TEMAT: Osobowość człowieka

Czym jest osobowość? 2

Osobowość - najprościej Osobowość to stosunkowo trwałe i charakterystyczne wzory w myśleniu, emocjach i zachowaniu. Badanie osobowości zakłada, że jest jakaś konsekwencja w ludzkich zachowaniach.

Czynniki wpływające na kształt osobowości: wrodzone cechy biofizyczne (np. dzieci przypominają swoich rodziców nawet, gdy są adoptowane przez inne rodziny, bliźnięta jednojajowe są bardziej podobne niż bliźnięta dwujajowe), socjalizacja w rodzinie (np. poprzez wpływ bodźców zewnętrznych, agresja jest uwarunkowana odrzuceniem i fizycznym karaniem w dzieciństwie połączonymi ze zgodą na agresję), własna aktywność jednostki (np. doświadczenie bezsilności i braku autonomii w pracy może przyczynić się do poczucia zewnętrznego umiejscowienia kontroli, opartego na przeświadczeniu, że nie daje się kontrolować tego co ma się zdarzyć; psychoterapia może również przyczyniać się do zmian osobowości.)

5 głównych koncepcji dot. osobowości 1. Fizjologiczne (typologie) 2. Oparte na cechach lub czynnikach (tradycyjne) 3. Psychodynamiczne (skupienie na przeszłości) 4. Humanistyczne (skupienie na teraźniejszości) 5. Behawioralne

1. Fizjologiczne - teoria płynów cielesnych Hipokratesa i Galena Typ osobowości Sangwinik (z łaciny: Sanguis - krew) Choleryk (greckie chole - żółć) Melancholik (greckie melas chole - czarna żółć) Flegmatyk (greckie phlegma - flegma). Opis towarzyski, szczęśliwy, entuzjastyczny, ożywiony i zawsze optymistycznie nastawiony do życia niestabilny, agresywny, wybuchowy, skłonny do irytacji i nerwowy pesymista, smutny, przygnębiony i nieszczęśliwy Spokojny, apatyczny, pozbawiony entuzjazmu, refleksyjny, pasywny

Somatotypy W. Sheldona Endomorficy zrelaksowani, towarzyscy, smakosze, Mezomorficy osoby silne fizycznie, asertywne, przepełnione energią i odwagą. Ektomorficy introwertywni mózgowcy o upodobaniach artystycznych i skłonności raczej do rozmyślań o życiu niż konsumpcji i działania.

2. Podejście oparte na cechach Poszukiwanie cech rdzennych, które rozróżniają ludzi. Cecha osobowości to względnie stała właściwość, którą można obserwować i mierzyć u jednostki. Przykładowe cechy: pojętność, usłużność, grzeczność, impulsywność.

Syt. bodźcowa Cecha (zmienna pośrednicząca) Reakcje Nieśmiałość jako cecha Wygłaszanie mowy Przyjęcie Rozmowa z cudzoziemcem Randka Zwrot wadliwego towaru Nieśmiałość Unikanie, wycofanie Czerwienienie się Luki pamięciowe Milczenie Niezręczne gesty Unikanie kontaktu wzrokowego

Podejście oparte na cechach lub czynnikach Ile jest cech? Gordon Allport wyróżnił ok. 4500 cech Analiza czynnikowa 5 czynników ( Wielka Piątka )

Wielka Piątka Pięcioczynnikowy model osobowości tzw. Wielka Piątka (NEO-FFI) Paula T. Costa, i Roberta R. McCrae opiera się na pięciu głównych wymiarach osobowości: neurotyzmu, ekstrawersji, otwartości na doświadczenie, ugodowości i sumienności.

Wielka Piątka Czynniki Ekstrawersja (introwersja) Ugodowość (nieustępliwość) Sumienność (chaotyczność) Neurotyczność (stabilność em.) Biegun podobny znaczeniowo rozmowność, asertywność i aktywność (ekstrawersja) życzliwość, serdeczność i ufność (ugodow.) rzetelność, odpowiedzialność i dobre zorganizowanie (sumienn.) nerwowość, wybuchowość, lękliwość (neurot.) Biegun przeciwstawny znaczeniowo (cechy) spokój, wycofanie, nieśmiałość (introwers.) wrogość, egoizm, nieufność (nieustęp.) niedbałość, brak odpowiedzialności, brak zorganizowania (chaot.) spokojny, stabilny, zadowolony (stabiln.) Otwartość na doświadczenie (Zamkniętość) ciekawość, twórczość, inteligencja (otwart.) prosty, płytki, nieinteligentny (zamkn.)

3. Podejście psychanalityczne (psychodynamiczne) Trzy warstwy u Zygmunta Freuda: Id warstwa nieświadoma, popędy (najsilniejszy seks), celem zachowań jest redukcja popędów. (kieruje się zasadą przyjemności) Ego warstwa świadoma, realizacja popędów, jego naczelnym zadaniem jest rozwiązanie konfliktów między Id i Superego, (zasada realizmu) Superego funkcja kontroli, bliskie pojęciu sumienia, wszelkie wzorce i normy kulturowe, nabyte w procesie wychowania (zasada idealizmu).

Metafora góry lodowej Ego (zasada realizmu) jako mediator pomiędzy popędami Id (zasada przyjemności), a normami moralnymi Superego (zasada idealizmu). Prawdziwa motywacja jest nieświadoma (libido)

Dynamika osobowości Dynamizm osobowości polega na stałym konflikcie między warstwami. Warstwa popędowa Id dąży do realizacji, czemu przeciwdziała Superego. Ego wybiera takie formy zachowania, aby pogodzić dążenia tych warstw. Zachowanie jest wynikiem gry sił.

4. Podejście humanistyczne Człowiek dąży do samorealizacji (patrz piramida potrzeb). Nosi w sobie wartości, cele i mądrość. Stopniowo to w sobie odkrywa. Powstrzymuje go przed tym otoczenie. Podstawowy konflikt: ja <-> otoczenie i lęk, wynikające z braku poczucia bezpieczeństwa. Człowiek dokonuje wyborów. Wewnętrzne prawdziwe ja jest źródłem wyborów właściwych. Przedstawiciele: Abraham Maslow, Carl Rogers

5. Podejście behawioralne Przedstawiciele: John Watson, Pojęcie osobowości w zasadzie sprowadzić można do zbioru wyuczonych zachowań (reakcji - nawyków). Nawyk to tendencja do reagowania w określony sposób. Człowiek uczy się przejawiać określone reakcje na określone bodźce. Teoria ta nie wyjaśnia jednak czynności ludzkich o charakterze działań świadomych, złożonych oraz dążeń człowieka w celu ich urzeczywistnienia.

TEMAT: Składniki osobowości

Składniki osobowości Składniki osobowości tworzą strukturę zwartą i wielowymiarową i nie można ich oddzielać, ponieważ jedne wpływają na drugie. Składnikami osobowości są: 1. temperament, 2. zdolności (w tym inteligencja), 3. potrzeby, 4. zainteresowania, 5. obraz własnej osoby i postawy (w tym samoocena). 20

Temperament Temperament, to zespół najbardziej stałych właściwości psychicznych człowieka, przejawiających się w jego reakcjach emocjonalnych i motoryce (motorycznyruchowy). To dynamiczny składnik osobowości uzależniony od czynników wewnętrznych, a więc od procesów pobudzania i hamowania. 21

Zainteresowania Zainteresowania to specyficzne nastawienie poznawcze i emocjonalne na przedmioty i zjawiska rzeczywistości, które ujawnia się w działaniu. Na powstanie zainteresowań wpływają warunki środowiskowe, w których człowiek żyje. Środowisko może wpłynąć zarówno na rozbudzenie zainteresowań jak i na ich tłumienie. Im głębsze i bogatsze są zainteresowania jednostki, tym bardziej wzbogaca się jej życie psychiczne i rozwija osobowość. 22

Zdolności Zdolnościami nazywamy takie właściwości psychiczne, które warunkują pomyślne rezultaty działania. Rozwijają się one pod wpływem określonych wrodzonych zadatków fizjologicznoanatomicznych. Wrodzone zadatki wpływają na rozwój zdolności, ale ich nie wyznaczają. To one mają wpływ i umożliwiają rozwinięcie różnorodnych zdolności, np. dobry wzrok może być podstawą osiągnięć sportowych w łucznictwie lub strzelectwie itd. 23

TEMAT: Obraz własnej osoby

Obraz własnej osoby Centralną strukturą osobowości, która zawiera wiedzę o samym sobie stanowi Struktura JA. Struktura JA jest to suma doświadczeń i poglądów dotyczących własnej osoby. Jest to inaczej obraz własnej osoby.

Ja-realne i Ja-idealne Można mówić o dwóch elementach obrazu samego siebie: Ja-realne obraz siebie spostrzeganego zgodnie z rzeczywistością (rzeczywisty obraz samego siebie). Ja-idealne obraz samego siebie przedstawiający oczekiwania danej osoby wobec siebie (pożądany obraz samego siebie).

Szczególnie istotne elementy obrazu samego siebie Obraz własnego ciała Samoocena Samoakceptacja Ulokowanie poczucia kontroli

Obraz własnego ciała Schemat ciała obraz poszczególnych części ciała, ich wzajemnych stosunków i kształtów. Osoby przywiązują szczególną wagę do niektórych elementów własnego ciała. Z obrazem własnego ciała wiążą się różnorodne emocje. Szczególnie ważną emocją jest wstyd. Ważnym elementem postrzegania własnego ciała jest spostrzeganie własnego stanu zdrowia niedocenianie, przecenianie.

Samoocena Samoocena globalna dotyczy całościowego obrazu własnej osoby. Samoocena cząstkowa jest wynikiem wartościowania wybranych obszarów,,ja. Samooceny cząstkowe mogą się diametralnie różnić: osoba może się uważać za wybitnie inteligentną, a jednocześnie za zupełnie nieatrakcyjną towarzysko.

Samoocena Samoocena wysoka i niska nie jest niekorzystna, o ile jest trafna (zdarza się rzadko). Ludzie mają tendencję do zniekształceń w ocenianiu samych siebie. Jeśli mają samoocenę wysoką, to czasem ją dodatkowo zawyżają (i odwrotnie). Poważne skutki samooceny: Przy zawyżonej samoocenie podejmowanie zbyt trudnych działań, w efekcie załamanie. Przy zaniżonej samoocenie bierność i wycofywanie się.

Samoakceptacja Można utożsamiać z samooceną. Kształtuje się od wczesnego dzieciństwa. Gdy rozbieżność między Ja-idealne a Ja-realne jest zbyt duża, a jednostka nie może sobie z tym poradzić, może dojść do napięcia i zaburzeń w obrębie osobowości. (brak akceptacji własnej osoby).

Poczucie kontroli Koncepcja J. Rottera człowiek może być przeświadczony, że on sam i jego zachowanie poddane są kontroli z zewnątrz, bądź też uważa, że to on kontroluje swoją sytuację i zachowanie. Człowiek może się postrzegać jako: Przedmiot oddziaływań zewnętrznych - bez możliwości kontroli tego, co się z nim dzieje. (zewnętrzne ulokowanie kontroli) Podmiot autonomiczny mający wpływ na to, co robi, mający pełną świadomość poczynań i biorący odpowiedzialność za skutki. (wewnętrzne ulokowanie kontroli)

Obraz samego siebie Obraz samego siebie jest taką organizacją informacji o samym sobie, która wykazuje dużą stałość. Stałość obrazu samego siebie jest jednym z zasadniczych czynników pozwalających zachować człowiekowi własną tożsamość.

TEMAT: Inteligencja a rozwiązywanie problemów

Inteligencja Specyficzną zdolnością odnoszącą się do sfery intelektualnej jest inteligencja. Kojarzymy inteligencję z sukcesami w szkole, awansami w pracy i odpowiednim postępowaniem w stosunku do innych itp. Od dziecka zdobywamy wiedzę na temat naszych zdolności. Nie jest ona jednoznacznie rozumiana przez psychologów. Zazwyczaj traktowana jest jako cecha, pewien aspekt osobowości wyjaśniający, dlaczego ludzie postępują w sposób adaptacyjny i nowatorski.

Niektóre definicje inteligencji,,inteligencja jest ogólną zdolnością umysłową wpływającą na stopień sprawności działań wymagających udziału procesów uczenia się i myślenia. (J. Strelau) Inteligencja - zdolność jednostki do zrozumienie świata oraz pomysłowość w radzeniu sobie z jego wyzwaniami; oznacza trafną orientację w świecie, skuteczne rozwiązywanie problemów (przystosowanie się do swojego środowiska, korzystanie z doświadczeń, wybieranie odpowiednich strategii postępowania itd.). (D. Wechsler)

Rozkład ilorazu inteligencji w populacji Źródło: Zimbardo, 1999, s.562

Rozkład IQ w populacji (skala Wechslera) ZAKRES WYNIKÓW ODSETEK POPULACJI KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA IQ 130 i więcej 2 Bardzo wysoki 120 129 7 Wysoki 110 119 16 Ponadprzeciętny 100 109 25 Przeciętny wyższy 90 99 25 Przeciętny niższy 80 89 16 Poniżej przeciętnego 70 79 7 Pogranicze upośledzenia Poniżej 70 2 Upośledzenie umysłowe

Czy inteligencję dziedziczymy? (źródło: Zimbardo, 1999, s. 568) Korelacje ilorazu inteligencji Bliźnięta jednojajowe - wychowywane razem - wychowywane osobno 0,86 0,72 Bliźnięta dwujajowe - wychowywane razem 0,60 Rodzeństwo -wychowywane razem -wychowywane osobno 0,47 0,24 Rodzic/dziecko 0,40 Przybrany rodzic/dziecko 0,31 Kuzyni 0,15

Związki pomiędzy dziedzicznością, środowiskiem a ilorazem inteligencji 120 110 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 1 - najniższa klasa społeczna (źródło: Zimbardo, 1999, s. 569) 2 3 4 - najwyższa klasa społeczna średni I.I. ojców średni I.I. synów Badania z lat 70 XX wieku

Teorie inteligencji Większość psychologów się zgadza, że inteligencja stanowi poznawczą podstawę osiągnięć szkolnych i wiąże się: z rozumieniem złożonych idei, skutecznym przystosowaniem się do otoczenia, uczeniem się na podstawie doświadczenia, rozumowaniem i rozwiązywaniem problemów. Nie ma jednak między psychologami zgody co do natury i źródeł inteligencji.

Teorie czynnikowe Wielu badaczy zakłada, że na inteligencję składa się jeden lub więcej rodzajów zdolności umysłowych zwanych czynnikami. Alfred Binet (1905) uważał, że na inteligencję składa się kilka wzajemnie powiązanych czynników. Inni badacze postulowali liczbę czynników wahającą się od 1 do 100.

Zdolności umysłowe wg L. Thurstone a Amerykański psycholog Louis Thurstone sugerował istnienie dziewięciu odrębnych czynników, które nazwał podstawowymi zdolnościami umysłowymi. Dowodził, że możemy uzyskiwać wysokie wyniki w zakresie płynności słownej (np. szybko rymować), ale nie podnosi to skuteczności rozwiązywania zadań matematycznych. Jednakże między poszczególnymi zdolnościami występuje pewien związek. Np. osoba obdarzona zdolnościami rozumowania ma większą szansę posiadanie bogatego słownika i wyższych zdolności matematycznych.

Podstawowe zdolności umysłowe

Czynniki J. P. Guilforda W wyniku wieloletnich badań psycholog J. P. Guilford rozszerzył listę zdolności do setek czynników. Im więcej czynników, tym bardziej się na siebie nakładają. Np. szereg czynników wyróżnionych przez Guilforda dotyczy rozwiązywania problemów matematycznych i dokonywania operacji na liczbach.

Teoria inteligencji wielorakiej Gardnera Howard Gardner postuluje istnienie siedmiu rodzajów inteligencji, a każdy uznaje za odrębną inteligencję. Każda inteligencja ma jego zdaniem odrębne podłoże nerwowe w różnych obszarach mózgu. Rodzaje inteligencji: inteligencja językowa, Inteligencja logiczno-matematyczna, umiejętności przestrzenno-relacyjne, inteligencja muzyczna, umiejętności motoryczne, umiejętności interpersonalne (wrażliwość interpersonalna)., talenty intrapersonalne (wrażliwość intrapersonalna).

Inteligencja emocjonala Peter Salovey i John Mayer teoria inteligencji emocjonalnej, spopularyzowana przez Daniela Golemana. Umiejętności społeczne i emocjonalne stanowią pewien rodzaj inteligencji. Inteligencja emocjonalna (IE) przypomina wyróżnione przez Gardnera umiejętności intrapersonalne i interpersonalne. Teoria IE zakłada, że orientacja w uczuciach własnych i cudzych zostaje wyuczona w dzieciństwie.

Inteligencja emocjonalna Wiąże się z takimi umiejętnościami jak: samoświadomość, samokontrola, empatia, sztuka dobrego słuchania, rozwiązywanie konfliktów, współpraca.

Metody pomiaru osobowości» Opierają się na założeniu, że przyszłe zachowania człowieka można przewidywać, jeżeli w wiarygodny sposób zmierzy się jakąś próbkę jego dotychczasowych zachowań. Jeden ze sposobów pomiaru osobowości polega na zastosowaniu skal oceny zachowania, za pomocą których można ocenić zachowanie w takim środowisku, jak klasa szkolna lub oddział szpitalny. Częściej jednak używa się wystandaryzowanych testów psychologicznych obiektywnych lub projekcyjnych.

TESTY OBIEKTYWNE Polegają na tym, że osoba badana proszona jest o odpowiedź na pewną wystandaryzowaną (tj. mającą zawsze tę samą treść i postać) grupę pytań lub opinii. Czasami zadaniem badanego jest odpowiedzieć na każde pytanie tak" lub nie", czasami proszony jest o zaznaczenie, jak dalece każda z opinii odnosi się do niego (jak trafnie go opisuje); kiedy indziej idzie o to, by badany wybrał jedną z kilku zaproponowanych możliwości. Niektóre testy mają charakter skali z wymuszonym wyborem.

Przykładowe pytania wchodzące w skład kwestionariusza przedstawiają się następująco: Mój ojciec był dobrym człowiekiem. Bardzo rzadko dokuczają mi bóle głowy. Dłonie i stopy mam zwykle dosyć ciepłe. Nigdy nie zrobiłem czegoś niebezpiecznego tylko po to, aby przeżyć dreszczyk emocji. Pracuję w dużym stresie. P N P N P N P N P N

TESTY PROJEKCYJNE Nie ma jasnych, dobrych" czy w ogóle precyzyjnie określonych odpowiedzi. Osobom badanym pokazuje się jakieś wieloznaczne bodźce, jak plamy Atramentowe czy niejasne rysunki, z prośbą, aby opowiedziały, co na nich widzą. Zakłada się, że umożliwia to ludziom projekcję (dosłownie: rzutowanie) własnej osobowości na ich wypowiedzi. Treść wypowiedzi wyraża nie tylko sam bodziec, ale i osobowość człowieka opowiadającego, co ów bodziec przedstawia. Dwa najbardziej popularne testy projekcyjne to: - Test Plam Atramentowych Rorschacha; - Test Apercepcji Tematycznej Murraya.

TEMAT: Stres korzystny i stres niekorzystny Stefan M. Marcinkiewicz

Stres w pracy zawodowej Każda praca, której specyfika wiąże się z kontaktem z drugim człowiekiem wytwarza napięcia nerwowe, czyli jest źródłem stresu. W takim wypadku istotne staje się umiejętność radzenia sobie z napięciami, czyli radzenia sobie ze stresem. 54

Biochemiczne podstawy stresu Podstawą fizjologiczną stresu jest szereg reakcji zachodzących w organizmie, które nazwano reakcją walcz lub uciekaj.

Reakcja walcz lub uciekaj - zagrożenie 56

Mobilizacja organizmu W organizmie, aby się szybko zmobilizować walki lub ucieczki, występuje zbiór takich reakcji jak: z mózgu: ciało migdałowate wysyła sygnał do wzgórza, przysadka nadnercza wydziela hormon- adrenalinę, szybkie bicie serca, wzrost ciśnienia tętniczego, wątroba wydziela do krwi więcej cukru, wzrost częstotliwości oddychania, organizm pobiera więcej tlenu, trawienie ulega spowolnieniu, a krew z narządów wew. dopływa do mięśni, następuje zaopatrzenie dużych mięśni w znajdujący się w krwi w cukier, czego efektem jest napięcie mięśni, źrenice rozszerzają się dopuszczając więcej światła, pocenie się, aby ochłodzić ciało. 57

Psychiczne skutki reakcji biochemicznej zwiększona koncentracja, zwiększona wrażliwość wszystkich zmysłów, przyspieszenie procesów myślowych, polepszenie pamięci.

Stres ogólna definicja Stres jest reakcją adaptacyjną w postaci szeregu negatywnych emocji (strachu, lęku, złości itp.), która wynika z dostrzeżenia różnicy pomiędzy naszymi możliwościami, a wymogami sytuacji. 59

Stres jako reakcja na zmianę Stres jest normalną reakcją na zmianę, z którą stykamy się w życiu, i w której uczestniczymy. Nowa sytuacja wymaga, byśmy dostosowali sie do nowych warunków. 60

Czynniki wywołujące stres stresory: sytuacje zagrażające życiu lub zdrowiu, sytuacje stwarzające zagrożenie dla poczucia własnej wartości, zadania o wysokim stopniu trudności, uczucie braku kontroli nad wydarzeniami, sytuacje pozbawienia wartości lub rzeczy, które są ważne dla funkcjonowania jednostki.

Normalny schemat reakcji stresowej

Potoczne mniemanie Stres w powszechnym odbiorze jest uważany za zjawisko szkodliwe. W rzeczywistości działanie niepożądane przynosi jedynie stres zbyt silny (przekraczający indywidualne możliwości adaptacyjne jednostki) lub długotrwały.

GŁÓWNE TEZY 1. STRES JEST NORMALNĄ REAKCJĄ ZWIAZANĄ Z PROCESAMI ŻYCIA. MOBILIZUJE ORGANIZM DO DZIAŁANIA. 2. BRAK REAKCJI STRESOWEJ OZNACZA ŚMIERĆ ORGANIZMU.

Stan mobilizacji do działania Stres jest niezbędny do tego, aby w ogóle podjąć działanie. Kiedy nas mobilizuje, określamy go mianem stresu korzystnego (eustres). Gdy jest zbyt silny, przekracza optymalny poziom i zaczyna nam szkodzić mówimy o stresie szkodliwym (dystres). 65

Eustres i dystres 66

Stres przewlekły Gdy człowiek podlega stresowi przez dłuższy czas, zaczyna on nieść ze sobą niepokojące objawy w różnych sferach funkcjonowania człowieka. Wtedy nie służy organizmowi do konstruktywnej mobilizacji ani do obrony, a zaczyna poważnie szkodzić. 67

Objawy stresu przewlekłego reakcje fizyczne organizmu ból głowy drżenie rak zimne ręce nadmierne pocenie sie bóle w klatce piersiowej brak apetytu ból brzucha nudności zaburzenie trawienia podwyższone ciśnienie nadwrażliwość na bodźce szczękościsk wysypka blady odcień skóry dreszcze napięcie i bóle mięśni problemy ze snem trudności w oddychaniu 68

Objawy stresu przewlekłego w emocjach i myśleniu chwiejność emocjonalna niepokój lęk gniew nieracjonalność myśli nieufność uczucie zmęczenia niecierpliwość drażliwość brak tolerancji wobec innych gonitwa myśli obniżona samoocena poczucie bezsilności i braku kontroli nad działaniami pesymizm 69

Objawy stresu przewlekłego w zachowaniach wybuchy płaczu stosowanie używek objadanie się szybkie tempo mówienia unikanie kontaktów z ludźmi nerwowe tiki spowolnienie reakcji nerwowość ruchów prowokowanie konfliktów 70

Objawy stresu przewlekłego w sprawności intelektualnej osłabienie pamięci obniżenie efektywności pracy intelektualnej obniżenie tempa pracy intelektualnej częste pomyłki uczucie pustki w głowie trudności w koncentracji 71

Sprawdź swój poziom stresu przewlekłego Dwóch amerykańskich badaczy: Thomas Holmes i Richard Rahe w 1967 r. opracowało skalę stresujących wydarzeń życiowych (stresorów). Można w ten sposób sprawdzić swój poziom stresu przewlekłego. 72

Stres przewlekły a prawdopodobieństwo choroby Z badań Holmesa i Rahe'a wynika zależność statystyczna pomiędzy stresorami, a prawdopodobieństwem zapadnięcia na poważną chorobę: 150 199 jednostek stresu = 37-procentowa szansa choroby w ciągu kolejnych 2 lat 200 299 jednostek stresu = 51-procentowa szansa choroby w ciągu kolejnych 2 lat ponad 300 jednostek stresu = 79-procentowa szansa choroby w ciągu kolejnych 2 lat

Skutki stresu przewlekłego Efektem stresu przewlekłego może być częstsze zapadanie na różnego rodzaju choroby (np. infekcje wirusowe, nadciśnienie, zawał serca). Czasami nadmierny stres jest przyczyną uzależnień (alkoholizm, narkomania). Ważne jest aby odnaleźć swój konstruktywny, sposób na radzenie sobie ze stresem. 74

Różnice indywidualne w reakcji stresowej Ludzie w odmienny sposób reagują na taką samą sytuację. To, co dla jednego jest łatwe, dla innego może stanowić duży problem i wywoływać napięcie. Innymi słowy, reakcja na dana sytuacje oraz sposób radzenia sobie ze stresem związane są z indywidualnymi możliwościami człowieka.

Stres a osobowość Dwóch kardiologów kalifornijskich Mayer Friedman i Roy Rosenman zauważyło, że ludzie zapadający na zawał serca wyróżniają się w okresie przedchorobowym określonym modelem zachowania. (TYPA)

Kwestionariusz Sprawdź czy jesteś typem A czy typem B?

Stres a osobowość Typ A Typ B stała walka o osiągnięcie celu - sukcesu za wszelką cenę wrogie nastawienie do otoczenia poczucie presji czasu stały pośpiech nadmierna rywalizacja łatwo wyrażana agresja niecierpliwość zmierzanie do celu bez walki brak wrogości do otoczenia brak presji czasu i pośpiechu skłonność do współpracy umiarkowana agresja cierpliwość

Stres a osobowość Osoby prezentujące wzorzec zachowania typu A są skuteczne na poziomie społecznym - szczególnie w pracy zawodowej, na poziomie psychologicznym doświadczają zarówno satysfakcji jak i emocji negatywnych, zaś na poziomie fizjologicznym płacą wysokie koszty. Możliwa jest samodzielna lub przy pomocy psychoterapeuty zmiana typu zachowania z niekorzystnego A na typ B - o wiele bardziej korzystny.

TEMAT: Radzenie sobie ze stresem Stefan M. Marcinkiewicz

Radzenie sobie ze stresem Psychologowie wyróżnili wiele sposobów na odstresowanie, które można ująć w trzy grupy metod: techniki poznawcze - związane z rozpoznaniem i zrozumieniem swoich reakcji na stres, techniki relaksacyjne, np. ćwiczenia oddechowe, aktywność fizyczną, np. bieganie. 82

Techniki poznawcze Techniki poznawcze. Skuteczną metodą bardziej przystosowawczego radzenia sobie ze stresem jest zmiana naszych ocen sytuacji stresowych i naszych samospełniających się przekonań. Często sami stresujemy sie na własne życzenie, myśląc w sposób nieracjonalny. 83

Eksperyment - wpływ myśli na nasz organizm 84

Nieracjonalne myśli Przykłady nieracjonalnych myśli: ładniejszym ode mnie zawsze sie udaje, zawsze wszystko ja musze robić, a na końcu mają do mnie pretensje, w moim wieku nie znajdę pracy, widzę przyszłość w ciemnych barwach, niczego nie da się przewidzieć, nie dogadam się z nim, on jest zbyt uparty. 85

Eksperyment Zróbmy mały eksperyment. Wyobraź sobie cytrynę. Jest żółta, soczysta i kwaśna. Przekrajasz ją na pół i wkładasz do ust. Zagryzasz. A teraz sprawdź, co właśnie dzieje sie w Twoich ustach. 86

Eksperyment Z bardzo dużym prawdopodobieństwem można stwierdzić, że ślinianki zaczęły pewnie intensywnie pracować i wyprodukowały szybko większą ilość śliny. Tak właśnie działa nasz mózg. Kiedy o czymś myślimy, wysyła do naszego organizmu sygnały, a organizm zaczyna zachowywać się tak, jakby nasze wyobrażenia były rzeczywistością. 87

Wyobrażenia a rzeczywistość efekt placebo 88

Jak sobie radzić z nieracjonalnymi myślami? Jeśli mamy problem z nierealistycznymi przekonaniami, należy z nimi walczyć. Kiedy nieracjonalne myśli pojawiają sie w naszej głowie, mówić im: STOP. Należy zastępować je myślami budującymi. Jeżeli mamy kłopot z dostrzeżeniem nieracjonalności tych myśli, warto porozmawiać o nich z kimś bliskim. 89

Stres a samoocena Podstawą profilaktyki antystresowej jest pozytywne myślenie o sobie samym. Należy myśleć o swoich zaletach i dotychczasowych osiągnięciach. Pracować nad wadami, ale nie zużywać energii na negatywne myślenie o sobie.

Pozytywne myślenie o zdrowiu a zdrowie i długość życia 91

Techniki relaksacyjne Pojęcie relaks odnosi się do technik mających na celu odprężenie zarówno ciała jak i psychiki, oraz do wszystkich działań dających organizmowi poczucie oddalenia od sytuacji stresującej. Relaksacja to inaczej odprężenie, wewnętrzny spokój, wewnętrzne wyciszenie, uspokojenie, oddalenie się. Techniki relaksacyjne od dawna były popularne w kulturach Wschodu (np. Indie, Chiny). 92

Reakcja odprężenia 93

Techniki relaksacji Do najczęściej stosowanych technik relaksacji należą: medytacja relaksacja neuromięśniowa kontrolowane oddychanie 94

Medytacja b) medytacja-skoncentrowanie myśli na pewnej relaksującej czynności (np. oddychaniu), rzeczy (np. rodzynkach). Dzięki temu odwracamy naszą uwagę od problemów, które wywołały napięcie i stres. 95

Medytacja

Relaksacja neuromięśniowa relaksacja neuromięśniowa gdy odczuwamy stres napinamy mięśnie, technika ta polega na naprzemiennym napinaniu i rozluźnianiu poszczególnych grup mięśni (trening Jacobsona) lub na stopniowym rozluźnianiu poszczególnych partii mięśni (trening Schultza). 97

Edmund Jacobson Edmund Jacobson (1888-1983) amerykański fizjolog specjalizował się w medycynie wewnętrznej, psychiatrii i psychologii. Dowiódł, że zmniejszanie napięcia w układzie mięśniowym bardzo istotnie pomaga zmniejszyć niepokój i inne problemy emocjonalne. Zmniejszenie napięcia mięśni działa uspokajająco i relaksująco na centralny system nerwowy, przeciwdziałając dolegliwościom psychosomatycznym.

Ćwiczenie trening Jacobsona Trening Jacobsona to popularna nazwa techniki relaksacyjnej Progresywnego Relaksu Mięśni, której pomysłodawcą był Edmund Jacobson. Podstawowym elementem Treningu Progresywnej Relaksacji jest nauka napinania i rozluźniania różnych grup mięśniowych.

Fazy napinania i rozluźniania mięśni Faza NAPINANIA, trwa 5 7 sekund, to jest czas jaki zabiera wczucie się we wrażenia jakie płyną z napiętego mięśnia. Faza ROZLUŹNIANIA, trwa ok. 30 sek., w tym czasie należy zwrócić uwagę na przyjemne uczucie rozluźnienia, która pogłębia się w momencie w którym napięcie odchodzi. Zwróć uwagę na różnicę pomiędzy stanem napięcia i rozluźnienia danej grupy mięśniowej.

3. Ćwiczenie trening Schultza Trening autogenny Schultza polega na wywołaniu poprzez autosugestię doznań podobnych do stanu hipnozy (świadomość jest zachowana) oraz wewnętrznej medytacji. System ćwiczeń opracował i opublikował w 1932 Johannes Schultz, korzystając z metod stosowanych w jodze oraz medytacji zen, bez ich mistyczno-religijnego aspektu.

Elementy treningu Schultza Trening składa się z 6 elementów, które z siebie wynikają i następują po sobie: uczucie ciężaru, uczucie ciepła, regulacja pracy serca, regulacja swobodnego oddychania, uczucie ciepła w całym organizmie, uczucie chłodu na czole.

Trening Schultza Początkowo ćwiczenia nie powinny być długie (3-5 minut - tylko uczucie ciężaru), później do 10 minut (uczucie ciężaru i ciepła), finalnie 15-20 - wszystkie elementy. Ćwiczenia przeprowadzamy w pokoju przewietrzonym, cichym, z dobrą temperaturą powietrza (ok. 20 stopni C). Trzeba rozluźnić kołnierzyk, pasek i inne krępujące ciało części garderoby.

Kontrolowane oddychanie kontrolowane oddychanie - kiedy jesteśmy zdenerwowani, mamy strasznie płytki oddech. Można nauczyć się go kontrolować i oddychać prawidłowo: głęboko, torem przeponowym. 104

Kontrolowane oddychanie Oddychanie jest pomostem miedzy ciałem a umysłem i wpływa zarówno na jedno, jak i drugie. Przeżywane przez nas emocje natychmiast odbijają sie w sposobie oddychania.

Nieprawidłowe oddychanie Gdy się denerwujemy, oddech przyspiesza, robi się płytki, urywany. Często też zatrzymujemy oddech, napinamy brzuch. Z kolei sposób oddychania wpływa na nasze emocje. Gdy oddychamy nieprawidłowo, wzrasta nasz niepokój, odczuwamy zmęczenie, znużenie lub nieprzyjemne pobudzenie. 106

Głębokie oddychanie Umiejętność prawidłowego i świadomego oddychania pozwala na: obniżanie poziomu własnych obaw i zachowanie spokoju, unikanie wpadania w panikę, lepsze radzenie sobie z emocjami, kontrolowanie własnych reakcji, zmniejszanie bólu, poprawę zdolności koncentracji, pokonywanie zmęczenia, dodawanie sobie energii, podnoszenie jakości snu, wzmacnianie i lepsze wykorzystywanie głosu. 107

Oddychanie przeponowe prof. J. Santorski 108

Ćwiczenia oddechowe Oddychanie głębokie, przeponowe sprzyja lepszemu radzeniu sobie ze stresem. Przykładowe ćwiczenie: 109

Wskazówki służące zwiększeniu odporności na stres 1) utrzymuj kontakt z naturą, 2) miej czas dla siebie, zrób sobie przyjemność, 3) porozmawiaj z kimś, kto chce ciebie wysłuchać, 4) stosuj techniki relaksacyjne, 5) uprawiaj sport, 6) zdrowo się odżywiaj, 7) rozwijaj w sobie poczucie humoru, 110

Wskazówki służące zwiększeniu odporności na stres 8) naucz się dobrego gospodarowania czasem, 9) stawiaj sobie realistyczne cele, 10) nie bądź perfekcjonistą pozwól sobie na błędy, 11) nie kłopocz się rzeczami, na które nie masz wpływu. Należy pamiętać, że lepszemu radzeniu sobie ze stresem sprzyja optymizm, pewność siebie i świadomość swoich mocnych oraz słabych stron. 111

Temat: Wsparcie społeczne a stres

Kontakty społeczne a dobrostan psychiczny Z perspektywy psychologii wsparcie społeczne stanowi podstawę dobrostanu psychicznego jednostki. Pozwala na uporanie się z własnymi emocjami, które są efektem oddziaływań sytuacji trudnych. W naszej wiedzy potocznej zawarte jest przekonanie, że znajomi, przyjaciele, krewni mogą być pomóc nam w trudnych sytuacjach.

Odwiedzenie chorego w szpitalu Przykładem może być reguła kulturowa, która nakazuje odwiedzenie chorego w szpitalu. Jak wskazują niektóre badania psychologiczne pacjenci tym szybciej dochodzą do zdrowia, im częściej odwiedzają ich partnerzy.

Wsparcie społeczne Wsparcie społeczne jest informacją dającą podmiotowi przekonanie, że jest otoczony troską miłością i szacunkiem oraz, że jest członkiem sieci wzajemnych zobowiązań.

Cechy wsparcia społecznego istnieje osoba wspierająca, poszukująca, odbierająca lub otrzymująca wsparcie, podejmowana jest przez uczestników w sytuacji trudnej, w toku interakcji dochodzi do wymiany emocji, informacji, instrumentów, dóbr materialnych, wymiana może być jednostronna lub dwustronna, kierunek dawca biorca może być zmienny,

Cechy wsparcia społecznego skuteczność wymiany zależy od możliwości i orientacji dawcy oraz oczekiwań biorcy, celem wsparcia jest podtrzymanie i zniwelowanie napięcia poprzez towarzyszenie, wymianę emocji, tworzenie poczucia przynależności, bezpieczeństwa, zbliżenie do rozwiązania problemu.

Rodzaje wsparcia społecznego Wsparcie emocjonalne Wsparcie informacyjne Wsparcie instrumentalne Wsparcie rzeczowe Wsparcie duchowe

Wsparcie emocjonalne Wsparcie emocjonalne przekazywanie podtrzymujących, uspokajających emocji, w celu stworzenia poczucia przynależności, bezpieczeństwa, podwyższenia samooceny;

Wsparcie informacyjne Wsparcie informacyjne (inaczej poznawcze) wymiana informacji umożliwiających lepszą orientację w sytuacji, problemie oraz uzyskanie informacji zwrotnych od osoby wspieranej dotyczących skutków podejmowanych działań,

Wsparcie instrumentalne Wsparcie instrumentalne przekazywanie konkretnych instrukcji o sposobach postępowania,

Wsparcie rzeczowe Wsparcie rzeczowe świadczenie pomocy materialnej (rzeczowej, finansowej) lub bezpośrednie działanie na rzecz osób potrzebujących;

Wsparcie duchowe Wsparcie duchowe pomoc w sytuacjach kryzysu egzystencjalnego, sytuacjach terminalnych, nasyconych cierpieniem i lękiem.

Badania Berkmana i Syme (1965) Prowadzone były przez 17 lat, objęły zakresem 7 tys. kobiet i mężczyzn. Związek między więzami społecznymi i towarzyskimi (kontakt z przyjaciółmi i krewnymi, małżeństwo oraz przynależność do kościoła lub jakiejś grupy) a przedwczesną śmiercią jest niezależnym i pewniejszym wskaźnikiem zdrowia i długowieczności niż: wiek, płeć, rasa, status socjoekonomiczny, samopoczucie fizyczne i zachowania wpływające na zdrowie, takie jak palenie, spożywanie napojów alkoholowych, przejadanie się, aktywność fizyczna oraz korzystanie z profilaktyki medycznej, jak również łączenie czynności chroniących zdrowie.

Pozbawienie więzi społecznych U ludzi pozbawionych więzi społecznych występowało zwiększone ryzyko zgonu z powodu choroby wieńcowej, udaru, raka, chorób układu oddechowego, przypadłości żołądkowo-jelitowych i wszelkich innych przyczyn śmierci. Stwierdzono więc zależność między obecnością więzi społecznych a umieralnością.

Badania Cohena Cohen przeprowadził badania polegające na aplikowaniu 276 ochotnikom (od 18 do 55 lat) kropli, zawierających wirus nieżytu nosa, który jest przyczyną przeziębienia. Oszacowano uczestnictwo badanych w 12 rodzajach relacji społecznych m.in. ze współmałżonkiem, rodzicami, teściami, przyjaciółmi, współpracownikami, kolegami ze szkoły, wolontariuszami, członkami grup religijnych, towarzyskich, zawodowych.

Wyniki badań Cohena Nie u wszystkich zainfekowanych pojawiły się objawy przeziębienia. Okazało się, że im większa liczba związków społecznych, tym silniejsza ochrona przed przeziębieniem. Inne badania pokazują, że system immunologiczny osób, które przynależą do jakiejś grupy, jest mocniejszy.

Temat: SZTUKA AUTOPREZENTACJI dr Stefan M. Marcinkiewicz

NA JAKIEJ PODSTAWIE OCENIAMY NOWO POZNANE OSOBY?

Podstawowe wskaźniki wygląd zewnętrzny (ubiór, higiena osobista, atrakcyjność fizyczna), mowa ciała, sposób wysławiania, wypowiadane przez osobę treści, odgrywane role społeczne i zawodowe, zdolności tej osoby, motywacje (cele jakie sobie stawia). 130

Pierwsze wrażenie W relacjach międzyludzkich bardzo ważne jest tzw. pierwsze wrażenie. Kształtuje się ono w ciągu 30 sekund kontaktu, co wystarczy na przywitanie się. Pierwsze wrażenie silnie później wpływa na nasze nastawienie do drugiej osoby i trudno je później zmienić (tzw. efekty halo). 131

QUIZ Aby jak najbardziej sprawiedliwie ocenić rozmówcę powinniśmy go oceniać na podstawie: A. sposobu mówienia B. treści wypowiedzi C. wyglądu zewnętrznego

Postrzeganie zmysłowe Nasze postrzeganie zmysłowe przebiega na odwrót: ponad 90% odbieranych wrażeń to wrażenia wzrokowe; około 7% wrażeń to sygnały akustyczne, jedynie 3% to bodźce dotykowe oraz wrażenia otrzymywane przez pozostałe zmysły.

Pierwsze wrażenie O pierwszym wrażeniu decyduje: 55% sygnałów wysyłanych twarzą i ciałem (komunikaty niewerbalne), 38% intonacją głosu (komunikaty parawerbalne) 7% treść przekazu (komunikaty werbalne). 134

CZYM JEST TZW. MOWA CIAŁA?

Komunikacja niewerbalna komunikacja niewerbalną (zwana mową ciała) Widzisz - moją łysinę, mój krawat, moje okulary, mój spokojny wzrok, zęby, uśmiech, rękę w geście OK, postawę wyprostowaną... 136

Komunikacja niewerbalna Zwane,,mową ciała. Do najczęściej wymienianych elementów mowy ciała zalicza się: wygląd zewnętrzny mimikę gestykulację postawę ciała zmianę wielkości źrenic Ponadto wyróżniamy niewerbalne komunikaty interakcyjne: kontakt wzrokowy kontakt fizyczny - dotyk przestrzeń personalna

Elementy komunikacji niewerbalnej wygląd zewnętrzny - pierwsze wrażenie o partnerze, m.in. ubiór budowa ciała, kolor, wzrost, uroda, mimika - twarz jest najważniejszą częścią ciała w wyrażaniu emocji, np., gestykulacja gesty ekspresyjne ( rozkładam ręce bezradność), gesty informacyjne (np. pionowe kiwnięcie głową oznacza tak), 138

Mimika 139

Elementy komunikacji niewerbalnej Postawa ciała można wywnioskować aktualny nastrój osoby (np. skulenie strach), a nawet postawę względem rozmówcy (np. odwracanie się bokiem niechęć), Kontakt fizyczny i dotyk - podanie ręki, pocałunek, poklepywanie; zależne od stopnia znajomości rozmówców, ich płci; sygnalizują treści opiekuńcze, wyrażają stopień zażyłości z partnerem.

Elementy komunikacji niewerbalnej Zmiana wielkości źrenic - wielkość źrenic wskazuje na pobudzenie emocjonalne (np. powiększenie się źrenic u mężczyzn na widok atrakcyjnych kobiet), Kontakt wzrokowy - gdy partnerzy spoglądają sobie w oczy; nawiązanie, przerwanie czy unikanie kontaktu zawiera w sobie informację; kontakt wzrokowy reguluje przebieg rozmowy; wzrok również wyraża emocje (np. groźne spojrzenie).

Przestrzeń personalna Przestrzeń personalna odległość w jakiej rozmawiamy z innymi osobami, zależy od sytuacji i osób, z którymi się komunikujemy. 142

Posługiwanie się przestrzenią proksemika Cztery strefy przestrzeni personalnej Intymna (0-0,5 m) kontakt fizyczny, dotyk, głaskanie, przytulenie. Indywidualna (osobnicza) (0,5-1,5 m) dopuszcza się do niej osoby zaprzyjaźnione, kolegów z pracy, rozmowy na tematy osobiste. Społeczna (1,5-3 m) kontakt z osobami mało znanymi lub nie znanymi. Publiczna (od 3 m) kontakt najczęściej dziełem przypadku np. zgromadzenie publiczne.

Komunikacja parawerbalna Komunikacja parawerbalna - to dodatkowa informacja przesyłana w trakcie wypowiedzi, poza informacjami zawartymi w wypowiadanych słowach, m.in. intonacja, tempo wypowiedzi, chwile ciszy między wypowiedziami, chrząknięcia,,,achy, ochy, pomyłki językowe itp. KRZYCZĘ NA CIEBIE!!!!!!!! 144

Komunikacja werbalna Komunikacja werbalna to porozumiewania się za pośrednictwem języka, który składa się ze słów i reguł gramatycznych. Słowa są symbolami, które posiadają określone znaczenie. Mówię do Ciebie używając słów 145

Komunikacja werbalna - zasady ogólne 1. Stosowanie odpowiedniego języka (w miarę prostego). 2. Formułowanie jednoznacznych przekazów 3. Dbałość o formę wypowiedzi 4. Ograniczenie chęci do przekazania zbyt wielu informacji 5. Nadanie przekazowi właściwej struktury 6. Panowanie nad emocjami 7. Wykorzystanie informacji zwrotnych

Język a komunikacja NW Język Język ma większy potencjał kreowania nowych znaczeń, można za jego pośrednictwem wyrazić prawie wszystko Język podlega pełnej kontroli i może być wykorzystywany w złych intencjach (oszukiwanie). KNW Czasami ludzie preferują gesty a nie słowa. Z badań nad rolą składnika werbalnego i niewerbalnego, które doprowadziły do stwierdzenia, iż składnik niewerbalny ma w interpretacji większy udział. KNW nie podlega takiej kontroli. (często odkrywa intencję)

Kontrola zachowań komunikacyjnych Hierarchia kontrolowalności zachowań (Roger Brown): 1) werbalne językowe 2) mimika 3) ciało ręce nogi stopy 4) właściwości głosu Najtrudniej panować nad głosem (siłą, intonacją, np.drżeniem) głos nas zdradza (np. pomyłki freudowskie- zamykam obrady zamiast otworzyć).

Funkcje komunikacji niewerbalnej: a) komunikowanie interpersonalnych postaw i emocji, np. tonem głosu, wyrazem twarzy,gestami, b) autoprezentacja poprzez np. wybór stroju, fryzurę, c) rytuały, tzn. powtarzające się wzory zachowań o znaczeniu społecznym, jak np. śluby, ceremonie religijne, d) uzupełnianie komunikacji werbalnej, np. gestykulacja, wzruszanie ramion.

Pierwsze wrażenie - efekt halo Efekt halo tendencja do automatycznego pozytywnego (efekt aureoli) lub negatywnego (efekt szatański) przypisywania cech osobowościowych na podstawie pozytywnego lub negatywnego wrażenia. Przypisanie jednej ważnej pozytywnej lub negatywnej właściwości wpływa na skłonność do przypisywania innych, niezaobserwowanych właściwości, które są zgodne ze znakiem emocjonalnym pierwszej przypisanej cechy.

Efekt halo Np. punktualność jest dla mnie ważną wartością. Spotykam nową osobę i zauważam, że jest ona punktualna, więc będę skłonny myśleć, że jest też inteligentna, przyjazna, uczciwa. Najważniejsze cechy: inteligencja/głupota atrakcyjność/nieatrakcyjność fizyczna elementy wyglądu zewnętrznego np. schludny/brudny dobroć/zło

CO TO ZNACZY BYĆ GRZECZNYM?

Bycie grzecznym w relacjach międzyludzkich Zasady bycia grzecznym: bycie przyjacielskim czynienie spotkań miłymi, ciepłymi, przyjemnymi, poprzez uśmiech i inne komunikaty werbalne i niewerbalne, dbałość o poczucie własnej wartości innych osób chwalić, komplementować, nie mówić rzeczy, które bolą i których sami nie chcielibyśmy usłyszeć od innych, unikanie zmuszania innych używanie zwrotów grzecznościowych, np. czy mógłbyś..., 153

Zasady bycia grzecznym rzadko mówić nie lub nie zgadzać się odmowy lub niezgoda są traktowane jako kara, jeżeli już musimy odmówić, to odmowę należy otoczyć wypowiedziami zawierającymi pozytywne elementy: np. niestety nie mogę przyjść, ale bardzo dziękuję za zaproszenie, to bardzo miłe z twojej strony, unikać łamania reguł życia społecznego istnieje zbiór niepisanych reguł, które obowiązują w społeczeństwie (np. nie przerywania rozmówcy, nie wciskania się do kolejki) zachowanie zgodne z tymi regułami pozwoli na niezrażenie do siebie innych. 154

Podstawowe wskazówki autoprezentacji przygotuj się dobrze do rozmowy, zadbaj o swój wygląd zewnętrzny, postępuj zgodnie z zasadami bycia grzecznym, uśmiechaj się, myśl pozytywnie, podaj rękę, jeśli druga strona ją wyciągnie, utrzymuj kontakt wzrokowy, przyjmuj postawę otwartą, nie siadaj zbyt blisko ani zbyt daleko,

Podstawowe wskazówki autoprezentacji nie gestykuluj zbyt dużo, dostosuj natężenie głosu do natężenia głosu Twojego rozmówcy, zachowuj się naturalnie, mów rzeczowo i zrozumiale, mówiąc o sobie, mów o faktach a nie o ocenach, zadawaj pytania, jeśli czegoś nie rozumiesz, zadbaj jednocześnie o treść i formę wypowiedzi.

Główne źródła błędów w postrzeganiu innych ludzi Nadmierne uwzględnianie przesłanek fizycznych brud, atrakcyjność. Stosowanie stereotypów opartych na klasie społecznej, rasie, wieku bądź przynależności do grupy. Efekty halo zbyt usilne próby skonstruowania spójnego obrazu innych sądzenie, że wszystkie dobre rzeczy chodzą w parze; niemożność rozpoznania, że można np. być inteligentnym i leniwym.

Główne źródła błędów w postrzeganiu innych ludzi Zakładanie, że dane osoba będzie się zachowywała w ten sam sposób w innych sytuacjach, pomijanie przesłanek sytuacyjnych. Tendencja do przypisywania cechom negatywnym większej wagi niż tym pozytywnym. Niepożądane zachowania dowodem, że osoba jest zła. Niepowodzenia ważniejsze niż sukcesy. Niezwracanie wystarczającej uwagi na innych lub brak zainteresowania innymi ludźmi.

TEMAT: ATRAKCYJNOŚĆ INTERPERSONALNA Dr Stefan M. Marcinkiewicz 159

Jeśli chcesz, by ktoś cię lubił, bądź miły, udawaj, że go lubisz, okazuj zainteresowanie rzeczami, którymi on się interesuje, <<hojnie udzielaj pochwał>> i bądź zgodny. Dale Carnegie, autor książki: How to Win Friends and Influence People? 160

ATRAKCYJNOŚĆ INTERPERSONALNA Atrakcyjność interpersonalna w psychologii społecznej oznacza pozytywną postawę w stosunku do drugiej osoby. Atrakcyjność prowadzi do: lubienia, miłości. 161

ATRAKCYJNOŚĆ INTERPERSONALNA ZALEŻY OD: 1) wyglądu fizycznego, 2) zachowania, 3) zdolności i kompetencji, 4) podobieństwa postaw, 5) wzajemności, 6) bliskości i częstości kontaktów, 7) wzmocnień. 162

1) WYGLĄD ZEWNĘTRZNY pięknych ludzi lubimy bardziej niż nieładnych czy brzydkich, zostało to udowodnione w szeregu badań eksperymentalnych. 163

EKSPERYMENT (KAREN DION) Pokazywano studentom fotografie trzech osób w ich wieku: jedna osoba była atrakcyjna, jedna przeciętna, jedna nieatrakcyjna. Proszono aby osoby badane oceniły te trzy osoby pod względem 27 różnych cech osobowości. Wyniki: osobom fizycznie atrakcyjnym przypisywano znacznie bardziej pożądane cechy oraz największe szanse na osiągnięcie sukcesu. 164

PIERWSZE WRAŻENIE Żywimy stereotypowe przekonanie, że wszystko, co jest piękne, jest także dobre. Efekt halo tendencja do automatycznego pozytywnego (efekt aureoli) lub negatywnego (efekt szatański) przypisywania cech osobowościowych na podstawie pozytywnego lub negatywnego wrażenia. Uważamy zatem pięknych ludzi za bardziej inteligentnych, miłych, szczęśliwych i mających więcej sukcesów niż inni ludzie, nawet jeśli nie ma żadnej obiektywnej podstawy dla tych sądów. Być może atrakcyjność fizyczna odgrywa ważniejszą rolę w tych początkowych stadiach,,zaznajamiania się" niż w późniejszym okresie trwania znajomości. 165

CECHY WYGLĄDU ZEWNĘTRZNEGO W wyglądzie człowieka są pewne charakterystyczne cechy, które wielu ludzi uważa, że czynią najbardziej atrakcyjnymi. Przykładowo: badania w Anglii oraz Japonii mężczyznom obu państw podobają się kobiety o: dużych oczach, wyraźnych kościach policzkowych i wąskich szczękach. 166

WZROST Wzrost jest kluczową cechą wyglądu. mężczyzna powinien być wysoki - najbardziej atrakcyjny dla kobiet, kobieta powinna być wysoka jest to znacznie mniej ważne niż u mężczyzn. Według studentów w USA różnica między kobietą a mężczyzną powinna wynosić 12-15 cm na korzyść mężczyzn. 167

KSZTAŁTY Kształt i obfitość ciała jest różna dla różnych kultur i pokoleń. Obecnie preferowana jest jednak szczupłość u obydwu płci: atrakcyjne ciało mężczyzny powinno przypominać literę V - szeroki w ramionach, wąski w pasie; atrakcyjne ciało kobiety powinno być szczupłe - nadwaga nie pociąga mężczyzn. 169

DEKLARACJE A ATRAKCYJNOŚĆ Z badań amerykańskich wynika, że: kobiety uważają siebie za cięższe niż być powinny, mężczyźni uważają, że są zbliżeni do ideału. W rzeczywistości stwierdza się, że: mężczyźni lubią u kobiet ich pulchność, kobiety faktycznie wolą mężczyzn szczuplejszych, niż to przypuszczają sami panowie. 170

2. ZACHOWANIE Nasze zachowanie wpływa na naszą atrakcyjność: kobiety wolałyby udać się na randkę z mężczyzną, który jest śmiały i asertywny. mężczyźni wolą kobiety nieśmiałe; dominujące i asertywne są uważane za mało atrakcyjne. 171

3. ZDOLNOŚCI I KOMPETENCJE Zdolności i kompetencje - lubimy ludzi zdolnych i kompetentnych bardziej niż tych, którym trudno jest zrobić coś dobrze. Jednakże niekiedy lepiej nie być zbyt kompetentnym: wysoce kompetentni ludzie mogą być bardziej lubiani wtedy, jeśli okażą jakąś ludzką słabość lub popełnią czasem poważny błąd, a nie wtedy, gdy demonstrują swą nazbyt wielką doskonałość. 172

EKSPERYMENT (ARONSON, 1969) Każdy z badanych słuchał jednego z czterech nagranych na taśmach magnetofonowych wywiadów z kandydatem do,,quizowego Pucharu Uczelni". Na każdej taśmie był ten sam głos: na 2 taśmach kandydata przedstawiono jako wybitnie inteligentnego, z dobrymi wynikiami w nauce, i w działalności pozaszkolnej, na 2 taśmach przedstawiono jako osobę z przeciętną inteligencją, z przeciętnymi wynikami. Na 2 spośród tych 4 taśm (jedna z kandydatem wybitnym i drugiej z przeciętnym) kandydat do Pucharu" popełniał kłopotliwą gafę, rozlewając na siebie niezręcznie filiżankę kawy. 173

EKSPERYMENT (ARONSON, 1969) Wyniki były wyraźne: najbardziej atrakcyjna dla badanych była osoba bardzo zdolna, która popełniła gafę. najmniej atrakcyjna była osoba przeciętna. która także popełniła gafę. Gafa zwiększyła atrakcyjność osoby bardzo zdolnej i zmniejszyła atrakcyjność osoby przeciętnej. 174

4. PODOBIEŃSTWO Podobieństwo ludzie wolą wiązać się z podobnymi do siebie (zainteresowania, przekonania, wartości), T. Newcomb (1961) studenci wynajmujący wspólne mieszkania podobieństwo zainteresowań i wartości. 175

HIPOTEZA DOPASOWANIA Mówi się, że przeciwieństwa się przyciągają, lecz w wyglądzie osoby, którą wybieramy szukamy cech, które są bardzo zbliżone do naszych. Hipoteza dopasowania - zakłada, że wybieramy na partnerów osoby, których poziom atrakcyjności jest zbliżony do naszego własnego, głównie wskutek lęku przed odrzuceniem przez osoby bardziej atrakcyjne. 176

DOPASOWANIE Wybieramy sobie partnerów, którzy mają: podobny poziom atrakcyjności, taką samą lub podobną religię, taki sam lub podobny wiek i wykształcenie, podobny status społeczny i pochodzenie. 177

PODOBIEŃSTWO Dlaczego tak się dzieje? Bo ludzie zawierają małżeństwa w sąsiedztwie. Żyjemy pośród ludzi podobnych do nas samych, dlatego jest ich łatwiej spotkać, niż osoby o odmiennym pochodzeniu. Mamy tendencje do wyznawania tych samych poglądów i przybierania podobnych postaw, co ma kluczowe znaczenie w wyznaczeniu atrakcyjności i nawiązywaniu relacji. 178

5. WZAJEMNOŚĆ Odwzajemnianie sympatii - jeżeli B lubi A, to A prawdopodobnie polubi B. Sympatia B jest sygnalizowana przez sygnały niewerbalne m.in. : wyraz twarzy, bliskość, ton głosu. 179

WZAJEMNOŚĆ Ludzie odwzajemniają podziw. Przykładowo: jeśli ktoś powie kobiecie, że jest bardzo piękna, błyskotliwa i dojrzała, że jest nadzwyczajna i da jej jasno do zrozumienia, że podoba się mu to ona odwdzięczy się tym samym. Ludzie są bardziej serdeczniejsi, otwarci i bardziej chętni do pomocy ludziom, którzy otwarcie dają nam do zrozumienia, że się im podobamy. 180

6. BLISKOŚĆ I CZĘSTOŚĆ INTERAKCJI Bliskość i częstość interakcji Festinger, Schachter, Back (1950) tworzymy grupy z tymi, którzy są wokół nas - bliskość przyjaźni zależna od bliskości pokoju w akademiku (m. in. praca, klub, osiedle). Interakcja może prowadzić do lubienia, natomiast lubienie prowadzi do nasilenia interakcji. 181