Produkcja owoców i warzyw

Produkcja owoców i warzyw Spis treści 1. Ogólna informacja o branży... 1 2. Ogólna informacja o rynku owoców i warzyw i jego organizacji... 2 3. Ogólna informacja o rynku owoców i warzyw w UE... 4 4. Regulacje rynku owoców i warzyw w UE... 4 5. Instytucje polskie włączone w system zarządzania WPR i procedury uzyskania wsparcia... 8 6. Efekty rynkowe wprowadzenia wspólnej organizacji rynku... 9 7. Dopłaty obszarowe... 10 8. Podstawy prawne... 12 9. Bibliografia... 13 10. Ważniejsze instytucje i organizacje związane z sektorem świeżych owoców i warzyw... 14 11. Przydatne strony internetowe... 15 1. Ogólna informacja o branży Owoce i warzywa uprawiane są na ok. 3% powierzchni użytków rolnych. Ich udział w globalnej produkcji rolnej wynosi ok. 10%, a w towarowej produkcji roślinnej ok. 20%. Globalna produkcja owoców wyniosła w latach 2001 2003 średnio 3,2 mln ton. Produkcja warzyw gruntowych kształtowała się w tym okresie na poziomie 4,5 mln ton, natomiast warzyw uprawianych pod osłonami wyniosła w 2003 r. ok. 670 tys. ton. Uzyskiwane zbiory owoców i warzyw plasują Polskę na piątym miejscu pod tym względem w rozszerzonej UE 25. W strukturze polskiej produkcji owoców, z udziałem ok. 70%, dominują jabłka (średnio w latach 2001 2003). Istotne pozycje to także truskawki (5%), porzeczki (5%), wiśnie (6%) i śliwki (4%). W produkcji warzyw gruntowych podsta wowe znaczenie ma kapusta (ok. 30%). Marchew (średnio w latach 2001 2003) stanowiła 18% zbiorów, a cebula 14%. Spośród pozostałych warzyw w produkcji liczą się: buraki (8%), ogórki (7%), pomidory (5%) i kalafiory (5%). W produkcji warzyw uprawianych pod osłonami ponad 50% stanowią pomidory i ok. 30% 1

ogórki. Produkcją warzyw gruntowych zajmowało się w 2002 r. ok. 617 tys. gospodarstw, w tym zaledwie 6% stanowiły gospodarstwa o powierzchni powyżej 1 ha. Produkcja owoców prowadzona była w 2002 r. w ok. 513 tys. gospodarstw, w tym 12% to gospodarstwa o powierzchni przekraczającej 1 ha. Liczba gospodarstw wysokotowarowych szacowana jest na 40 50 tys. Największy w produkcji owoców jest udział woj.: lubelskiego, mazowieckiego, łódzkiego i świętokrzyskiego (ok. 70% zbiorów). Mniejsza jest koncentracja w uprawie warzyw, a udział województw o największej produkcji (lubelskie, łódzkie, mazowieckie, wielkopolskie i święto krzyskie) w globalnych zbiorach wynosi ok. 60%. Produkcja owoców i warzyw 2. Ogólna informacja o rynku owoców i warzyw i jego organizacji Globalna produkcja owoców wykazuje powolną, choć systematyczną tendencję wzrostową. Dotyczy to większości gatunków owoców. Wyraźna tendencja spadkowa obserwowana jest jedynie w produkcji agrestu, a w miarę stabilna jest produkcja gruszek. Tendencji wzrostowych nie wykazuje natomiast produkcja większości warzyw gruntowych, a obniża się produkcja pomidorów. Zbiory zarówno owoców jak i warzyw gruntowych silnie wahają się w poszczególnych latach. Wpływa to na ogromną zmienność podaży i występowanie okresów nadmiaru i niedoboru produktów ogrodniczych na rynku krajowym. Skutkiem wahań zbiorów, a także zmian koniunktury na rynkach zbytu jest ogromna zmienność cen produktów ogrodniczych. W ostatnich dziesięciu latach jedynie w trzech latach ceny skupu warzyw wzrosły bardziej niż inflacja, a w odniesieniu do owoców w pięciu latach. Ponadto w niektórych okresach notuje się spadek nominalnych cen skupu. Bardzo silne są w poszczególnych latach wahania opłacalności produkcji produktów ogrodniczych (zwłaszcza owoców miękkich). W produkcji owoców w ostatnich dziesięciu latach przeważały lata, w których wskaźniki opłacalności produkcji (liczone do kosztów normatywnych) były niższe od 100%. W produkcji warzyw wyraźnie obniża się opłacalność produkcji pomidorów przeznaczonych do przetwórstwa. Opłacalność produkcji jest bardzo zróżnicowana w zależności od: skali produkcji, jej efektywności, przyjętych rozwiązań technologicznych w uprawie, kierunku zbytu itp. Przykładowo znacznie wyższa jest opłacal ność produkcji jabłek uprawianych w sadach intensywnych, o dużej skali produkcji, niż w małych sadach eksten sywnych, czy produkcji truskawek deserowych w porównaniu z przeznaczonymi do przemysłu. W Polsce owoce i warzywa świeże kierowane do konsumpcji bezpośredniej sprzedawane są w ok. 40% na lokalnych targowiskach. Udział rynków hurtowych i giełd towarowych (tereny sprzedażne wyposażone w odpowiednie środki techniczne i infrastrukturę) sięga 15%. Bezpośrednia sprzedaż do sieci detalicznej to ok. 20% podaży oferowanej na rynek przez producentów (z czego 10% to sprzedaż do supermarketów). 2

Pozostałe 15% to bezpośrednio sprzedaż w gospodarstwie i inne formy sprzedaży (sprzedaż przydrożna, bezpośrednia z samochodów dostawczych). Struktura poszczególnych kanałów zbytu różni się w zależności od skali produkcji w poszczególnych gospodarstwach. Struktura kanałów zbytu owoców i warzyw do konsumpcji bezpośredniej: W Polsce jest zaledwie kilka centrów dystrybucyjnych, w których dokonywane jest formowanie dużych partii produktów i ich przygotowanie do sprzedaży pod kątem wymogów odbiorców. Integracja z UE przyczyni się do zwiększenia liczby tego typu instytucji (prawdopodobnie przy udziale kapitału zagra nicznego), co zwiększy dostosowanie krajowych owoców i warzyw do unijnych wymogów jakościowych i rozwiąże w dużym stopniu problem niskiej skali produkcji owoców i warzyw w naszym kraju. Wzrośnie zakres bezpośrednich kontaktów producentów ze sklepami wielkopowierzchniowymi, z czym wiązać się będzie konieczność gwarantowania stabilnych i dużych dostaw świeżych produktów. Spowoduje to przyspieszenie procesów wspólnej sprzedaży owoców i warzyw przez grupy producentów. W UE poprzez supermarkety i sklepy dyskontowe realizowane jest ok. 55% sprzedaży owoców i warzyw kierowanych do konsumpcji bezpośredniej. Na targach cotygodniowych realizowane jest niewiele ponad 5% sprzeda ży. Udział giełd i rynków hurtowych wynosi ok. 30%, stoisk i małych sklepów detalicznych 5%. Również ok. 5% stanowią pozostałe formy sprzedaży (w tym głównie bezpośrednio w gospodarstwach). W Polsce nie ma specjalnych form wsparcia dla producentów owoców i warzyw (poza możliwością wspierania grup i organizacji producentów zgodnie z dostosowanym do unijnego prawodawstwem dotyczącym organizacji rynku świeżych produktów ogrodniczych). Producenci owoców i warzyw korzy stać mogli, tak jak inni producenci rolni, między innymi z: dopłat do oprocentowania kredytów inwesty cyjnych, gwarancji i poręczeń ich spłaty, dotacji do ochrony roślin, dotacji do oprocentowania kredytów klęskowych i utrzymania urządzeń melioracji wodnych, dopłat do oleju napędowego, ulg i zwolnień od podatku rolnego, dopłat do oprocentowania kredytów na zakup rzeczowych środków do produkcji rolnej, dotacji do postępu biologicznego, dopłat do oprocentowania kredytów na zakup i przechowywa nia sezonowych nadwyżek, czy rent strukturalnych. Ogólna informacja o rynku... 3

3. Ogólna informacja o rynku owoców i warzyw w UE W UE powierzchnia zajęta pod owoce i warzywa wynosi ok. 4% ogólnego areału użytków rolnych, a produkty ogrodnicze stanowią ok. 15% końcowej produkcji rolniczej we Wspólnocie. Łączna produkcja owoców przekracza 30 mln ton, a warzyw 45 mln ton. W strukturze produkcji owoców (z ponad 30% udziałem) dominują owoce cytrusowe głównie pomarańcze. Inne liczące się owoce (średnia z lat 1996 2000) to: jabłka (27% produkcji), brzoskwinie (9%), gruszki (8%), winogrona (8%), nektarynki (3%) i truskawki (3%). W produkcji warzyw podstawową pozycją są pomidory (ok. 35% zbiorów). Liczącymi się produktami są także: marchew (8%), sałata (6%), kalafiory (5%), melony (4%), arbuzy (5%), papryka (4%), kapusta (4%), ogórki (4%) i fasolka (2%). Największymi producentami owoców i warzyw we Wspólnocie są: Hiszpania, Włochy, Grecja, Portugalia i Francja. Spośród krajów nowych członków Wspólnoty największym producentem owoców i warzyw są Węgry (ok. 3 mln ton). W produkcji ogrodniczej w tym kraju dominują: jabłka, arbuzy, papryka i pomidory. Produkcja w Czechach przekracza 1 mln ton, a w Słowacji wynosi 0,8 0,9 mln ton. Produkcja upraw ogrodniczych na Litwie wynosi 0,6 mln ton, w Estonii i na Malcie po ok. 0,1 mln ton. Produkcja w obecnej UE systematycznie rośnie, a w nowych krajach członkowskich jest w miarę stabilna. Ceny produktów ogrodniczych w Polsce są generalnie niższe, wobec wytwarzanych w rozszerzonej Wspólnocie. Dotyczy to większości uprawia nych w naszym kraju warzyw gruntowych, a także owoców jagodowych, wiśni oraz jabłek. Wyższe są w Polsce natomiast, (w porównaniu z południowymi krajami Wspólnoty) ceny warzyw ciepłolubnych (głównie pomidorów). Produkcja owoców i warzyw 4. Regulacje rynku owoców i warzyw w UE Zgodnie z regulacjami wspólnorynkowymi polskie owoce i warzywa kierowane do konsumpcji bezpośred niej będą musiały być dostosowane do jednolitych dla wszystkich krajów UE wspólnych wymogów dotyczą cych standardów handlowych. Standardy te określają: wymagania minimalne, zasady klasyfikacji produk tów do klas: Ekstra, I i II; sposoby pakowania owoców i warzyw, a także oznaczania opakowań. Obowiązek przestrzegania wspólnych standardów handlowych dotyczyć będzie produktów znajdujących się w obrocie wewnętrznym, jak i będących przedmiotem eksportu i importu, a z obowiązku tego są zwolnieni jedynie producenci sprzedający owoce i warzywa bezpośrednio konsumentom. Przestrzeganie wspólnych dla UE standardów jakościowych obowiązywać będzie polskich producentów od momentu integracji z UE. Polskie normy były zbliżone do unijnych, jednak ich stosowanie w obrocie wewnętrznym było dobrowolne, co 4

decydowało o niewielkiej skali ich przestrzegania. Prawodawstwo unijne przewiduje możliwość korzystania przez uznane grupy i organizacje producentów ze wsparcia finansowego na ich tworzenie i funkcjonowanie. Dopłaty dla grup producentów ustalane są w procencie wartości produkcji towarowej członków grupy (sprzedanych poprzez grupę 1 ). Tabela 1. Wysokość pomocy finansowej dla wstępnie uznanych grup producentów Pomoc dla organizacji producentów polega na dopłatach pozwalających na realizację celów zawartych w tzw. programie operacyjnym. Pomoc ta nie może przekraczać 4,1% wartości produkcji wytworzonej przez członków organizacji i sprzedanej za jej pośrednictwem. Członkowie organizacji producentów (a za jej pośrednictwem także producenci niezrzeszeni) mogą także uzyskiwać stałe dopłaty do produktów niewprowadzanych do obrotu, tj. kierowanych do zatwierdzonych przez odpowiednie instytucje krajów członkowskich: instytucji charytatywnych, domów dziecka, szkół, szpitali itp. Dopłaty dotyczą 10% łącznej wielkości produkcji sprzedanej poprzez organizację, a w przypadku jabłek i gruszek wskaźnik ten wynosi 8,5%. Produkty nie wprowadzane do obrotu spełniać muszą wymogi co najmniej II klasy jakościowej. Spośród 15 produktów objętych dopłatami do wycofania w polskiej produkcji liczą się jedynie: kalafiory, pomidory, jabłka i gruszki. 1. Grupy producentów zgodnie z nowym prawodawstwem unijnym to wcześniejsze organizacje producentów mające status uznania wstępnego. Regulacje rynku owoców i warzyw... 5

Tabela 2. Wysokość rekompensat za produkty wycofane z rynku Produkcja owoców i warzyw Organizacje i grupy producentów chcące skorzystać z unijnych dopłat muszą dysponować minimalną wartością produkcji sprzedanej poprzez organizację, należeć do określonej kategorii produktów (owo ce, warzywa, owoce i warzywa, owoce i warzywa kierowane do przetwórstwa, grzyby, orzechy), dysponować minimalną liczbą członków, tj. 5 producentów. Ponadto grupy producentów starające się o uznanie muszą opracować plany uznania, a organizacje producentów programy operacyjne. Plany uznania opracowywane są najwyżej na 5 lat i obejmować muszą rozpisaną na poszczególne lata realizację planu produkcji, programu sprzedaży i planu inwestycji. Program operacyjny (opracowany na 3 5 lat), dotyczący organizacji producentów, przewidywać musi wykonanie celów określonych prawodawstwem unijnym (wzrost koncentracji podaży, planowanie produkcji i dostosowanie jej do popytu, obniżanie kosztów produkcji, stosowanie korzystnych dla środowiska zasad uprawy). Plany uznania i programy operacyjne muszą być zatwierdzane przez wyznaczone instytucje krajów członkow skich. Ponadto organizacje producentów opracować muszą statut, w którym m. innymi określa się: zobowiązanie członków do sprzedaży produktów poprzez organizację, kary za niedotrzymanie przyję tych zobowiązań, minimalny czas przynależności do grupy. Uzyskanie statusu uznania i korzystanie z wszystkich płatności odbywa się na podstawie wniosków składanych przez organizacje i grupy producen tów do wyznaczonych przez poszczególne kraje członkowskie instytucji. Zgodnie z nowym prawodawstwem unijnym minimalna wartość produkcji w organizacjach producentów wynosi 100 tys.. Natomiast wartość ta dla grup producentów ustalana jest przez poszczególne kraje członkowskie. Producenci korzystać też będą mogli z dopłat do pomidorów kierowanych do przetwórstwa, i przetwa rzanych na: koncentrat pomidorowy, sosy, pomidory mrożone, pomidory obrane i nieobrane, soki pomidorowe wytwarzane bezpośrednio z surowca. Zgodnie z traktatem akcesyjnym wielkość wsparcia dotyczyć będzie w Polsce progu 194 639 ton pomidorów. Dopłaty (w wysokości 34,5 /tonę) uzyskać 6

będą mogli członkowie uznanych grup i organizacji producentów (i za ich pośrednictwem członkowie innych grup i producenci niezrzeszeni) pod warunkiem zawarcia umowy kontraktacyjnej z zatwierdzo nym zakładem przetwórczym. Płatności te realizowane są zgodnie z prawodawstwem unijnym regulu jącym rynek przetworzonych owoców i warzyw. Oprócz płatności dla grup i organizacji, polscy ogrodnicy, otrzymywać będą w latach 2004 2006 dopłaty bezpośrednie w wysokości odpowiednio 25, 30 i 35% poziomu docelowego płatności bezpośrednich finansowanych z pierwszego filaru Wspólnej Polityki Rolnej. Dokładny opis dotyczący tego systemu znajduje się w rozdziale Dopłaty bezpośrednie. Ponadto, podobnie jak inni producenci rolni, producen ci owoców i warzyw korzystać będą mogli ze wspierania rozwoju wsi i restrukturyzacji rolnictwa w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich finansowanego z tzw. II filaru WPR wsparcie dla gospo darstw położonych na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania; renty strukturalne dla właścicieli gospodarstw, którzy przekroczyli 55 rok życia i przez ostatnie 10 lat prowadzili działalność rolniczą, a gospodarstwo sprzedają, bądź przekazują następcy, programy rolno środowiskowe (stoso wanie metod przyjaznych dla środowiska, zagospodarowanie gruntów zaniedbanych, stosowanie zabie gów w celu ochrony gleby, stosowanie zadrzewień śródpolnych), zalesianie gruntów rolnych. Innymi formami pomocy będą między innymi: wsparcie gospodarstw niskotowarowych w celu przekształcenia ich w gospodarstwa towarowe, wsparcie na dostosowanie do wymogów UE w zakresie między innymi wymogów środowiskowych, bezpieczeństwa i higieny pracy. W ramach Sektorowego Programu Opera cyjnego obejmującego rozwój obszarów wiejskich i modernizację sektora żywnościowego wspierane będą inwestycje w gospodarstwach rolnych, realizowana będzie też pomoc dla młodych rolników i inne. W związku z realizacją tych programów, po akcesji do UE, zaniknie część form pomocy stosowanych przed integracją, a głównie: dopłaty do oprocentowania kredytów na zakup rzeczowych środków do produkcji rolnej, dopłaty do oprocentowania kredytów na zakup i przechowywanie sezonowych nadwyżek (stosowane one będą do końca 2004 r.), dotacje do postępu biologicznego, renty strukturalne dla rolników (realizowane będą zobowiązania podjęte przed akcesją, a nowe przyznawane będą na zmienionych zasadach), dopłaty do oprocentowania kredytów na tworzenie nowych miejsc pracy (zobowiązania podjęte przed akcesją). Uzyskanie wsparcia przez organizacje producentów wymaga złożenia przez nie wniosku o wsparcie w wyznaczonej przez kraje członkowskie instytucji. Organizacje zobowiązane są także do przekazywania do tej instytucji, w ściśle określonych terminach, określonych dokumentów i informacji (umowy dostarczenia zawarte między organizacjami producentów, a zakładami przetwórczymi, kopie tzw. świadectw dostaw, informacje o dacie rozpoczęcia dostaw, dane o powierzchni uprawy i szacunkowych zbiorach, plony z ostatnich dwu lat handlowych). Instytucje polskie włączone... 7

5. Instytucje polskie włączone w system zarządzania WPR i procedury uzyskania wsparcia Wymogi w zakresie wspólnych wymogów jakościowych określone są w odpowiednich Rozporządze niach Komisji (UE) dotyczących poszczególnych owoców i warzyw. Rozporządzenia te (tj. określone w nich wymogi) przyjęte będą do bezpośredniego stosowania przez polskich producentów po akcesji do UE. Do kontroli jakości owoców i warzyw świeżych (jak i innych produktów rolno spożywczych) powołana została Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno Spożywczych. Kontroli jakościowej na szczeblu detalicznym dokonywać ma Inspekcja Handlowa. Świadectwa jakości handlowej wydawane są przez inspektorów wojewódzkich. Świadectwa te w przypadku eksportu dołączone być muszą do zgłoszenia celnego. Produkcja owoców i warzyw W Polsce instytucjami wyznaczonymi do zarządzania i monitorowania realizacji mechanizmów wspólnej organizacji rynku świeżych owoców i warzyw w zakresie organizacji i grup producentów są: wojewodowie, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa i Agencja Rynku Rolnego. Wojewodowie zajmują się przyjmowaniem wniosków o uznanie grup i organizacji producentów. Uznanie następuje na podstawie decyzji administracyjnej wojewody. We wniosku podane być muszą: nazwa, siedziba i adres organizacji, kategoria produktów (owoce, warzywa, owoce i warzywa, owoce i warzywa do przetwórstwa, grzyby, orzechy), ilość członków organizacji oraz wartość produkcji wytworzonych przez członków i sprzedanych za pośrednictwem organizacji producentów (wraz z dokumentami potwierdzającymi). Do wniosku dołącza się: dokument urzę dowy potwierdzający, że wnioskodawca jest osobą prawną oraz statut lub umowę organizacji. Zatwierdzaniem programów operacyjnych oraz realizacją płatności z tytułu wspomagania i funk cjonowania grup oraz organizacji producentów, a także wycofywania produktów z rynku zajmuje się Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Zatwierdzanie planów działania i wypłata płatności następuje na podstawie wniosków składanych przez organizacje i grupy do Oddziałów Regionalnych ARiMR, właściwych ze względu na siedzibę uznanych grup i organizacji oraz ich związków. Wzory wniosków jak i informacje wymagane od organizacji producentów uzyskać będzie można w Oddziałach Regionalnych ARiMR. Agencja Rynku Rolnego zajmować się będzie uznawaniem instytucji i organizacji uprawnionych do nieodpłatnego otrzymywania owoców i warzyw niewprowadzanych do obrotu i sposobami zagospodaro wania tych produktów. Zatwierdzenie instytucji uprawnionych do otrzymywania produktów ogrodni czych następuje na wniosek tych instytucji złożony do Oddziałów Regionalnych ARR. We wniosku umieścić 8

należy następujące informacje: nazwa i siedziba organizacji, rodzaj prowadzonej przez nią działalności, statut lub umowę organizacji. Skorzystanie z pozostałych form pomocy (pozostających poza płatnościami wynikającymi ze wspólnej organizacji rynku produktów ogrodniczych) wymaga złożenia wniosku o wsparcie do ARiMR, a w przypadku wcześniejszych emerytur do KRUS. Również do ARiMR składane będą wnioski o pomoc w zakresie płatności dla producentów pomidorów wykorzystywanych w produkcji przetworów z tych warzyw. W Oddziałach Regionalnych ARiMR uzyskać będzie można szczegółowe informacje dotyczące wszystkich wymaganych dokumentów i czasu ich składania. Wnioski o wypłatę dopłat bezpośrednich rolnicy składać będą do Biur Powiatowych ARiMR. 6. Efekty rynkowe wprowadzenia wspólnej organizacji rynku Efektem wprowadzenia wspólnych wymogów jakościowych może byćwzrost cen świeżych produktów ogrodniczych. Nadal jednak ceny będą niższe niż w krajach UE. Proces zmniejszania różnic w poziomie cen uzyskiwanych przez polskich i unijnych producentów nie będzie szybki, a istotną przyczyną będzie tu, wynikająca z kondycji ekonomicznej konsumentów stabilizacja spożycia. Wyni kiem konieczności dostosowania świeżych owoców i warzyw do unijnych wymogów jakościowych może być okresowe zmniejszenie podaży tych produktów na rynku (wynikające z braku dostosowa nia wszystkich produktów do wspólnych standardów) i zwiększenie podaży kierowanej do przetwór stwa. Wpłynąć to może na przejściowy spadek cen produktów ogrodniczych wykorzystywanych w przetwórstwie i obniżenie kosztów surowca. Dostęp polskich producentów do wsparcia z funduszy unijnych, a tym samym poprawa kondycji ekonomicznej prowadzonych przez nich gospodarstw zależały będą przede wszystkim od tempa tworzenia uznanych grup i organizacji producentów. Tempo to wyznaczać także będzie: skalę i możliwości dostosowania polskich produktów do wymogów unijnych dotyczących jakości świeżych owoców i warzyw, możliwości wpływu na poziom cen poprzez wycofywanie produktów z rynku, rolę i znaczenie pośredników w handlu oraz pozycję producentów wobec sieci handlowej i zakładów przetwórczych. Dopłaty obszarowe 9

7. Dopłaty obszarowe (Sylwia Radzyńska Fundusz Współpracy, Program Agro Info) System dopłat bezpośrednich został ustanowiony dla wyrównania dochodowości gospodarstw rolni czych w stosunku do dochodów w innych działach gospodarki (Wspólna Polityka Rolna WPR). Przewidziany dla Polski i pozostałych krajów kandydujących system uproszczony bezpośredniego wsparcia dochodów producentów rolnych w postaci dopłat bezpośrednich różni się zasadniczo od obecnie funkcjonującego w krajach UE. Różnice pomiędzy systemem standardowym, a uproszczo nym wynikają ze sposobu wyliczania dopłat bezpośrednich, ich wysokości, sposobu ich podziału pomiędzy gospodarstwami oraz ze źródeł finansowania. Zintegrowany System Zarządzania i Kontroli (ZSZiK, ang. IACS) służy rejestracji gospodarstw, gruntów, rejestracji i identyfikacji zwierząt, jednocześnie służy on do weryfikacji wniosków o płatności bezpośred nie w ramach WPR. Wprowadzenie ZSZiK IACS jest niezbędne do wypłacania płatności bezpośrednich po przystąpieniu Polski do Unii. Środki na dopłaty adresowane do rolników pochodzić będą z budżetu Wspólnoty Europejskiej oraz mogą być uzupełnione z budżetu polskiego. System płatności obszarowych składa się z: jednolitej płatności obszarowej (kolumny (a) tabeli), uzupełniających płatności obszarowych (w tym część pochodząca z Planu Rozwoju Obszarów Wiej skich oraz krajowa płatność uzupełniająca) (kolumny (b) tabeli). Produkcja owoców i warzyw 10

Tabela 3. Szacunkowe stawki płatności bezpośrednich w uproszczonym syste mie płatności bezpośrednich (Jednolita Płatność Obszarowa JPO) oraz uzupełniające krajowe płatności bezpośrednie (CNDP) w 2004 r. Źródło: niepublikowane szacunki SAEPR/FAPA z kwietnia 2004 Przyjęty kurs: 1 = 4,50 zł (Kurs przeliczeniowy zostanie określony w drodze Rozporządzenia Rady Ministrów) Osobą uprawnioną do uzyskania płatności obszarowej jest producent rolny, który posiada gospodar stwo o minimalnej łącznej powierzchni gruntów 1,00 ha; utrzymanych w dobrej kulturze, przy czym pomijane są działki o powierzchni poniżej 0,10 ha. Uprawnionymi są także osoby, które władają gruntami z innych tytułów np. dzierżawy, użytkowania, użyczenia. Rolnicy mogą pobierać formularze wniosków o: wpis do ewidencji producentów, przyznanie płatności obszarowych na rok 2004, wraz z instrukcjami ich wypełniania w Biurze Powiatowym Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) właściwym dla siedziby gospodarstwa. Dopłaty obszarowe 11

Terminy składania wniosków to: od 9. II. 2004 wpis do ewidencji producentów ZSZiK IACS (jednak złożenie tego wniosku musi nastąpić, co najmniej na 21 dni przed złożeniem wniosku o płatności), 15.IV 15.VI.2004 o przyznanie płatności obszarowych na rok 2004 (złożenie wniosku po terminie powoduje obniżenie płatności o 1% za każdy dzień roboczy, a po 25 dniach kalendarzo wych wniosek jest odrzucany). Wypełnione wnioski rolnicy będą mogli składać w: Biurze Powiatowym ARiMR (właściwym ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę Wnioskodawcy). Wnioski będzie można także przesyłać do Agencji pocztą. ARiMR przewiduje, że wypłacanie dopłat bezpośrednich za rok 2004 nastąpi w dwóch transzach: I transza grudzień 2004, II transza pierwsza połowa 2005. Produkcja owoców i warzyw 8. Podstawy prawne Ustawy polskie 1. Podstawą prawną umożliwiającą wprowadzenie w Polsce wspólnych norm jakościowych jest Ustawa o Jakości Handlowej z 21 grudnia 2000 r. (Dz. U. nr 5 z 2001 r.) wyznaczająca Inspekcję Jakości Handlowej Artykułów Rolno spożywczych jako instytucję odpowiedzialną za kontrolę jakości artyku łów rolno spożywczych w tym kontrolę dostosowania polskich owoców i warzyw świeżych do wymo gów unijnych. 2. Organizacja rynku owoców i warzyw świeżych regulowana jest ustawą o organizacji rynku owoców i warzyw świeżych, rynku chmielu, tytoniu oraz suszu paszowego z dnia 19 grudnia 2003 r. (Dz. U. nr 223 z 2003 r.). W ustawie tej określone są zasady uznawania i wsparcia grup producentów prowadzących produkcję ogrodniczą oraz polskie instytucje włączone w system organizacji rynku owoców i warzyw zgodny z systemem unijnym. 3. Ustawa o organizacji rynku przetworów owocowych i warzywnych z 19 lutego 2004 r. zmieniająca ustawę z 27 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 150 z 2002 r.). 12

Rozporządzenia Unijne 1. Rozporządzenie Rady (UE) nr 2200/96 dotyczące wspólnej organizacji rynku świeżych owoców i warzyw. 2. Rozporządzenie Rady (UE) nr 2201/96 dotyczące wspólnej organizacji rynku przetworzonych owoców i warzyw. 3. Rozporządzenie Rady (UE) nr 2699/2000 w sprawie wspólnej organizacji rynku owoców i warzyw świeżych i przetworzonych (uzupełniające i zmieniające Rozporządzenie Rady nr 2200/96 i 2201/96). 4. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1432/2003 ustanawiające szczegółowe zasady stosowania Rozpo rządzenia Rady (UE) w 2200/96 odnośnie uznawania organizacji i grup producentów. 5. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1433/2003 ustanawiające szczegółowe zasady stosowania Rozpo rządzenia Rady (UE) nr 2200/96 w zakresie programów operacyjnych, funduszy operacyjnych i wsparcia finansowego udzielanego przez Wspólnotę. 6. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1943/2003 ustanawiające zasady pomocy dla organizacji produ centów, którym udzielono wstępnie uznania. 7. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1535/2003 ustanawiające szczegółowe zasady stosowania Rozpo rządzenia Rady (UE) nr 2201/96 dotyczące schematu pomocy w ramach wspólnej organizacji rynku przetworzonych owoców i warzyw. 9. Bibliografia 1. Jabłońska L.: Wspólna organizacja rynku owoców i warzyw w UE, FAPA 2002 r. 2. Polskie rolnictwo w UE. Biuletyn Informacyjny Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa nr 1/2 2003 r. 3. Izdebski R.: Organizacja rynku owoców i warzyw w Unii Europejskiej FSW, 1999 r. 4. Biuletyny Agencji Rynku Rolnego (miesięczniki) aktualne przepisy prawne i zasady regulacji na poszczególnych rynkach. 5. Nosecka B.: Materiały szkoleniowe dotyczące zakresu WPR na rynku owoców i warzyw przygotowa ne dla MRiRW, marzec 2003 r. 6. Rowiński J.: System informacyjny dla rolników i społeczności wiejskich przygotowujący ich do działania w warunkach członkostwa w Unii Europejskiej, Warszawa 2002 Program Agro Info. 7. Szot E.: Polskie rolnictwo w UE. Fundusz Współpracy 2003 r. 8. Radzyńska S.: Dopłaty obszarowe, IACS; Program Agro Info www.agro info.org.pl, Warszawa 2004 Ważniejsze instytucje i organizacje... 13

10. Ważniejsze instytucje i organizacje związane z sektorem świeżych owoców i warzyw Produkcja owoców i warzyw 1. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi 00 950 Warszawa, ul. Wspólna 30 e mail: minrol@minrol.gov.pl Departament Produkcji Roślinnej tel. (022) 623 25 54 Departament Pomocy Przedakcesyjnej i Funduszy Strukturalnych tel. 623 25 55, 623 25 52, 623 12 53 2. Agencja Rynku Rolnego Biuro Produktów Roślinnych 00 400 Warszawa, ul. Nowy Świat 6/12 tel. (022) 661 78 13, 628 79 53, 628 79 24, e mail: arr@arr.gov.pl 3. Agencja Restrukturyzacji I Modernizacji Rolnictwa 00 175 Warszawa, ul. Jana Pawła II 70 e mail: arimr@arimr.gov.pl Departament Wsparcia Rolnictwa i Przetwórstwa (Wydział Wsparcia Grup Producentów) tel. (022) 860 29 55, 860 28 20 Departament Wspólnej Polityki Rolnej tel. (022) 435 12 40 Departament Ewidencji Gruntów i Gospodarstw Rolnych tel. (022) 435 12 81 4. Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa 00 950 Warszawa, ul. Wspólna 30 Centrum Informacji i Dokumentacji Integracji Europejskiej tel. (022) 623 15 70, 629 15 08, 623 26 07, e mail: cid@fapa.com.pl 5. Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno Spożywczych 00 930 Warszawa ul. Wspólna 30 tel. (022) 621 64 21, 629 59 78 6. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Zakład Ekonomiki Ogrodnictwa 00 002, Warszawa, ul. Świętokrzyska 20 tel. 826 50 31 w. 553 7. Związek Sadowników Rzeczpospolitej Polskiej 05 600 Grójec, ul. Piłsudskiego 59 tel. (050) 225 80 11 14

8. Związek Sadowników Polskich, Polska Federacja Ogrodnicza 00 950 Warszawa, ul. Wspólna 30, tel. (022) 277 37 47 9. Krajowy Związek Zrzeszeń Plantatorów Owoców i Warzyw dla Przemysłu 00 336 Warszawa, ul. Kopernika 34, tel. (022) 827 54 15 10. Polski Związek Ogrodniczy 91 348 Łódź, ul. Św. Teresy 56/58 tel. (042) 640 71 51 11. Towarzystwo Rozwoju Sadów Karłowych 20 068 Lublin, ul. Leszczyńskiego 58 11. Przydatne strony internetowe Polska Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi www.minrol.gov.pl Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa www.arimr.gov.pl Agencja Rynku Rolnego www.arr.gov.pl Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa www.iorin.gov.pl Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno Spożywczych www.ijhar s.gov.pl Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej www.ierigz.waw.pl Polski Komitet Normalizacyjny www.pkn.pl Główny Urząd Statystyczny www.stat.gov.pl Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa www.fapa.com.pl Fundacja Fundusz Współpracy, Program Agro Info www.agro info.org.pl Unia Europejska Główny serwer UE www.europa.eu.int Wyszukiwarka aktów prawnych Komisji Europejskiej www.europa.eu.int/eur lex/en/index.html Przydatne strony internetowe 15

Niniejsza broszura została opracowana na potrzeby internetowego serwisu www.agro info.org.pl. Serwis zawiera obecnie opracowania: Produkcja roślinna rośliny oleiste Ewa Rosiak zboża Michał Kisiel ziemniaki Wiesław Dzwonkowski owoce i warzywa Bożena Nosecka buraki cukrowe Łucja Chudoba Produkcja zwierzęca wołowina i cielęcina Danuta Rycombel, mleko Jadwiga Seremak Bulge wieprzowina Jan Małkowski, Danuta Zawadzka drób Grzegorz Dybowski jaja Mira Kobuszyńska Przemysł rolno spożywczy mięsny Danuta Rycombel drobiarski Grzegorz Dybowski tłuszczowy rośliny oleiste Ewa Rosiak owocowo warzywny Bożena Nosecka cukrowniczy Łucja Chudoba skrobi Wiesław Dzwonkowski przetwórstwo zbóż Michał Kisiel przetwórstwo jaj Mira Kobuszyńska Produkcja owoców i warzyw Handel artykułami spożywczymi produktami pochodnymi Ewa Rosiak roślin oleistych zbożem Michał Kisiel owocami i warzywami Bożena Nosecka (świeżymi i przetworzonymi) cukrem Łucja Chudoba skrobią Wiesław Dzwonkowski mlekiem i produktami Jadwiga Seremak Bulge mlecznymi wołowiną i cieleciną Danuta Rycombel wieprzowiną Jan Małkowski, Danuta Zawadzka drobiem Grzegorz Dybowski jajami Mira Kobuszyńska Warunki gospodarowania dopłaty obszarowe Sylwia Radzyńska wsparcie wybranych Sylwia Radzyńska obszarów i grup Opracowania dotyczące produkcji i przetwórstwa ukazują się również drukiem 16