Polityka klimatyczna Unii Europejskiej Wprowadzenie Jesteśmy niemal w przededniu niezwykle waŝnego wydarzenia, jakim jest Szczyt Klimatyczny, który juŝ po raz drugi odbędzie się w Polsce. W dniach 11-22 listopada 2013 roku w Warszawie będzie miało miejsce najwaŝniejsze globalne forum poświęcone światowej polityce klimatycznej: 19. Sesja Konferencji Stron Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu - COP19 (Conferences of the Parties), której towarzyszyć będzie Spotkanie Stron Protokołu z Kyoto (CMP). Główną siedzibą Konferencji będzie specjalnie do tego przystosowany Stadion Narodowy. Przez jedenaście dni stolica Polski będzie gościć około 12 tysięcy osób - wśród nich czołowych polityków, przedstawicieli organizacji międzynarodowych, reprezentantów biznesu oraz nauki. Konferencji towarzyszyć będzie kilkadziesiąt imprez naukowych i kulturalnych: spotkań, seminariów oraz warsztatów dotyczących tematyki zmian klimatu i moŝliwości ograniczania ich skutków. Przesłanki polityki klimatycznej Unii Europejskiej Zapobieganie niebezpiecznym zmianom klimatu jest strategicznym priorytetem Unii Europejskiej. Unia pracuje intensywnie nad redukcją własnych emisji gazów cieplarnianych, zachęcając jednocześnie inne kraje i regiony do podobnego postępowania. Zarówno Komisja Europejska, jak i niektóre państwa członkowskie Unii opracowują strategie adaptacyjne, mające na celu wzmocnienie elastyczności reagowania Unii na nieuniknione wpływy spowodowane zmianami klimatu. Przeciwdziałanie zmianom klimatu pociąga za sobą koszty, ale powstrzymywanie się od działania byłoby o wiele bardziej kosztowne w dłuŝszej perspektywie czasu. Co więcej, inwestowanie w tzw. zielone technologie, które obniŝają emisje, pobudza gospodarkę, generuje miejsca pracy oraz umacnia konkurencyjność Unii Europejskiej. Zapobieganie zmianom klimatu Społeczność międzynarodowa uzgodniła, Ŝe aby zapobiec większości powaŝnych skutków zmian klimatu, globalne ocieplenie nie powinno przekroczyć 2 C w porównaniu do
temperatury z czasów przedindustrialnych. Oznacza to wzrost temperatury nie więcej niŝ o 1,2 C powyŝej obecnego poziomu. Badania naukowe wskazują, Ŝe aby utrzymać ten pułap, świat musi wstrzymać wzrost emisji globalnej gazów cieplarnianych najpóźniej do roku 2020. Do połowy XXI wieku naleŝy zredukować emisje o co najmniej 50% w porównaniu do ich poziomu z roku 1990, a w kolejnych latach kontynuować zmniejszanie emisji. Jednym z instrumentów, który ma przyspieszyć globalną redukcję emisji gazów cieplarnianych jest międzynarodowy handel emisjami (International Emissions Trading IET), zapoczątkowany przez Protokół z Kioto, stanowiący uzupełnienie Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu. Inicjatywy Unii Europejskiej Do inicjatyw Unii Europejskiej, mających na celu redukcję emisji gazów cieplarnianych naleŝą: Europejski Program dotyczący Zmian Klimatycznych (European Climate Change Programme - ECCP), który doprowadził do wdroŝenia wielu nowych polityk oraz środków w obszarze redukcji emisji gazów cieplarnianych. Wspólnotowy system handlu uprawnieniami do emisji (EU Emissions Trading System - EU ETS), który stał się kluczowym unijnym narzędziem redukcji emisji gazów cieplarnianych w przemyśle, w sposób wysoce opłacalny. Unia Europejska jako pierwsza zdecydowała się na wprowadzenie wewnętrznego systemu handlu emisjami. W roku 2005 na mocy Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/87/WE z dnia 13 października 2003 r. ustanawiającej system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie oraz zmieniającej dyrektywę Rady 96/61/WE został utworzony wspólnotowy system handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (tzw. dyrektywa EU ETS - The European Union Emissions Trading System). Systemem objęto ok. 11 000 instalacji w Unii Europejskiej. Znaczną część uczestników tego sytemu stanowią instalacje spalania paliw o mocy źródła przekraczającej 20 MW. Instalacje naleŝące do energetyki mają największy wkład w emisję dwutlenku węgla spośród źródeł 2
antropogenicznych. Do polskiego porządku prawnego zapisy dyrektywy EU ETS zostały wprowadzone ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r. o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji, a obecnie ramy prawne tego systemu reguluje ustawa z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych. Uczestnicy systemu otrzymują przydziały uprawnień na tzw. okresy rozliczeniowe. W roku 2013 rozpoczął się trzeci - siedmioletni okres rozliczeniowy. Poprzednie okresy rozliczeniowe obejmowały: pierwszy okres rozliczeniowy, lata 2005-2007, drugi okres rozliczeniowy, lata 2008-2012. Przyjęcie przepisów prawnych mających na celu zwiększenie udziału energii wytwarzanej w źródłach odnawialnych, wykorzystujących energię wiatru, słońca oraz biomasę do poziomu 20% do końca roku 2020. Ustanowienie celu wzrostu efektywności energetycznej w UE o 20% do roku 2020 poprzez poprawę wydajności energetycznej budynków oraz szerokiego asortymentu urządzeń i artykułów gospodarstwa domowego. Komisja Europejska zaproponowała szereg środków słuŝących poprawie wydajności energetycznej wszystkich elementów łańcucha energetycznego, obejmującego: wytwarzanie, przemianę, dystrybucję oraz zuŝycie końcowe energii. Określenie wiąŝących celów dotyczących redukcji emisji CO 2 z nowych samochodów i furgonetek. Wspieranie rozwoju technologii wychwytywania i składowania (sekwestracji) CO 2 (carbon capture and storage - CCS), emitowanego przez elektrownie i inne duŝe instalacje przemysłowe. Technologia ta moŝe w znacznym stopniu złagodzić transformację gospodarczą w krajach wysoce uzaleŝnionych od węgla. W związku z tym Unia Europejska zdecydowała się przyjąć dyrektywę CCS, która ma zapewnić stworzenie dogodnych ram regulacyjnych dla wdroŝenia technologii CCS w poszczególnych państwach członkowskich, jak równieŝ zapewnić pulę środków finansowych na budowę zakładów demonstracyjnych. Pakiet energetyczno-klimatyczny Według Europejskiej Agencji Środowiska sektor energetyczny odpowiada za 28% emisji gazów cieplarnianych, transport za 21%, przemysł za 20%, a gospodarstwa domowe oraz małe i średnie przedsiębiorstwa za 17%. Dlatego wysiłki Unii Europejskiej ukierunkowane są w głównej mierze na ograniczenie emisji w tych czterech sektorach. Komisja Europejska oszacowała, Ŝe głównymi działaniami, które pozwolą na znaczną redukcję emisji dwutlenku 3
węgla do atmosfery, będzie zwiększenie efektywności energetycznej, rozwój odnawialnych źródeł energii i energetyki nuklearnej oraz wychwytywanie i składowanie dwutlenku węgla. W związku z powyŝszym, w grudniu 2008 roku 27 państw Unii Europejskiej postawiło przed sobą trzy bardzo ambitne cele w ramach tzw. pakietu energetyczno-klimatycznego. Pierwszym z nich jest zwiększenie efektywności energetycznej o 20%, drugim zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych o 20%, trzecim redukcja emisji gazów cieplarnianych o 20%. Wszystkie trzy cele maja zostać osiągnięte do końca 2020 roku. Polska, a polityka klimatyczna Unii Europejskiej Polityka klimatyczna Unii Europejskiej jest krytykowana przez niektóre gremia w Polsce. Krytyczne stanowisko wobec polityki klimatycznej Unii przedstawia, np. List Otwarty Krajowej Izby Gospodarczej do Prezesa Rady Ministrów Donalda Tuska oraz załącznik do listu, zatytułowany Zestawienie najwaŝniejszych argumentów merytorycznych uzasadniających negatywną ocenę unijnej polityki klimatycznej oraz potrzebę jej gruntownej modyfikacji. Pełnienie roli gospodarza 19. Sesji Konferencji Stron Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu - COP19 nie zwalnia nas od obowiązku prezentowania stanowiska Polski - w tak istotnej dla naszego kraju kwestii. W czasie dyskusji nad polityką klimatyczną Unii, zorganizowanej przez parlamentarny klub PSL, Minister Środowiska, Marcin Korolec, stwierdził, Ŝe do tematów, które Polska chce zgłaszać w dyskusjach o przyszłości polityki klimatycznej UE naleŝą: globalne porozumienie w sprawie emisji, wycofywanie po 2020 r. wsparcia dla produkcji energii oraz bezpieczeństwo energetyczne. Zdaniem ministra cele narzucone przez politykę klimatyczną UE Polska realizuje duŝo taniej, niŝ przewidywano kilka lat temu, natomiast w Unii widać refleksję nad przyszłością tej polityki. Minister zauwaŝył, Ŝe w debacie europejskiej w szeregu państw (Czechach, Niemczech, Hiszpanii, Portugalii i Wielkiej Brytanii) następuje powaŝna refleksja nad systemami wsparcia dla odnawialnych źródeł energii (OZE). Minister Korolec podkreślił, Ŝe w dyskusji o polityce klimatycznej Polska buduje swoje stanowisko negocjacyjne na dwóch kwestiach - cenie energii i konkurencyjności. Minister powtórzył, Ŝe w sprawie ograniczania emisji główny postulat Polski to globalne porozumienie, bez którego cała inicjatywa nie zadziała. W opinii ministra warunkami brzegowymi systemu wsparcia OZE powinny być: jak najniŝszy koszt, najbardziej stabilne źródła oraz technologie, w jakich polskie firmy mogą zaistnieć. 4
Zobaczymy, jak deklaracje ministra przełoŝą się na postanowienia 19. Sesji Konferencji Stron Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu. (JB) Materiały źródłowe: http://www.stadionnarodowy.org.pl/strony-dodatkowe/wydarzenia/2405,szczyt-klimatyczny-cop-19 http://www.mos.gov.pl/g2/big/2013_05/4ad75826047ced176e97dc97cf1bc219.jpg http://ec.europa.eu/clima/policies/brief/eu/index_en.htm http://ec.europa.eu/polska/news/opinie/100222_polityka_klimatyczna_ue_pl.htm http://energetyka.wnp.pl/korolec-polska-bedzie-wplywac-na-polityke-klimatyczna-ue,201156_1_0_0.html http://www.mos.gov.pl/kategoria/3194_logo_ministerstwa_srodowiska_do_pobrania/ 5