Jacek Salamon Tomasz Starczewski Przetwarzanie informacji przez mózg kognitywistyka III
Co to takiego? Inaczej układ rąbkowy lub układ brzeżny. Jest zbiorczą nazwą dla różnych struktur korowych i podkorowych.
funkcje - Koordynacja czynności układu somatycznego i autonomicznego, - Powstawanie stanów emocjonalnych, - Kierowanie zachowaniem motywacyjnym, - Koordynacja rytmów biologicznych, - Nadrzędny selekcjoner w zakresie reakcji obronnych, agresji i czynności pobierania pokarmów, - Sterowanie wydzielaniem hormonów i gospodarką wodno mineralną, - Zapamiętywanie i procesy uczenia się, - Neurogeneza.
Struktury korowe: - węchomózgowie, - zakręt przykraocowy.
Węchomózgowie odpowiada za recepcja i percepcja wrażeo węchowych, konsolidacja śladów pamięciowych, regulowanie reakcji neurohormonalnych, sterowanie zachowaniami instynktowo-popędowymi. Znajdują się w nim ośrodki związane z regulacją emocji oraz odpowiadające za pobieranie wody i soli mineralnych z przewodu pokarmowego i nerek.
Struktury korowe młodsze: - zakręty oczodołowe, - biegun skroniowy, - płat limbiczny (zakręt obręczy, hipokamp, zakręt zębaty).
Zakręt obręczy - Biegnie od dolnej powierzchni dzioba ciała modzelowatego, będąc przedłużeniem pola podspoidłowego. Zewnętrznie ograniczony przez bruzdę obręczy i bruzdę podciemieniową Od wewnątrz ograniczenie stanowi bruzda ciała modzelowatego.
Kora zakrętu obręczy ma bardzo rozległe połączenia z innymi obszarami mózgu. Ekspresja emocji wymaga koordynacji wielu funkcji organizmu, kora zakrętu obręczy jest centrum kontroli. Przedni zakręt obręczy pełni rolę monitorującą bieżącą aktywnośd, hamującą niewłaściwe i inicjującą właściwe reakcje.
Hipokamp odpowiada głównie za pamięd. Jest drobną struktura nerwowa, umieszczoną w płacie skroniowym kory mózgowej kresomózgowia.
Hipokamp odgrywa ważną rolę w przenoszeniu (konsolidacji) informacji z pamięci krótkotrwałej do pamięci długotrwałej oraz orientacji przestrzennej. Stwierdzono doświadczalnie, że uszkodzenie hipokampu w znacznym stopniu upośledza u zwierząt zdolności uczenia się.
Badania dowiodły, że hipokamp może ulec uszkodzeniu pod wpływem dużego stresu. Zbyt silny stres, którego następstwem jest zespół stresu pourazowego, doprowadza do wzrostu aktywności osi podwzgórzeprzysadka-nadnercza, powodujący do wydzielania m.in. kortyzolu, uszkadzającego hipokamp.
Zakręt zębaty jest położony w przyśrodkowej części płata skroniowego.
Zakręt zębaty znany jest jako jedno z dwóch dobrze udokumentowanych źródeł nowych neuronów w dorosłym mózgu ssaków. Nowe neurony powstają w wyniku podziału komórek progenitorowych rezydujących w warstwie podziarnistej zakrętu zębatego. Później te młode komórki zostają dodane do warstwy ziarnistej i tam zostają wbudowane w normalne obwody funkcjonalne.
Struktury podkorowe: - wzgórze (jądra przednie wzgórza, jądro przyśrodkowe wzgórza), - podwzgórze (ciało suteczkowate), - ciało migdałowate, - jądro półleżące.
Wzgórze - częśd międzymózgowia znajdująca się pod spoidłem wielkim. Przylega do niego podwzgórze. Odpowiada za wstępną ocenę bodźców zmysłowych i przesyłanie ich do kory mózgowej (oprócz węchu). Pełni kluczową rolę w integracji informacji czuciowych i ruchowych, w procesach uwagi i kontrolowania dostępu do danych czuciowych. Stanowi największą ilośd istoty szarej międzymózgowia. Wzgórze tworzą skupienia istoty szarej (jądra) pooddzielane przez pasma istoty białej. Stanowi ograniczenie komór: komory bocznej oraz komory trzeciej.
Wzgórze
Podwzgórze - częśd podkorowa mózgowia zaliczana do międzymózgowia, która nadzoruje reakcje bezwiedne organizmu. Od podwzgórza zależy homeostaza organizmu. Jest to ośrodek podkorowy autonomicznego układu nerwowego. Jego masa w mózgu człowieka wynosi około 4,5 /g (co stanowi około 1/300 masy mózgu)
Ciało migdałowate - częśd układu limbicznego, ośrodek mózgowy, znajdujący się między biegunem skroniowym półkuli mózgu a rogiem dolnym komory bocznej (anatomia i zależności między poszczególnymi częściami są jak dotąd sprawą sporną).
Jądro półleżące - jedno z jąder podstawnych mózgu. Składa się z kilkudziesięciu tysięcy neuronów o charakterze dopaminergicznym. Jądro półleżące jest częścią układu nagrody człowieka, głównego systemu motywującego zachowanie. Równocześnie układ ten stanowi podstawę biologiczną takich zjawisk jak natręctwa i uzależnienia.
Dziękujemy za uwagę Adam Bochenek: człowieka Tom IV: Układ nerwowy ośrodkowy. Warszawa:, 2009. ISBN 978-83-200-4025-8. Stanisław Konturek: Fizjologia człowieka. Wrocław: ELSEVIER URBAN & PARTNER, 2007. Władysław Traczyk: Fizjologia człowieka w zarysie. Warszawa: PZWL, 2002