Nazywana jest także zasadą rozporządzalności, ponieważ strony stosunków cywilnoprawnych mogą swobodnie dysponować uprawnieniami wynikającymi z prawa materialnego. Przejawia się w dwóch postaciach, jako dyspozycyjność materialna, czyli możliwość korzystania z uprawnień przyznanych prawem materialnym, oraz jako dyspozycyjność formalna, czyli możliwość korzystania z prawnych środków ochrony powyższych uprawnień przed sądem. Powyższa reguła wiąże się z kwestią wszczęcia postępowania przez sąd jedynie na wniosek strony, a nie z urzędu (choć zasada ta doznaje kilku poważnych wyjątków, jak np. wszczęcie postępowania z urzędu przez sąd opiekuńczy na podstawie art. 570 KPC).