SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 18.11.2013 COM(2013) 793 final SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW Stosunki UE z Księstwem Andory, Księstwem Monako oraz Republiką San Marino: warianty udziału tych państw w rynku wewnętrznym PL PL

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW Stosunki UE z Księstwem Andory, Księstwem Monako oraz Republiką San Marino: warianty udziału tych państw w rynku wewnętrznym SPIS TREŚCI 1. WPROWADZENIE... 3 2. ANALIZA WARIANTÓW... 4 2.1. Wariant pierwszy: członkostwo w EOG... 4 2.1.1. Ocena... 4 2.1.2. Stanowiska państw o małym obszarze terytorialnym... 4 2.2. Wariant drugi: co najmniej jeden ramowy układ o stowarzyszeniu... 4 2.2.1. Ocena... 4 2.2.2. Stanowiska państw o małym obszarze terytorialnym... 5 2.2.3. Jeden układ czy kilka układów?... 5 2.2.4. Kwestie horyzontalne i instytucjonalne... 5 3. DOSTOSOWANIE DO DOROBKU PRAWNEGO I ZDOLNOŚCI ADMINISTRACYJNYCH... 6 4. OCENA EKONOMICZNA... 7 5. WNIOSKI I ZALECENIA... 8 5.1. Kolejne etapy... 8 5.2. Najważniejsze zasady... 9 5.2.1. Wspólne wartości... 9 5.2.2. Zasady rynku wewnętrznego... 9 5.2.3. Szczególne uwarunkowania... 9 5.2.4. Bieżący rozwój wypadków... 10 PL 2 PL

1. WPROWADZENIE W dniu 20 listopada 2012 r. Komisja przyjęła komunikat 1 w sprawie stosunków UE z Księstwem Andory, Księstwem Monako oraz Republiką San Marino oraz towarzyszący mu dokument roboczy służb Komisji 2 w sprawie przeszkód w dostępie tych krajów do rynku wewnętrznego UE i współpracy w innych dziedzinach. W komunikacie opisano aktualne bliskie stosunki między UE a tymi europejskimi państwami o małym obszarze terytorialnym. Sformułowano w nim ocenę, że istnieją znaczne możliwości dalszego rozwijania stosunków ku wzajemnej korzyści. W kontekście obecnego kryzysu gospodarczego i finansowego podkreślono w szczególności wkład, jaki ściślejsze więzi gospodarcze mogłyby wnieść w osiągnięcie trwałego ożywienia gospodarczego w Europie i realizację unijnej strategii Europa 2020, m.in. w zakresie wzrostu zatrudnienia, handlu i działalności inwestycyjnej w regionach UE sąsiadujących z tymi państwami. Co ważne, w końcowej części komunikatu określono pięć wariantów udziału państw o małym obszarze terytorialnym w rynku wewnętrznym. W konkluzjach 3 z dnia 20 grudnia 2012 r. Rada z zadowoleniem przyjęła wspomniany komunikat i wybrała dwa warianty jako najbardziej realne: (i) udział tych państw o małym obszarze terytorialnym w Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG); oraz (ii) wynegocjowanie z nimi co najmniej jednego ramowego układu o stowarzyszeniu z myślą o zapewnieniu im dostępu do rynku wewnętrznego UE, jej środków wspierających oraz polityk horyzontalnych, łącznie z mechanizmami instytucyjnymi opartymi na Porozumieniu o Europejskim Obszarze Gospodarczym. Ponadto Rada wspomniała o potrzebie zapewnienia jednorodności i dobrego funkcjonowania rynku wewnętrznego, z jednoczesnym uwzględnieniem specyfiki tych trzech państw, a także [...] tego, jak ważne jest wypracowanie dla nich spójnego podejścia. W związku z tym Rada wezwała Komisję i wysoką przedstawiciel (w zależności od przypadku) o kontynuowanie analiz dotyczących tych dwóch scenariuszy, a w szczególności: o odbycie konsultacji z rządami Andory, Monako i San Marino oraz pozostałych odpowiednich stron, wraz z rozpoczęciem pierwszego półrocza 2013 roku, z myślą o ustaleniu wykonalności tych dwóch scenariuszy oraz poziomu niezbędnego im wsparcia, z uwzględnieniem w szczególności warunków instytucjonalnych, o których mowa w komunikacie ; oraz o przedłożenie Radzie, przed końcem 2013 roku, sprawozdania zawierającego analizę skutków i najważniejszych instytucjonalnych, politycznych i 1 2 3 Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno- Społecznego i Komitetu Regionów Stosunki UE z Księstwem Andory, Księstwem Monako oraz Republiką San Marino Warianty pogłębionej integracji z UE (COM(2012) 680final/2), Bruksela, 20.11.2012. Dokument roboczy służb Komisji towarzyszący komunikatowi Komisji Stosunki UE z Księstwem Andory, Księstwem Monako oraz Republiką San Marino Warianty pogłębionej integracji z UE (SWD(2012) 388 final), Bruksela, 20.11.2012. Konkluzje Rady w sprawie stosunków UE z Księstwem Andory, Republiką San Marino oraz Księstwem Monako, 20.12.2012, przyjęte na 3213. posiedzeniu Rady ds. Transportu, Telekomunikacji i Energii. PL 3 PL

gospodarczych konsekwencji tych scenariuszy, jak również zaleceń w sprawie dalszych działań. Niniejsze sprawozdanie jest odpowiedzią na wezwanie Rady. Przygotowano je w oparciu o konsultacje z państwami o małym obszarze terytorialnym oraz z państwami EOG-EFTA 4. Uwzględnia ono informacje zebrane podczas wizyt Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych (ESDZ) i służb Komisji w Andorze, Monako i San Marino w marcu 2013 r. uzupełnione o odpowiedzi państw na szczegółowy kwestionariusz na temat ich prawodawstwa i zdolności administracyjnych. 2. ANALIZA WARIANTÓW 2.1. Wariant pierwszy: członkostwo w EOG 2.1.1. Ocena Wariant ten wiązałby się z członkostwem państw o małym obszarze terytorialnym w Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG) na takiej samej podstawie, jaka ma zastosowanie do obecnych członków Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) w EOG 5. Głównym atutem EOG jest to, że opiera się na sprawdzonych ramach traktatowych i instytucjonalnych, w tym na instytucjach EOG-EFTA (Sekretariat, Urząd Nadzoru i Trybunał). Państwa o małym obszarze terytorialnym musiałyby jednak najpierw zostać członkami Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) co wymaga jednomyślnego poparcia jego członków 6 aby móc następnie przystąpić do Porozumienia EOG 7. Jak dotąd państwa o małym obszarze terytorialnym nie złożyły wniosku o członkostwo w EFTA. W związku z tym państwa EFTA nie rozważały formalnie takiej możliwości. Wariant ten może wiązać się z pewnymi dodatkowymi wadami, biorąc pod uwagę fakt, że państwa EOG-EFTA działają na podstawie wspólnego stanowiska we wspólnych instytucjach EOG 8. Gdyby państwa o małym obszarze terytorialnym zostały członkami EOG, wypracowanie takiego stanowiska mogłoby stać się bardziej skomplikowane ze względu na konieczność pogodzenia stanowisk sześciu państw zamiast trzech, jak ma to miejsce obecnie. Mogłoby to spowodować nasilenie wyzwań, z którymi UE i jej partnerzy z EOG-EFTA już mają do czynienia, jeśli chodzi o zapewnienie podejmowania decyzji dotyczących EOG we właściwym czasie. Ponadto państwa o małym obszarze terytorialnym musiałyby przystąpić do umów handlowych EFTA z państwami trzecimi. 2.1.2. Stanowiska państw o małym obszarze terytorialnym Andora wyraziła otwartość na rozważenie członkostwa w EOG, pod warunkiem że byłoby ono oparte na stabilnych ramach instytucjonalnych i uwzględniałoby szczególną sytuację Andory. San Marino także jest otwarte na rozważenie tego wariantu. Monako natomiast wykluczyło takie rozwiązanie, ponieważ nie można go łatwo dostosować do szczególnej sytuacji tego państwa. 4 5 6 7 8 Norwegia, Islandia i Liechtenstein. Norwegia, Islandia i Liechtenstein. Szwajcaria, Norwegia, Islandia i Liechtenstein. Artykuł 128 Porozumienia EOG. Artykuły 90 i 93 Porozumienia EOG. PL 4 PL

2.2. Wariant drugi: co najmniej jeden ramowy układ o stowarzyszeniu 2.2.1. Ocena Drugim wariantem jest wynegocjowanie co najmniej jednego układu o stowarzyszeniu między UE a państwami o małym obszarze terytorialnym. Zapewniłoby to udział państw o małym obszarze terytorialnym w rynku wewnętrznym, lecz w razie potrzeby mogłoby także obejmować współpracę w innych obszarach, takich jak: sprawiedliwość i sprawy wewnętrzne, rolnictwo, rybołówstwo, polityka regionalna i polityka zagraniczna. W przeciwieństwie do pierwszego wariantu układ taki byłby odrębny od EOG i nie wymagałby poparcia ze strony państw EOG-EFTA. Kolejną zaletą tego wariantu jest elastyczność, ponieważ układy o stowarzyszeniu można byłoby dostosować do konkretnych potrzeb UE i państw o małym obszarze terytorialnym. Wreszcie bardzo możliwe byłoby ustanowienie odpowiednich ram instytucjonalnych, aby stanowiły podstawę takich umów (zob. poniżej). 2.2.2. Stanowiska państw o małym obszarze terytorialnym Andora wyraziła otwartość na rozważenie układu o stowarzyszeniu, pod warunkiem że byłby on oparty na stabilnych ramach instytucjonalnych i w pełni uwzględniałby szczególną sytuację Andory. Monako i San Marino także są otwarte na ten wariant, o ile ich szczególne uwarunkowania zostałyby w pełni uwzględnione. Andora i San Marino są otwarte na rozważenie wielostronnego układu o stowarzyszeniu z udziałem wszystkich trzech państw o małym obszarze terytorialnym. Monako nie wykluczyło tej możliwości, lecz wolałoby dwustronny układ z UE, który byłby dostosowany do szczególnej sytuacji tego państwa i uwzględniałby jego ścisłe powiązania z Francją. 2.2.3. Jeden układ czy kilka układów? Według wstępnej oceny dokonanej przez Komisję jeden wielostronny układ o stowarzyszeniu między UE a wszystkimi trzema państwami o małym obszarze terytorialnym byłby prawdopodobnie bardziej pożądany niż trzy odrębne układy, ponieważ ten drugi scenariusz stwarza ryzyko skomplikowania i niepotrzebnego różnicowania. Wielostronny układ mógłby obejmować wspólne ramy składające się z najważniejszych zasad i postanowień instytucjonalnych, ale powinien jednak być na tyle elastyczny, aby uwzględniać wyjątkową sytuację każdego państwa. Można byłoby to osiągnąć poprzez odrębne postanowienia w odniesieniu do każdego kraju - zawarte w części normatywnej układu albo mające postać protokołów. Jeden układ mógłby również obejmować wzajemne stosunki tych krajów, gdyby sobie tego życzyły. Niemniej jednak w celu określenia właściwego rozwiązania kwestię tę trzeba byłoby dokładniej omówić z rządami państw o małym obszarze terytorialnym. 2.2.4. Kwestie horyzontalne i instytucjonalne We wspomnianym komunikacie wymieniono wiele kwestii horyzontalnych i instytucjonalnych w celu zapewnienia jednolitości rynku wewnętrznego oraz pewności prawnej dla podmiotów gospodarczych oraz obywateli. Każda umowa z państwami o małym obszarze terytorialnym musiałaby zatem odnieść się do następujących kwestii: (a) dynamiczne dostosowani umowy do zmieniającego się dorobku prawnego; (b) jednolita interpretacja umów; (c) niezależny nadzór oraz egzekucja sądowa; (d) rozstrzyganie sporów. PL 5 PL

Jeżeli chodzi o dynamiczne dostosowanie (a), układ o stowarzyszeniu mógłby być oparty na Porozumieniu EOG 9, czyli ogólnie rzecz biorąc, państwa o małym obszarze terytorialnym akceptowałyby obowiązek stosowania dorobku prawnego w dziedzinach wchodzących w zakres tego układu. Byłoby to objęte zabezpieczeniami dotyczącymi suwerenności z uwzględnieniem odpowiednich procedur konstytucyjnych tych państw. Podejmowanie decyzji we wspólnych instytucjach powinno być możliwie efektywne, aby umożliwić szybkie dostosowanie układu do dorobku prawnego. Trzeba byłoby ustanowić mechanizm służący informowaniu państw o małym obszarze terytorialnym o rozwoju wydarzeń, zwłaszcza o proponowanych zmianach dorobku prawnego, a także pozwalający im na wyrażenie opinii na temat projektów aktów prawnych, które szczególnie ich dotyczą. Państwom tym nie przyznano by jednak żadnych formalnych uprawnień do podejmowania decyzji (często określanych jako kształtowanie decyzji w kontekście EOG). W kontekście EOG Sekretariat EFTA odgrywa ważną rolę w ocenie nowych unijnych aktów prawnych pod względem ich znaczenia dla EOG oraz w sporządzaniu wykazu ewentualnych aktów, które należy włączyć do Porozumienia EOG. W tym zakresie warto byłoby zbadać możliwość wymiany informacji między Sekretariatem a Andorą, Monako i San Marino zamiast tworzenia nowej instytucji. Wymagałoby to konsultacji z państwami EOG-EFTA, państwami o małym obszarze terytorialnym i samym Sekretariatem EFTA. Jeżeli chodzi o jednolitą interpretację umów (b) i niezależny nadzór oraz egzekucję sądową (c), trzeba byłoby znaleźć rozwiązania gwarantujące jednorodność i dobre funkcjonowanie rynku wewnętrznego. Jednym z rozwiązań byłoby wyznaczenie tych zadań odpowiednio Komisji i Trybunałowi Sprawiedliwości UE, eliminując tym samym potrzebę utworzenia nowych instytucji. Można byłoby również rozważyć zaangażowanie wyznaczonego państwa członkowskiego UE, które pomagałoby Komisji w sprawowaniu nadzoru, gdyby rozwiązanie to miało poparcie wszystkich zainteresowanych stron. Należałoby zaprojektować efektywny i sprawiedliwy system rozstrzygania sporów (d). Wreszcie w układzie należałoby również określić zakres i warunki bezpośredniego stosowania decyzji podejmowanych przez agencje UE mające uprawnienia wykonawcze do państw o małym obszarze terytorialnym. 3. DOSTOSOWANIE DO DOROBKU PRAWNEGO I ZDOLNOŚCI ADMINISTRACYJNYCH Państwa o małym obszarze terytorialnym jako nienależące do UE nie mają obecnie obowiązku dostosowywania swoich ram prawnych i zdolności administracyjnych do dorobku prawnego UE z wyjątkiem przypadków, gdy takie wymogi stanowią część umów zawartych przez te państwa z UE. Na przykład w układach monetarnych, które wszystkie trzy państwa zawarły z UE w sprawie wykorzystywania euro jako ich oficjalnej waluty, przewiduje się przyjęcie dużych części dorobku prawnego UE w dziedzinie m.in. usług finansowych, przeciwdziałania praniu pieniędzy i zwalczania obrotu towarami podrobionymi. Niemniej jednak dostosowanie państw o małym obszarze terytorialnym do odpowiednich części dorobku prawnego UE, a także wystarczające możliwości jego wdrożenia i egzekwowania, stanowią podstawowe warunki wstępne ich udziału w rynku wewnętrznym. W związku z tym w konkluzjach z dnia 20 grudnia 2012 r. Rada odnotowała wysiłki podjęte przez Andorę, Monako i San Marino. Rada zachęciła te trzy państwa do kontynuacji wysiłków w celu dalszego zwiększania konwergencji ich ustawodawstwa z dorobkiem 9 Artykuł 102 Porozumienia EOG. PL 6 PL

prawnym rynku wewnętrznego UE, a także wzmacniania ich zdolności administracyjnych z myślą o ułatwieniu wprowadzania dalszych, odpowiednich elementów dorobku prawnego UE 10. Zasadniczo dostosowanie prawodawstwa państw o małym obszarze terytorialnym ma zakres od częściowego do ograniczonego, z wyjątkiem niewielkiej liczby podsektorów, w których prawodawstwo to jest w pełni lub w większości dostosowane. Obszary, w których najogólniej rzecz biorąc ich odpowiednie ramy prawne są dostosowane częściowo, obejmują swobodny przepływ towarów i usługi finansowe. W kilku obszarach dostosowanie jest ograniczone lub częściowe, w tym w obszarach swobodnego przepływu kapitału i zamówień publicznych, natomiast w przypadku m.in. praw własności intelektualnej, polityki konkurencji oraz społeczeństwa informacyjnego i mediów dostosowanie jest dość ograniczone. Dostosowanie prawodawstwa w obszarze środowiska i zmiany klimatu jest bardzo ograniczone. Państwa o małym obszarze terytorialnym mają funkcjonującą administrację publiczną, która zajmuje się większością obszarów objętych rynkiem wewnętrznym. Aby spełnić kryteria udziału w rynku wewnętrznym, musiałyby jednak zainwestować w swoje odpowiednie zdolności administracyjne w kilku obszarach. Andora ma w przybliżeniu 5 800 pracowników administracji publicznej przy liczbie ludności wynoszącej około 76 000. Monako, którego liczba mieszkańców wynosi około 36 300, ma w przybliżeniu 3 500 pracowników administracji państwowej. W San Marino, gdzie liczba ludności wynosi około 32 400, sektor publiczny zatrudnia około 4 065 pracowników, w tym 2 297 w administracji publicznej i 1 048 w zakładzie ubezpieczeń społecznych. Liczby te stanowią ogólny wskaźnik zasobów ludzkich dostępnych w tych trzech państwach. Zdolności administracyjne w odniesieniu do wdrożenia dorobku prawnego UE oceniać trzeba jednak również na podstawie innych kryteriów, takich jak skuteczność organizacyjna, umiejętności techniczne, a także zasoby ludzkie i finansowe przypisane do zadań w zakresie monitorowania i egzekwowania. 4. OCENA EKONOMICZNA Z perspektywy makroekonomicznej potencjalny wpływ gospodarczy uczestnictwa tych trzech państw o małym obszarze terytorialnym w rynku wewnętrznym UE byłby dla całej UE bardzo ograniczony. Przy łącznej liczbie mieszkańców wynoszącej w przybliżeniu 145 000 i łącznym PKB równym 8 mld EUR stanowią one 0,03 % całkowitej liczby ludności UE (508 mln) i 0,07 % jej PKB (13 trylionów EUR). Tak ogromna różnica wielkości i skali pokazuje, jak trudno jest ekstrapolować wymierny wpływ gospodarczy. W poniższej analizie skupiono się na stronie UE. Uczestnictwo tych państw w rynku wewnętrznym prawdopodobnie miałoby stosunkowo większy wpływ na ich gospodarki niż na gospodarkę UE. Ogólnie rzecz biorąc, gospodarki państw o małym obszarze terytorialnym charakteryzują się silną współzależnością z państwami z nimi sąsiadującymi, z którymi tradycyjnie miały i obecnie nadal mają najściślejsze stosunki. Istnieją znaczące różnice gospodarcze pomiędzy tymi trzema państwami. Gospodarka Andory opiera się na turystyce, jak również na usługach finansowych i na handlu detalicznym (szacunkowo 9 mln odwiedzających rocznie; stanowi to około 80 % PKB). W San Marino udział turystyki jest mniejszy, a gospodarka bardziej zróżnicowana (np. przemysł 10 Konkluzje Rady w sprawie stosunków UE z Księstwem Andory, Republiką San Marino oraz Księstwem Monako, 20.12.2012, przyjęte na 3213. posiedzeniu Rady ds. Transportu, Telekomunikacji i Energii. PL 7 PL

stanowi około 40 % PKB). Gospodarka Monako opiera się głównie na usługach (w tym na usługach finansowych i turystyce) oraz na przemyśle lekkim o wysokiej wartości dodanej (8 % PKB, 9 % zatrudnienia). Usługi finansowe stanowią odpowiednio 16 % PKB Andory, 15 % PKB Monako i 11 % PKB San Marino. Sektor ten odgrywa zatem istotną rolę w ich gospodarkach krajowych, jednak nie jest branżą dominującą. Nadzór finansowy prowadzą krajowe organy nadzoru w Andorze (INAF) i w San Marino (jego Bank Centralny), podczas gdy w Monako zadanie to powierzono francuskiemu Autorité de Contrôle Prudentiel (ACP). Układy monetarne, które wszystkie trzy państwa zawarły z UE, zobowiązują je do stopniowego przyjęcia do 2017 r. dorobku prawnego UE w zakresie bankowości i przeciwdziałania praniu pieniędzy. Państwa o małym obszarze terytorialnym nie są jednak aktywne we wszystkich obszarach usług finansowych. Na przykład w żadnym z trzech państw nie istnieją rynki papierów wartościowych. Innym szczególnym uwarunkowaniem jest fakt, że w San Marino nie istnieją banki będące w posiadaniu kapitału zagranicznego. W Andorze na sześć banków jeden jest jednostką zależną przedsiębiorstwa unijnego. W Monako wszystkie banki są oddziałami lub jednostkami zależnymi grup zagranicznych (głównie z UE lub Szwajcarii). Sytuacja gospodarcza w Andorze i San Marino znacznie się pogorszyła od początku kryzysu gospodarczego. W latach 2008-2011 r. PKB Monako zmniejszył się o 25 %. W Andorze analogiczny spadek wyniósł 15,2 %. W Monako po spadku wynoszącym 11,2 % w 2009 r. PKB ponownie wzrósł o 3,2 % w 2010 r. i o 8,0 % w 2011 r., prawie odzyskując poziom z 2008 r. Kryzys jest jednym z czynników, które skłoniły Andorę a także w mniejszym stopniu San Marino i Monako do dostosowania lub ponownego rozważenia swoich modeli ekonomicznych. W wyniku tego są one teraz bardziej otwarte na bliższe stosunki gospodarcze z UE. Pomimo kryzysu gospodarczego poziom bezrobocia we wszystkich tych państwach jest nadal niezwykle niski (San Marino ma najwyższy poziom bezrobocia spośród tych trzech państw 5,3 %). Można to wyjaśnić dwoma czynnikami. We wszystkich trzech państwach istnieje znaczący bufor napływających pracowników sezonowych/tymczasowych i osób dojeżdżających do pracy z sąsiednich państw (mieszkających w sąsiadujących regionach innych państw), którzy nie są uwzględniani w krajowych danych dotyczących bezrobocia, gdy tracą pracę. Innym wyjaśnieniem jest obecność we wszystkich trzech państwach silnie chronionego rynku pracy, na którym obywateli lub rezydentów traktuje się preferencyjnie i wymaga się zezwolenia władz na wiele rodzajów działalności gospodarczej lub na prowadzenie przedsiębiorstwa. Kiedy te trzy gospodarki są w dobrej kondycji, korzystny wpływ oferty zatrudnienia w państwach o małym obszarze terytorialnym wykracza daleko poza ich granice, rozciągając się na sąsiadujące państwa członkowskie UE. Spośród 50 000 pracowników w Monako niemal 40 000 mieszka w sąsiadujących z tym państwem Francji lub Włoszech; w Andorze 1 600 pracowników (spośród 36 000) codziennie dojeżdża do pracy z Hiszpanii lub Francji; a przedsiębiorstwa San Marino zatrudniają 5 500 osób dojeżdżających do pracy z Włoch (na 20 500 wszystkich pracowników). Przybliżony odsetek zagranicznych rezydentów głównie obywateli UE w tych trzech państwach wynosi 18,5 % w San Marino (około 6 000 na 32 400), 55 % w Andorze (około 42 000 na 76 000) oraz 80 % w Monako (około 29 000 na 36 300). Można założyć, że gdyby państwa te uczestniczyły w rynku wewnętrznym, wiele nowych miejsc pracy utworzonych w nich zostałoby obsadzonych cudzoziemcami (głównie PL 8 PL

obywatelami UE), ponieważ pracodawcy mają ograniczony lokalny potencjał siły roboczej. Dlatego możliwy wpływ na UE pod względem tworzenia miejsc pracy można byłoby mierzyć w kategoriach przelania na sąsiednie regiony, jak również miejsc pracy utworzonych w danym państwie, na czym mogliby skorzystać obywatele UE. Andora, kraj o największej liczbie mieszkańców spośród tych trzech państw, otoczona jest przez strukturalnie uboższe obszary, a zatem korzyści mogłyby być odczuwalne w sąsiedniej hiszpańskiej prowincji Lérida lub we francuskich departamentach Pireneje Wschodnie i Ariège. Na tym etapie niemożliwe jednak jest ilościowe określenie tego wpływu z jakimkolwiek stopniem dokładności. Od 2007 r. UE miała nadwyżkę w handlu z San Marino (183 mln EUR w 2011 r.). W 2011 r. łączny przywóz i wywóz między UE a San Marino osiągnął wartość 325,5 mln EUR. W tym samym okresie UE odnotowała również nadwyżkę w handlu z Andorą (1 105 mln EUR w 2011 r.). W 2011 r. łączny przywóz i wywóz między UE a Andorą miał wartość 1 158 mln EUR. Wymianę handlową UE z Monako trudniej ocenić, ponieważ jest ona prowadzona głównie poprzez Francję (a tym samym nie jest obliczana oddzielnie). Obecnie 95 % wywozu z San Marino trafia do Włoch, podczas gdy większość wywozu z Andory trafia do Hiszpanii. Można się spodziewać, że gdyby te trzy państwa uczestniczyły w rynku wewnętrznym, nie nastąpiłby istotny wzrost wywozu unijnego do nich, biorąc pod uwagę m.in. z jednej strony istniejące unie celne między UE a odpowiednio Andorą i San Marino, a z drugiej przynależność Monako do terytorium celnego UE. Biorąc pod uwagę liczbę ludności i PKB tych trzech państw, w sumie silniejsze powiązania gospodarcze miałyby tylko znikomy wpływ na całą gospodarkę UE. Na poziomie regionalnym i lokalnym, szczególnie w regionach UE sąsiadujących z tymi krajami, korzystny wpływ, zwłaszcza na rynek pracy i wynikający z niego pozytywny efekt domina, mógłby jednak być wyraźniejszy. 5. WNIOSKI I ZALECENIA 5.1. Kolejne etapy Komisja jest gotowa do zacieśniania stosunków z Księstwem Andory, Księstwem Monako i Republiką San Marino, w szczególności poprzez ich udział w rynku wewnętrznym UE. Jak podkreślono w komunikacie Komisji z listopada 2012 r., taki udział mógłby przynieść korzyść obu stronom, w tym poprzez znoszenie barier w transgranicznej działalności gospodarczej. Komisja oceniła dwa warianty wspomniane przez Radę w jej konkluzjach z grudnia 2012 r. (i) udział tych państw w EOG; oraz (ii) wynegocjowanie co najmniej jednego układu o stowarzyszeniu z tymi państwami aby określić rozwiązania, które zapewniłyby tym państwom dostęp do rynku wewnętrznego UE, a jednocześnie spełniałyby kryteria ustalone w komunikacie. Biorąc pod uwagę zasady określone powyżej, Komisja uważa, że wynegocjowanie (co najmniej jednego) układu o stowarzyszeniu jest scenariuszem bardziej realnym spośród tych dwóch wariantów. Co ważne, zakres i treść takich układów można byłoby dostosować do wymogów UE, jak również do szczególnych uwarunkowań i sytuacji każdego z państw o małym obszarze terytorialnym. W przypadku wzajemnego zainteresowania zakres takich układów mógłby również obejmować obszary wykraczające poza rynek wewnętrzny. Ponadto w układzie należałoby również określić jego relację w odniesieniu do istniejących umów, takich jak: umowa o unii celnej z Andorą, umowa o współpracy i unii celnej z San Marino oraz umowy w sprawie opodatkowania dochodów z oszczędności zawarte między UE a tymi trzema państwami o małym obszarze terytorialnym (zmiany tych ostatnich umów są obecnie przedmiotem negocjacji). Członkostwa państw o małym obszarze terytorialnym w EOG nie PL 9 PL

uznano obecnie za wariant realny, co wynika z przyczyn politycznych i instytucjonalnych omówionych w sekcji 2.1. Komisja zaleca, żeby wariant z zawarciem ramowego układu o stowarzyszeniu stanowił podstawę dla zacieśnienia stosunków UE z Andorą, Monako i San Marino z uwzględnieniem zasad określonych poniżej. Układy musiałyby obejmować w stosownych przypadkach odpowiednie postanowienia dostosowane do szczególnej sytuacji każdego państwa, zawarte w części normatywnej tekstu albo w dołączonych do nich protokołach. 5.2. Najważniejsze zasady Przy negocjacji układów o stowarzyszeniu należy przestrzegać następujących zasad. 5.2.1. Wspólne wartości Zgodnie z ogólną praktyką UE w jej stosunkach z państwami trzecimi wszelki układ z państwami o małym obszarze terytorialnym musi zawierać odniesienie do wartości podzielanych przez strony oraz ich zobowiązanie do stania na straży tych wartości. W szczególności układ mógłby zawierać odniesienie do art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej (Traktat UE) 11. 5.2.2. Zasady rynku wewnętrznego Jak stwierdzono w wyżej wspomnianym komunikacie, wspólne zasady i konsekwentne ich egzekwowanie są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego. W swoich konkluzjach z dnia 20 grudnia 2012 r. Rada również podkreśliła potrzebę zapewnienia jednorodności i dobrego funkcjonowania rynku wewnętrznego. 5.2.3. Szczególne uwarunkowania W konkluzjach z grudnia z 2012 r. Rada stwierdza, że w analizie obu wariantów przeprowadzonej przez Komisję należy uwzględnić specyfikę państw o małym obszarze terytorialnym. Chodzi między innymi o ich mniejsze rozmiary i mniejszą liczbę ludności, ich ścisłe powiązania z krajami sąsiadującymi oraz ich szczególne cechy polityczne i gospodarcze. Należy również przypomnieć, że art. 8 Traktatu o Unii Europejskiej stanowi, że UE rozwija szczególne stosunki z państwami z nią sąsiadującymi, dążąc do utworzenia przestrzeni dobrobytu i dobrego sąsiedztwa, opartej na wartościach Unii i charakteryzującej się bliskimi i pokojowymi stosunkami opartymi na współpracy. Zgodnie z deklaracją nr 3 w sprawie art. 8 Traktatu UE Unia będzie uwzględniać szczególną sytuację państw o małym obszarze terytorialnym, które utrzymują z nią szczególne stosunki bliskości. 5.2.4. Bieżący rozwój wypadków Ważne jest, aby UE utrzymała spójne podejście do stosunków z partnerami z nią sąsiadującymi. Każda umowa z państwami o małym obszarze terytorialnym powinna uwzględniać odpowiednie zmiany w tych stosunkach. Biorąc pod uwagę pozytywny wpływ współpracy w obszarze ceł i opodatkowania na dobre funkcjonowanie rynku wewnętrznego, UE musiałaby zwłaszcza rozważyć, czy jej podejście do kwestii horyzontalnych i instytucjonalnych, które określono powyżej, należy rozszerzyć na umowy w tym obszarze, w tym protokoły wynikające z bieżących negocjacji dotyczących zmiany umów w sprawie 11 Unia opiera się na wartościach poszanowania godności osoby ludzkiej, wolności, demokracji, równości, państwa prawnego, jak również poszanowania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości. Wartości te są wspólne państwom członkowskim w społeczeństwie opartym na pluralizmie, niedyskryminacji, tolerancji, sprawiedliwości, solidarności oraz na równości kobiet i mężczyzn. PL 10 PL

opodatkowania dochodów z oszczędności zawartych przez UE z państwami o małym obszarze terytorialnym. PL 11 PL