Spis treści Przedmowa 11 Od autora 19 1. Źródła sztuki Bacha 21 Artysta obiektywny 21 2. Powstanie tekstów chorałowych 24 Średniowieczna pieśń religijna 24 Pierwszy śpiewnik 26 Autorzy pieśni protestanckich 29 3. Powstanie melodii chorałowych 32 Zapożyczenia ze średniowiecza i nowe utwory 32 Zapożyczenia z pieśni świeckiej 33 Koniec twórczości chorałowej 36 4. Chorał w nabożeństwie 39 Organy i śpiew gminy 39 Chór i chorał gminy 40 Osiander i Hassler 44 Organy kierują śpiewem gminy 45 Śpiew gminy w czasach Bacha 47 5. Przygrywki chorałowe przed Bachem 49 Samuel Scheidt 49 Pachelbel, Bóhm, Reinken, Buxtehude 50 Bach i jego poprzednicy 53 6. Kantaty i pasje przed Bachem 56 Dawna muzyka do Ewangelii 56 Schiitz i sztuka włoska 59 Forma tekstu: madrygał 62 Sztuka Schiitza 64 Sztuka kościelna po Schiitzu 67 Główni przedstawiciele 69 Lubecka muzyka wieczorna 71 Kantaty szkoły północnej 72 Nowa kantata 73 Rozwój pasyj 74 Opera niemiecka 76 Nowa muzyka kościelna 77 Nowa forma muzyki pasyjnej 80 7. Od Eisenach do Lipska 84 Przodkowie 84 Lata chłopięce 85 Arnstadt i Miihlhausen (1704-1707) 86 Weimar (1708-1717) 88 Kóthen (1717-1723) 90 Podróż do Hamburga (1720) 91 Wybór na kantora przy kościele św. Tomasza 93 SPIS TREŚCI 5 http://d-nb.info/1022612468
8. Bach w Lipsku 94 Obowiązki kantora 94 Sytuacja finansowa 96 Stosunki w szkole św. Tomasza 97 Nabożeństwo uniwersyteckie 98 Chór i orkiestra 101 Muzyka w nabożeństwach lipskich 103 Pierwszy konflikt z radą 107 Spór z rektorem 113 Pozycja Bacha w lipskim życiu muzycznym 115 Dzieci Bacha i ich losy 116 9. Postać, usposobienie i charakter 120 Stosunek do innych artystów 120 Skromność 123 Oszczędność i gościnność Bacha 124 Gospodarski zmysł Karola Filipa Emanuela 125 Portrety Bacha 126 Odnalezienie prochów Bacha 128 Osobowość artystyczna 129 Religia Bacha 131 10. Podróże artystyczne, krytycy i przyjaciele 134 Podróże z okresu przed Lipskiem 134 Podróże z czasów lipskich 138 Mattheson i Bach 140 Krytyka Scheibego 141 Pochwały w prozie i poezji 144 Podziw znajomych 145 11. Artysta i nauczyciel 147 Ogólne wykształcenie Bacha 147 Muzyczne Towarzystwo Mizlerowskie 148 Transkrypcje dzieł innych kompozytorów 150 Wpływ obcej muzyki na Bacha 152 Bach i budowa organów w jego czasach 155 Klawikord, klawesyn, fortepian 156 Klawesyn lutniowy 158 Viola pomposa 159 Pianista, organista, skrzypek 160 Improwizowanie, rejestrowanie i dyrygowanie 162 Komponowanie 163 Uczniowie Bacha 165 Nauka kompozycji 167 Osiągnięcia uczniów 168 12. Śmierć i zmartwychwstanie 171 Choroba 171 Śmierć 172 Wspomnienia pośmiertne 173 Zapomnienie 174 Zwrot. Forkel i Rochlitz 180 Zelter i Goethe 182 Ponowne wykonanie Pasji według św. Mateusza 184 Mosewius 186 Przeszkody we właściwej ocenie Bacha 188 Wielkie wydanie dzieł Bacha 189 Biografia Spitty 191 Liszt i Wagner 192 Bach we Francji, Anglii, Włoszech 194 Bach żywy 196 13. Utwory organowe 199 Czas powstania 199 Dzieła młodzieńcze 200 Preludia i fugi z czasów weimarskich 202 Lipskie preludia i fugi 206 Małe preludia i sonaty 207 Passacaglia 208 Przygrywki chorałowe 209 Orgelbuchlein 211 Chorały dogmatyczne 214 Osiemnaście chorałów 215 Paralipomena 217 6 SPIS TREŚCI
14. Interpretacja utworów organowych 219 Bach w interpretacji własnej i potomnych 219 Rejestracja 222, Zmiana manuału 227 Tempo, frazowanie, ozdobniki 231 Fuga organowa i klawesynowa. Transkrypcje 236 15. Utwory klawesynowe 239 Klavieriibung 239 Suity francuskie i Suity angielskie 242 Inwencje i Sinfonie 244 Powstanie Wohltemperiertes Klavier 246 Autografy Wohltemperiertes Klavier 248 Duch Wohltemperiertes Klavier 251 Preludia i fugi 252 Fantazje, sonaty, toccaty 253 Capriccia 254 16. Interpretacja utworów klawesynowych 256 Ozdobniki 268 Klawesyn czy współczesny fortepian 262 Cieniowanie za pomocą dynamiki 264 Frazowanie 271 Akcent w tematach Bacha 279 Tempo 283 Zakończenie 284 17. Dzieła kameralne i orkiestrowe 287 Bach skrzypek 287 Sonaty i suity na skrzypce solo 288 Polifoniczna gra skrzypcowa w czasach Bacha 291 Suity na wiolonczelę solo 292 Sonaty na skrzypce i klawesyn 294 Sonaty na gambę i sonaty na flet 298 Uwertury orkiestrowe 299 Koncerty brandenburskie 300 Koncerty klawesynowe 305 Koncerty skrzypcowe 306 18. Das Musikalische Opfer i Kunst der Fugę 309 Das Musikalische Opfer 309 Kunst der Fugę 313 19. Bach i estetyka 318 Malarstwo dźwiękowe u Bacha 318 Spitta 320 Bach pomijany 321 20. Muzyka poetycka i malarska 324 Sztuka sama w sobie 325 Poezja i malarstwo 326 Poezja i muzyka 327 Powiązanie sztuk w fantazji odbiorcy 329 Nieadekwatność wyrazu artystycznego 330 O wyjaśnianiu muzyki 332 Poetyckość u Beethovena i Wagnera 334 Malarskość Schuberta, Berlioza i Bacha 336 21. Słowo i dźwięk u Bacha 338 Muzyczne przedstawienie struktury zdania 338 Deklamacja w recytatywach 340 Poetyckość fragmentów chorałowych Bacha 342 Przedstawienie uczuć 343 Bach i muzyka programowa 346 Bachowskie malarstwo dźwiękowe 349 Malarska symbolika dźwięków 353 Język muzyczny Bacha 355 SPIS TREŚCI 7
22. Język muzyczny chorałów 361 Przedstawianie obrazowe i symboliczne 361 Motywy kroków 364 Motywy błogiego spokoju 366 Motywy bólu 367 Motywy radości 368 Motywy przemawiające" 369 Chorały wyraziste" 370 23. Język muzyczny kantat 375 Tematy obrazowe 375 Motywy kroków 383 Motyw tumultu 386 Motywy zmęczenia 387 Rytm J. 3 J. 3 J. 3 389 Rytmy szczęśliwości 392 Motyw przerażenia 396 Motywy bólu 397 Motywy radości 400 Łączenie motywów 404 Na zakończenie 408 24. Kantaty z Arnstadt, Miihlhausen, Weimaru i Kóthen 410 25. Kantaty lipskie z lat 1723 i 1724 429 26. Magnificat i Pasja według św. Jana 442 Magnificat 442 Pasje wątpliwe i zaginione 446 Powstanie Pasji według św. Jana 448 Charakter muzyczny Pasji według św Jana 450 Chóry ludu 451 Recytatywy 452 Arie 453 Chór początkowy i końcowy 455 27. Kantaty z lat 1725-1727 457 28. Oda żałobna i Pasja według św. Mateusza 470 Oda żałobna 470 Tekst Pasji według św. Mateusza 474 Chóry 476 Recytatywy 478 Arie 483 Tradycje wykonawcze 491 29. Kantaty z lat 1728-1734 493 30. Kantaty świeckie 512 31. Motety i pieśni 537 Lipskie śpiewanie motetów 537 Z akompaniamentem czy bez? 538 32. Oratoria 542 Oratorium na Boże Narodzenie 542 Charakter muzyczny 544 Sinfonia i jej wykonanie 545 Skreślenia w Oratorium na Boże Narodzenie 546 Oratorium wielkanocne 546 Oratorium na Wniebowstąpienie (Lobet Gott, nr 11) 547 33. Msze 549 Msza h-moll 549 Kyrie 551 Gloria 552 Credo 553 Sanctus 557 Instrumentacja Credo i Confiteor 558 Małe msze 559 34. Kantaty z okresu po roku 1734 561 35. Interpretacja kantat i pasyj 596 Frazowanie 596 Akcentowanie 606 Tempo 612 8 SPIS TREŚCI
Ozdobniki 616 Dynamika 618 Wykonywanie śpiewu solowego 620 Wykonywanie chorałów 622 Chóry 624 Instrumentacja 627 Orkiestra bachowska: smyczki, flety i oboje 634 Trąbka 636 Róg 640 Właściwa obsada orkiestry bachowskiej 641 Cyfrowanie 643 Głosy basu generalnego 647 Akompaniament organowy 650 Właściwe dobieranie kantat 652 Przystępna muzyka religijna w kantatach 657 Posłowie 659 Przypisy 673 Bibliografia 746 Wykaz kantat 752 Indeks kompozycji Bacha 756 Indeks nazwisk 772 Wykaz źródeł ilustracji 783