PRZEPISY I NORMY ELEKTRYCZNE OCHRONA ODGROMOWA

PRZEPISY I NORMY ELEKTRYCZNE OCHRONA ODGROMOWA

OCHRONA ODGROMOWA

Autor: Mgr inż. Krzysztof Wincencik Absolwent Wydziału Elektrycznego Politechniki Krakowskiej. Obecnie pełni funkcję dyrektora technicznego firmy DEHN Polska. Problematyką ochrony odgromowej i przepięciowej zajmuje się od początku lat 90. XX w. Rzeczoznawca SEP w zakresie instalacji elektrycznych, członek Polskiego Komitetu Ochrony Odgromowej SEP, członek Polskiego Komitetu Normalizacyjnego. Wydawca Monika Kijok Redaktor naczelna Urszula Wróblewska Redaktor prowadzący Jarosław Wilk Opracowanie graficzne okładki Monika Gajewska Koordynator produkcji Mariusz Jezierski Korekta Zespół ISBN 978-83-269-2848-2 Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. Warszawa 2014 Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. ul. Łotewska 9a, 03-918 Warszawa, tel. 22 518 29 29, faks 22 617 60 10 Skład i łamanie: Dariusz Ziach Druk: Zakłady Graficzne MOMAG SA, 97-200 Tomaszów Mazowiecki, ul. Farbiarska 28/32 tel. 44 739-49-79, fax 44 739-49-78 Publikacja Ochrona odgromowa chroniona jest prawem autorskim. Przedruk materiałów opublikowanych w niej bez zgody wydawcy jest zabroniony. Zakaz nie dotyczy cytowania publikacji z powołaniem się na źródło. Niniejsza publikacja została przygotowana z zachowaniem najwyższej staranności i wykorzystaniem wysokich kwalifikacji, wiedzy oraz doświadczenia jej twórców. Zaproponowane w niej wskazówki, porady i interpretacje dotyczą sytuacji typowych. Ich zastosowanie w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji. Opublikowane rozwiązania nie mogą być traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych. W związku z powyższym redakcja nie może ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych w publikacji Ochrona odgromowa wskazówek, przykładów, informacji itp. do konkretnych przypadków. Informujemy, że Państwa dane osobowe będą przetwarzane przez Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, ul. Łotewska 9a, w celu realizacji niniejszego zamówienia oraz do celów marketingowych przesyłania materiałów promocyjnych dotyczących innych produktów i usług. Mają Państwo prawo do wglądu oraz poprawiania swoich danych, a także do wyrażenia sprzeciwu wobec ich przetwarzania do celów promocyjnych. Podanie danych jest dobrowolne. Zapewniamy, że Państwa dane nie będą przekazywane bez Państwa wiedzy i zgody innym podmiotom.

Spis treści Spis treści Od redaktora...5 Okresowa kontrola urządzeń piorunochronnych praktyczne uwagi i wskazówki...7 Wstęp...7 Przepisy i normy...8 Właściwa interpretacja przepisów...11 Urządzenia krytyczne...16 Sprawdzenie dokumentacji technicznej urządzenia piorunochronnego...22 Badanie urządzenia piorunochronnego...23 Przykład...28 Wzrost rezystancji uziemienia...29 Poprawa układu uziemienia...30 Warunki wykonywania pomiarów...31 Wykonanie dokumentacji z przeprowadzonych badań urządzenia piorunochronnego...33 Raport z kontroli...34 Konserwacja LPS...41 Protokół z pomiarów rezystancji uziomów...47 Metryka urządzenia piorunochronnego...48 Protokół badań urządzenia piorunochronnego...49 Literatura...50 Problemy, błędy i uchybienia spotykane w instalacjach odgromowych...51 Wstęp...51 Bezpieczne odstępy...51 Niezbędna ochrona...53 Środki ochrony...55 www.elektryczneinstalacje.eu 3

Spis treści Rażące uchybienia...57 Podsumowanie...64 Ochrona przed przepięciami wymagania i wskazówki montażowe ograniczników przepięć Wstęp...65 Sposób montażu...66 Dobór ograniczników przepięć...73 Odporność na przepięcia dorywcze...75 Ograniczenie spadku napięcia na przewodach łączeniowych...80 Błędy...84 Oddziaływanie sił dynamicznych...85 Przewody łączeniowe...87 Wytrzymałość zwarciowa...88 Zabezpieczenie nadprądowe...90 Strefowa koncepcja ochrony...92 Wybór układu ochronnego...93 Kontrola SPD...95 4 Wiedza i Praktyka

Od redaktora Od redaktora Niesprawne lub źle wykonane urządzenie piorunochronne może stanowić zagrożenie dla osób przebywających w otoczeniu chronionego obiektu. W polskich realiach niestety nie jest trudno znaleźć takie instalacje. Sytuacji tej sprzyja pobłażliwość urzędników oraz nieprecyzyjne przepisy dotyczące okresowych przeglądów i konserwacji urządzeń piorunochronnych. Zupełnie inaczej ta sytuacja wygląda u naszych sąsiadów. W Niemczech na przykład są krajowe dodatki normatywne szczegółowo opisujące sposób przeprowadzania pomiarów oraz wymagania w zakresie dokumentacji pokontrolnej urządzeń piorunochronnych. Szwajcarzy natomiast traktują urządzenie piorunochronne jako system bezpieczeństwa pożarowego i gotowe druki ułatwiające poprawną dokumentację z badań LPS udostępniane są na stronach internetowych lokalnych urzędów lub oddziałów straży pożarnej. W Polsce próżno szukać takiej pomocy. Tym bardziej mam przyjemność przekazać w Państwa ręce publikację przygotowaną przez specjalistę ochrony odgromowej. Został w niej dokładnie pokazany proces prawidłowego przeprowadzania okresowych kontroli urządzeń piorunochronnych. W publikacji znajdziemy również omówione rażące uchybienia spotykane w ochronie obiektów, a także materiał traktujący o ogranicznikach przepięć realizujących wewnętrzną ochronę odgromową. Zapraszam do lektury! Jarosław Wilk redaktor prowadzący www.elektryczneinstalacje.eu 5

11 września 2013 r. weszła w życie nowa ustawa PRAWO ENERGETYCZNE Zapoznaj się z konsekwencjami zmian skorzystaj z przystępnego komentarza ekspertów Ernst & Young, którzy we współpracy z Oficyną Prawa Polskiego przygotowali praktyczne wydanie nowej ustawy. ZAMÓW JUŻ DZIŚ: tel. 22 518 29 29 Książka Prawo energetyczne 2013. Komentarz do nowelizacji zawiera ujednoliconą ustawę Prawo energetyczne wraz z komentarzem opisującym najnowsze zmiany przepisów. Eksperci Ernst & Young Law wyjaśniają m.in.: kto może przyznawać i otrzymywać dodatek energetyczny, jakie przesłanki mogą być podstawą do wstrzymania dostaw energii elektrycznej lub paliwa gazowego, jak zmieniły się zasady przyłączania mikroinstalacji do sieci elektroenergetycznej.

Okresowa kontrola urządzeń piorunochronnych Okresowa kontrola urządzeń piorunochronnych praktyczne uwagi i wskazówki Obowiązkiem nałożonym na właściciela lub zarządcę budynku wynikającym z ustawy Prawo Budowlane, jest użytkowanie budynku zgodnie z jego przeznaczeniem i wymaganiami ochrony środowiska. Niezbędne jest utrzymywanie budynku w należytym stanie technicznym i estetycznym, a także poddawanie, w czasie jego użytkowania, okresowym kontrolom. Mają one polegać na sprawdzeniu stanu sprawności technicznej i wartości użytkowej całego budynku, estetyki budynku oraz jego otoczenia. Jednym z elementów podlegających okresowym kontrolom jest urządzenie piorunochronne. Wstęp Jeden z elementów wyposażenia budynku może służyć wyposażenia budynku jest element do ochrony przed skutkami wyładowania piorunowego. W zależności od źródła informacji (rozporządzenie, norma) może on być nazywany: 1. Instalacja piorunochronna zespół elementów konstrukcyjnych budynku i elementów zainstalowanych na budynku, odpowiednio połączonych, wykorzystywanych do ochrony odgromowej [1]. 2. Urządzenie piorunochronne (LPS) kompletne urządzenie stosowane do redukcji szkód fizycznych przy wyładowaniach piorunowych w obiekt [2]. Kompletne urządzenie piorunochronne to nie tylko część zewnętrzna (odpowiadająca definicji instalacji piorunochronnej ) składająca się ze zwodów, przewodów odprowadzających i uziomów, ale także wewnętrzne urządzenie piorunochronne. Składa się ono z pioruno- www.elektryczneinstalacje.eu 7

Okresowa kontrola urządzeń piorunochronnych chronnych połączeń wyrównawczych i/lub elektrycznego odizolowania zewnętrznego LPS. Nie ma urządzeń ani metod, które mogłyby zmodyfikować naturalne zjawiska pogodowe w stopniu umożliwiającym zapobieganie wyładowaniom piorunowym. Trafienia piorunowe w obiekty lub w pobliżu obiektów (albo w przyłączone do nich linie) są groźne dla ludzi, dla obiektów z ich zawartością i instalacjami oraz dla samych linii. System ochrony odgromowej nie gwarantuje absolutnej ochrony budowli, osób lub obiektów ale prawidłowo zapro jektowany, wykonany i konserwowany obniża znacznie ryzyko wystąpienia szkód spowodowanych przez pioruny. Dlatego ważne jest, aby nasze urządzenie piorunochronne było właściwie utrzymywane i podlegało okresowej kontroli. Przepisy i normy Przeprowadzone kontrole, prace konserwacyjne i naprawcze winny być ewidencjonowane, a dokumenty z tym związane dołączone do dokumentacji obiektu. W tym zakresie rozporządzenie [1] stanowi, że: dokumentacja użytkowania oznacza dokumentację odbioru budynku wraz z książką obiektu budowlanego, kopiami imiennych przydziałów lokali, protokołami zdawczo-odbiorczymi lokali, umowami najmu lokali, protokołami pomiaru powierzchni użytkowej lokali, dokumentacją eksploatacyjną oraz protokołami okresowych kontroli stanu technicznego, opiniami technicznymi i ekspertyzami dotyczącymi budynku, dokumentację eksploatacyjną, w tym również metrykę instalacji piorunochronnej,. Natomiast w rozdziale 16 rozporządzenia znalazły się zapisy dotyczące utrzymania urządzania piorunochronnego w należytym stanie. 8 Wiedza i Praktyka

Okresowa kontrola urządzeń piorunochronnych 56 Obowiązek zapewnienia właściwego stanu technicznego instalacji piorunochronnej i ochrony wewnętrznej budynku obciąża właściciela budynku. 57 Do obowiązków właściciela budynku w zakresie utrzymania właściwego stanu technicznego instalacji piorunochronnej należy: 1) badanie tej instalacji w szczególności w zakresie stanu sprawności połączeń, osprzętu, zabezpieczeń od korozji oraz uziemienia, 2) zapewnienie realizacji napraw i wymian przez osoby posiadające kwalifikacje zawodowe wymagane przy świadczeniu usług oraz wykonywaniu napraw lub dozoru nad eksploatacją urządzeń i instalacji elektrycznych, 3) zapewnienie nadzoru nad realizacją robót konserwacyjnych, napraw i wymian, 4) zapewnienie realizacji zaleceń pokontrolnych wydawanych przez upoważnione organy, 5) w razie zagrożenia życia lub zdrowia użytkowników albo środowiska lub mienia przeprowadzenie kontroli stanu technicznego tej instalacji. W zakresie kontroli okresowej prawo budowlane [3] w art. 62. 1. nakazuje, że: Obiekty budowlane powinny być w czasie ich użytkowania poddawane przez właściciela lub zarządcę kontroli: ( ) 2) okresowej, co najmniej raz na 5 lat, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego i przydatności do użytkowania obiektu budowlanego, estetyki obiektu budowlanego oraz jego otoczenia; kontrolą tą powinno być objęte również badanie instalacji elektrycznej i piorunochronnej zakresie stanu sprawności połączeń, osprzętu, zabezpieczeń i środków ochrony od porażeń, oporności izolacji przewodów oraz uziemień instalacji i aparatów; www.elektryczneinstalacje.eu 9